Mini’ e Mmil Fan Ngak?

HENRI MOUHOT e be’ nu France ni ma gay morngaagen ban’en u nap’an e bin 19 e chibog ma i yan u fithik’ e gerger u Cambodia, me yan i suk’ ngab tempel nib liyeg wol’eran. Baley e mayel nib orel rok Mouhot ma bay lal e wulyang ko re tempel nem ni ba pag 200 e feet nga lang. Re tempel nem e Angkor Wat ni aram e bin th’abi ga’ e naun u fayleng ni fan ko liyor. Ke n’uw nap’an ni ke par e re tempel ney nib mudugil ma ke yan medlip e chibog ke mada’ ko ngiyal’ ni ke pateg Mouhot.

Chi ngiyal’ nem ni ke guy Mouhot e re n’em ni ke ing e l’aw, ma rayog ni nge yog ni aram ban’en ni ke ngongliy e girdi’. Ke yoloy ni gaar: “Be’ nib kakrom ni bod Michelangelo e ke ngongliy e re n’em, ma kab fel’ ko urngin e tin ba kakrom ban’en ni immoy ni ke ngongliy piyu Greece nge yu Roma.” Yugu aram rogon ni ke n’uw nap’an ma ke gaman in e chibog ni dan ayuweg e re tempel nem machane ba tamilang u wan’ ni bay be’ nib llowan’ ni ke dugliy rogon ni ngan ngongliy e re tempel nem nib mo’maw’.

Reb e babyor nib gonop ni kan yoloy in e chibog kafram e ku be tamilangnag ko mang fan ya re fayleng ney e rib mudugil ni bay Be’ ni Ke Dugliy Yaan. Thingar ni sunmiy. I yoloy apostal Paul ni gaar: “Urngin e naun ma mmudugil ni bay be’ ni ir e toy, mi Got e ir e ke sunmeg urngin ban’en.” (Hebrews 3:4) Sana dabi taareban’ boch e girdi’ ko pi thin ni baaray: ‘Pi n’en ni yigi sum e ba thil ko pi n’en ni ma ngongliy e girdi’.’ Gathi aram rogon u wan’ urngin e piin ni yad e scientist. Yog Michael Behe ni ir e associate professor ko biochemistry u Lehigh University, Pennsylvania, U.S.A. ni gaar: “Pi n’en ni bay e yafos riy ni biochemical system e ba thil ko pi n’en ndariy e yafos riy.” Nge mu’ me fith ni gaar: “Rayog ni ngan dugliy rogon ni ngan ngongliy e pi n’en nib fos ni biochemical system fa?” Miki dag ni chiney ma pi scientist e be dugliy rogon ni ngan piliyeg e pi n’en nib fos nge ngal’ ni reb e ban’en u daken e genetic engineering. Arrogon, tin ni bay e yafos riy nge tin dariy e rayog ni ngan ngongliy! I yaliy Behe e pi n’en nib achichig ni ke mus ni microscope e yira guy ngay ni pi cell nib fos, me mmit u wan’ rogon fene mo’maw’ e pi n’en nem ma boor yang riy ni ra reb ma be taga’ nga daken reb ni fan nga taareb e maruwel. Mang tungun e thin rok? “Kan fl’eg i yaliy morngaagen e cell—kan fl’eg i yaliy tabolngin e yafos ni bay ko molecule​—ma rib tamilang ni fare cell e aram ban’en ni kan ‘dugliy’ rogon ni ngan ngongliy!”

Mus ko piin ni cosmologist nge physicist e kar yaliyed e fayleng nge lan e lang ma kar dugliyed boch ban’en nib riyul’. Ma chiney e kar nanged ni faanra kan thiliyeg boch ban’en nib mudugil [constant] u palpal thib kakrom, ma ra par ndariy e yafos riy.a Yog Brandon Carter ni reb e Cosmotologist ni pi n’en nib riyul’ riy e ke mus ni yigi buch. Machane faanra bay boch ban’en nib peth ma yigi buch, ma damur sananag ni bay be’ u bang ni mmil fan ngak?

Dabi siy ni bay Be’ ni Ke Dugliy Yaan gubin ban’en nib complex nge pi n’en ni bpuluw ni “yigi buch.” Mini’? Yog Professor Behe ni gaar: “Ra ngan nang e en ni ke dugliy yaan gubin ban’en u rogon ni bpuluw ko science ma rib mo’maw’,” me pag ni girdien e “philosophy nge theology” e ngar guyed rogon ni ngar pied e fulweg. Sana ga be lemnag nde m’ag e re deer nem ngom. Machane, faanra yib reb e chugum nib fel’ yaan ngom ni ba sug ko pi n’en nib t’uf rom, gathi ri ga baadag ni ngam nang ko mini’ ni ke pi’ ngom?

Kan pi’ reb e chugum ni aram rogon ngodad​—nib sugnag boch e tow’ath nib fel’ ni ke bing e kanawo’ ni ngad pired ni gad ba fos ma ngad falfalan’gad ngay. Re chugum nem e aram e fayleng ni bay boor ban’en riy ni be ayuwegdad ngad pired ni gad ba fos. Gathi susun gad baadag ni ngad nanged ko mini’ e ke pi’ e pi tow’ath ney ngodad?

Bay e falfalan’ riy, ya fa en ni ke pi’ e re chugum nem ngodad e ku ke chagiy e babyor ngay. Re “babyor” nem e aram e babyor ni kan yoloy kakrom ni bay e gonop riy ma kad weliyed boch e thin riy​—ni ir fare Bible. Fa tin som’on e thin ni bay u Bible e be pi’ e fulweg nib mom mab tamilang ko mini’ e ke pi’ e re chugum nem ngodad: “Nap’an ni tabab Got ngay ni nge sunmeg e fayleng nge urngin ban’en ni bay u lan e lang.”​—Genesis 1:1.

U lan fare “babyor” me tamilangnag e En ni Sunmeg Urngin Ban’en fithingan: “Be gaar e bin riyul’ e Got, ni Jehovah, e En ni Sunmiy lan e lang me filath, me sunmeg e fayleng nge urngin e tin nib fos ni ba’ riy, me pi’ e yafos nge pogofan ngak urngin e girdi’ riy.” (Isaiah 42:5) Arrogon, Jehovah fithingan fare Got ni ke dugliy yaan e palpal th’ib me sunmeg e pumoon nge ppin ni ngar pired u daken e fayleng.

[Boch e Thin nra Tamilangnag Murung’agen]

[Sasing ko page 3]

Ke tay e girdi’ Angkor Wat

[Sasing ko page 4]

Faan ran pi’ e tow’ath ngom, gathi ga baadag ni ngam nang ko mini’ ni ke pi’ ngom?