Fare Bible Yima Chaariy Maku Yibe Taleg

“Ri gu be finey ni fapi babyor ni thothup e thingar ni piliyeg ko urngin mit e thin,” ara’ rogon ni yoloy Desiderius Erasmus, nreb e girdi’ ni ba llowan’ nu Dutch u nap’an e bin 16 e chibog.

ATHAP rok Erasmus ni th’abi adag e nge urngin e girdi’ ma rayog ni nge bieg me nang fan e Bible. Ma piin yad ba togopuluw ko Bible, e kar elmiringad ngay, ni ngar siyeged e binem e lem. Riyul’ riy, e yu Europe ko ngiyal’ nem e rib gel e magawon riy ni faan yira poy e Bible kemus ni nge morooro’an be, ko n’en ni bay u lan e Bible ma bagel e riya’ ni ra yib riy ngak. Ma yu England e ni ngongliy ba guruy i motochiyel riy nni motochiyelnag ni gaar “demtrug be’ ni ra poy e Bible ni thin ni Ngalis ma ra mul e binaw rok u pa’ nge, tafen nge, chugum rok, nge pogofan rok . . . ma faan ku yad ra ulul ngay iyan, ara ra sulod nga rin’ed bayay u tomren ni kani ginangrad, kan runguyrad, ma aram e som’mon ma yira uchuliy l’ugunrad ni bochan ni kar n’aged fan e nam rorad kar togopuluwgad ko pilung, nge mu’ mini urfiyrad ni bochan e michan’ rorad nib togopuluw ku Got.”

Ma u kenggin e nam u Europe, ma fare Catholic Inquisition e uranod u fithik’ e yargel nga uri fal’aged i gay “e yu ulung i girdi’ nib thil e michan’ rorad”, ni bod rogon e French Waldenses, ya ngara mel’eged yad nga uni gafgownagrad nib elmirin ni bochan e ngongol rorad ni yad ma machib, “ko gospel nge pi babyor nge ku boch e thin ko babyor nib thothup, . . . ya kan tay chilen ni ri dabkuni machibnag ma dabkuni dag ara ni weliy e Bible nib thothup ngak e yugu girdi’.” Dabi theeg oren e pumoon nge ppin ni uri gafgowgad ma yibe gafgownagrad nge mada’ ko yam’ ni bochan ni ri ba t’uf e Bible rorad. Ma ura paged fan feni elmirin e gechig ni u ni tay ngorad nga u ri sulod u daken fare meybil rok Somol nge fa ragag i motochiyel mu u ri filed ngak pi fakrad.

Ere aram feni gel e t’ufeg nge yul’yul’ ko thin ku Got ni i par u gum’ercha’en boch e girdi’ ni yad ma milekag ni kara bad nga Meriken ma ra pared u rom. Som’mon u Meriken, “ma pow babyor nge teliw e u ranow u taabang, ma aram me bi gagiyelnag ba yalen ni sum ni bod rogon e pi n’en ni yi manang u Bible,” aray rogon ni bay ko fare babyor ni A History of Private Life​—Passions of the Renaissance. Ma ba riyul’, ya reb e machib nni yoloy ngan wereg u Boston ko duw ni 1767 e be tay chilen ni gaar: “Ngam gelgad i bieg e Bible nib thothup. Gubin e kadbul nge balayal ma thingar mu bieged ba guruy ko Bible romed.”

Rogon ni ke m’agan’ barba’ e girdi’ ngay ni yad ma gaweg murung’agen ban’en ni ka nog e Barna Research Group ngorad u Ventura, California, e boor ko 90 e pasent ko girdi’ nu Meriken e ra be’ ma bay dalip ken e Bible ni fen. Maku reb e ban’en ni kuuni gay murung’agen ni nney boch, e ke bi m’ug ni yugu aram rogon ni Bible e ki yibe lemnag nib ga’ fan, “ma baaray ni ngan tay e tayim ngan poy, mini fil, mini rin’ e tin ke yog . . . e keni aw ni ban’en ni ngongolen e kakrom.” Baga’ ni girdi’ e kemus ni kaygi yan u daken e thin riy. Reb e tayoloy e simbung e yog ni gaar: “Fare lem ni [fare Bible] e ku bay rogon ko pi magawon nge pi n’en ni gadad be lemnag e gathi ri ka be m’ug.”

Lem ko Girdi’ ni Der Mudugil

Reb e ban’en ni ke garer nib ga’ ni ma mich u wan’ e girdi’ e rayog ni ngad fal’eged kanawoen e yafas rodad ni karimus ni fan gelngin e salap rodad nge rogon ni gad ma maruweliy ban’en u taabang nge nga udi ayuweged gadad. Ma Bible e yibe ta’ ni ku yugu baken e babyor ni murung’agen rogon e lem ko yurba’ teliw nge boch ban’en ni i buch rok boch e girdi’, ma gathi bake babyor nib mutrug mab riyul’.

Ere mang e be rin’ e girdi’ ko pi magawon ni baaray nib mo’maw’ ni ke yoor ni be magawonnag e yafas? Yad be fanay e lem ni dariy ban’en riy nib yalen ara fonow ni yib ko teliw ni ma pow’iyey. Kara boded ba barkow ni dariy e yap’ riy, “ni be thuruyrad e nifeng nga tomur nge ma yugu yad be un u nifengin e pi n’en ni be fil e girdi’, . . . ni aram e machib ni sasalap nge sabanban ni ke ngongliy e girdi’.”​—Efesus 4:14, The Twentieth Century New Testament.

Yugu aram rogon ni boch e girdi’ e ma yog ni fare Bible e goo yugu reb e babyor ko teliw, machane riyul’ ni ir e Thin rok Got, ni bay e thin riy nib fel’ ma rib ga’ fan. (2 Timothy 3:16, 17) Arrogon, ba mudugil ni fare Bible e bay fan ni ngada yaliyed.

[Picture on page 19]

Desiderius Erasmus

[Credit Line]

From the book Deutsche Kulturgeschichte

[Picture on page 20]

Fapi Waldenses e karimus ni goo yad e ngarni gafgownagrad nib gel ni bochan e machib rorad ko Bible

[Credit Line]

Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam