Mu Folwok Rok E Pilung
“Thingari yoloy e re motochiyel ney nga lan ba ken e babyor . . . Ma thingari par e re ke babyor nem rok me bieg e thin riy u gubin e rran u n’umngin nap’an e yafas rok.”—Deuteronomy 17:18, 19.
1. Ba adag be’ ni Kristiano ni nge folwok rok chon mini’?
DABI siy ni dab mu lemnag ni gur reb e pilung. Dariy reb e Kristiano nib yul’yul’ ni ma fil e Bible ni ra lemnag ni rayog ni nge gagiyeg ni bod rogon ni rin’ David ara Josiah ara Hezekiah ara Jehosaphat. Machane rayog ni ngam wod e pilung ma thingar mu folwok rok e pilung u reb e kanawo’. Mang e re kanawo’ nem? Ma mang fan ni ngam adag ni ngam bod e pilung ko re kanawo’ nem?
2, 3. Mang e ke nang Jehovah u m’on riy u morngaagen e pilung nib girdi’, ere mang e thingari rin’ e pilung?
2 Nap’an Moses ma dawori fel’ u wan’ Got ni nge yog reb e pilung nib girdi’ ni nge gagiyegnag piyu Israel, machane ke nang Got ni ra taw nga ba ngiyal’ ma ra adag piyu Israel ni nge yog reb e pilung nib girdi’ ngorad. Ere i thagthag Got nga laniyan’ Moses ni nge yoloy nga lan fare Motochiyel boch e thin ni fan ngak e pilung. Re thin ney e ba motochiyel ni fan ko pilung.
3 I gaar Got: “Nap’an ni gimed ra yib nga lan fare binaw ni ra pi’ Jehovah ni Got romed ngomed, . . . ma ra lungumed, “Ngad ted be’ ni nge mang pilung rodad ni bod rogon e pi nam ni bay u chardad; ma thingar mu duguliyed be’ ni pilung ni Jehovah ni Got romed e ke mel’eg. . . . Ma nap’an ni ra par ko chiya ko pilung ko gin nsuwon, ma thingari yoloy e pi motochiyel ney nga lan ba ken e babyor . . . Ma thingari par e re ke babyor nem rok, ma thingari bieg e thin riy ni gubin e rran u nap’an e yafas rok, ni fan e nge fil rogon ni nge madgun Jehovah ni Got rok u wan’ ma nge chaariy urngin e thin ko re motochiyel ney ma nge fol riy.”—Deuteronomy 17:14-19.
4. Mang e muun ko motochiyel rok Got ngak e pi pilung?
4 Arrogon, ra mel’eg Jehovah reb e pilung ni nge gagiyegnag e girdi’ rok ma thingari yoloy e re pilung nem boch fapi thin ni bay ko Bible rom. Ma aram e thingari bieg fare pilung e re ke babyor nem ni gubin e rran ni boor yay. Gathi yugu ra bieg. Ya thingari fil fare thin ma bay fan ni nge fil. Faanra nge fel’ fare pilung u wan’ Jehovah ma thingari fil fare babyor ni fan e nge puluw laniyan’ ara gumerchaen. Thingari fil fare thin ya nge gonop ma nge m’ag e maruwel rok nib pilung.—2 Kings 22:8-13; Proverbs 1:1-4.
Mu Fol Babyor ni Bod e Pilung
5. Mang yu yang e Bible ni bay rok David ni Pilung ni nge bieg ma nge yoloy nga but’, ma uw rogon e re maruwel ney u wan’ David?
5 Mang e thingari rin’ David u nap’an ni ke mang pilung nu Israel? Thingari yoloy nga lan e babyor fa lal nsomm’on e babyor nu Bible (ni aram e Genesis, nge Exodus, nge Leviticus, nge Numbers nge Deuteronomy). Ri ra mit nga laniyan’ nge gumerchaen David ni nge guy nga owchen ma nge yoloy nga pa’ fapi thin ko Motochiyel. I yoloy Moses e babyor ni Job nge Psalm 90 nge 91. Ere thingari yoloy David e pi thin nem nga babyor, fa? Sana. Ma ka bay rok David e pi babyor ni Joshua nge Judges nge Ruth. Ere bay boor yang e Bible rok David ni nge bieg ma nge fl’eg i lemnag. Ma bay fan ni ngan lemnag ni i rin’ David e pi n’en ney ya i yoloy David u Psalm 19:7-11 fene t’uf e Motochiyel rok Got rok.
6. Uw rogon nrayog ni nge mich u wan’dad ni ri l’agan’ Jesus ko fare Babyor nib Thothup ni bod rogon ni rin’ David?
6 Jesus ni Fak David—ni ir e baga’ ngak David—e i fol ko re kanawo’ nem. Ma yan Jesus nga tafen e muulung rok piyu Israel ni gubin e wik. Ma rung’ag e Babyor nib Thothup ni yima bieg ma yima weliy fan. Maku yu ngiyal’ e i bieg Jesus e Thin Rok Got u fithik’ e girdi’ me weliy fan e thin riy. (Luke 4:16-21) Manang Jesus e Babyor nib Thothup. Ga ra bieg e Gospel ma ga ra guy riy ni boor yay ni i yog Jesus ni “kan yoloy” ara i bieg yu yang fare Babyor nib Thothup. U lan fare Machib ni tay u daken e Burey nrogon ni yoloy Matthew ma i bieg Jesus ni 21 yay u lan Bible nyoloy nthin nu Hebrew.—Matthew 4:4-10; 7:29; 11:10; 21:13; 26:24, 31; John 6:31, 45; 8:17.
7. Uw rogon nib thil Jesus ngak e pi tamachib?
7 I fol Jesus ko fare fonow ni bay ko Psalm 1:1-3 ni gaar: “Ra felan’ e cha’ ni ma siyeg ni nge fol ko fonow rok e girdi’ nib kireb, . . . ma ra beeg e motochiyel rok Somol ma ma yib e felfelan’ riy ngak, ma ku aram rogon ni ra beeg ni rran nge nep’ ni bochan e nge nang fan. . . . Urngin e tin ni ma ngongliy e ma yan I aw nib fel’.” Rib thil e ngongol rok Jesus ko ngongol rok e pi tamachib ko ngiyal’ i n’em ni “kar weliyed fan e Motochiyel rok Moses ngak e girdi’” machane dariy fan e motochiyel rok Jehovah u wan’rad!—Matthew 23:2-4.
8. Mang fan ni ke yan ni aw nib m’ay fan ni ke bieg pi tamachib rok yu Jew e Bible?
8 Machane sana ra balyangan’ boch e girdi’ ni bochan reb e thin u Bible ni gowa be yog Jesus riy ni dab ni fil e Bible. U John 5:39, 40 e gad ra bieg riy e n’en ni yog Jesus ngak boch e girdi’ ko ngiyal’ nem, ni be gaar: “Gimed ma beeg e babyor nib thothup; ya gimed be finey nu fithik’’ e re thin nem e gimed ra pirieg e yafos ndariy n’umngin nap’an riy. Ma pi thin nem ni gimed be beeg e be weliy murung’ageg! Machane dabumed ni ngam bad ngog nge yog e yafos ngomed.” Gathi be yog Jesus ngak piyu Jew ni dariy fan ni ngan fil e Babyor nib Thothup. Ya be yog ngorad ni dar yul’yul’gad ma de puluw e ngongol rorad. Yad manang ni rayog ni nge yog e yafas ni dariy n’umngin nap’an ngodad ni faan yad ra fil e Babyor nib Thothup, machane fare Babyor nib Thothup ni yad be fil e ra pow’iyrad ngak fare Messiah ni ir Jesus. Dubrad ni nge mich Jesus u wan’rad. Ere ke yan i aw ni dariy fan e fol babyor ni kar ted ya dar yul’yul’gad ma dabiyog ni ngan fil ban’en ngorad.—Deuteronomy 18:15; Luke 11:52; John 7:47, 48.
9. Mang kanawo’ nib fel’ ni ke tay e pi apostal nge pi profet ni kakrom ni ngan folwok riy?
9 Machane ba thil pi gachalpen Jesus nge pi apostal rok! Kar filed “fare babyor nib thothup, ni ir e rayog ni nge tamilangnigem u rogon ni yima thap ngak Got.” (2 Timothy 3:15) Ma yad bod e pi profet ni kakrom ni kar “fl’eged i gayiy” fan e thin rok Got. Gathi kar filed e thin rok ni in e pul ara duw. Ya i yog apostal Peter “nri yiiyniged” morngaagen Kristus nge pi flaab ni bay i yog u nap’an ni ra thapeg e girdi’ nu fayleng. U lan e bin somm’on e babyor rok Peter ma ke bieg 34 e thin ni bay ko ragag e babyor nu Bible.—1 Peter 1:10, 11.
10. Mang fan ni gad ba adag ni ngada filed e Bible?
10 Rib tamilang ni kan nog ngak e pi pilung nu Israel kakrom ni ngar filed e Thin Rok Got. Me fol Jesus ko re kanawo’ nem. Ma piin ni ra un ngak Kristus ko gagiyeg u tharmiy e ku thingar ra filed e Thin Rok Got. (Luke 22:28-30; Roma 8:17; 2 Timothy 2:12; Revelation 5:10; 20:6) Ma urngin e girdi’ ni yad be athapeg e flaab u fayleng u tan Gil’ilungun Got e ku thingar ra folgad ko re kanawoen e pilung ney.—Matthew 25:34, 46.
N’en ni Thingari Rin’ e Pilung Maku Thingar Mu Rin’
11. (a) Mang ban’en ko fol babyor ni nge ayuw e pi Kristiano riy? (b) Mang boch e deer ni ngada fithed gadad?
11 Rayog ni ngad dogned ni dariy e maruwar riy ni ra reb e Kristiano e thingari fil e Bible ni ir rok. Gathi aram e n’en ni ngam rin’ u nap’an ni ke fil e Pi Mich Rok Jehovah e Bible ngom. Ra bagadad e thingari duguliy u wan’ ni nge dabi folwok rok boch e girdi’ u nap’an apostal Paul ni dar tedan’rad ko fol babyor. Kar filed e “tin som’on e thin ni yima fil ko thin ni yib rok Got” ni bod e “tin ni kaan weliy ni murung’agen Kristus.” Machane dar tedan’rad ko fol babyor ma dabiyog ni ngar “mon’oggad.” (Hebrews 5:12-6:3) Ere rayog ni ngada fithed gadad: “Uw rogon e fol Bible u wan’ug, ni yugu demutrug ko ba ngoch nap’an ara ba n’uw nap’an ni kug un ko fare ulung ni Kristiano? I yibilay Paul e pi Kristiano ko ngiyal’ nem “ni nge tamilangan’rad.” Be m’ug rog ni ku arrogog ni gu ba adag ni nge tamilangan’ug, fa?—Kolose 1:9, 10.
12. Mang fan ni baga’ fan ni nge adag be’ e Thin Rok Got?
12 Faanra ri ga ba adag e Thin Rok Got ma rayog ni nge fel’ e fol babyor ni ga ra tay. Rogon e thin ni bay ko Psalm 119:14-16 ma rayog ni ngam falfalan’ ko Thin Rok Got ni faan ga ra tay e ngiyal’ ni ngam fl’eg i lemnag e Bible. Ma riyul’ ni aram rogon ni demutrug n’umngin nap’an ni kam un ko Kristiano. Be m’ug ni aram rogon ni faan ga ra lemnag salpen Timothy. Yugu aram rogon ni ir reb e piilal ni ir “reb e salthaw rok Kristus nib yul’yul’,” i yog Paul ngak ni nge “athamgiliy u rogon nrayog rok ni nge machibnag e thin rok Got nrogon.” (2 Timothy 2:3, 15; 1 Timothy 4:15) Rib tamilang ni faan ga ra “athamgiliy” ma thingar mu fol babyor nrogon.
13. (a) Uw rogon nrayog e tayim riy ni fan ko fol Bible? (b) Mang e rayog ni ngam rin’ ya nge yog e tayim ni fan ko fol babyor?
13 Ri ra fel’ e fol babyor ni ga ra tay ni faan ga ra duguliy e ngiyal’ ni ngam fil e Bible. Me gur, kam duguliy e ngiyal’ ko fol babyor, fa? Yugu demutrug rogon ni ga ra fulweg e re deer ney, ma rayog ni ngki fel’ boch rogom ni faanra ke yoor boch e tayim ni ga ra tay ni fan ko fol babyor, fa? Ma sana ga ra fith, “Uw rogon nrayog ni nge yog e tayim ngog ni fan ko fol babyor?” Boch e girdi’ e kar odgad ni kab kadbul boch ni fan e nge yog e tayim riy ni fan ko fol Bible. Yad ra bieg e Bible ara ngar filed yugu boch ban’en ni 15 e minit. Ma ku rayog ni ngam thilyeg ban’en ni ga ma rin’ ko yu wik, fa? Susun, faanra ga ma bieg e shimbung ni gubin e rran ara ga ma yaliy e news ko television nnep’, rayog ni ngam pag ni nge dab mu rin’ ni reb e rran ko yu wik, fa? Ma rayog ni ngam fanay e re tayim nem ni fan ko fol Bible. Faanra dab mu yaliy e news ko reb e rran ma ga fanay e re tayim nem ni ngam fil e Bible ni 30 e minit ma ra pag 25 e awa ni nge yog ngom u lan reb e duw. Amu lemnag fene fel’ rogom riy ni faan rayog 25 e awa ngom ni fan ko fol Bible! Maku ba aray reb: U lan e bin migid e wik e ngam tayan’um ko tin ni ga ma rin’ ko yu rran. Ma nap’an ni ke m’ay urngin e maruwel rom u reb e rran ma ngam gonopiy ko mang e kam rin’ ko re rran nem ni rayog ni nam siyeg ara ngam lichnag ni fan e nge yog e tayim riy ngom ni fan ko poy Bible ara fol babyor.—Efesus 5:15, 16.
14, 15. (a) Mang fan ni baga’ fan ni ngam nameg ban’en ni fan ko fol babyor? (b) Mang boch ban’en ni rayog ni ngam nameg ko poy Bible ni ga be tay?
14 Mang e ra ayuwegem ni nge mom boch e fol babyor ni ga ma tay ara ngam falfalan’ ngay? Ngam nameg boch ban’en. Mang boch ban’en ni rayog ni ngam nameg ko fol babyor ni ga ma tay? Boch e girdi’ e ma nameg ni ngar bieged ga’ngin yang e Bible. Sana kam bieg yu yang e Bible ma ke fel’ rogom riy. Chiney e rayog ni ngam duguliy u wan’um ni ngam bieg ga’ngin e Bible, fa? Sana rayog ni ngam duguliy ni ngam bieg fa aningeg e Gospel, ma aram e ngam bieg e tin ni ka bay ko pi babyor ko Bible nyoloy nthin nu Greek. Nap’an ni kam mu’ ko pi babyor nem ma ke fel’ u wan’um riy ma ke fel’ rogom riy ma rayog ni ngam nameg ni ngam bieg fapi babyor ni yoloy Moses nge pi babyor ko Bible nge mada’ ko Esther. Ga ra taw ko gin’en nem ma ga ra nang nrayog ni ngam mu’nag e tin ni ka bay e babyor ko Bible. Reb e ppin ni 65 e duw rok u nap’an ni ke un ko Kristiano e ke yoloy nga lan e keru’ e Bible rok e rorran ni ke tabab i bieg e Bible, ma aram me yoloy e rorran ni ke m’ay i bieg. Chiney e ke gaman lal yay ni ke bieg ga’ngin e Bible! (Deuteronomy 32:45-47) Ma ke bieg ke rok e Bible ma gathi ke bieg riy u lan e computer ara babyor ni kan yoloy ko computer.
15 Boch e girdi’ ni kar bieged ga’ngin e Bible e yad ma rin’ yugu boch ban’en ni ma ayuweg e fol babyor ni yad be tay. Ban’en nrayog ni ngam rin’ e ngam fil boch ban’en u morngaagen e babyor ko Bible ni ga ra bieg. U lan fare ke babyor ni “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial” nge Insight on the Scriptures, ma rayog ni ngam pirieg riy boor e thin u morngaagen e pi babyor ko Bible nge rogon nrayog ni nge fel’ rogom riy.a
16. Mang boch ban’en ni dab da rin’ed u nap’an ni gad ra fil e Bible?
16 Nap’an e fol babyor ni ga ma tay ma dab mu rin’ e n’en ni ma rin’ e girdi’ nu fayleng ni yad ma fil e Bible. Yad ma fil yu yang e thin ko Bible ni gowa ke sum rok e girdi’. Boch i yad e yad ma lemnag ko chon mini’ e be non e ani yoloy e babyor ngak, ara mang e bay u wan’ faanem ni yoloy fare babyor. Piin ni ma fil e Bible ni aram rogon e yad ma tay ni thin ko Bible e bogi chep ko girdi’ ara kanawoen ni sum e pi yurba’ i teliw. Yugu boch e girdi’ nu fayleng ni yad ma fil e Bible e yad ma fil e yu bug riy. Yad ma fil yu bugithin nu Hebrew ara Greek nge fan e yu bug nem ma dar filed ko be mang e thin rok Got. Ga be lemnag ni rayog ni nge gel e michan’ rom ni faan ga ra fil e Bible ni aram rogon, fa?—1 Thessalonika 2:13.
17. Mang fan ni thingar da ted ni machib ko Bible e fan ngak urngin e girdi’?
17 Bpuluw e lem rok e pi girdi’ ni ma fil e Bible ni aram rogon, fa? Riyul’ ni ke mus ni taab fan ni kan yoloy e pi babyor u Bible ara kan yoloy ni fan ko miti girdi’, fa? (1 Korinth 1:19-21) Bin riyul’ riy e bay fan e Thin Rok Got ngak urngin miti girdi’ ni yugu demutrug yangaren ara kun nam. Mus ni faanra kan yoloy e babyor u Bible ngak taa be’ ni bod Timothy ara Titus, ara kan yoloy ngak ba ulung i girdi’ ni bod yu Galatia ara yu Filippi, gad gubin ma rayog ni ngada filed ma susun ni ngada filed. Ri baga’ fan e pi babyor nem ngodad, ma bay e thin riy ni ra ayuweg boor miti girdi’. Arrogon, machib ni bay u Bible e bay fan ngak urngin e girdi’, ma aram fan ni kan pilyeg u boor miti thin.—Roma 15:4.
Ra Fel’ Rogom Riy Maku Ra Fel’ Rogon Yugu Boch e Girdi’
18. Mang e susun ngam lemnag u nap’an ni ga be bieg e Thin Rok Got?
18 Nap’an ni ga ra fol Bible, mab fel’ ni ngam guy rogon ni ngam nang fan e thin riy ma gguy rogon ni ngam nang rogon nib peth reb e machib nge reb. (Proverbs 2:3-5; 4:7) N’en ni ke tamilangnag Jehovah u lan e Thin Rok e bay fan ko tin nib m’agan’ ngay. Ere nap’an ni ga ra bieg e Bible ngam guy rogon ni ngam nang rogon ni ke peth e n’en ni ga be bieg ko tin nib m’agan’ Got ngay. Ngam gonopiy ko uw rogon nib peth reb e machib, ara thin ko profet ko tin nib m’agan’ Got ngay. Amu fithem: “Mang e be yog e re thin ney ngog u morngaagen Jehovah? Uw rogon nib peth ko tin nib m’agan’ Got ngay ni nge rin’ u daken Gil’ilungun?” Ku rayog ni ngam lemnag: “Uw rogon nrayog ni nggu maruweliy e re thin ney? Rayog ni nggu fanay u nap’an ni gu be machibnag be’ ara gu be fonownag, fa?”—Joshua 1:8.
19. Mini’ e ra fel’ rogon riy u nap’an ni ga ra weliy ngak yugu boch e girdi’ e pi n’en ni kam fil? Mu weliy.
19 Ku ra fel’ rogom riy ni faanra ga re lemnag yugu boch e girdi’. Nap’an ni ga ra fil e Bible, ma ga ra fil boch ban’en nib biech ma rayog e gonop ngom. Mu guy rogon ni ngam weliy e pi n’en ni kam fil ngak girdien e tabinaw ara yugu boch e girdi’ u nap’an ni gimed be sabathin. Faan ga ra weliy e pi n’en ni kam fil ko ngiyal’ nib m’ag ngay ma ga ra rin’ u fithik’ e sobut’an’, ma bay angin e sabathin ni aram rogon. Bochan ni ga be non u fithik’ e yul’yul’ mab pasigan’um ngay ma ra adag e girdi’ e thin rom. Maku ra fel’ rogom riy. Uw rogon? Yima yog ni be’ ni ra weliy e pi n’en ni ka fini fil e ri ra mit e re thin nem nga laniyan’.b
20. Mang fan ni ra fel’ rogom ni faan ga ra bieg e Bible ni boor yay?
20 Ra biyay ni ga ra bieg e babyor u Bible ma ga ra fil ban’en nib biech riy. Ga ra bieg boch e thin ni kaam bieg biyay ma ga ra gin ngay ya gowa ban’en nib biech ni kam fil. Ya bay fan e thin riy u yugu reb e kanawo’. Re n’en ney e ma tamilangnag ni de sum e machib riy rok e girdi’, ya pi babyor ko Bible e baga’ fan ma susun ni ngam bieg ni boor yay ya nge fel’ rogom riy. Dab mu pag talin ni pi pilung ni bod David e thingar ra “bieged u n’umngin nap’an e yafas” rorad.
21. Mang boch e taw’ath ni rayog ngom ni faanra yoor boch e tayim ni ga ra fanay ni ngam fil e Thin Rok Got?
21 Arrogon, ri ra fel’ rogon e piin ni ra tay ba ngiyal’ ni fan ko fol Bible. Rayog e machib nge gonop ngorad. Ri ra fel’ thilrad Got. Maku baga’ e ayuw nrayog ni ngar pied ngak girdien e tabinaw, nge pi walagrad u lan e ulung ni Kristiano, nge pi girdi’ ni dawor ra liyorgad ngak Jehovah.—Roma 10:9-14; 1 Timothy 4:16.
[Footnotes]
a Ke fel’ e Pi Mich Rok Jehovah e gali ke babyor ney ma kan pilyeg u boor miti thin.
b Mu guy fare The Watchtower ko August 15, 1993, pages 13-14.
Ka Ga Manang?
• Mang e thingari rin’ e pi pilung nu Israel?
• Mang kanawo’ ni pi’ Jesus nge pi apostal ngodad u rogon ni ngan fil e Bible?
• Mang boch ban’en nrayog ni ngam thilyeg ya nge yoor boch e tayim rom ni fan ko fol babyor?
• Susun uw rogon lanin’um u nap’an ni ga ra fil e Thin Rok Got?
[Box on page 11]
“Ngada Ted U Pa’dad”
“Faanra gad ba adag . . . ban’en ni bay urngin yu bugithin nu Bible riy, ma bin th’abi fel’ e aram e Internet. Machane faan gad ba adag ni ngada bieged e Bible ara ngada filed ara ngada lemnag e thin riy ara ngada gonopiyed e thin riy, ma thingar da ted baken e Bible u pa’dad, ya ke mus e kanawo’ nra taw e thin riy nga lanin’dad ara gumercha’dad.”—Gertrude Himmelfarb, distinguished professor emeritus, City University, New York