Thin rok Jehovah e Ba Fas

Tin Ba Ga’ Fan ko Pi Babyor ni Yan Ngak Titus, Filemon nge Piyu Hebrew

BA NGIYAL’ u tomren ni kan pag apostal Paul u kalbus ko yay ni som’on e kalbus rok u Roma u lan e duw ni 61 C.E., me yan ko donguch nu Krete. Me guy rarogon e ulung u rom ko tirok Got ban’en, ma aram me pag Titus u rom ni nge pi’ e athamgil nga lanin’rad. Me taaboch riy nsana bay Paul u Macedonia me yol ngak Titus ni be pow’iy ko maruwel rok ma nge ayuweg ko maruwel ko apostal ni be rin’.

Boch ngaray riy, nnap’an ni ka fin yigi chuw Paul u kalbus ko duw ni 61 C.E., me yol nge yan ngak Filemon nib Kristiano ni ma par u Kolose ni be wenig riy ngak be’ ni yow fager.

Maku gonap’an e re duw nem ni 61 C.E., e ki yoloy Paul bang e babyor nge yan ngak piyu Hebrew ni ke michan’rad ni yad ma par u Judea, ni be dag ni kab ga’ fan e Kristiano ko ngongol rok piyu Jew. Dalip yang i babyor nem e bay e fonow riy nib fel’ ngodad.​—Heb. 4:12.

MPAR NIB FEL’ ROGOM KO TIROK GOT

(Titus 1:1–3:15)

Tomren ni ke yog Paul rogon ni “nge reb e binaw min dugliy e piin ngar manged piilal ko galesiya riy,” me fonownag Titus ni gaar, “thingar um puwan ngorad nib gel ni bochan e nge mich Kristus u wan’rad nib fel’ rogon.” Me yog ngak urngin e girdi’ u lan e ulung nu Krete ni ‘ngar paged pangirad nge ngongol rorad nde m’agan’ Got ngay . . . mar t’ared lanin’rad ko tin nde fel’.’​—Titus 1:5, 10-13; 2:12.

Ki pi’ Paul boch e fonow ni nge ayuweg e pi walag nu Krete ni ngar pired nib fel’ rogorad ko tirok Got ban’en. Me fonownag Titus ni gaar “ngam tiyem u urel ko maluagthin ndariy fan . . . nge maluagthin ni murung’agen e Motochiyel.”​—Titus 3:9.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

1:15​—Uw rogon ma “urngin ban’en” ma ba “machalbog u wan’ e piin ni yad rorad ma yad mmachalbog,” ma de machalbog ko “piin ni ba alit lanin’rad ma de mich Kristus u wan’rad”? Yira nang ko mang fan e “urngin ban’en” ni yog Paul min nang e fulweg riy. Gathi be yog e pi n’en nib kireb ni bay ni kan yoloy ko Thin rok Got, ya be yog e pi n’en ni ke pag e Bible ni nge be’ nib michan’ me mel’eg e bin nib fel’ ni nge rin’. Be’ nib puluw e lem rok ko motochiyel rok Got e ba machalbog e pi n’em u wan’. Ma ba thil ngak be’ nder lem nib puluw ma ke alit e nangan’ rok.a

3:5​—Uw rogon ma piin ni Kristiano ni kan dugliyrad e kan thapegrad ngak Got u ‘daken e maluk ntay ngorad’ nre maluk nem e ir e ‘pi’ fare kan ni thothup e bin beech e pangin riy ngorad’? Kan ayuwegrad u daken e maluk ni aram e ke luknagrad Got ara ke beechnagrad nga rachaen Jesus ni fel’ngin fare biyul ni maligach. Ke beechnagrad fare kan ni thothup, ya bochan “ni ka fini sunmiyrad” ni aram e kar manged kan ni pi fak Got.​—2 Kor. 5:17.

Tin Gad Ra Fil Riy:

1:10-13; 2:15. Piin piilal ko ulung e ngaur daged ni yad ba gel i yal’uweg e tin ni be kireb ko ulung.

2:3-5. Walag nib pin ni Kristiano e ngiyal’ ney ni kar ilalgad e nge “par nib mat’aw pangirad u mit Got. Ma thingar dab ur t’ared e thin nga daken e girdi’, ara ra pired ni kar manged sib ko wain. Ma thingar ra filed e tin nib fel’” ni bod ko bin som’on e chibog. Ra aram rogon ma ra yib angirad ni ngaur fonownaged e “piin rugod” ni be’ nge be’ u lan e ulung.

3:8, 14. Ngaud ‘tedan’dad i ngongliy e ngongol nib fel’’ ya “tiney e ba fel’ ma ba ga’ fan” ya ra ayuwegdad nge yoor wom’engidad ko pigpig rok Got me ta’dad ni gad ba dar ko re fayleng ney nib kireb.

GU BE TA’ GELNGIG NGOM YA “GAB T’UF ROG”

(Filem. 1-25)

Nog nib fel’ e n’en ni ke rin’ Filemon ni bochan e ke dag rogon nib t’uf rok urngin e girdi’ rok Got nge ‘rogon nib mich Somol Jesus u wan’.’ Rogon ni ke mang be’ ni ke baudeg laniyan’ e piin ni yad ni Kristiano e ba gel e ‘felfelan’ nge athamgil’ ni ke pi’ ngak Paul.​—Filem. 4, 5, 7.

I dag Paul rogon e n’en ni nga i folwok e piin piilal ko ulung riy ni yal’uweg rogon reb e magawon nib gel u murung’agen Onesimus ni aram e de dugliy e n’en ni ngan rin’ ya pi’ e fonow u ‘rogon ni yib t’uf rok.’ Yog ngak Filemon ni gaar: “Gu be yoloy e re bugithin ney ma mmudugil u wun’ug ni bay mu rin’ e tin ni kug wenignag ngom ma ri gu manang ni bayi pag rogon e tin ni bay mu rin’ ko tin ni gu be wenignag ngom.”​—Filem. 8, 9, 21.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

10, 11, 18​—Uw rogon ma immoy Onesimus “ndariy fan” ma chiney e “ke ga’ fan”? Onesimus e ba sib nda i fol me mil u tafen Filemon u Kolose nge yan nga Roma. Kub dake ki iring Onesimus ban’en ko masta rok nge yog ni pi’ puluwon e re 900 i mayel nem ni nge milekag riy. Ere riyul’ ndakuriy fan ngak Filemon. Machane yan nga Roma me ayuweg Paul nge mang reb e Kristiano. Ma chiney e cha’ ney ni immoy nib sib “ndariy fan” e ke mang reb e walag ni Kristiano ni ke “ga’ fan.”

15, 16​—Mang fan nde yog Paul ngak Filemon ni nge pag Onesimus nge dabki mang sib? Baadag Paul ni nge chichiiy ir ko maruwel rok ni nge ‘machibnag murung’agen e gagiyeg rok Got ma be machibnag murung’agen Somol Jesus Kristus.’ Aram fan ni lemnag ni nge par u orel ndabi un nga yugu boch ban’en ni bod murung’agen sib.​—Acts 28:31.

Tin Gad Ra Fil Riy:

2. I tay Filemon e tabinaw rok nrayog ni ngaun tay e pi muulung ko Kristiano riy. Ba tow’ath ni ngaun muulung nga tabinaw rodad ni fan ko machib ko pi tabinaw i yan.​—Rom. 16:5; Kol. 4:15.

4-7. Thingar u doged e magar ngak walagdad ni piin Kristiano ni yibe folwok rorad u rogon e michan’ nge t’ufeg.

15, 16. Tin dabuy nra i buch u lan e yafas e dab ni pag nge mochuchnigey nib gel. Ya angin e rayog ni chel ngeb nib fel’ ni bod e n’en ni buch rok Onesimus.

21. Be lemnag Paul ni nge n’ag Filemon fan u wan’ e kireb rok Onesimus. Ku er rogodad ni ki yibe lemnag ni ngaud n’aged fan u wan’dad e tin ke rin’ reb e walag ngodad ni ke kireban’dad ngay.​—Matt. 6:14.

‘NGAD TEDAN’DAD NGE SIY KUD SULOD BAYAY KO TIN NI KAAD FILED’

(Heb. 1:1–13:25)

Rogon ni micheg Paul ni maligach ni tay Jesus e kab ga’ fan ko motochiyel e tamilangnag rogon feni ba th’abi fel’ fel’ngin e En ni Sunmiy e Kristiano u rogon nib prist nge maligach ni pi’ nge fare m’ag nib beech ni ngongliy. (Heb. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Re tamilangan’ ney e ba mudugil ni ayuweg e Kristiano nu Hebrew nge yog nranod u fithik’ e pi gafgow nra gafgowgad riy u pa’ e girdi’ ni Jew. Ta’ Paul chilen ngak e pi Kristiano nu Hebrew ni ngar ‘tedan’rad nge siy kur sulod bayay ko tin ni kaar filed.’​—Heb. 6:1.

Uw feni ga’ fan e michan’ ko yaram ko Kristiano? I yoloy Paul ni gaar: “Dariy be’ nra fel’ u wan’ [Got] ni faanra de mich Got u wan’.” I pi’ Paul e athamgil nga laniyan’ piyu Hebrew ni gaar: “Ngad athamgiliyed e gin ni ka ba’ ni ngad milgad riy ngad tawgad ko gin ni gad be nameg.”​—Heb. 11:6; 12:1.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

2:14, 15​—Gur bochan ni Moonyan’ e “bay e yam’ u pa’” ma rayog rok ni nge k’aring e yam’ ngak be’ ni kab pagel ni en ni baadag ni nge rin’ ngak? Danga’, gathi aram rogon. Machane, ka aram ko tabolngin e kireb ni ta’ Satan u lan e milay’ nu Eden, ma sasalap l’ugun ni tay e ke k’aring e yam’ ya ke denen Adam ke af e denen rok nge yam’ ngak e girdi’ ni gubin. (Rom. 5:12) Maku reb e piin ni yad ma fol rok Satan u fayleng e kar gafgowniged e pi tapigpig rok Got ma ki yibe li’rad ni bod nra rin’ed ngak Jesus. Machane, re n’em e gathi be yip’ fan ni Satan e dariy e gin nra mus riy ko cham ni nge li’ be’ ni ke lemnag ni ngem’. Faan manga aram rogon ma dariy e maruwar riy ni ke li’ e pi tapigpig rok Jehovah ni gubin kakrom ke m’ay. Jehovah e be ayuweg e girdi’ rok nib ulung nder pag Satan nge li’rad ngar m’ad. Ku yugura ke pag Got boch i gadad ngem’ u tan e cham ni be tay Satan, ma rayog ni nge pagan’dad ndemtrug e gafgow ni keb ngodad ma ra pithig Got.

4:9-11​—Mang “toffan” e be weliy Paul murung’agen, ma uw rogon e en nra yan nge un “ngak Got ko toffan”? Fare “toffan” ni yibe yog u roy e fa ngiyal’ ni ke pag Got ni nge lebug e tin nib m’agan’ ngay ni fan ko fayleng nge girdi’. (Gen. 1:28; 2:2, 3) Gad ra un “ngak Got ko toffan” ni faan gad ra pag i maruweliy e tin ni gad be lemnag me fel’ u wan’dad e tin ni ke pi’ Got ni fan ko ngad thapgad ngak. Nap’an ni gad ra maruweliy e michan’ rodad ngak Jehovah ma gad fol rok Fak ma dab da leked e ngongol ni fel’ ngak ni gad be lemnag ma gad ra felan’ ko baudan’ nge tow’ath ko toffan ni gubin e rran.​—Matt. 11:28-30.

9:16, NW​—Mini’ e “bay e m’ag ni ke fal’eg ngak e girdi’” ko fare m’ag nib beech? Jehovah e ir e Fal’eg fare m’ag nib beech; me Jesus e bay e “m’ag ni ke fal’eg ngak e girdi’.” Jesus e ir e ke mang Maaf ko re m’ag nem, ma nap’an ni yim’ me pi’ fare maligach ni ir e ba t’uf ni nge micheg e re m’ag nem.​—Luke 22:20; Heb. 9:15.

11:10, 13-16​—Mang “binaw” e i sonnag Abraham? Re n’ey e gathi riyul’ nib binaw ya be yip’ fan ban’en. Abraham e i sonnag fare “Jerusalem nu tharmiy” ni kan yarmiy ni aram e Jesus Kristus nge fare 144,000 ni ngar uned ngak ko gagiyeg. Pi cha’ney ni ngar uned ngak ko gagiyeg u tharmiy e ki yima yog ni fare “Binaw nib Thothup, ni aram fa bin nib beech e Jerusalem.” (Heb. 12:22; Rev. 14:1; 21:2) Abraham e i sonnag e yafas u tan e Gagiyeg rok Got.

12:2, NW​—Mang “felfelan’ e be sonnag [Jesus]” ni aram e n’en ni “gum’an’nag ngan tining ko fare ley i gek’iy”? Aram fare felfelan’ ni guy e n’en nra rin’ e machib ni be tay nib muun ngay ni ngan thothupnag fithingan Jehovah me tamilang feni gel gelngin nge fare biyul ni nge chuweg e girdi’ u pa’ e yam’. Maki i sap Jesus nga m’on ko fare tow’ath ni nge gagiyeg nib Pilung ma nge mang ba Prist nib Tolang ni fan e nge fel’ rogon e girdi’.

13:20​—Mang fan ni bin nib beech e m’ag e yima yog ni nge par “ndariy n’umngin nap’an”? Dalip fan ni bay: (1) Dabi yib e mun liw riy, (2) angin nib fel’ e ra par ni manemus ma bin (3) e fapi “yugu boch e saf” e ra par ni be fel’ rogorad ko yaram ko re m’ag nib beech nem u tomren e Armageddon.​—John 10:16.

Tin Gad Ra Fil Riy:

5:14. Ngaud gelgad i fil e Thin rok Got, ni fare Bible ma gad fol ko tin ni gad be fil riy. Dakuriy reb e kanawo’ ni gad ra fil riy rogon ni ngad “nanged e tin nib fel’ ko tin nib kireb.”​—1 Kor. 2:10.

6:17-19. Ra par e athap rodad nib mudugil nga daken e n’en ni ke micheg Got ma tin ni ke micheg e ra ayuwegdad nge dab da sorgad nga bang ko tin riyul’.

12:3, 4. Dabi mulan’dad ngad paged gadad ni bochan nochi skeng nib achig ara togopluw nra yib ngodad, ya thingar da mon’oggad ngad ilalgad ma gad gelnag gelngidad nge yog ni ud gum’an’gad ko pi skeng nra yib ngodad. Thingar da turguyed u wan’dad ni ngad togopuluwgad ko denen ya dawori taw ko ‘gin ni ngan li’dad riy’ ni aram e ke chugur ni ngad m’ad.​—Heb. 10:36-39.

12:13-15. Dab da paged “ba ke pan nib mooy” ara be’ u lan e ulung ni ma gay e tin de fel’ u rogon e pi n’en ni yibe rin’ ni nge talegdad ndab ku ‘darod u daken e kanawo’ nib k’iy.’

13:7, 17. Ra un par ni yibe tiyan’uy ko re fonow ney ni nga un fol ma yibe sobut’an’ ngak e piin ni yad be guy e ulung ma ra ayuwegdad ngaud daged ni gad baadag ni ngaud maruwelgad u taabang.

[Footnote]