I ‘Machib’ nib Fel’ Rogon

1. Mang e ba pagan’ Paul ngay nge fa gali cha’ ni yow be un ngak, ma mang fan?

BANG ko duw ni 59 C.E. me milekag Paul, nge Luke, nge Aristarkus u bbarkow nib ga’ ni be fek e wheat ni ke yib ko fare donguch nu Malta ni bay u lan e Mediterranean ni be sor nga Italy. Fithingan e re barkow nem e “Kan ni Athlog.” Ngiyal’ nem e kab kalbus Paul ma ka bay be’ ni be matanagiy. (Acts 27:2) Pi tamachib ney e gathi yad bod girdien e re barkow nem ni yad be lemnag ni nge ayuwegrad fa gal athlog ni ka nog Castor nge Pollux ngorow ni fak Zeus ni fare got nu Greece. (Mu guy e study note ko Acts 28:11, nwtsty.) Ya Paul nge fa gali cha’ ni yow be un ngak e yad ma pigpig ngak Jehovah ni ir e yog nra yan Paul i machibnag e tin riyul’ u Roma me yan i sak’iy nga p’eowchen Caesar.​—Acts 23:11; 27:24.

2, 3. Uw e yan fare barkow riy ni bay Paul riy? Mini’ e i ayuweg Paul ni ka nap’an ni tabab ko milekag?

² Dalip e rran nga tomuren nra tawgad nga Syrakuse nreb e mach nib fel’ yaan ni bay u Siciliy nib chugur ni nge bod feni ga’ fan yu Athens nge Roma, ngemu’ miki yan fare barkow nga Rhegium ni bay ko yimuch u Italy. Rhegium e 200 e mayel palogin ko gampek u Puteoli ni bay u Italy (ni bay u tooben fare binaw ni yima yog e chiney ni Naples), machane i yib e nifeng u lan e yimuch nge ayuweg e re barkow nem nge yan nib papey nge mada’ nga Puteoli ko bin migid e rran nga tomuren nra chuwgad.​—Acts 28:12, 13.

³ Ireray e gin tomur ko milekag ni nge tay Paul nga Roma ni aram e gin nra yan i sak’iy riy nga p’eowchen Nero ni Pilung. N’umngin nap’an e milekag ni tay Paul ni ayuweg “fare Got ni ma fal’eg lanin’uy.” (2 Kor. 1:3, NW) Gad ra fil ni ulul Jehovah ni nge ayuweg Paul, miki ulul Paul ko machib u fithik’ e pasig.

“Me Pining [Paul] e Magar Ngak Got ni Bochrad, Ma Aram Me Athamgil Laniyan’” (Acts 28:14, 15)

4, 5. (a) Uw rogon nni gol ngak Paul nge fa gali cha’ ni yow be un ngak u Puteoli? Mang fan nrayog nni pag ni nge par ko pi walag? (b) Faanra i dag e piin Kristiano e ngongol nib manigil ngki mada’ ko ngiyal’ ni yad bay u kalbus, ma uw rogon nrayog ni nge ayuwegrad e re n’ey?

⁴ Nap’an ni taw Paul nge fa gali cha’ ni yow be un ngak nga Puteoli, mi yad ‘pirieg boch e girdi’ u rom nib mich Jesus u wun’rad, mi yad wenig ngorad ni ngar pired rorad ni reb e wik.’ (Acts 28:14) Rib manigil e kanawo’ nra daged u rogon nra golgad ngak pi walagrad! Ba mudugil ni gol ni dag e pi walag nem e ba ga’ labgen ni sul ngorad u daken e athamgil ni pi’ Paul nge fa gali cha’ ni yow be un ngak nga lanin’rad. Machane mang fan nni pag Paul ni nge par ko pi walag? Rayog ni bochan e ma pagan’ fapi matanagen e kalbus nu Roma ngak Paul.

⁵ Ku arrogon e ngiyal’ ney ni bay boch e tapigpig rok Jehovah ni yad bay u kalbus ni bochan e michan’ rorad nib ga’ ni yima pagrad ni ngar rin’ed boch ban’en ndabiyog ni nge rin’ yugu boch e kalbus ni bochan e yad boch e Kristiano ni yad ba yul’yul’ ma rayog ni ngan pagan’uy ngorad. Bod ni bay reb e pumoon u Romania nni dugliy ni ngan kalbusnag u lan 75 e duw ni bochan e ma moro’ro’ ni tabab ni nge fil e Thin rok Got, ma aram me thilyeg e ngongol rok. Bochan e re n’ey, ma aram mi i pag e pi matanagen e kalbus ni nga i yan i chuw’iy boch e chugum ni fan ko re kalbus nem ni yigoo ir! Ma bin th’abi ga’ fan riy e ngongol nib fel’ ni gad ma dag e yima pining e sorok riy ngak Jehovah.​—1 Pet. 2:12.

6, 7. Uw rogon ni dag e pi walag nu Roma nrib t’uf Paul rorad?

⁶ Dabisiy ni yan Paul nge fa gali cha’ ni yow be un ngak u but’ u lan sogonap’an 30 e mayel u Puteoli ngar mada’gad nga Capua ni bay ko fare pa’ i kanawo’ ni ka nog e Appian Way ngay ni be sor i yan nga Roma. Re kanawo’ nem e kan gad bogi malang riy nib gagang’, ma piin yad be yan u daken e rayog ni ngar guyed yu yang ko nam nib fel’ yaan, maku bay yu yang riy ni yira taw ngay ma rayog ni ngan guy fare Day ni Mediterranean. Re pa’ i kanawo’ nem e ki yan u lan bangi ban’en ni bod e muut ni ka nog e Pontine Marshes ngay nsogonap’an 40 e mayel palogin u Roma nge fa gin’en ni Market ni Appius fithingan. I yoloy Luke nnap’an ni rung’ag e pi walag u Roma ‘murung’agrad’ me yib boch i yad ngar tawgad ngaram, ma boch i yad e son ko fare binaw ni Dalip Tafen e Milekag fithingan ni bangi ban’en ni ma tal e milekag riy ngar toffangad nsogonap’an 30 e mayel palogin u Roma. Rib gel e t’ufeg nra daged ngak Paul!​—Acts 28:15.

⁷ Fa gin’en ni Market ni Appius fithingan e gathi bang nib fel’ ni nge toffan e pi milekag riy ni ke aw parowrad. I yog reb e tayol ni be’ nu Roma ni ka nog Horace ngak nre gin’em e “ba sug e pi sala riy nge piin nib milfan e pi naun nem ngorad nib kireb e thin nge ngongol rorad ko girdi’.” Ki yoloy “nrib kireb e ran u rom.” Mus ngak maku de m’agan’ ngay ni nge abich u rom! Machane yugu aram rogon, mab felfelan’ fapi walag nu Roma ngay ni ngar pared u rom ngar sonnaged Paul nge fa gali cha’ ni yow be un ngak ya nge yag nra feked yad ko gin yad be sor ngay ndabi buch ban’en rorad.

8. Mang fan ni pining Paul e magar ngak Got u nap’an ni ‘guy’ pi walagen?

⁸ Be yog e Bible ni faani ‘guy’ Paul pi walagen, “me pining e magar ngak Got ni bochrad, ma aram me athamgil laniyan’.” (Acts 28:15) Arrogon, nap’an ni guy e pi walag ney nsana bay boch i yad u fithik’rad ni manangrad, me thamiy ni ke yib gelngin miki fel’ laniyan’. Mang fan ni pining Paul e magar ngak Got? Ya manang ni t’ufeg ndariy e lem ni fel’ ngak riy e aram bang u wom’engin gelngin Got nib thothup. (Gal. 5:22) Ku arrogon e ngiyal’ ney ni gelngin Got nib thothup e ma k’aring e pi Kristiano ni ngar paged farad ni fan ngak boch i yad mar fal’eged laniyan’ e piin ke t’uf ni ngan fal’eg lanin’rad.​—1 Thess. 5:11, 14.

9. Uw rogon nrayog ni ngad folwokgad ko fapi walag nra bad ni ngar mada’gad Paul?

⁹ Bod ni gelngin Got nib thothup e ma k’aring e pi walag ni yad ba gol ni ngar pied e tin nib t’uf rok e pi walag ni pumoon ni yad ma lekag e ulung, nge pi missionary, nge yugu boch e walag ni yad ma pigpig u polo’ e tayim rorad. Boor e pi walag nem ni yad ma pigpig u polo’ e tayim rorad ni kar paged fan boor ban’en ya nge yag nra yoornaged e tayim ni fan ko pigpig rorad ngak Jehovah. Ere mu fithem ni nge lungum: ‘Rayog ni nggu yoornag e tin nug be rin’ ni nggu pi’ e ayuw u nap’an nra yib e en ma lekag e ulung ni bod ni nggu gol ngorow leengin ni faanra ba mabgol, fa? Rayog ni nggog ngorow ni nggu warod ko machib u taabang, fa?’ Angin nra yib riy e rayog ni ngan tow’athnagem. Am lemnag gelngin e felfelan’ ni tay fapi walag nu Roma u nap’an ni yad be motoyil ngak Paul nge fa gali cha’ ni yow be un ngak ni yad be weliy boch ban’en ni ke buch rorad nra pi e athamgil nga lanin’uy.​—Acts 15:3, 4.

“Urngin Yang Ma Be Non e Girdi’ Riy nib Togopluw ko Re Raba’ i Girdi’ Nem” (Acts 28:16-22)

10. Uw rogon e par rok Paul u Roma, ma mang e rin’ e re apostal nem u nap’an ni taw ngaram?

¹⁰ Nap’an ni taw Paul nge piin yad be un ngak nga Roma, “mi nog ngak Paul nrayog ni nge par u bang ni yow reb e salthaw ni matanagen.” (Acts 28:16) Ba ga’ ni piin yad bay u reb e naun ni yad ba kalbus e yima m’ag e chen rorad ngak e re salthaw ni be matanagiyrad ya nge dab ra milgad. Machane yugu aram rogon ni kan chennag Paul, ma de tal i machibnag murung’agen Gil’ilungun Got u fithik’ e pasig. Ere tomuren dalip e rran ni toffan ko milekag ni ke tay, ma aram me pining e pi pumoon ni yad ma yog e thin rok e pi Jew u Roma nga taabang ni nge yog ngorad ko ir mini’ miki machibnagrad.

11, 12. Mang e yog Paul ngak e pi Jew u Roma ya nge yag ni m’agan’rad ngay ni ngar motoyilgad ngak?

¹¹ I yog Paul ni gaar: “Pi walageg! Yugu aram rogon nda gu rin’ ban’en nib togopluw ngak e girdi’ rodad ara pi yalen ni af rok e pi chitamangidad ngodad, min kalbusnigeg u Jerusalem ngemu’ min pieg nga pa’ piyu Roma. Mi yad fitheg nge mu’ mi yad lemnag ni ngar paged gag, ya ra pirieged ndariy ban’en ni kug ngongliy ni ke yib tapgin riy ni ngan thang e fan rog. Ma faani togopluw piyu Israel ko re bugithin nem, me yan i aw ni ke mus ni pilung nu Roma e ir e ka bay ni gu ra wenignigeg ngak, mu gu rin’, ni yugu aram rogon ndariy ban’en ni gog nib togopluw ngak e girdi’ ko nam rog.”​—Acts 28:17-19.

¹² Nap’an ni yog Paul e “pi walageg” ngak e pi Jew ni yad be motoyil ngak, ma aram e be guy rogon ni nge dag ngorad ni ir bagayad maku be ayuwegrad ni nge dab kur laniyan’gad. (1 Kor. 9:20) Ki tamilangnag ngorad ni gathi ke yan ngaram ni nge t’ar e thin nga daken e pi Jew, ya ke yan ni nge wenignag ir ngak Caesar. Machane dawori rung’ag e pi Jew u Roma murung’agen e re n’ey. (Acts 28:21) Mang fan nde yog e pi Jew u Judea ban’en u murung’agen Paul ngak e pi Jew u Roma? Be yog ba ken e babyor ni gaar: “Rayog ni barkow ni immoy Paul riy e aram reb ko tin th’abi som’on e barkow ni taw nga Italy u tomuren e garbeb. Bochan ni gathi ri ma milekag e barkow u ngal’an e garbeb, ma aram fan ndabiyog ni nge pi’ e pi Jew be’ nge yan nga Roma ni be fek bangi babyor ni be weliy murung’agen Paul.”

13, 14. Uw rogon ni tabab Paul ni nge weliy murung’agen Gil’ilungun Got, ma uw rogon nrayog ni ngad folwokgad rok?

¹³ Tomuren miki yog Paul ban’en ni k’aringrad ni ngar adaged ni ngkur filed boch ban’en. I gaar: “Aram fan ni kug wenignag ni ngug guymed nge yog ni gu non ngomed; ya ka nin’ e re chen ney ngog ni bochan faanem ni ir e be l’agan’ yu Israel ngak.” (Acts 28:20) Cha’nem ni ir e be l’agan’ e pi Kristiano ngak, maku yad be machibnag murung’agen e aram fare Messiah nge Gil’ilungun. Ere fulweg fapi pumoon ni yad e piilal rok e pi Jew ni lungurad: “Gamad ba adag ni nggu rung’aged rom e tin ni ir e ga be lemnag, ya gamad manang ni urngin yang ma be non e girdi’ riy nib togopluw ko re raba’ i girdi’ nem ni gab muun ngay.”​—Acts 28:22.

¹⁴ Nap’an nra mab e kanawo’ ngodad ni ngad weliyed fare thin nib fel’, ma rayog ni ngad folwokgad rok Paul ni aram e nga dogned boch ban’en ara da fithed boch e deer nra pug e tafinay rok e piin yad be motoyil ngodad. Bay boch ban’en nra ayuwegdad nrayog ni ngan pirieg ko fa gal ke babyor ni Mmon’og u Rogon ni Ngam Skulnag Be’ nge Tin Gad Ma Rin’ nge Machib ni Gad Ma Tay. Ba fel’ rogon ni ga be fanay e gal ke babyor ney nra ayuwegey u rogon ni ngan fil e Bible ngak be’, fa?

Ke Dag Paul e Kanawo’ Nrayog ni Ngad Folwokgad Riy ni Aram e ‘Machib’ nib Fel’ Rogon (Acts 28:23-29)

15. Mang aningeg ban’en ni gagiyel u rogon e machib ni tay Paul?

¹⁵ Nap’an ni taw ko rofen ni ka rogned, “me yib boor” e Jew ko gin ma par Paul riy. “Kadbul nge yan i mada’ ko nep’” ni weliy Paul ngorad fan e thin ni bay u lan e Babyor nib Thothup ni “murung’agen e gagiyeg rok Got ma be pithig fan u wun’rad. Me guy rogon ni nge mich murung’agen Jesus u wun’rad ni be yog ngorad e tin ni ke yog e babyor nib thothup ni murung’agen ko gin ni baaram ni bay e Motochiyel rok Moses riy nge tin ni yoloy e pi profet.” (Acts 28:23) Aningeg ban’en ni gagiyel u rogon e machib ni tay Paul. Bin som’on e weliy murung’agen Gil’ilungun Got. Bin migid e guy rogon ni nge non u reb e kanawo’ nra mich e n’en be yog u wan’ e piin yad be motoyil ngak. Bin dalip e fanay e n’en bay u lan e Babyor nib Thothup ni nge micheg e n’en be yog. Ma bin aningeg e m’oneg e n’en nib t’uf rok e piin be machibnagrad mfini migid, ya machibnagrad ni kab “kadbul nge yan i mada’ ko nep’.” Rib manigil e kanawo’ ni ke dag nrayog ni ngad folwokgad riy! Ere mang angin e n’en ni rin’? I yoloy Luke ni “ba’ boch i yad ni mich e thin ni ke yog u wun’rad” ma boch e danga’. Ma bochan ndaki taareban’rad, ma aram ‘me yan’ e girdi’ ngar chuwgad.​—Acts 28:24, 25a.

16-18. Mang fan nde gin Paul u nap’an ni siyeg e pi Jew ni yad ma par u Roma ni ngar motoyilgad ngak? Mang e susun ni ngad lemnaged u nap’an nra siyeg e girdi’ ni ngar motoyilgad ko thin ni gad be machibnag?

¹⁶ De gin Paul ko re n’ey ni bochan e manang ko n’en be yog e yiiy u Bible nrayog ni nge buch e re n’ey, ma kki buch rok u m’on riy. (Acts 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Ere nap’an ni be chuw e piin nde m’agan’rad ko n’en ni yog, ma aram me gaar ngorad: “Rib fel’ rogon ni welthin fare Kan ni Thothup u l’ugun fare profet ni Isaiah ni welthin ngak e pi chitamangimed! Ya faani gaar: Mman nga mog ngak e girdi’ ko re nam ney ni nge lungum: Bay mmotoyil mmotoyilgad, ma dab mu nanged fan; ma bay mu changar mu changargad, ma dab mu guyed. Ya laniyan’ e pi girdi’ ney e ke man.” (Acts 28:25b-27) Fare bugithin ni Greek ni kan pilyeg ni “ke man” e be dag rarogon ba gum’ircha’ ni ke “el” ndabkiyog ni nge rich fare thin ni murung’agen Gil’ilungun Got nga fithik’. (Acts 28:27) Rib gel e kireban’ riy ni siyeg e pi girdi’ nem ni ngar motoyilgad ko tin riyul’!

¹⁷ Tin tomur e thin ni yog Paul ko pi Jew nem e aram e gaar ngorad: “Piin ni gathi yad piyu Israel . . . [e] bay ra motoyilgad ngay!” (Acts 28:28; Ps. 67:2; Isa. 11:10) Arrogon, rayog ni nge weliy e re apostal nem murung’agen e re n’ey u fithik’ e pagan’ ni bochan e boor e girdi’ ni gathi yad e Jew ni ke guy ni ke m’agan’rad ko fare thin ni murung’agen Gil’ilungun Got!​—Acts 13:48; 14:27. 

¹⁸ Ku arrogodad ni gad bod Paul nder ma kireban’dad u nap’an nra siyeg e girdi’ fare thin nib fel’. Ya bin riyul’ riy e gad manang ni kemus nri in e girdi’ ni yad ra lek fare pa’ i kanawo’ ni be sor ko yafos. (Matt. 7:13, 14) Maku reb e gad ma felfelan’ u nap’an nra dugliy e piin nriyul’ ni yad baadag ni ngar nanged e tin riyul’ ni ngar liyorgad ngak Jehovah, ma gad ma dag ngorad ni gad ba felfelan’ ngay ni kar bad nga lan e ulung.​—Luke 15:7.

“I Machibnag Murung’agen e Gagiyeg rok Got” (Acts 28:30, 31)

19. Mang e i rin’ Paul u nap’an ni bay u reb e naun nib kalbus?

¹⁹ Tin tomur e thin ni yog Luke u lan fare babyor ni Acts e rra pi’ e athamgil nga lanin’uy, ya gaar: “L’agruw e duw ni par [Paul] u rom u ba naun ni ir e be pi’ puluwon, ma urngin e girdi’ nra yib ni nge guy ma be felfelan’ ngorad ni kar bad. Mi i machibnag murung’agen e gagiyeg rok Got ma be machibnag murung’agen faanem i Somol Jesus Kristus, ni be welthin nder tamdag ma dariy be’ ni be yib i magawonnag.” (Acts 28:30, 31) Rib manigil e kanawo’ ni dag Paul nrayog ni ngan folwok riy u rogon ni i gol ko girdi’, me dag nib gel e michan’ rok, miki par nib pasig!

20, 21. Mini’ boch e girdi’ ni yag ni nge ayuwegrad Paul u nap’an ni immoy u Roma?

²⁰ Bagayad e piin ni felfelan’ Paul ngay ni ke yib i guy e aram Onesimus nreb e sib ni ke mil u Kolose. I ayuweg Paul Onesimus ni nge mang reb e Kristiano me yan i par ni ke bod reb i ‘walagen ni girdien Kristus nrib t’uf rok ma ba yul’yul’.’ Bin riyul’ riy e yog Paul ni ke ‘mang be’ ni fak u daken Jesus Kristus’ ma ke “mang ba matam ngak.” (Kol. 4:9; Filem. 10-12) Ba mudugil nrib gel e athamgil ni pi’ Onesimus nga laniyan’ Paul!a

²¹ N’en nib fel’ ni rin’ Paul e ki yib angin ngak yugu boch e girdi’. I yol ngak piyu Filippi ni gaar: “Pi n’en ni kug mada’nag e kari ayuweg i wereg e Thin Nib Fel’ ni yib rok Got. Me ere chiney e urngin e matanag u tafen e en ni pilung nge urngin e girdi’ ni yad bay u roy ni kar nanged ni ka non’eg nga kalbus ni bochan e gag reb e tapigpig rok Kristus. Ma kalbus ni kug tay e ke gelnag e pagan’ rok yooren pi walagdad ni girdien Kristus ngak Somol, ni gubin ngiyal’ ma yad be machibnag e thin rok Got ngak e girdi’ ndakurir tuntungad ma dakurir tamdaggad.”​—Fil. 1:12-14.

22. Mang e ki rin’ Paul u nap’an ni immoy u Roma?

²² Yugu aram rogon ni immoy Paul u reb e naun u Roma nib kalbus, me fanay e re ngiyal’ i n’em ni nge yoloy boch e babyor ni ke mang bang ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek.b I yib angin e yungi babyor nem ngak e pi Kristiano ko bin som’on e chibog ni yad e ni yoloy ni fan ngorad. Ku arrogodad nrayog ni nge yib angin e yungi babyor nem ngodad ya fonow nni thagthagnag nga laniyan’ nge yoloy ngay e kub puluw ngodad e ngiyal’ ney.​—2 Tim. 3:16, 17.   

23, 24. Uw rogon ni ke dag boch e Kristiano e ngiyal’ ney ni kar pared ni yad ba felfelan’ ni yugu aram rogon ni kan kalbusnagrad ni bochan e michan’ rorad ni bod Paul?

²³ Nap’an ni taw ko ngiyal’ nni pag Paul u kalbus ndan weliy murung’agen ko fare babyor ni Acts, ma ke gaman sogonap’an aningeg e duw ni ke par u kalbus, ni aram e l’agruw e duw u Cesarea ma l’agruw u Roma.c (Acts 23:35; 24:27) Yugu aram rogon mi i sap nga fel’ngin ban’en, ma be rin’ urngin e tin nrayog rok ni fan ko pigpig rok ngak Got. Ku arrogon boor e tapigpig rok Jehovah e ngiyal’ ney ni yugu aram rogon ni kan kalbusnagrad ni bochan e michan’ rorad, machane ka yad be par ni yad ba felfelan’ ma darur talgad ko machib. Am lemnag e n’en ni buch rok Adolfo nni kalbusnag u Spain ni bochan e siyeg ni nge un ko salthaw. I yog reb e salthaw ni gaar: “Kug ngatgad ngom. Yugu aram rogon nri gamad be gelnag e gafgow ko par rom u kalbus, mfin aram e ri be gel boch e felfelan’ rom nge sumunguy ko thin rom ngomad.”

²⁴ Munmun mi ri pagan’ fapi salthaw ngak Adolfo, ma aram e dakunir ma ning e mab ko singgil rok. Bay yu ngiyal’ ni ma yib e salthaw ko singgil rok ni ngar fithed boch ban’en ngak u Bible. Bay reb e matanag ni ma yan nga singgil rok Adolfo nga i beeg e Bible, me par nge matanagiy ya nge dabin guy ni be beeg e Bible. Ere fare kalbus e ir e be “matanagiy” fare matanag! Manga yigi k’aringdad e n’en ma rin’ e Pi Mich ni yad ba yul’yul’ ni ngad ‘machibnaged e thin rok Got ngak e girdi’ ndakurud tuntungad ma dakurud tamdaggad’ ngki mada’ ko ngiyal’ ni kad mada’naged boch e magawon nrib gel e mo’maw’ riy.

25, 26. Mang yiiy e guy Paul ni ke lebug nde gaman 30 e duw nga tomuren nni yiiynag? Uw rogon ni gad be guy ni be lebug e re yiiy ney e ngiyal’ ney?

²⁵ Boor ban’en nib manigil ni be weliy fare babyor ni Acts u murung’agen e pi Kristiano ni ur rin’ed e tin nrayog rorad ni ngar machibnaged fare thin nib fel’! Yan i mus nga murung’agen Paul ni i “machibnag murung’agen e gagiyeg rok Got” ngak e piin ur bad ra guyed u nap’an ni immoy u reb e naun nib kalbus. Bin som’on e guruy e bay riy murung’agen fare maruwel ni tay Jesus chilen ngak pi gachalpen ni ngar rin’ed u nap’an ni gaar: “Bay yib gelngimed ko ngiyal’ ni bay yib fare Kan ni Thothup riy nga dakenmed, ma aram mi gimed weliy murung’ageg u lan yu Jerusalem, ngu lan yu Judea ni polo’, ngu lan yu Samaria, nge yan i mada’ ko yungi n’en ni yan i mus e fayleng ngay.” (Acts 1:8) De gaman 30 e duw nga tomuren ma kan machibnag murung’agen Gil’ilungun Got “ngak urngin e girdi’ u fayleng.”d (Kol. 1:23) Ireray e mich riy nriyul’ nrib gel gelngin Got nib thothup!​—Zek. 4:6.

²⁶ Ku arrogon e ngiyal’ ney ni be pi’ gelngin Got nib thothup gelngin e piin kan dugliyrad nge “yugu boch e saf” ni ngar machibnaged “murung’agen e gagiyeg rok Got” nib fel’ rogon u 240 e nam! (John 10:16; Acts 28:23) Ga be rin’ urngin e tin nrayog rom ni fan ko re maruwel ney, fa?