MURUNG’AGEN BE’
Boch e Sibester ni Kar Manged Walag u Lan e Ulung
REB e ppin ni walageg nib bitir ngog ni ka nog Araceli ngak e tolul ngog me gaar: “Mu tal nda ku mur non ngog. Kug dabuy ni gu be rung’ag murung’agen e re raba’ i teliw rom nir, ya be k’aring e m’ar ngog. Gu be fanenikayem!” Mus ko ngiyal’ ney ni ke gaman 91 e duw rog, ma dawor gu pagtalin gelngin e kireban’ ni gu tay u nap’an nug rung’ag e pi thin ney. Machane, be yog faram e Eklesiastes 7:8 (BT) nra “ni mu’nag ban’en ma kab fel’ nga ban’en ni kafin nni tababnag.” Ma aram e n’en ni buch romad.—Felisa.
Felisa: Nni chuguliyeg u reb e tabinaw nri yad ba m’ing ko Katolik. Ragag nge dalip e girdi’ rog e yad boch e padrey ara yad ma rin’ boch e maruwel u galesiya. Bay reb e pumoon ni cousin ko nina’ rog nib padrey maku ma sensey u reb e skul ko Katolik. Nap’an ni yim’ me tay Pope John Paul II ni nge mang reb e pi thothup. Ba gafgow e tabinaw romad. Papa’ rog e ir be’ ni ma fal’eg e wasey, ma nina’ rog e reb e tamilay’. Gamad meruk u gubin, me gag romad e gub ilal.
Nap’an ni gaman 12 e duw rog, ma aram me tabab e mahl u Spain. Tomuren e mahl, ma aram min kalbusnag e papa’ rog ni bochan e bay boch ban’en ni be weliy nde m’agan’ e am ngay. Rib mo’maw’ rogon ni nge ayuweg e nina’ rog e tabinaw romad. Ere, yog reb e fager rok ngak ni nge pi’ e dalip ni baaram e ppin ni walageg ni yad bbitir ngog ni ka nog Araceli, nge Lauri, nge Ramoni ngorad ni nga ranod nga reb e tafen e sibester u reb e binaw u Spain ni ka nog yu Bilbao ngay. I yog ni yira pi’rad e ngaram ma dab kur gafgowgad ko ggan.
Araceli: Ngiyal’ nem e 14 e duw rog, me Lauri e 12, me Ramoni e 10. Ere, nap’an ni gu warod e ngaram mu ug tawrengnaged chon e tabinaw romad. Nap’an ni gu warod nga Bilbao ma maruwel romad e ba ga’ ni gamad ma klin. L’agruw e duw nga tomuren, ma aram me pi’mad e pi sibester ni nggu warod gu pared nga reb e tafen e sibester nib ga’ boch ni bay u Zaragoza. Re tafen e sibester nem e yima ayuweg e piin pilibthir riy. Ere, ni pi’ e maruwel ngomad ni aram e ngaug klinnaged e taang. Mab ga’ ni ma aw parowmad ko maruwel ni gamad ma tay.
Felisa: Nap’an ni yan e re dalip i ppin ni walageg nem nga Zaragoza, ma aram me dugliy e nina’ rog nge reb e pumoon ni walagen nib bitir ngak ni ku ir reb e padrey ni ngar piew gag e ngaram. Ra lemnagew ni ngar piew gag e ngaram ni bochan e ngan palognageg rok reb e pagel ni baadageg. Gu baadag ni nggu wan e ngaram ni bochan e gag be’ ni gub m’ing ko galesiya. Gubin e rran ni gu ma yan ko Misa, ma immoy ba ngiyal’ ni gu lemnag ni nggu mang reb e missionary ko Katolik ni bod rogon e cousin rog ni ir reb e missionary u Africa.
Fare tafen e sibester u Zaragoza u Spain (ba’ ni gilay’) fare ke Bible ni fithingan e Nácar-Colunga (ba’ ni mat’aw)
Da i pi’ e pi sibester e athamgil nga lanin’ug ni nggu wan nga yugu boch e binaw ni nggu pigpig ngak Got. Ere, ug par ni boor ban’en ni gu baadag ni nggu rin’ ndabiyog ni nggu rin’ u rom. Reb e duw nga tomuren, ma aram mug dugliy ni nggu sul nga tafenag ni nggu ayuweg e uncle rog ni ir reb e padrey. Boor e maruwel ni gu ma rin’ u tabinaw rok, maku gubin e rran ni gamow ma Rosario. Kug baadag ni gu ma fal’eg e floras u galesiya nge boch e liyos ni bay u rom ni yaan Maria nge “pi thothup.”
Araceli: Nap’an ni gu bay u Zaragoza, ma aram mug rin’ e n’en nsom’on ni ma rin’ be’ u m’on ni nge mang reb e sibester. Tomuren e re n’ey, ma aram min kiegmad e gal ni baaram e ppin ni walageg. Ramoni e par u Zaragoza, me yan Lauri nga Valencia, me gag e ni pieg nga Madrid ni nggu rin’ e n’en ni migid nib t’uf ni nge rin’ be’ ni ke dugliy ni nge mang reb e sibester. Boor e ppin ni ka ranod ko skul ko sibester ni yad ma par ko re tafen e sibester nem ni bay u Madrid. Ku bay boch e pilibthir nge yug girdi’ ni yad ma par u rom. Ere, ri boor e maruwel nib t’uf ni ngan rin’. Machane, gag e gu ma maruwel ko gin ni yima tafalaynag e girdi’ riy.
Som’on e ug lemnag nrib fel’ rogon e par ko sibester. Ug lemnag nra mang be’ reb e sibester, ma aram e nga i par ni be beeg ma be fil e thin nu Bible. Machane, dariy be’ u rom ni ma weliy murung’agen Got ara Jesus, maku da gur beeged e Bible. Kemus nri in e thin ni Latin e ir e ug fil, nge murung’agen e “pi thothup,” ma gu be meybil ku Maria. Ma tin ni ka bay e maruwel ni ug rin’ e bogi maruwel nib gel.
Ere, munmun ma aram mu ug par ni gu be mochuch ma be magafan’ug nib gel. Ma aram mug weliy salpeg ko re ppin ni baaram ni ir e ba’ ga’ ko sibester. Gog ngak ni gu be lemnag ni kab fel’ ni nggu maruwel ni nggu ayuweg e tabinaw rog ko bin ni nggu par u rom ngaug maruwel nib gel ni bochan e nge yoor e salpiy rok yugu boch e girdi’. Ere, fekeg nge teg nga lan reb e singgil nib achig nge loknag e mab ngog. I lemnag nre n’ey e ra thilyeg e lem rog ndab kug lemnag ni nggu chuw u rom.
Dalip yay nni pageg nga wen ni bochan e ngan guy ko ke thil e lem rog fa dawor. Machane, ra guyed ni kug mu’ i dugliy u wan’ug ni nggu chuw u rom. Ere, rogned ngog ni nggu yoloy bangi babyor ni be gaar: “Nggu chuw ni bochan e gu baadag ni nggu pigpig ngak Satan ko bin ni nggu pigpig ngak Got.” Ka rug gin ko n’en nrogned ni nggu rin’. Yugu aram rogon nri gu baadag ni nggu chuw, machane dabiyog rog ni nggu yoloy ban’en nga but’ ni aram rogon. Tomur riy ma aram mu gog ni gu baadag ni nggu nonow reb e padrey. Ere, gu weliy ngak e n’en ni ke buch rog. Ma aram me yog ko bishof ni ngan pieg nggu sul ko bin baaram e tafen e sibester ni bay u Zaragoza. Tomuren in e pul ni kug sul e ngaram, ma aram min pageg ni nggu chuw. Boch nga tomuren, ma aram miki chuw Lauri nge Ramoni ndakur mangew sibester.
BA KE BABYOR NIB “KIREB” YA RA RUW RABA’NAGEY
Felisa
Felisa: Boch nga tomuren mug un ko mabgol ma aram mug wan gu par nga Cantabria. Gubin ngiyal’ ni gu ma yan ko Misa. Ere, yan i reb e madnom, ma aram mug rung’ag reb e thin ni yog padrey nrug gin ngay. I non nib ga’ laman ni be gaar: “Kam guyed e re ke babyor ni beer?” Me yip’ pa’ ko fare ke babyor ni kenggin e Tin Riyul’ Ni Ma Pow’iyey ko Yafos ni Manemus. Me gaar: “Ra pi’ be’ ba ken e re babyor nir ngomed, mi gimed pi’ ngog ara mu n’aged!”
Dariy ba ken e re babyor nem rog, machane gu baadag ni nggu fanay ba ken. L’agruw e rran nga tomuren me yib l’agruw e Pi Mich nga tabinaw rog ma aram mar piew ba ken fare babyor ngog ni ka nog ndab ni fek ya ba “kireb.” Re nep’ nem, ma aram mug beeg fare ke babyor, ma nap’an ni sul fa gali ppin bayay, ma aram me m’agan’ug ngay ni nggu un ko fol Bible.
Fare ke babyor nnog nib “kireb”
De n’uw nap’an me taw e tin riyul’ nga gum’irchaeg. Kafram e ri gub m’ing ko teliw rog, machane nap’an ni gu fil e Bible ma aram miri t’uf Jehovah rog, ma kug baadag ni nggu weliy murung’agen ko girdi’. Ere, nap’an e duw ni 1973, ma aram mug un ko taufe. Nap’an nra mab e kanawo’ ngog, ma gu ma weliy e tin riyul’ ni kug fil ngak chon e tabinaw rog. Machane, dubrad e machib. Ere, ur togopuluwgad ngog, nrib ga’ ni Araceli e rib gel e togopuluw ni ma tay ngog.
Araceli: Bochan nib gel e gafgow ni un tay ngog u nap’an ni ug moy u tafen e sibester, ma aram fan nrug damumuw mug dabuy e teliw rog. Yugu aram rogon ma kug ma un ko Misa ko Madnom, ma gubin e rran ni gu ma Rosario. Gu baadag ni nggu nang fan e thin nu Bible. Ere gu meybil ngak Got ni nge ayuwegeg. Ma aram me tabab Felisa ni nge weliy ngog murung’agen e pi n’en ni ke fil. Ri ma weliy e michan’ rok u fithik’ e pasig, ere gu lemnag ni ke kireb lolugen. Maku de m’ag u wan’ug e pi n’en ni ma weliy ngog.
Araceli
Boch e duw nga tomuren ma aram mug sul nga Madrid, mug un ko mabgol. Boch nga tomuren ma aram me tabab ni nge maruwar boch ban’en u wan’ug. Ug guy ni piin ni yad ma un ko Misa ni gubin ngiyal’ e darur folgad ko pi n’en ni bay u lan fapi Gospel. Ere, gu tal nda kug un nga galesiya. Daki mich e “pi thothup” u wan’ug, nge puwofay, nge fare machib u murung’agen e nifiy ndabi math biid. Mus ko pi liyos rog nug kunuy nggu n’ag. Pi n’em ni ug rin’ e dag nang ko ba fel’ fa danga’. I kireban’ug nib gel, machane ug par ma gu be meybil ngak Got ni be lungug: “Gu baadag ni nggu nangem. Ere, mu ayuwegeg!” Keb ngan’ug ni boor yay ni i yib i tugtuguy e Pi Mich Rok Jehovah e mab rog, machane da gur ma bing. Ya dakuriy barba’ e teliw ni be pagan’ug ngay.
U tabolngin e pi duw ni tabab ko 1980, ma aram me tabab Lauri nge Ramoni ni ngaur filed e Pi Mich Rok Jehovah e Bible. Ngiyal’ nem e bagayow e be par u France ma bagayow e be par u Spain. Ere, gu lemnag ni kan bannagrow ni bod rogon Felisa. Machane, faani boch nga tomuren, ma aram mug mada’nag reb e ppin ni buguli yoror rog ni ka nog Angelines ngak, ma aram miri fel’ e thin romow. Angelines e ku ir reb e Pi Mich Rok Jehovah. Boor yay ni i ognag Angelines nge pumoon rok e fol Bible ngog, ya yow manang ni yugu aram rogon ni dakuriy barba’ e teliw ni ka be pagan’ug ngay, machane kug baadag ni nggu nang murung’agen e Bible. Munmun ma aram me lungug ngorow: “Ke fel’. Machane, gu ra un ko fol Bible ni faanra ke rog e Bible ni ka nog e Nácar-Colunga ngay e ir e nggu fanay ko fol Bible.”
BIBLE E IR E KE TAAREBNAG LANIN’MAD
Felisa: Nap’an nug un ko taufe ko duw ni 1973, ma sogonap’an 70 e Pi Mich Rok Jehovah u Santander ni aram e tochuch u Cantabria u Spain. Ba ga’ yang e gin thingar gu machibgad riy. Ere, ba ga’ ni gamad ma milekag u bus i yan ko pi binaw ni nggu machibgad. Ma boch nga tomuren ma aram mu ug milekaggad u karrow. Gamad ma yan u reb e binaw nga reb ni gamad be machib. Tomur riy me yag ni nggu machibnaged e girdi’ ko pi binaw ni bay u lan e re mach nem.
Nap’an e pi duw nem keb i mada’ ko chiney, ma ke yag ni nggu fil e Bible ngak boor e girdi’, ma bay 11 i yad ni kar uned ko taufe. Yooren e pi girdi’ nem ni kug fil e Bible ngorad e ur uned ko Katolik. Nap’an ni ug filed e Bible ma aram mug nang ni thingar gu gum’an’ u puluwrad ni bochan e ba t’uf e tayim ni nge yag ni tamilang u wan’rad nde puluw e pi n’en ni ke mich u wan’rad ni bod rogog ko som’on. Gu nang ni kemus ni yigoo Bible nge gelngin Jehovah nib thothup e ir e rayog ni nge ayuweg be’ ni nge thilyeg e lem rok me tamilang e tin riyul’ u wan’. (Heb. 4:12) Bienvenido ni pumoon rog e ir reb e polis kafram. Machane, nap’an e duw ni 1979 ma aram me un ko taufe. Ma de n’uw nap’an ni tabab e nina’ rog i fil e Bible ma aram me yim’.
Araceli: Nap’an ni gu tababgad e Pi Mich ko fol Bible, mug lemnag ndabiyog ni nge pagan’ug ngorad. Machane, tomuren in e wik, ma da kug lem ni aram rogon. Rug baadag daken e Pi Mich Rok Jehovah ni bochan e yad ma fol ko n’en ni yad ma machibnag. Ere, tabab ni ngari mich Jehovah u wan’ug, mu rug felfelan’. Immoy boch e buguli yoror rog ni lungurad ngog: “Araceli, dab mu tal i rin’ e n’en ni kam dugliy ni ngam rin’!”
Keb ngan’ug ba ngiyal’ ni gu meybil ni lungug, “Jehovah, kammagar ndanim pageg ma kam ayuwegeg ni nggu pirieg e n’en ni gu be gay ni aram e bin riyul’ e tamilangan’ u lan e Bible.” Ma aram mu ku gog ngak Felisa ni walageg ni nge n’ag fan u wan’ fapi thin nib kireb ni gog ngak ko som’on. Ka ngiyal’ nem ma aram mug tababgow ni ngaug weliyew murung’agen e Bible. Ma nap’an e duw ni 1989 u nap’an ni ke gaman 61 e duw rog, ma aram mug un ko taufe.
Felisa: Chiney e ke gaman 91 e duw rog, ma ke yim’ e pumoon rog. Maku dabkiyog ni nggu rin’ boch ban’en ni bod ni ug rin’ kafram. Machane, gubin e rran ni gu ma beeg e Bible, ma gu ma un ko muulung nge machib ko ngiyal’ nrayog rog.
Araceli: Gu baadag ni gu ma machibnag e pi padrey nge sibester ni gu ma mada’nag u nap’an e machib. Re n’ey e sana bochan ni ug moy ni gag reb e sibester kafram. Boor ken e babyor ni gu ma pi’ ngorad, maku bay boch i yad ni ke yag ni nggu weliyed boch ban’en u Bible. Keb ngan’ug reb padrey ni ug sul ngak in yay, me gaar ngog: “Araceli, rib puluw u wan’ug e pi n’ir ni ga be weliy, machane mang e nggu rin’ e chiney ni ke er yangareg? Mang e ra yog e pi tayugang’ ko galesiya nge chon e tabinaw rog?” Me lungug ngak: “Mang e ra yog Got?” Me gachum ni ke kireban’, ya ke nang nib puluw e n’en ni kug gog. Machane, bod ni dabkiyog rok ni nge thilyeg rarogon.
Dab gu pagtalin e ngiyal’ ni yog e pumoon rog ni baadag ni nge un ngog ko muulung. Yugu aram rogon ni ke pag 80 e duw rok e ngiyal’ nem, machane der ma pag e muulung. I un ko fol Bible me munmun ma aram me un ko publisher. Da gur ma pagtalin e ngiyal’ ni gamow ma yan ko machib u taabang. Machane, l’agruw e pul u m’on ko rofen ni nge un ko taufe, ma aram me yim’.
Felisa: Nap’an ni gu tabab ni nggu pigpig ngak Jehovah, mi i togopuluw e dalip ni baaram e ppin ni walageg ngog. Machane, boch nga tomuren ma aram mar uned i fil e tin riyul’. Aram reb e ban’en ni ke buch u lan e yafos rog nri gub felfelan’ ngay. Tomuren nra uned ko tin riyul’ ma gamad ma weliy murung’agen Jehovah Got nge Thin rok u taabang! Ke yan i tomur riy ma gamad gubin ni kug manged boch e tapigpig rok Jehovah.a
a Araceli ni 87 e duw rok, nge Felisa ni 91 e duw rok, nge Ramoni ni 83 e duw rok e ka yad bay e chiney ni yad be pigpig ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’. Lauri ni walagrad ni ku ir be’ ni i pigpig ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’ e yim’ ko duw ni 1990.