Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
November 6-12
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | AMOS 1-9
“Mu Gayed Jehovah mi Gimed Par ni Gimed Ba Fos”
Mu Fal’eg I Gay Jehovah, Faen Ma Yaliy E Gum’ircha’
20 Ba mudugil nib mo’maw’ ni nge par be’ nu Israel kakrom nib yul’yul’ ngak Jehovah. Maku arrogon e piin Kristiano e ngiyal’ ney ni ku yad manang nib mo’maw’ e re n’ey, ya bod ni yibe nong nga mit e gireng. Yugu aram rogon, machane bochan nib t’uf Got rok piyu Israel ma yad baadag ni ngar fel’gad u wan’, ma aram e n’en ni k’aringrad ni ngar folgad ko bin riyul’ e liyor. Aram fan ni yog Jehovah e re thin ni baaray ngorad ni bay ko Amos 5:4 (NW) ni gaar: “Mu gayeg mi gimed fas.” Ngiyal’ ney e ku be dag Got e runguy rok ngak e piin ni kar kalgadngan’rad ma yad be dag ni yad be gay Got ni aram e yad be fil e Thin rok mi yad fol ko n’en nib m’agan’ ngay. Ba mo’maw’ ni ngan rin’ e re n’ey, machane faanra yira rin’ ma aram e ra yag e yafas ni manemus ngodad.—John 17:3.
jd-E 90-91 ¶16-17
Ngam Fol ko Pi Motochiyel rok Jehovah u Nap’an ni Ga Be Pigpig Ngak
16 Bin som’on e pumoon ni aram Adam e de fel’ e n’en ni ke mel’eg u nap’an ni dugliy ko motochiyel rok mini’ e bay rogon ni ngan fol riy. Ma uw rogodad, gad ra mel’eg e bin nib puluw e kanawo’ fa danga’? Ke fonownagdad Amos ni thingar da mel’eged ko motochiyel rok mini’ e ngad folgad riy. I yog ni gaar: “Mu fanenikayed e tin nib kireb, me t’uf romed e tin nib fel’.” (Amos 5:15) Ke weliy William Rainey Harper ni ir reb e sensey ko University nu Chicago ni ma fil boch e thin ko girdi’ nib muun ngay e thin nu Arabic nge Hebrew murung’agen e re verse ney ni gaar: “Rogon ni i lemnag [Amos] e, ngongol rodad u rogon e tin nib kireb nge tin nib fel’ e thingari taareb rogon ko n’en nib m’agan’ Yahweh ngay.” Ma ireray ban’en nrayog ni ngad filed rok fa 12 i profet. Ere gur, ba m’agan’dad ngay ni ngad folgad ko pi motochiyel rok Jehovah ni be yog ko mang e ba fel’ nge mang e ba kireb? Kan tamilangnag murung’agen e pi motochiyel ney ngodad u lan e Bible ma pi Kristiano ni yad bang ko “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop” e kar weliyed fan e pi n’ey ngodad.—Matthew 24:45-47.
17 Faan gad ra fanenikay e tin nib kireb ban’en ma aram e n’en nra ayuwegdad ni ngad siyeged e tin ndabun Got. Bod ni faanra manang be’ nib pumoon ni bay e riya’ riy ni faanra yaliy yaan ngongolen e puwlag, ma aram e ra gay rogon ni nge dabi yaliy. Machane, uw rogon ‘laniyan’’ u murung’agen e pi n’en ni yaan e ngongol ko puwlag ni bay u boch e Web site? (Efesus 3:16) Faanra fol e re moon ney ko thin ni bay ko Amos 5:15, ma ra mom rok ni nge fanenikay e tin nib kireb ban’en. Ma re n’ey e rayog ni nge ayuweg ni nge par nib gel ko tirok Got ban’en.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Joel nge Amos
2:12. Thingar dab da k’aringed e pi walag ni yad ma machib u polo’ e tayim rorad, nge piin ni yad ma lekag e ulung, nge pi missionary, nge piin ni yad ma maruwel u Bethel ni nge mulan’rad mar talgad ko pigpig ni yad be tay ngak Jehovah ni bochan ni ngar rin’ed e tin ni be rin’ yooren e girdi’. Ya n’en nsusun ni ngad rin’ed e ngad pied e athamgil ngorad ni ngar ululgad ko maruwel nib manigil ni yad be rin’.
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Joel nge Amos
8:1, 2—Mang e be yip’ fan fare “dug i wom’engin e gek’iy” ni yima kunuy u ngal’an e yal’? Re n’ey e be yip’ fan ni ke chugur fare rran rok Jehovah. Wom’engin e gek’iy ni yima t’ar u ngal’an e yal’ e yima kunuy u nap’an ni ke chugur ni nge m’ay e ngiyal’ ni yima kunuy wom’engin e gek’iy riy. Ere, nap’an ni pilyeg Jehovah e changar rok Amos nge guy “ba dug i wom’engin e gek’iy” ni yima t’ar u ngal’an e yal’ ma re n’ey e be yip’ fan ni ke chugur ni ngan gechignag piyu Israel. Ere, yog Got ngak Amos ni gaar: “Piyu Israel ni girdi’ rog e aram e ngar musgad. Dab kug thilyeg lanin’ug bayay ni nge dab kug gechignagrad.”
November 13-19
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | OBADIAH 1–JONAH 4
“Mu Fil Ban’en ko Oloboch ni Kam Rin’”
ia-E 114 ¶22-23
Ke Fil Ban’en ko Oloboch ni Rin’
22 Uw rogon Jonah? Gur, ke fol ni bochan e nge dag ni be pining e magar ngak Jehovah, fa? Arrogon. Tomuren dalip e rran nge dalip e nep’ me yib fare nig ni ful’ Jonah nge “thuwag” nga dap’e l’ay. (Jonah 2:10) Am susunnag e re n’ey, ya de t’uf ni nge nong Jonah ko gin non’ riy nga maday nge yan i taw nga dap’e l’ay. Machane ba t’uf ni nge gay kanawoen u dap’e l’ay ni nge sul ko gin ni nge yan ngay. Ma de n’uw nap’an nga tomuren min skengnag rogon ni be pining Jonah e magar ngak Jehovah. Be yog Jonah 3:1, 2 ni gaar: “Me gaar Somol ngak Jonah bayay, ‘Mu fal’eg rogom ngam man nga Nineveh, ni fare binaw ni pire’ e girdi’ riy nga mog lungug ngorad.’” Ere, mang e susun ni nge rin’ Jonah?
23 I gurnag ir ni nge rin’ e n’en ni ka nog ngak. Be yog e Bible ni gaar: “Me fal’eg Jonah rogon me yan nga Nineveh, ni bod rogon ni ke yog Somol ngak.” (Jonah 3:3) Arrogon ke fol rok Jehovah. Ere ba mudugil ni ke fil ban’en ko oloboch ni ke rin’. Ku rayog ni ngad folwokgad ko michan’ rok Jonah. Gadad gubin ndawor da flontgad ere gad ma oloboch. (Rom. 3:23) Machane faanra kad olobochgad ma mang e ngad rin’ed? Ra mulan’dad fa ngad filed ban’en ko oloboch ni kad rin’ed ma ngad thilyeged e ngongol rodad ngad folgad rok Got?
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Obadiah nge Jonah nge Mikah
10—Uw rogon ni kan ‘thirif’ yu Edom u but’ ni manemus? Kan thirif fare nam nu Edom u but’ nge girdi’ riy nge am rorad nrogon ni kan yiiynag. U lukngun e bin nel’ e chibog B.C.E., me gel Nabonidus ni Pilung nu Babylon ngak yu Edom. Ma nap’an e bin aningeg e chibog B.C.E., me yib i par bogi girdi’ ni ka nog e Nabataeans ngorad ko binaw nu Edom. Ma aram me chuw girdien yu Edom nga ranod ra pared ko ley ni yimuch u Judah. Gin’em ni ur pared riy e ka nog yu Negeb ngay ma boch nga tomuren me thil fithingan nga nog yu Idumea ngay. Ere tomuren ni ke gothey e pi salthaw nu Roma yu Jerusalem ko duw ni 70 C.E., ma aram me mathmit piyu Edom.
jd-E 112 ¶4-5
Ngan Ngongol Ngak e Girdi’ Nrogon nib M’agan’ Got Ngay
4 Rayog ni ngan fil ban’en ko n’en ndabun Got rok piyu Edom, nreb e binaw nib chugur nga Israel. Be yog Obadiah 12 (BT) ni gaar: “Thingari dab mu girig ngak pibe’ rom nu Judah ko buch waathan ni kar ted. Thingari dab mu felfelan’ e rofen nem ni pil nga pa’rad. Thingari dab mu minmin ngorad ko buchbuchan’ ni kar ted.” Piyu Tyre e yad ma lemnag ni yad e “girdi’” rok piyu Israel ni bochan e siyobay ni yad ma tay u taabang. Machane piyu Edom e riyul’ ni yad e “girdi’” rok piyu Israel ni bochan nra bad ko tabinaw rok Esau ni athalog rok Jakob. Mus ngak Jehovah ni yog ni piyu Edom e “girdi’” rok piyu Israel. (Deuteronomy 2:1-4, BT) Ere, rib gel e kireb ko n’en ni rin’ piyu Edom u nap’an nra felfelan’gad ni bochan ni kol piyu Babylon piyu Jew.—Ezekiel 25:12-14.
5 Rib tamilang nde m’agan’ Got nga rogon ni ngongol piyu Edom ngak fapi Jew ni walagrad. Rayog ni ngad fithed gadad ni nge lungudad, ‘Uw rogon u wan’ Got e ngongol rog ngak e pi walag u lan e ulung?’ Reb e ban’en nthingar da lemnaged e, faanra ke sum reb e magawon u thildad reb e walag, ma uw rogon ni ngad lemnaged e re walag nem? Ma uw rogon ni ngad ngongolgad ngak? Bod ni faanra bay reb e walag ni Kristiano ni ke rin’ ban’en ara ke yog ban’en ndabum, ara reb e bay e magawon u thilrow reb i girdien e tabinaw rom. Ma faanra riyul’ ni bay ban’en ni ke rin’ ni ke “kirebnag” lanin’um, ma mang e ga ra rin’? Gur, ga ra tay e re n’em u lanin’um ara ga ra gay rogon ni ngam pithigew fare magawon ma dab kum lemnag? (Kolose 3:13; Joshua 22:9-30; Matthew 5:23, 24) Demtrug e n’en ni ga ra mel’eg ni ngam rin’, ma re n’ey e ra m’ug u rogon e ngongol rom ngak fare walag. Ya rayog ni ngam dugliy ni nge dab kum non ngak ara reb e ra um weliy thibngin ngak boch e girdi’. Uw rogon ni faanra boch nga tomuren me rin’ e re walag ney reb e denen nib t’uf ni nge fonownag e piin piilal riy. (Galatia 6:1) Ere, mang e ga ra rin’? Ga ra rin’ e n’en ni rin’ piyu Edom ni aram e ngam felfelan’ ni bochan ni ke magawon e walagem, fa? Machane mang e baadag Got ni ngam rin’?
November 20-26
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | MICAH 1-7
“Mang e Baadag Jehovah ni Ngad Rin’ed?”
Uw Rogon ni Ngad Ngongolgad Ngak Boch e Girdi’?
20 Rogon ni ma sap Got ngay e ba ga’ fan e tha’ u thildad pi walagdad ya bang ko bin riyul’ e liyor. Faanra der dag be’ e ngongol nib fel’ ngak e walagen, mab m’ay fan e gamanman ni maligach nra pi’ ngak Jehovah. (Mik. 6:6-8) Ere, ke pi’ Jesus e athamgil nga laniyan’ pi gachalpen ni ngar gurgad ni ngar ‘fal’eged e thin’ u thilrad u nap’an nra sum e magawon. (Matt. 5:25) Ku aram e n’en ni weliy Paul u nap’an ni gaar: “Faanra mu damumuwgad, ma dab mpaged e damumuw romed nge fekmed nga fithik’ e denen; ma dab mpired ni gimed ba damumuw nge polo’ reb e rran. Dab mu binged e kanawo’ ngak moonyan’.” (Efe. 4:26, 27) Faanra bay rogon ni ngad damumuwgad, ma thingar da gurgad ngad pithiged fare magawon ya nge dab da pared ni gad ba damumuw ngad binged e kanawo’ ngak Moonyan’ ni nge k’aringdad ngad denengad.—Luke 17:3, 4.
‘Mang e Be Yog Ngomed ni Ngam Rin’ed?’
“Mu rin’ed e tin nib yal’uw.” Rogon ni be yog reb e babyor e fare bugithin ni “ngan rin’ e tin nib yal’uw” ni thin nu Hebrew e ba “muun ngay ni ngam rin’ e ngongol nib fel’ ngak gubin e girdi’ u lan binaw.” Baadag Got ni ngad ngongolgad ngak e girdi’ nrogon bay ko motochiyel rok. Ere, aram fan ni thingar da yul’yul’gad, ma nge taareb rogon gubin e girdi’ u wan’dad, ma ngkud rin’ed e ngongol nib mat’aw, ma aram e gad be dag e ngongol nib yal’uw. (Levitikus 19:15; Isaiah 1:17; Hebrews 13:18) Nap’an ni gad ra rin’ e ngongol nib fel’ ngak e girdi’, ma rayog ni ngkur rin’ed e ngongol nib fel’ ngodad.—Matthew 7:12.
“Um pired nib t’uf Got romed nge girdi’.” Ke yog Got ngodad ni gathi kemus ni ngad golgad ngak e girdi’, ya susun aram ban’en ni nge aw nrib t’uf rodad ni ngad rin’ed. Fare bugithin ni “gol” ara (cheʹsedh) ni thin nu Hebrew e ku rayog ni nga nog ni “t’ufeg ni bay e yul’yul’ riy.” Rogon ni be yog be’ ni ma fil murung’agen e Bible e gaar: “Ga ra fanay urngin e pi fel’ngin ni aram e t’ufeg, nge runguy, nge gol u taabang, ma aram e ke taareb fan ko fare bugithin ni [cheʹsedh].” Faanra gad baadag ni ngad golgad, ma aram e nge m’agan’dad ngay ni ngad golgad ngak e piin nib t’uf e ayuw rorad. Ma bochan ni gad ma ayuweg e girdi’ ma ra yib e felfelan’ ngodad.—Acts 20:35.
“Um folgad rok Got u fithik’ e sobut’an’.” Fare thin nu Bible ni be gaar ngan “fol” e be yip’ fan ni ngad rin’ed e n’en ni kan ta chilen ngodad. Ere, faanra gad ma fol rok Got, ma be yip’ fan ni gad be pag e thin rok u Bible ni nge gagiyegnag e yafas rodad. Mab t’uf ni ngad sobut’niged gadad ni faanra ngad rin’ed e re n’ey. Ni uw rogon? Gad ma rin’ e re n’ey u nap’an ni gad ma fal’eg i yaliy rarogodad nrogon ni ma guydad Got u fithik’ e yul’yul’, ma gad nang ni bay e meewar rodad. Ere, faanra ngad “folgad rok Got u fithik’ e sobut’an’” ma aram e be yip’ fan ni gad ma fal’eg i yaliy e pi motochiyel rok nib fel’ rogon, ma gad fol riy nrogon nrayog rodad.
Gad ba tow’ath ya Jehovah e der ma ning ban’en ngodad ndabiyog rodad. Ya ma felfelan’ nga rogon e athamgil ni gad ma tay ni ngad pigpiggad ngak. (Kolose 3:23) Ma manang ni gad ba meewar. (Psalm 103:14) Ma nap’an ni gad ra sobut’nag lanin’dad ngad nanged e pi meewar rodad ma aram e rayog ni ngad folgad rok u fithik’ e felfelan’. Ere, mang ndab mu fil rogon ni ngam fol rok Got e chiney? Ya nap’an ni ga ra rin’ ni aram rogon, ma ra tow’ath nigem.—Proverbs 10:22.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Obadiah nge Jonah, nge Mikah
2:12—Mingiyal’ e ke lebug fare yiiy ni ngan kunuy “gubin e piin ni bay mmageygad ko girdi’ nu Israel” nga taabang? Yay ni som’on ni lebug e re yiiy ney e buch ko duw ni 537 B.C.E. u nap’an ni sul e tin ni ka bay e Jew ni kan kalbusnagrad u Babylon nga taferad. Ngiyal’ ney e ke lebug e re yiiy ney u daken “fare Israel rok Got.” (Galatia 6:16, NW) Ka nap’an e duw ni 1919 min tabab i kunuy e pi Kristiano ni kan dugliyrad ni “bod e saf ni bay u lan ba sum.” Ma nap’an e duw ni 1935 ma aram me peth fare ulung i “girdi’ ni kar muulunggad ni yad ba pire’ ni pire’” ni yad “yugu boch e saf” ngak e piin Kristiano ni kan dugliyrad ngar ga’naged ‘lamrad’ ni ngar machibnaged e girdi’. (Revelation 7:9; John 10:16) Ere, gal ulung ney e yow be maruwel u taabang ni ngar mon’ognagew e bin riyul’ e liyor u fithik’ e pasig.
Mang E Baadag Jehovah Ni Ngada Rin’ed?
20 Nap’an nra tow’athnagdad Jehovah ma re n’ey e ra k’aringdad ni ngad folwokgad u rogon ni lem Mikah. I yog ni gaar: “Bay ug par ni ke l’agan’ug ngak Got ma gu be sonnag, yi ir e bayi ayuwegneg.” (Mikah 7:7) Uw rogon ni bay rogon e pi thin ney nga rogon ni gad ma fol rok Got u fithik’ e sobut’an’? Ra ud pared ni be l’agan’dad ngak Got ma gad be sonnag, ara gad be gum’an’naged gadad ma ra ayuwegdad nge dabi mulan’dad ni bochan ndawori yib e rran rok Jehovah. (Proverbs 13:12) Bin riyul’ riy e gadad gubin ni gad be athapeg ni ngan thang e re m’ag nib kireb ney. Machane, gubin e wik ma bay bokum biyu’ e girdi’ ni ka fin ra tababgad ni nge fel’ e tha’ u thilrad Got. Ere bochan ni kad nanged e re n’ey ma aram e n’en nra ayuwegdad ni ngad gum’an’gad ma gad sonnag Got. Reb e Mich ni ke n’uw nap’an ni ke pigpig ku Jehovah e yog ni gaar: “Nap’an ra ug lemnag e pi 55 e duw ni kug un ko machib, ma kari mich u wan’ug ndariy ban’en ni ke mul u paag ni bochan e gu be sonnag Jehovah. Bin riyul’ riy e ke yag ni nggu siyeg boch e magawon nra k’aring e kireban’ ngog.” Ere gur, ke buch ban’en rom ni aram rogon, fa?
November 27–December 3
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | | NAHUM 1–HABAKKUK 3
“Mu Par ni Gab Pasig Mag Tiyan’um ko Tirok Got Ban’en”
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Nahum nge Habakkuk nge Zefaniah
2:1, NW. Thingar da boded Habakkuk ngad pared ni gad ba od ma gad ba pasig ko tirok Got ban’en. Ma thingari m’agan’dad ngay ni ngad yal’uweged e lem rodad ni nge puluw ko “fonow” ni yima pi’ ngodad.
2:3; 3:16. Thingar da pared nib gel e michan’ rodad u nap’an ni gad be sonnag e rran rok Jehovah ma gad be tedan’dad ko tirok ban’en.
2:4. Ra ngad mageygad ni gad ba fos u nap’an fare rran ko pufthin rok Jehovah ma thingar da pared ni gad ba yul’yul’.—Hebrews 10:36-38.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got Ngan Fal’eg i Gay
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Nahum nge Habakkuk nge Zefaniah
2:6, BT—Mang fapi “garog” ko lul’ ni ke mab? Pi garog ney e be yip’ fan e gin ni ke mab ko fare yoror nu Nineveh ni bochan e ran ni yib ko Lul’ ni Tigris. U nap’an ni yib e pi salthaw nu Babylon nge Medes ni ngar chamgad ngak yu Nineveh ko duw ni 632 B.C.E., ma de lemnag fapi girdi’ nu Nineveh nrayog ni nge buch ban’en ko mach rorad. Maku reb e, bochan nib pagan’rad ko yoror rorad nib tolang ma aram fan nra lemnaged ndabiyog ni ngan cham ngorad. Machane bochan ni aw e n’uw nib ga’ ma aram me sugubur fare lul’ ni Tigris. I weliy be’ ni ka nog Diodorus ngak ni be’ ni ma fil murung’agen chepin e girdi’ e n’en ni buch. I gaar: “Nap’an ni yib e ran me tharey bang ko re mach nem miki kirebnag bang ko yoror riy.” Aray rogon ni mab e garog ko fare lul’ nrogon ni kan yiiynag murung’agen. Ere, rib mom rogon ni kan kol yu Nineveh ni bod machregin e pan nib melik’ ni be yik’.—Nahum 1:8-10.
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Nahum nge Habakkuk nge Zefaniah
3:17-19. Yugu aram rogon ni gad ra yan u fithik’ e gafgow u m’on ngu nap’an e Armageddon, ma rayog ni nge pagan’dad nra pi’ Jehovah ‘gelngidad’ ni ngad ululgad ngad pigpiggad ngak u fithik’ e felfelan’.