Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
March 2-8
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | GENESIS 22-23
“Ke ‘Skengnag Got Abraham’”
w12-E 1/1 23 ¶4-6
Mang Fan ni Yog Got ngak Abraham ni Nge Pi’ Fak ni Maligach?
Mu lemnag e thin ni yog Jehovah ngak Abraham ni gaar: “Mu fek fare pagel ni fakam ni Isak, ni kari maagirag rom, ma ba t’uf rom . . . ngam pi’ ni maligach.” (Genesis 22:2) Mu tay fanam i yan riy ni yog Jehovah ni Isak e rib “t’uf” rok Abraham. Manang Jehovah gelngin nib t’uf Isak rok Abraham. Maku manang Jehovah gelngin nrib t’uf Jesus ni Fak rok. Bochan nrib t’uf Jesus rok ma aram fan ni l’agruw yay ni non u tharmiy ni be yog ni Jesus e ir ‘Fak nib t’uf rok.’—Mark 1:11; 9:7.
Kum tay fanam i yan riy nu lan fare Bible ni New World Translation e fare thin ni yog Jehovah ngak Abraham e ba muun ngay fare bugithin ni “wenig.” Ke yog be’ ni boor ban’en u murung’agen e Bible ni manang nnap’an ni yog Got e re bugithin ney, ma “manang feni tolang puluwon e n’en ni be yog ngak” Abraham ni nge pi’ ngak. Dariy e maruwar riy nri kireban’ Abraham ko re n’ey. Ere ku arrogon Jehovah nrib gel e gafgow ni tay laniyan’ u nap’an ni guy Fak nrib t’uf rok ni be gafgow min li’ nge yim’. Dariy e maruwar riy ni ireray e bin th’abi gel e amith ni tay laniyan’ Jehovah.
Yugu aram rogon nsana dab da lemnaged ni ngad rin’ed e n’en ni yog Jehovah ngak Abraham ni nge rin’, machane dab da paged talin nde pag Jehovah Abraham ni nge li’ fak ngem’. Ke ayuweg Isak ni nge dabin li’ nge yim’, ni ireray e bin th’abi gel e gafgow nrayog ni nge tay laniyan’ reb e gallabthir. Machane Jehovah e de tel Fak, ya “pi’ ni fan ngodad ni gadad gubin.” (Roma 8:32) Gur, mang fan ni rin’ Jehovah e re n’ey nri k’aring e kireban’ ngak nrib gel? I rin’ ni bochan ni nge yag e “yafos ngodad.” (1 John 4:9) Re n’ey e be puguran ngodad gelngin e t’ufeg rok Got ngodad! Ere gur, gathi ra k’aringdad e re n’ey ni ngkud daged nib t’uf Jehovah rodad?
Mu Fol Rok Got ma Ra Fel’ Rogom ko Tin ni Ke Micheg
Miki yog Jehovah ban’en ni nge ayuweg e girdi’ ndawori flont ni nge pagan’rad ko tin ni ke micheg ngorad. Ke fanay fare bugithin ni “Me gaar Somol ni Th’abi Tolang, ‘Bod feni bmich ni Gag Got ni gu be par ni gub fos.’” (Ezek. 17:16, BT) U lan e Bible, ma boor ko 40 yay ni be yog Jehovah ban’en ya nge mich u wan’uy nriyul’ e n’en ni ke yog. Ma boch riy nri manang e girdi’ murung’agen, e aram e pi n’en ni yog ngak Abraham. Tomuren ni ke yan bokum e duw ma boor ban’en ni ke micheg Jehovah ngak Abraham ni be m’ug riy ni fare Owchen ni kan micheg e ra yib rok u daken Isak. (Gen. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Tomur riy, e kari skengnag Jehovah e michan’ rok Abraham, me tay chilen ngak ni nge pi’ fak nib t’uf rok ni maligach. Ma ka chingiyal’ nem e ke fol Abraham ko n’en ni ke yog Got ngak, ma nap’an ni be n’en ni nge li’ Isak ngem’ me taleg reb e engel. Me yog Got ngak ni gaar: “Nggog bbugithin ngom ni bay gu rin’ ni fithingag e nggu micheg ngay . . . , ni bochan e fakam ni kari maagirag rom e da mu tel rog, nggog ngom ni bay gu pi’ ngom e girdi’ ni owchem ni bod urngin e t’uf u lan e lang ara urngin e yan’ ni bay u dap’e l’ay. Piin ni owchem e bay ra gelgad ngak e piin ni bay ra mahlgad ngorad. Ma urngin e nam nu fayleng ni bay ra weniggad ngog ni nggu fal’eg waathrad ni bod rogon ni kug fal’eg waathan e piin ni owchem, ni bochan e kam fol ko tin ni ku gog ngom ni ngam rin’.”—Gen. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
I Yog Jehovah Ngak ni Ir e ‘Fager Rok’
U m’on ni nge chuw Abraham ko fa gal tapigpig rok nra unew ngak, me gaar: “Mu pirew rok e re donkey ney u roy. Bay gu warow e cha’ney ngaram nggu meybilgow, nge mu’ ma gamow sul ngomew.” (Gen. 22:5) Mang fan e re thin ney ni yog Abraham? Gur, be bannag e gal tapigpig rok nem ya ngar lemnagew ni ku ra sul Isak, machane bin riyul’ riy e nge yan i pi’ ni maligach? Danga’, ya be weliy e Bible rogon e n’en ni i lemnag Abraham. (Mu beeg e Hebrews 11:19.) Manang Abraham “nrayog rok Got ni nge faseg Isak ko yam’.” Arrogon, ba mich e fas ko yam’ u wan’ Abraham. Ku manang ni Jehovah e ir e ke ayuwegrow Sarah ni nge yag nra fakayew e bitir ni yugu aram rogon ni kar pilibthirgow. (Heb. 11:11, 12, 18) Ku manang Abraham ndariy ban’en ndabiyog rok Jehovah. Ere, ba pagan’ ngay ndemtrug rogon, ma ra faseg Jehovah fak ni fan e nge yag ni lebug urngin ban’en ni ke micheg Jehovah ngak. Dariy e maruwar riy ni aram fan ni yima yog ni Abraham e ir “chitamangin urngin e piin ni ke mich Got u wun’rad”!
Deer ko Piin Ma Beeg
Bin aningeg e, der ma dugliy Jehovah ni nge nang urngin ban’en ni ma buch rodad u m’on riy. Faanra ma mel’eg Got u m’on riy e re miti skeng ni nge yib ngodad, ma ere dabisiy ni manang urngin ban’en nra buch boch nga m’on. Machane, de puluw e re lem ney ko n’en ni be yog e Bible. Riyul’ nrayog ni nge nang Got e n’en nra buch boch nga m’on. (Isa. 46:10) Machane, be yog e Bible ni ma mel’eg Got e pi n’en ni nge nang u m’on riy. (Gen. 18:20, 21; 22:12) Ma t’ufegdad Jehovah ma kub mat’aw gubin ban’en ni ma rin’, ere dabi togopuluw ko puf rogon ni ke pi’ ngodad ni ngad dugliyed e n’en ni ngad rin’ed.—Deut. 32:4; 2 Kor. 3:17.
March 9-15
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | GENESIS 24
“Reb e Ppin ni Nge Leay Isak”
wp16.3-E 14 ¶3
Ba M’agan’ug ni “Nggu Un Ngak”
Ke guy Abraham rogon ni nge micheg Eliezer ngak ndabi mel’eg reb e ppin nu Kanaan ni nge leay Isak. Mang fan? Bochan ni piyu Kanaan e darur ted fan Jehovah Got maku darur liyorgad ngak. Ere manang Abraham nra boch nga m’on ma ra gechignag Jehovah e girdi’ ko re nam nem ni bochan e kireb ni yad be ngongliy. Ma dabun ni nge chag Isak ngak e pi girdi’ nem me un ko kireb ni yad be ngongliy. Ku manang ni Isak ni fak e bay e n’en nib ga’ fan nthingari rin’ ni bay rogon ko n’en ni ke micheg Got.—Genesis 15:16; 17:19; 24:2-4.
wp16.3-E 14 ¶4
Ba M’agan’ug ni “Nggu Un Ngak”
Ki ulul Eliezer ngay nge weliy ko piin ni ke yan ni nge par ko tabinaw rorad nnap’an ni yan i taw ko fare luwed nu Haran me meybil ngak Jehovah Got. I yog ngak Jehovah ni nge mel’eg e re ppin ni ir e nge leay Isak. Ni uw rogon? I yog ngak Got ni nge guy rogon nre ppin nem ni ir e baadag ni nge leay Isak e ra yib ko fare luwed. Ma nap’an nra fith Eliezer ngak ni nge pi’ boch e ran ni nge unum ma ra pi’, maku ra yog ni ngki pi’ boch e ran ni nge unum fapi kamel rok. (Genesis 24:12-14) Ere gur, mini’ e cha’ ni yib ko fare luwed me rin’ e n’en ni yibilay Eliezer ngak Jehovah? Aram Rebekah! Aygum lemnag rogon laniyan’ Rebekah ni faanra ke rung’ag murung’agen e re n’ey ni ke yog Eliezer ngak chon e tabinaw rok!
wp16.3-E 14 ¶6-7
Ba M’agan’ug ni “Nggu Un Ngak”
Boch e wik u m’on riy me fith Eliezer murung’agen e re n’ey ngak Abraham ni gaar: “Ma faanra dabi gaaran’ ni nge un ngog?” Ma aram me fulweg Abraham ni gaar: “Re bugithin ni kam micheg ngog u p’eowchen Somol e dakuriy u dakenam.” (Genesis 24:39, 41) Ku arrogon Bethuel ni ma yan nga laniyan’ Rebekah ni fak. Rib gel e felfelan’ ni tay Eliezer ni bochan ni ke yag ni nge lebug fan ni ke yan ngaram. Ere yan i bin migid e rran ni kakadbul me fith ko rayog ni ngar sulow Rebekah nga Kanaan ni ka ngiyal’ nem fa dabiyog. Machane girdien e tabinaw rok Rebekah e ka yad baadag ni ngki par rorad u lan sogonap’an ragag e rran. Ere tomur riy ma aram mar ‘pininged Rebekah ngar nanged e tin ni nge yog.’—Genesis 24:57.
Ireray ban’en ni ke buch u lan e yafos rok Rebekah nib t’uf ni nge dugliy e n’en ni nge rin’ ngay. Ere mang e ra yog? Gur, ra lemnag laniyan’ e chitamangin nge walagen ni pumoon, me yog ndabi un ngak Eliezer ko yan? Fa ra lemnag nre n’ey e reb e tow’ath ni Jehovah e be gagiyegnag? Nap’an ni yog nra un, ma aram e be tamilangnag rogon laniyan’ ko re n’ey ni yugu aram rogon ni ban’en ni buch nib tomgin, ma rayog ni nge k’aring e marus ngak. Ere yog ni gaar: “Nggu un ngak.”—Genesis 24:58.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
wp16.3-E 12-13
Ba M’agan’ug ni “Nggu Un Ngak”
Reb e blayal’ u tomuren ni ke mu’ Rebekah i suguy tafen e ran rok, me yib be’ nib pumoon i non ngak ni gaar: “Wenig ngom, mpi’ buchuuw e ran ko rume’ rom nggu unum.” I non e re pumoon ney u fithik’ e sobut’an’ nge sumunguy! Rayog ni nge guy Rebekah nib n’uw yang e gin ni ke milekag e re pumoon ney riy. Ere chuweg fare rume’ u pon me pi’ ngak ni nge unum e ran riy. Gathi taa buchuuw e ran ni pi’ ni nge unum e re pumoon nem, ya ba gaman nrayog ni nge chuweg e belel rok. Ki guy ni ku bay ragag e kamel rok fare pumoon ni yad bay u tooben ba tafen e ran ko gamanman ndariy e ran riy. Rayog ni nge guy ni fare pumoon e ke par ni be fal’eg i yaliy, ma baadag ni nge rin’ e tin nrayog rok ni nge gol ngak. Ere yog ni gaar: “Bay ku gu fek e ran i yib nge unum e kamel rom ni urngin ni yad ba adag.”—Genesis 24:17-19.
Mu tay fanam i yan riy ni gathi kemus ni yog Rebekah nra pi’ e ran ni nge unum fapi kamel, ya yog nra pi’ e ran ngar unumed ni urngin ni yad baadag. Faanra ke yim’ reb e kamel ko belel, ma rayog ni nge unum boor ko 25 gallon (95 L) e ran! Ere faanra riyul’ ni gubin fapi kamel ni kar m’ad ko belel mab mudugil ni boor e awa ni nge maruwel Rebekah riy ni nge pi’ e ran ni ngar unumed. Bin riyul’ riy e sana gathi kari yim’ fapi kamel ko belel. Machane gur, manang Rebekah e re n’em u m’on ni ognag ir ni nge pi’ e ran ngar unumed? Danga’. Ya ba m’agan’ ngay ni nge maruwel nib gel ya nge yag ni gol ngak fare pumoon. Kub m’agan’ fare pumoon ko n’en ni ke yog. Ere par fare pumoon nga i fal’eg i yaliy ni be sul sul ko fare luwed nga i l’ing e ran nga lan e rume’ rok, me sul nga i puog nga lan fapi tafen e ran ko gamanman.—Genesis 24:20, 21.
wp16.3-E 13, ftn.
Ba M’agan’ug ni “Nggu Un Ngak”
Ngiyal’ nem e ke blayal’. Der yog e Bible ni boor e awa ni par Rebekah ko fare luwed. Ku der yog nnap’an ni mu’ i pi’ e ran ni nge unum fapi kamel ma ke mol girdien e tabinaw rok ara yib be’ i guy ni nge nang ko mang fan ni ke pag nap’an u rom.
wp16.3-E 15 ¶3
Ba M’agan’ug ni “Nggu Un Ngak”
Tomur riy ma aram me taw ko fare rran ni kad weliyed murung’agen u tabolngin e re article ney. Nap’an nra tawgad ko fare binaw nu Negeb ma be yan ni nge aw e lumor, ma nap’an ni sap Rebekah me guy be’ nib pumoon ni be yan u daken e milay’. Bod ni bay boch ban’en ni be lemnag e re pumoon nem. Be yog e Bible ni ka chingiyal’ nem “me yib u daken e kamel rok nga but’.” Sana rayog ni ku de sonnag e re gamanman nem ni nge par nga but’ ma aram me fith ngak fare tapigpig rok Abraham ni gaar: “I mini’ e re moon ni baaram u daken e milay’ ni be yib ngodad?” Nap’an ni nang ni cha’nem e aram Isak, ma aram me fek bangi mad nge upunguy lolugen. (Genesis 24:62-65) Mang fan? Ba tamilang ni rin’ e re n’ey ni fan e nge dag ni be tayfan e re pumoon nem ni ngar mabgolgow. Sana bay boch e girdi’ e ngiyal’ ney nrayog ni ngar lemnaged ni biney e kanawo’ ni ngan dag ni yibe fol e daki m’ag ko par e ngiyal’ ney. Bin riyul’ riy e, gad gubin nrayog ni ngad filed ban’en u rogon ni dag Rebekah e sobut’an’, ya gad gubin ni bay ba ngiyal’ nra taw ngay mab t’uf ni ngad daged e re fel’ngin ney.
March 16-22
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | GENESIS 25-26
“Ke Pi’ Esau Mat’awun ni Ir e Bin Nganni’ Nchuway’”
it-1-E 1242
Jakob
Be yog e Bible ni Jakob e ir “be’ nder ma non [Heb., tam] ma yugu ma par u tabinaw,” ma ir be’ ni yugu ma par rok ma rayog ni ngan pag fan boch e maruwel u tabinaw ngak, ma ri kub t’uf ko chitiningin. Machane Esau ni aram e en th’abi t’uf ko chitamangin e ir be’ nib cheg ko mokol gamanman ma yugu ma yan u daken e ted i yan. (Ge 25:27, 28) Re bugithin ney ni Hebrew ni tam e ku yima fanay u yu yang u Bible u nap’an ni yibe weliy murung’agen boch e girdi’ ni yad ba fel’ u wan’ Got. Bod ni, “girdi’ nib ta thang e fan e dubrad daken e en nib yul’yul’,” machane ke micheg Jehovah ni “en nib mat’aw [en nib yul’yul’]” e ra par u fithik’ e gapas. (Pr 29:10; Ps 37:37) Job ni ir be’ nib yul’yul’ e “ir be’ nib manigil [Heb., tam] ma be ayuw ni nge dabi rin’ ban’en nib kireb.”—Job 1:1, 8; 2:3.
Mang Fan ni Ngam Pining e Magar?
Ba gel e kireban’ riy, ya bay murung’agen boch e girdi’ u lan e Bible nda ur pininged e magar. Bod rogon Esau, yugu aram rogon ni gallabthir rok nra chuguliyew e ba t’uf Jehovah rorow ma yow ma tayfan, machane ir e de ga’ fa u wan’ e tin nib thothup ban’en. (Mu beeg e Hebrews 12:16.) Uw rogon ni yib i tamilang e re n’ey? Ke pi’ Esau mat’awun ni ir e bin nganni’ ngak Jakob ni ir e bin wen nde fal’eg i lemnag u m’on riy ni bochan e nge kay e flowa nge mame ni kan lith. (Gen. 25:30-34) Boch nga tomuren me kalngan’ Esau ko n’en ni ke dugliy. Ere bochan nde ga’ fan u wan’ e n’en ni immoy rok, ma aram fan ndariy rogon ni nge gun’gun’ u nap’an ndan tow’athnag ni ir e bin nganni’.
it-1-E 835
Bin Nganni’
Kakrom e bin nganni’ e pumoon ni fak reb e tabinaw e bay u reb e liw nib ga’ fan, ma ra munmun ma ir e en ni ma yan nga lon e chitamangin ni nge mang lolugen fare tabinaw. Ku ir e en ni ma yag ngak l’agruw e f’oth ko pi n’en nib milfan ngak e chitamangin. (De 21:17) I par Reuben nga charen Josef ni walagen u nap’an ni yad be abich ni bochan ni ir e en nganni’. (Ge 43:33) Machane bay yu yang u Bible ni bay fithingan boch e pumoon riy ni fak reb e tabinaw ndan yoloy ni be yan u rogon e en ba ilal nge mada’ ko en nib bitir. Ya ba ga’ ni yima m’oneg fithingan e arorad nib gilbuguwan ara ba yul’yul’ ma gathi en nganni’.—Ge 6:10; 1Kr 1:28; mu taarebrogonnag ko Ge 11:26, 32; 12:4; mu guy e BIRTHRIGHT; INHERITANCE.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w17.12-E 15 ¶5-7
Deer ko Piin Ma Beeg
Chiney e ngad sulod ngad weliy fare thin ko Hebrews 12:16 ni be gaar: “Mu ayuweged gimed nge dariy be’ u fithik’med ni nge pig nge ngongliy e ngongol ko darngal fa reb e de pag ir ngak Got nge mang Got e i gagiyegnag ni bod ni rin’ Esau, ni bochan taab yay i abich me chuway’ nga mat’awun ni ba’ rok ni bochan e ir e bin nganni’ e bitir.” Mang e yibe tamilangnag ko re thin ney?
Der weliy apostal Paul murung’agen e tabinaw ni yib fare Messiah riy. Ka fini mu’ i pi’ e athamgil nga laniyan’ e piin Kristiano ni ngar ‘pired ni yad be yan u daken e kanawo’ nib k’iy.’ Faan yad ra rin’ ni aray rogon ma aram e rayog ni ngar ‘ayuwgad ndabi pi’ bagayad keru’ ko runguy rok Got’ ni ban’en nrayog ni nge buch rorad ni faan yad ra un ko ngongol ndarngal. (Heb. 12:12-16) Faan yad ra rin’ e re n’ey ma yad ra bod Esau nde “ga’ fan u wan’ e tin nib thothup ban’en,” me pag ir ko tin nib kireb ban’en.
Sana immoy Esau u ba ngiyal’ nib gel lungun e piin pumoon ma yu ngiyal’ e sana ku ma ognag e maligach ngak Got. (Gen. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5) Machane bochan nde ga’ fan e tirok Got ban’en u wan’ ma aram me pi’ mat’awun ni ir e bin nganni’ ni bochan ba plet i mame. Sana rin’ e re n’ey ni bochan ni nge siyeg fare gafgow nra tay e piin ni yad owchen Abraham nni yiiynag u m’on riy. (Gen. 15:13) Rib gel e kireban’ ni tay e gallabthir rok Esau ni bochan e dag ndariy fan u wan’ e tirok Got ban’en, ma aram miki leengiy l’agruw i ppin ndarur liyorgow ngak e bin riyul’ e Got. (Gen. 26:34, 35) Riyul’ nrib thil ngak Jakob ni dugliy u wan’ ni nge leengiy be’ ni ma liyor ngak Got!—Gen. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
it-2-E 245 ¶6
Ban
Yugu aram rogon ni be yog e Bible nib kireb ni ngan ban, machane re n’ey e der yip’ fan nib t’uf ni nge yog be’ boch ban’en nib riyul’ ngak e piin ndariy rogon ni ngar nanged. I pi’ Jesus Kristus e re fonow ni baaray ni gaar: “Dab mpied ban’en nib thothup ngak e pilis ya ke mus ni yad ra chel ngar k’aded gimed; dab mon’ed e churuwo’ romed nni fek u lan l’ugun e yar nga p’eowchen e babiy, ya ke mus ni yad ra yit’yit’.” (Mt 7:6) Aram fan ni yu ngiyal’ e bay boch ban’en nda i yog Jesus ara pi’ e fulweg u boch e deer ni un fith ngak ni bochan ni manang nrayog ni nge k’aring boch e magawon. (Mt 15:1-6; 21:23-27; Joh 7:3-10) Re n’ey e ku taareb rogon ko n’en ni rin’ Abraham, nge Isak, nge Rahab, nge Elisha u nap’an rogned boch ban’en ngak e piin ndarur pigpiggad ngak Jehovah mar ted boch ban’en nda rogned.—Ge 12:10-19; guruy ni 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Jas 2:25; 2Ki 6:11-23.
March 23-29
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | GENESIS 27-28
“Ke Yag Fare Tow’ath ngak Jakob ni Bay Rogon ni Nge Yag Ngak”
w04-E 4/15 11 ¶4-5
Rebekah e Be’ nib Pin ni Rin’ e N’en nib T’uf ni Nge Rin’
Der yog e Bible ko manang Isak nthingari pigpig Esau ngak Jakob, fa danga’. Yugu demtrug rogon ma manang Rebekah nge Jakob nre tow’ath ney e bay rogon ni nge yag ngak Jakob. Nap’an ni rung’ag Rebekah ni be yog Isak ngak Esau ni nge yan i li’ reb e gamanman me ngongliy rogon e ggan nge fek i yib ngak me yibilay ni aram e ke tow’athnag, ma aram me yog Rebekah ngak Jakob ni nge mang ir e ngongliy fapi ggan ni nge kay Isak me fek i yan ngak. Yugu aram rogon ni ngiyal’ nem e gathi kab fel’ yangaren Rebekah, machane kab pasig ma manang e n’en ni nge rin’ u nap’an ni ke buch ban’en nib tomgin. I ‘yog’ ngak Jakob ni nge fek l’agruw e kaming ni kab bitir i yan ngak ya nge yag ni nge fal’eg e ggan ni baadag e pumoon rok. Ma aram e thingari pilyeg Jakob laman nge bod laman Esau ya nge yag ni ngan tow’athnag. I siyeg Jakob ni nge rin’ e re n’ey. Ya manang nra nang e chitamangin e n’en ni yow be lemnag Rebekah ni ngar rin’ew ma aram me bucheg waathan! Machane i yog Rebekah ngak ni thingari rin’ e n’en ni ke yog ngak. I yog ni gaar: “Fakag, mpag e buch waathan ni bay yib ngom riy nge mang gag e yib nga dakenag.” Ma aram me ngongliy fapi ggan me fek e bin th’abi fel’ e mad rok Esau nge yin’ nga daken Jakob me yog ngak ni nge yan i guy Isak.—Genesis 27:1-17.
Der yog e Bible fan ni rin’ Rebekah e re n’ey. Boor e girdi’ e yad ma yog nib kireb e re n’em ni rin’ Rebekah, machane der yog e Bible nib kireb e n’en ni rin’ maku de puwan’ Isak ngak u tomuren ni yan i nang ni Jakob e ir e en ni ke pi’ fare tow’ath ngak. Ya bin riyul’ riy e ki tamilangnag boch ban’en u murung’agen e re n’ey. (Genesis 27:29; 28:3, 4) Manang Rebekah e n’en ni yiiynag Jehovah ni bay rogon ngak fa gal pagel ni fak. Aram fan ni rin’ e tin nib t’uf ya nge yag fare tow’ath ngak Jakob ni ir e en ni bay rogon ni nge yag ngak. Ma re n’ey e bay rogon ko n’en nib m’agan’ Jehovah ngay.—Roma 9:6-13.
w07-E 10/1 31 ¶2-3
Deer ko Piin Ma Beeg
Der tamilangnag e Bible gubin ban’en u murung’agen fan ni ke rin’ Rebekah nge Jakob e re n’em, machane be tamilangnag nib tomgin ni buch e re n’em. Thingar da nanged ni Thin rok Got e der yog nib puluw ara de puluw e n’en nra rin’ew, ere dabiyog ni nga nog ni kar bangow ara kar sasalapgow. Machane bay e thin ko Bible ni ku be tamilangnag boch i fan ni buch e re n’ey.
Bin som’on e be tamilangnag e re thin ney ni Jakob e aram e en ni bay rogon ni nge yag e re tow’ath nem ngak, ma gathi Esau. U m’on riy me yag ngak Jakob mat’awun Esau ni pi’ ni chuway’ ni bochan ba plet i sup. De fel’ u wan’ Esau “mat’awun” ni kan pi’ ngak. (Genesis 25:29-34) Ere, nap’an ni yan Jakob i guy e chitamangin ma aram e be guy rogon ni nge yag ba tow’ath ngak ni ir e bay rogon ni ngan pi’ ngak.
it-1-E 341 ¶6
Tow’ath
Kakrom e u m’on ni nge yim’ reb e matam mab ga’ ni ma tow’athnag pi fak ni pumoon. Re n’ey ni yima rin’ e ban’en nrib ga’ fan. Aram fan ni tow’athnag Jakob Isak ni be lemnag ni ir Esau ni bin nganni’ i fak. I yog Isak nib fel’ Jakob u wan’ miki yog nra fel’ rogon e par rok boch nga m’on. Dariy e maruwar riy nre n’ey ni rin’ e be wenig ngak Jehovah ni nge lebguy e pi n’en ni ke micheg ngak Jakob ni bochan ni ke pilibthir ma ke malmit. (Ge 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Heb 11:20; 12:16, 17) Boch nga tomuren mi ri micheg Isak nra yag e re tow’ath nem ngak Jakob miki tamilangnag boch ban’en u murung’agen. (Ge 28:1-4) U m’on ni nge yim’ Jakob ma aram me tow’athnag fa gal pagel ni fak Josef, ngemu’ me tow’athnag fapi pagel ni fak. (Ge 48:9, 20; 49:1-28; Heb 11:21) Ku arrogon Moses ni u m’on ni nge yim’ me tow’athnag fare nam nu Israel. (De 33:1) Rogon ni buch e pi n’ey e be m’ug riy ni pi thin ney e bogi ban’en ni kan yiiynag. Yu ngiyal’ e faanra be weliy be’ murung’agen e tow’ath ni nge yag ngak be’ ma ma tay pa’ nga daken lolugen faen nra yag fare tow’ath ngak.—Ge 48:13, 14.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w06-E 4/15 6 ¶3-4
Boch Ban’en Nra Ayuwegem ni Nge Fel’ e Numon u Thilmew e En Mabgol Rom
Ba fel’ e numon u thilin Isak nge Rebekah, fa? Tomuren ni leay Esau ni fakrow l’agruw e rugod ni fak Heth, me sum reb e magawon u lan e tabinaw rorad nib ga’. I par Rebekah ni be “gaar” ngak Isak: “Ke ngochngochan’ug ma ke chalbag ko fapi ppin rok Esau ni bogi ppin u boch e nam. Faan ku ra leay Jakob [ni bin nib bitir e pumoon ni fakrow] reb e ppin ni girdien e re nam ney . . . , ma kab fel’ ni nggum’.” (Genesis 26:34; 27:46) Ba tamilang ni ke weliy laniyan’ ko pumoon rok nib fel’ rogon.
Ere yog Isak ngak Jakob ni athlog rok Esau ndabi leay reb e ppin nu Kanaan. (Genesis 28:1, 2) Ba tamilang ni ke weliy Rebekah rogon laniyan’ ko re n’ey. Re wu’ i mabgol ney e ba fel’ rogon nra weliyew murung’agen e magawon ni ke sum u lan e tabinaw rorow. Ere, kar dagew e kanawo’ nib fel’ nrayog ni ngad folwokgad riy e ngiyal’ ney. Machane uw rogon ni faanra dabiyog ni nge taareban’ ba wu’ e mabgol nga ban’en? Mang e rayog ni ngar rin’ew?
Boch E Thin U Genesis—II
28:12, 13—Mang e be yip’ fan fare lik’ay rok Jacob ni i lik’aynag “ba tawo’”? Re “tawo’” ney e sana ba tawo’ ni malang ni be yan u but’ nga lan e lang e be yip’ fan ni bay e thin u thilin e fayleng nge tharmiy. Pi engel ni be yan nga lang ara be yib nga but’ e ma tamilangnag ni ma pigpig e pi engel ngak Got nge pi girdi’ ni yad ba fel’ u wan’ Got.—John 1:51.
March 30–April 5
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | GENESIS 29-30
“Ke Mabgol Jakob”
w03-E 10/15 29 ¶6
Ba Ga’ Fan e Tirok Got Ban’en u Wan’ Jakob
Nap’an ni yira pi’ e salpiy ko tabinaw rok reb e pin ni kan m’ag e mabgol rorow be’ ma aram e mich riy ni kar mabgolgow. Boch nga tomuren min tamilangnag u lan fare Motochiyel rok Moses ni faanra bay reb e pumoon ni ke bannag be’ nib pin ndawori nang e pumoon maku dawor ni m’ag e mabgol rok ngar parew, ma aram e thingari pi’ 50 yang e salpiy ni silber ni puluwon fare pin ni ngar mabgolgow. Be’ ni boor ban’en ni manang ni ka nog Gordon Wenham ngak e ba mich u wan’ nre salpiy ney e ireray e “bin th’abi ga’ e tow’ath” nrayog ni ngan pi’ ko tabinaw rok be’ nib pin ni nge un ko mabgol, machane yu ngiyal’ e ku yima pi’ “nib achig” boch ko biney. (Deuteronomy 22:28, 29) Jakob e de yag rok ni nge pi’ e salpiy ko tabinaw rok Rachel. Machane i ognag ir ngak Laban ni nge maruwel rok u lan medlip e duw. I ulul Wenham ngay nge gaar: “Bochan ni girdien e maruwel u Babylon kakrom e kemus ni taareb ara ba lich ko taareb e salpiy ni silber ni yima pi’ ni puluwrad u reb e pul (i tabab ko 42 nge mada’ ko 84 yang e salpiy ni silber u lan medlip e duw), ma n’en ni ognag Jakob ngak Laban ni bochan e nge yag ni nge leay Rachel e ba tow’ath nib ga’.” Ere m’agan’ Laban ko re n’ey.—Genesis 29:19.
w07-E 10/1 8-9
L’agruw i Walag nib Pin Nra “Diyennigew Boor e Bitir nu Israel”
Gur, ke makath Leah ni nge bannag Jakob? Fa ke rin’ e re n’em ni bochan nthingari fol ko chitamangin? Ma uw e bay Rachel riy? Gur, manang e n’en ni be buch? Ma faanra manang, ma gur uw rogon e lem rok ko re n’ey? Rayog ni nge dabi fol ko n’en ni baadag e chitamangin ni nge rin’, fa? Der yog e Bible e fulweg ko pi deer ney. Yugu demtrug e n’en ni be lemnag Leah nge Rachel u murung’agen e re n’ey ni makathnag Laban, machane tomuren me damumuw Jakob. Me non nib togopuluw ngak Laban ni gaar: “Kug maruwel rom ni bochan e nge yog Rachel ngog. Ere mang ni kam bannigeg?” Me gaar Laban: “Gathi yalen u roy ni nga ni fek e bin bitir e ppin ni fakay nga ni pi’ ko mabgol ndawori mabgol e bin ilal. Mu son nge m’ay e re wik ni baara’ ni yibe madnomnag e mabgol rom riy, mu gu pi’ Rachel ngom ni faan ka ga ra maruwel rog ni medlip e duw.” (Genesis 29:25-27) Ere kan bannag Jakob ni nge leay l’agruw e ppin nra yan i tomur ma ra sum e awan’ u thilrow.
it-2-E 341 ¶3
Mabgol
Madnom ko mabgol. Yugu aram rogon ndariy ba madnom ni yima tay u Israel kakrom ko ngiyal’ ni kan m’agpa’ l’agruw ni’, machane aram ba ngiyal’ nrib gel e felfelan’ ni yima tay riy. Ra yan i taw ko rofen ni m’agpa’ ma fare pin e boor ban’en ni ma rin’ u m’on riy ni nge fal’eg rogon ir. Som’on e ma maluk me thiy ko gapgep nib fel’ bon. (Mu taarebrogonnag ko Ru 3:3; Eze 23:40.) Yu ngiyal’ e fapi ppin ni taayuw rok e yad ma ayuweg ni nge tay ban’en nga ngorongoren me yin’ ba mad nib wechwech nib n’uw ni be galgal ramaen. Re n’ey ni yima rin’ e be yan u rogon feni fel’ rogon fare pin u tafen. (Jer 2:32; Re 19:7, 8; Ps 45:13, 14) Fare pin e ku ra nunuw ko churuwo’ nib tolang puluwon ni faanra rayog rok, ngemu’ miki yin’ ba mad nib n’uw mab mat’uft’uf ni ke upunguy lolugen nge mada’ ko rifrif u ay. (Isa 3:19, 23) Aram fan nrayog ni nge bannag Laban Jakob ya nge dabi nang Jakob ni kan pi’ Leah ni nge leay ma gathi Rachel. (Ge 29:23, 25) Mus ngak Rebekah ni ki upunguy bangi mad nga lolugen u nap’an ni yan ni ngar mada’gow Isak. (Ge 24:65) Re n’ey ni rin’ e be m’ug riy ni be tayfan mat’awun e pumoon rok.—1Ko 11:5, 10.
it-1-E 50
Bitir ni Yima Pof
I tay Rachel nge Leah ni bitir ni diyennag fa gal ppin ni sib rorow rok Jakob e ku fakrow ma kar ‘mangew chitiningrad.’ (Ge 30:3-8, 12, 13, 24) Pi bitir ney nib muun ngay e tin nra diyennagew rok Jakob e gubin ni fakrow. Bochan ni Jakob e chitamangirad, ma gal sib nem e yow l’agruw nib mil farow ngak Rachel nge Leah, ma aram fan nrayog ni nga nog ni pi bitir nem e ba milfan ngorow.
Boch E Thin U Genesis—II
30:14, 15—Mang fan ni pag Rachel ni nge par e pumoon rok ngak yugu reb e ppin ni puluwon e woldug ni mandrakes? Kakrom ma waamngin e woldug ni mandrakes e un fanay ni falayen e amith ara falayen e galuf u bangi dowef. Ku yima lemnag ni bay gelngin waamngin ni nge ayuwegey nge adagey e pumoon ara ppin ara bay gelngin ni nge ayuwegey ngan diyen. (Song of Solomon 7:13) De tamilangnag e Bible ko mang fan ni i fek Rachel e mandrake ni puluwon e pumoon rok, machane sana i lemnag ni fapi mandrakes e ra ayuweg nge diyen me m’ay e tamra’ rok ni bochan e dabiyog ni nge diyen. Machane in e duw nga tomren me ayuweg Jehovah Rachel nge diyen.—Genesis 30:22-24.