Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
June 1-7
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | GENESIS 44-45
“Ke N’ag Josef Fan e Kireb ni Ke Rin’ Pi Walagen Ngak”
w15-E 5/1 14-15
“Dabiyog ni Nggu Tiyeg Nga Luwan Got”
Ma aram me tabab Josef ni nge skengnag pi walagen. Ere i yog ngak e pi tapigpig rok ni ngar lol’oged fapi pumoon ni walagen, ngan kolrad, ma rogned ni bay bagayad ni ke iring fare kap rok Josef nib silber. Ma nap’an nni pirieg e re kap nem u lan e tutuw rok Benjamin ma aram min sulwegrad ngak Josef. Fin aray e ngiyal’ nrayog ni nge nang Josef ko ke thil rogon e lem ko fapi pumoon ni walagen fa dawor. I non Judah ni pa’rad ni be wenignagrad ngak Josef me yog ni yad 11 e rayog ni ngar pared u Egypt ngar manged sib rok. Machane yog Josef ni kemus ni Benjamin e ir e nge par u Egypt nge mang sib ma tin ka bay pi walagen e ngar sulod nga taferad.—Genesis 44:2-17.
Bochan e n’en ni yog Josef, ma aram fan ni non Judah u fithik’ e kireban’ ni gaar: “Ke mus ni ir e ka ba’ ni fak chitiningin; ma rib t’uf rok e chitamangin.” Dabisiy ni pi thin nem ni yog Judah e taw nga laniyan’ Josef ni bochan e ir e en nib ilal ko bitir rok Jakob nge Rachel. Ma manang nnap’an ni gargeleg Rachel Benjamin me yim’. Ere ba mudugil ni boor ban’en nib fel’ nder pagtalin Josef u murung’agen Rachel ni bod rogon e chitamangin. Sana bochan e re n’ey ma aram fan nrib t’uf Benjamin rok Josef.—Genesis 35:18-20; 44:20.
I ulul Judah ni nge wenig ngak Josef ni nge pag Benjamin ni aram e yog nrayog ni nge yan nga lon Benjamin nge mang sib. Miki yog ni gaar: “Uw rogon ni nggu sul ngak e chitamag ni faanra de moy e re pagel ney rog? Dabiyog rog ni ngug guy e re gafgow ney ni nge tay e chitamag.” (Genesis 44:18-34) Rogon e thin rok e aram e mich riy ni ke thil. Gathi kemus ni dag ni ir be’ ni ke kalngan’, ya ki dag ni ir be’ ni ma lemnag laniyan’ e girdi’, nge n’en nib t’uf rorad, maku ma dag e runguy.
Fin aram e ngiyal’ ndabkiyog ni nge k’adan’ Josef. Ba t’uf ni nge dag ngorad e pi n’en ni bay u laniyan’. Ere i yog ngak gubin e pi tapigpig rok ni nga ranod ngar chuwgad ma aram me yor nrib ga’ laman nrayog ni ngan rung’ag nga tafen Farao. Ma aram me yog ngak pi walagen ko ir mini’. Me gaar: “I gag Josef ni walagmed.” Me gumuchmuch ngorad ni yugu aram rogon ni kar gingad ngak me yog ngorad ni ke n’ag fan e kireb ni kar rin’ed ngak. (Genesis 45:1-15) N’en ni rin’ Josef e be m’ug rarogon Jehovah rok ni ir reb e Got nib m’agan’ ngay ni nge n’ag fan e kireb. (Psalm 86:5) Gur, ku ireray e n’en ni gad ma rin’?
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-2-E 813
Ngan Guchthuy e Mad
Re n’ey ni ngan guchthuy e mad e aram ban’en ni ma rin’ piyu Jew nge piin yad ma par ko pi binaw ni bay ko ngek u Asia ni ngar daged gelngin e kireban’ ni kar ted ni bochan ni ke yim’ reb e girdi’ rorad. Nap’an nra guchthuy be’ e mad rok, mab ga’ ni kemus ni nge guchthuy e gin nu daken ngorongoren, ma dabi guchthuy fagi mad ni nge kireb ndabkiyog ni ngan chuw ngay.
Reuben ni ir e bin nganni’ i fak Jakob e ir e som’on ni weliy e Bible murung’agen ni guchthuy e mad rok ni bochan e ke kireban’. Aram e ngiyal’ ni nang ndaki moy Josef u lan fare luwed. Ere ke yog ni gaar: “Faanem i Josef e de moy u lan fare low! Ere mang e nggu rin’?” Ba milfan ngak Reuben ni nge ayuweg Josef nib bitir ngak ni bochan e ir e bin nganni’. Ma Jakob ni chitamangin e guchthuy e mad rok u nap’an nnog ngak ni ke yim’ Josef ni fak, miki chuw ko mad ni tutuw nge dag gelngin e kireban’ rok. (Ge 37:29, 30, 34) Ma nap’an ni immoy pi walagen Josef u Egypt mar guchthuyed e mad rorad ni ngar daged ni ke kireban’rad ni bochan e ka nog ni Benjamin e ir e iring fare kap nib silber.—Ge 44:13.
Kan Fanenikay Ni Dariy Tapgin
15 Mang e ra ayuwegdad ni dab da damumuwgad ngak e piin ni be fanenikaydad ndariy tapgin? Mu lemnag ni pilungen e toogor rodad e Satan nge fapi moonyan’. (Efesus 6:12) Yugu aram rogon ni boch e girdi’ e kar togopuluwgad ngodad ni lem rorad, ma boor u fithik’ e piin ni yad be togopuluw ngak e girdi’ rok Got e dar nanged fan ara bay boch e girdi’ ni be gagiyegnagrad. (Daniel 6:4-16; 1 Timothy 1:12, 13) Baadag Jehovah ni “urngin e girdi’” e “ngar thapgad ngak ma ngar nanged e tin nib riyul’.” (1 Timothy 2:4) Tin riyul’ riy, boch e girdi’ ni yad ma togopuluw ngodad kafram e kar manged e Kristiano ni walagdad e chiney ya bochan kar guyed e ngongol rodad nib fel’. (1 Peter 2:12) Maku, rayog ni ngad filed ban’en ko tin ni rin’ Josef ni Fak Jakob. Yugu aram rogon ni rib gel e gafgow ni keb ngak Josef nbochan e n’en ni rin’ e pi walagen ngak, ma de fanenikayrad. Mang fan? Ya bochan ke nang ni Jehovah e ba muun ngay, ni be gagiyegnag ni nge buch boch ban’en ni fan ni nge lebguy e tin nib m’agan’ ngay. (Genesis 45:4-8) Maku rayog rok Jehovah ni nge gagiyegnag ni urngin e gafgow ni keb ngodad e ra aw ni yira pining e sorok nga fithingan riy.—1 Peter 4:16.
June 8-14
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | GENESIS 46-47
“Rogon ni Ngan Yognag e Ggan u Nap’an fare Uyungol”
w87-E 5/1 15 ¶2
Rogon nni Ayuweg e Yafos ko Girdi’ u Nap’an e Uyungol
2 Nap’an ni mus fa medlip i duw ni par e girdi’ nib gaman e ggan ni ngar ked, ma aram me tabab fare uyungol nrogon ni ke yiiynag Jehovah. Re uyungol nem e gathi yigoo Egypt e buch riy ya kub muun “gubin yang u fayleng” ngay. Nap’an ni yornag fapi girdi’ nu Egypt e bilig ngak Farao, ma aram me yog ngorad ni gaar: “Mmarod ngak Josef mi gimed rin’ e tin ni bay yog ngomed.” I pi’ Josef e grain ni chuway’ ngak piyu Egypt nge yan i mada’ ko ngiyal’ ndakuriy e salpiy rorad ni ngar chuw’iyed e grain ngay. Ma aram me fek e gamanman rorad ni puluwon e grain ni yad be chuw’iy. Me tomur riy mar bad ngak Josef nga rogned ngak ni lungurad: “Mu chuw’iymad nge yungi binaw romad ngam pi’ puluwon ni ggan. Bay gu pired ni gamad e sib rok Farao.” Ma aram me chuw’iy Josef fapi girdi’ nge gubin e binaw rorad ni fan ngak Farao.—Genesis 41:53-57; 47:13-20.
kr-E 234-235 ¶11-12
Be Lebguy Gil’ilungun Got e N’en nib M’agan’ Got Ngay ko Re Fayleng Ney
11 Ke yoor ban’en. Be gafgow e girdi’ nu fayleng e ngiyal’ ney ni bochan e de gaman e tirok Got ban’en rorad. Aram fan ni be ginangey e Bible ni gaar: “‘Ba’ ba ngiyal’ ni be yib ni bay gu pi’ e uyongol nge yib nga daken e re nam ney. Bay yib e bilig ngak e girdi’, machane gathi fan ko ggan; ma bay yib e belel ngorad, machane gathi fan ko ran. Bay ra m’ad ni bochan bbugithin ni nge yib rok Somol ngorad ni bod be’ ni yib e bilig ngak nib gel nge yim’ ni bochan e ggan.’ I gag Somol ni Got e ku gog e pi thin ney.’” (Amos 8:11) Machane gur, ku be gafgow e piin ni yad bang ko Gil’ilungun Got ko re uyungol ney, fa? Baaray rogon ni weliy Jehovah e n’en nib thil ko girdi’ rok nge pi toogor rok. I yog ni gaar: “Piin ma meybil ngog ma ma fol rog e ra yoor garad nge n’en ni nguur garbodgad ngay, machane gimed e bay um m’ad ko bilig nge belel. Bay ur felfelan’gad, machane gimed e bayi m’ay famed.” (Isa. 65:13, BT) Kam guy rogon ni ke lebug e pi thin ney, fa?
12 Ri boor e tin ni yima pi’ ngodad ni fan ko tirok Got ban’en ni bod ba pa’ i lul’ ni be ga’ ma be toar i yan. Pi n’ey e ba muun ngay e pi babyor nib puluw e thin riy ko Bible, nge pi video nge recording, nge pi muulung nge convention ni gad ma tay, nge pi n’en ni bay ko fare Web site rodad. Gubin e pi n’ey e ke pag urngin ni gowa ran ni ke sugubur ke tharey e binaw. Ireray e tin ni yibe pi’ ni nge ayuweg e michan’ rodad u nap’an ni gad bay ko re fayleng ney ni girdi’ riy e der gaman e tirok Got ban’en rorad. (Ezek. 47:1-12; Joel 3:18) Ere gur, gathi ga be felfelan’ ngay ni ga be guy rogon ni ke lebguy Jehovah e re n’ey ni ke micheg u lan e yafos rom, fa? Ma ga ma athamgil ni ngam beeg mag fil e pi n’ey ni gubin ngiyal’ ni bod ni ga be abich ko tebel rok Jehovah, fa?
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1-E 220 ¶1
Rogon e Lem nge Rogon ni Yibe Fanathinnag Ban’en
Ngan tay paay nga daken owchen be’ ni ke yim’. Fan fare thin ni yog Jehovah ngak Jakob nra “tay Josef pa’ nga daken owchen” (Ge 46:4, NW), e aram e bod ni be yog Jehovah nnap’an nra yim’ Jakob ma Josef e ir e ra ning owchen. Re n’ey e ba milfan ngak faen ni ir e bin nganni’. Ere bod ni be yog Jehovah ngak Jakob ni mat’awun e en ni nganni’ e Josef e yira pi’ ngak.—1Kr 5:1, 2.
nwtsty-E study note ko Ac 7:14
Yad 75 u gubin: Rayog ni gathi be sul Stephen u daken reb e verse ni bay u lan e Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew u nap’an ni yog ni gubin girdien e tabinaw rok Jakob ni ur moyed u Egypt e yad 75 u gubin. Re n’ey e dariy u lan fapi babyor ni ka nog e Masoretic text ngay ni fan ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew. Be yog e Ge 46:26 ni gaar: “Urngin e piin ni owchen Jakob ni yan nga Egypt e yad 66, nda ni uneg pi leengin pi fak ngay.” Ki ulul e verse 27 ni gaar: “[Ke] yan i gaman 70 u gubin girdien e tabinaw rok Jakob ni yan nga Egypt.” Ere ke tamilangnag e pi thin ney ni l’agruw e kanawo’ ni kan fanay ni ngan theeg girdien e tabinaw rok Jakob ni ka ranod nga lan yu Egypt. Bin som’on e kanawo’ e nni theeg e piin nri yad girdien e tabinaw rok Jakob, ma bin l’agruw e kanawo’ e nni theeg urngin e piin ni kar uned ngak Jakob nga lan yu Egypt. Kun weliy urngin e piin owchen Jakob ko Ex 1:5 nge De 10:22 ni yad “70” u gubin. Ere dabisiy ni weliy Stephen e bin dalip e kanawo’ u rogon ni ngan theeg e re n’ey ni aram e ke uneg gubin e piin nra uned ngak Jakob nib muun ngay boch i girdien e tabinaw rok ni yad ba palog. Bay boch e girdi’ ni ka rogned ni uneg Stephen pi fak Josef nge pi tungin ni aram pi fak Manasseh nge Efraim ni kan weliy murung’agrad ko Ge 46:20 u lan fare ke Bible ni ka nog e Septuagint ngay. Ku be lemnag boch e girdi’ nre ney e ba muun ngay fapi ppin ni leengin pi fak Jakob ndan unegrad ko piin kan weliy murung’agrad ko Ge 46:26. Ere rayog ni pi cha’ney e yad “75” u gubin. Re n’ey e bay u boch e babyor ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew ni immoy u nap’an e bin som’on e chibog C.E. Ma ke yoor e duw ni manang e piin llowan’ ni “75” e aram urngin e girdi’ nni weliy murung’agrad ko Ge 46:27 nge Ex 1:5 u lan fare ke Bible ni Greek Septuagint. Maku reb e, nap’an e bin reliw’ e chibog, min pirieg l’agruw yang i babyor ni ka nog e Dead Sea Scroll ngay ni bay fare thin ko Ex 1:5 riy ni be yog ni urngin girdien e tabinaw rok Jakob nranod nga lan yu Egypt e yad “75.” Ere rayog ni thin ni yog Stephen e kan fek u reb e pi babyor ney. Machane yugu demtrug ko bin ngan e kanawo’ e ba puluw, ma n’en ni weliy Stephen e aram yugu reb e kanawo’ u rogon ni ngan theeg girdien e tabinaw rok Jakob riy.
June 15-21
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | GENESIS 48-50
“Boor Ban’en Nrayog ni Nge Fil e Piin Pilibthir Ngodad”
it-1-E 1246 ¶8
Jakob
U m’on ni nge yim’ Jakob, me yibilay fa gal pagel ni tungin ni fak Josef ni nge tow’athnagrow Got. Ma bochan ni Got e ke thagthagnag nga laniyan’ ma aram fan ni yog nra m’on Efraim rok Manasseh ni yugu aram rogon ni ir e en nib bitir. Miki yog ni Josef e ra yag ngak e f’oth ni fan ko e en ni ir e bin nganni’ ni aram l’agruw yang i binaw. I yog ni gaar: “Yu Shekem, ni fa gi binaw nth’abi fel’ ni gu maruwel ko sayden rog nge gat’ing nggu fek rok fa piin ni ka nog e Amorite ngorad e dab gu pi’ ngak pi walagem ni pumoon, yi gur e nggu pi’ ngom.” (Ge 48:1-22; 1Kr 5:1) Ke chuw’iy Jakob e re gi binaw nem nib chugur nga Shekem rok fapi pagel ni fak Hamor. (Ge 33:19, 20) Ere be m’ug ko thin ni be micheg ngak Josef ni aram e be dag gelngin e michan’ rok. Bochan ni yog Jakob ni ke mu’ i fek e re binaw nem ni ke maruwel ko sayden nge gat’ing rok, ma be m’ug ko thin ni yiiynag nra gel piyu Israel ni yad e piin owchen ko fare nam nu Kanaan ni gowa ke lebug e re thin ney. (Mu guy fare thin ni AMORITE.) Ere birok Josef e binaw ni l’agruw yang e aram fa gal binaw ni kan pi’ ngak e ganong rok yu Efraim nge Manasseh.
it-2-E 206 ¶1
Tin Ka Bay e Rran Nga M’on
Yiiy ni Yog Jakob u M’on ni Nge Yim’. Nap’an ni yog Jakob ngak pi fak ni gaar, “Mmuulunggad, nggog ngomed e n’en ni bay yib ngomed ko tin ni ka bay e rran nga m’on,” ma be weliy murung’agen e ngiyal’ nra lebug e pi thin rok nem. (Ge 49:1) Nap’an ni yog Jakob e re thin ney, ma ke pag l’agruw e chibog nga tomuren ni yog Jehovah ngak Abram (Abraham) ni tutuw rok Jakob nra yan e piin owchen u fithik’ e gafgow u lan 400 e duw. (Ge 15:13) Bochan e re n’ey, ma aram fan ni ngiyal’ ni weliy Jakob murung’agen e “tin ni ka bay e rran nga m’on,” e dabi tabab nge mada’ nga tomuren ni ke m’ay fare 400 e duw nra gafgow piyu Israel riy. (Ra ga baadag ni ngkum nang boch murung’agen e Genesis guruy ni 49, mag guy fapi article ni thin nu Meriken ni murung’agen pi fak Jakob ni kan weliy murung’agrad ni be’ nge be’.) Ku reb e kanawo’ ni yibe lemnag nra lebug e re yiiy ney riy e bay rogon ngak fare “Israel rok Got.”—Ga 6:16, NW; Ro 9:6.
Piin Pilibthir—Ba Tow’ath Ngak e Pi Fel’ Yangaren
10 Piin pilibthir e ku rayog ni ngar ayuweg boch e walag. Josef ni ke pilibthir ni fak Jakob, e rin’ reb e ngongol ko michan’ ni bay angin ngak bokum milyon e tapigpig nra bad nga tomuren. Ke gaman e 110 e duw rok u nap’an ni “yog ban’en u murung’agen e yil rok,” ni aram e nap’an ra chuw yu Israel u Egypt, ma ngar feked e yil rok nge un ngorad. (Hebrews 11:22; Genesis 50:25) Re thin nem e be dag ni ba’ rogon e athap ni fan ngak yu Israel u nap’an fapi duw ni ur moyed ni yad e sib u m’on ko yam’ ni tay Josef, ma be pi’ e mich ni bay ni chuwegrad ko gafgow.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Ba Taw’ath e Piin Yad Be Pining e Sorok Ngak Got
4 U m’on ni ke yan piyu Israel nga lan fare Binaw ni Kan Micheg, ma piin ni bang ko ganong rok Gad e ka ra weniggad ni ngan pagrad ngar pared u lan fare nam nib fel’ ni ngan chuguliy e gamanman riy ni immoy u ngek ko fare lul’ ni Jordan. (Numbers 32:1-5) Ran par u rom ma mutrug ni ra yib e magawon nib gel. Fapi ganong ni ur moyed u ngal e immoy fare loway nu Jordan ni be yororiyrad—ni n’en ni ke mo’maw’nag e pi salthaw ngar bad ngar chamgad ngorad. (Joshua 3:13-17) Machane, murung’agen e pi binaw nu ngek u Jordan, e fare The Historical Geography of the Holy Land, rok George Adam Smith, e be yog ni gaar: “[Pi binaw nem] e ba tagapas ni urngin, ma ke chuchugur ndariy ban’en ni be yororiy, daken fare plateau nib ga’ u Arabian. Ba tamilang ni gubin ngiyal’ e mom ni nge yib e girdi’ nib gafgow ma gubin ngiyal’ e yad ma thilyeg e binaw nguur pared riy, ni boch i yad e ma yib ni yad boor u gubin e duw ngar duruw’iyed e gamanman rorad.”
5 Uw rogon ma fare ganong rok Gad e rayog rorad ni ngar gelgad ko re magawon nem nyugu ma yib ngorad? Boch e chibog kakrom, ma Jakob ni gallabthir ko pi gallabthir rorad e ke yiiynag ban’en u nap’an ni ke chuchugur ni nge yim’ ni gaar: “Me Gad e bay yib ba ulung e girdi’ ngar chamgad ngak, machane bayi cham ngorad nge l’ol’ograd.” (Genesis 49:19, NW) Yay ni som’mon ni ngam sap ko pi thin nem e gowa be k’aring e kireban’. Machane, tin riyul’ riy e reb e motochiyel eram ni fan ngak yu Gad ni ngar chamgad ngorad. I micheg Jakob ngorad ni faanra rin’ed ni aram rogon, ma ra mil ba ulung e girdi’ rorad ni kar tamra’gad, ni yu Gad e ra l’ol’ograd.
it-1-E 289 ¶2
Benjamin
Ke yiiynag Jakob u m’on ni nge yim’ rogon gelngin e cham nra tay e piin owchen Benjamin ni fak nrib t’uf rok. I yog ni gaar: “I Benjamin e ba gamanman ni wolf ni ma thang e pogofan; kadbul e ma kay e n’en ni ke li’, ma ra blayal’ ma ka be f’othnag e n’en ni ke kol.” (Ge 49:27) Goo yimanang ni piin owchen Benjamin e yad ba cheg ko cham u nap’an ni yad ra fanay e gawul. Ma rayog ni nga ron’ed e gawul rorad ndemtrug ko ba’ ni ngan i pa’rad e yad be fanay. Ere rayog ni ngar yip’ed “ba gaf i piy” nga gan e gawul nge kan. (Jg 20:16, BT; 1Kr 12:2) Ehud nreb e Judge ni be’ nib gilay’ e ku ir reb i owchen Benjamin ni li’ Eglon ni Pilung ni ir be’ ni i gafgownag e girdi’. (Jg 3:15-21) Maku reb e, nap’an ni kab “kadbul” ara ngiyal’ ni tabab e pi pilung nu Israel ko gagiyeg, me yib e bin som’on e pilung nu Israel ni aram Saul ni fak Kish ko fare ganong rok Benjamin ni yugu aram rogon nre ganong ney e “ir e th’abi achig u Israel.” Ma bochan ni Saul e ir be’ nib m’uthan’ ma aram fan ni yag rok nge cham ngak yu Filistine. (1Sa 9:15-17, 21) Ma nap’an ni ke “blayal’” ara tungun e gagiyeg ni tay e pi pilung ney miki lebug bang ko re yiiy ney ni aram e ki pi’ fare ganong nu Benjamin Esther ni ir e Queen nge Mordekai ni ir e Prime Minister ni ngar ayuwegew e girdi’ nu Israel u nap’an ni yog fare pilung ko fare Am nu Persia ni ngan li’rad ni yad gubin.—Es 2:5-7.
June 22-28
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 1-3
“Gu Ra Mang e N’en ni Gu Baadag ni Nggu Mang”
Ngan Tayfan Fithingan Jehovah nib Gilbuguwan
4 Mu beeg e Exodus 3:10-15. Nap’an ni ke gaman 80 e duw rok Moses, me tay Got chilen ngak ni gaar: “Ngam fek piyu Israel ni girdi’ rog nga wuru’ e nam nu Egypt.” Ere ke fith Moses reb e deer ngak Jehovah ni gaar: ‘Yad ra fitheg ni lungurad, I mini’ fithingan? Ma aram e mang e gu ra yog ngorad?’ Ke n’uw nap’an ni ke nang e girdi’ rok Got ko mini’ fithingan e Got rorad, ere mang fan ni fith Moses e re deer nem? Fan ni rin’ e re n’em e baadag ni ngki nang boch ko ba miti mang Got Jehovah. Baadag Moses ni nge mich u wan’ piyu Israel nriyul’ nrayog ni nge ayuwegrad Got. Ma gad manang nib puluw ni nge lemnag ni aram rogon. Ke n’uw nap’an ni i par piyu Israel ni yad e sib rok yu Egypt ma sana be maruwaran’rad ko rayog rok Jehovah ni nge ayuwegrad fa. Maku boch i yad e kar liyorgad ngak e pi got nu Egypt!—Ezek. 20:7, 8.
kr-E 43, kahol
FAN FARE NGACHAL ROK GOT
KAN fek fare ngachal ni Jehovah ko fare bugithin nu Hebrew ni be yip’ fan ni “ma k’aring ni nge buch.” Be lemnag boch e girdi’ ni llowan’ ni rogon ni kan fanay e re ngachal ney e bay rogon ngak be’ ni ma k’aring ni nge buch ban’en. Ere re ngachal ney e boor e girdi’ ni manang ni be yip’ fan be’ ni “Ma K’aring ni Nge Buch.” Ba puluw e re n’ey ko n’en ni rin’ Jehovah ni ir e en Tasunmiy. Ya Jehovah e ir e sunmiy e girdi’ nge pi engel ma ka be ulul ni nge lebguy e n’en nib m’agan’ ngay.
Machane uw rogon nsusun e ngad nanged fan e fulweg ni pi’ Jehovah ngak Moses u nap’an ni fith Moses e deer ngak ni bay ko Exodus 3:13, 14, NW? I fith Moses ni gaar: “Gu ra yan gu weliy ngak piyu Israel ni lungug ngorad, Got rok pi chitamangimed e ke l’ugeg ni nggub ngomed, ma yad ra fitheg ni lungurad, I mini’ fithingan? Ma aram e mang e gu ra yog ngorad?” I fulweg Jehovah ni gaar: “Gu Ra Mang e N’en ni Gu Baadag ni Nggu Mang.”
Mu tay fanam i yan riy nde yog Moses ngak Jehovah ni nge yog fithingan. Ya manang Moses nge piyu Israel fithingan Got nib fel’ rogon. Machane baadag Moses ni nge dag Jehovah ban’en nra gelnag e michan’ rok ni bay rogon nga rarogon Got nre n’ey e kub l’ag rogon ko ngachal rok. Ere nap’an ni yog Jehovah ni, “Gu Ra Mang e N’en ni Gu Baadag ni Nggu Mang,” ma be tamilangnag ban’en nrib manigil u rarogon: Ni aram e demtrug ko mang e ra buch, ma rayog rok ni nge mang e n’en nib t’uf ya nge lebguy e n’en nib m’agan’ ngay. Bod ni, ke mang Jehovah e En Ma Ayuwegey, nge En Ke Pi’ e Pi Motochiyel, nge En Ma Pi’ Ban’en ngak Moses nge piyu Israel nge ku boch ban’en. Ere ke dag Jehovah nrayog rok ni nge mang e n’en ni baadag ya nge lebguy e tin ni micheg ngak e girdi’ rok. Yugu aram rogon ni fan e ngachal rok Jehovah e ba l’ag rogon ko re n’ey, machane gathi kemus e n’en nrayog ni nge rin’. Ya ku rayog ni nge k’aring e tin ke sunmiy ni ngar manged e n’en nib t’uf ya ngar lebguyed e n’en nib m’agan’ ngay.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
g04-E 4/8 6 ¶5
Rriyul’ ni Immoy Moses Kakrom Fa Kemus nib Yat?
Gur, ba mo’maw’ ni nge mich u wan’dad ni immoy reb e ppin ni fak fare pilung nu Egypt ni pof e re tir ney? Danga’, ya rogon ni yima fil ko teliw rok yu Egypt e ra nge yan be’ nga tharmiy, ma thingari rin’ ban’en ni be m’ug riy ni be gol ko girdi’. Ki weliy Joyce Tyldesley ni ir be’ ni ma gay murung’agen boch ban’en kakrom rogon ni yima pof be’ ni gaar: “Taareb rogon mat’awun e pin nib pin nge pumoon nu Egypt. Yad gubin ni bay mat’awrad nib l’ag rogon ko kort nge salpiy nre n’ey e ban’en ni yimanang, machane gathi gubin ngiyal’ ni ma buch. Ku rayog . . . rok e pin nib pin ni ngar fal’eged babyoren be’ ni ngar pofed.” Fare babyor ni ka nog e Adoption Papyrus ngay nreb e babyor rok yu Egypt kakrom e weliy murung’agen be’ ni ppin nu Egypt ni pof e sib rok. Ku be weliy reb e babyor murung’agen rogon ni kan pi’ puluwon fare pin ni chitiningin Moses ni nge chuguliy Moses u nap’an ni kab bitir. I yog ni gaar: “Re n’em nni pi’ puluwon e chitiningin Moses ni nge chuguliy Moses u nap’an ni kab bitir . . . e ba puluw ko yaram ni yima rin’ u Mesopotamia ni kan tay ko babyor ni fan ngak e piin ni yima pofrad.”—The Anchor Bible Dictionary.
Tin Nib Ga’ Fan ko Babyor ni Exodus
3:1—Ba Mit i mang prist Jethro? Kakrom e ani lolugen e tabinaw e ir e ma pigpig ni bod e prist ni fan ko tabinaw rok. Ba tamilang ni Jethro ni ir be’ ni kakrom e lolugen reb e ganong nu Midian. Ya bochan ni girdi’ nu Midian e ra bad rok Abraham u daken Keturah, ma sana kar nanged e liyor ni yima ta’ ngak Jehovah.—Genesis 25:1, 2.
June 29–July 5
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 4-5
“Bay Gu Ayuwegnem Ngam Welthin”
w10-E 10/15 13-14
Uw Rogon u Wan’ Jehovah ni Faan Gad Ra Toway Nga Boch Ban’en?
“Dawori bung rogog ni nggu rin’ e re maruwel nir.” Yu ngiyal’ e rayog ni ngam lemnag ndawori bung rogom ni ngam machibnag fare thin nib fel’. Bay boch e tapigpig rok Jehovah kakrom ni ur lemnaged ndabiyog rorad ni ngar rin’ed e maruwel ni ke pi’ Jehovah ngorad. Am lemnag Moses. Nap’an ni l’og Jehovah ni nge ayuweg piyu Israel u Egypt, me yog Moses ni gaar: “Wenig ngom, Somol; da gu fel’ ko welthin u fithik’ e girdi’ ni yoor, ara kug mang reb ko ngiyal’ ni mu tabab ko welthin ngog. Somol, i gag reb e girdi’ ni ri gub gafgow ko welthin, gub sowath ma gu ma tuntun.” Yugu aram rogon ni yog Jehovah ngak nra ayuweg, miki yog Moses ni gaar: “Somol, mu runguyeg; nge mang yugu be’ e mol’og nge yan.” (Ex. 4:10-13) Ere mang e rin’ Jehovah ni bochan e n’en ni yog Moses?
Gowa Kam Guy “Fare Got Ndab ni Guy nga Owchey,” Fa?
5 U m’on ni sul Moses nga Egypt, me fil Got ban’en ngak nrib ga’ fan. Boch nga tomuren, me yoloy Moses e re n’em nga lan fare babyor ni Job ni gaar: “Ga ra gonop, ma aram e ke yib dugwen Somol u wan’um.” (Job 28:28) Ke taarebrogonnag Jehovah e girdi’ ngak ni ir Got ni Gubin Ma Rayog Rok ni bochan e nge ayuweg Moses ni nge yib madgun u wan’ me ngongol u fithik’ e gonop. I fith ni gaar: “I mini’ e pi’ l’ugun e girdi’? I mini’ e ma gagiyegnag e girdi’ nge par ni ke biling ara dabkiyog ni nge non? I mini’ e ke tay e girdi’ ni nge guy ban’en, ara tay nib malmit? I gag Somol e gu ma rin’.”—Ex. 4:11.
6 Ere, mang e gad ra fil riy? De t’uf ni nge rus Moses, ya Jehovah e ir e ke l’og, ma ra ayuweg u rogon ni nge non ngak Farao. Maku reb e, kab pag feni gel Jehovah ngak Farao. Bin riyul’ riy e gathi fin aram e som’on ni ke gafgow e pi tapigpig rok Got u tan e gagiyeg rok piyu Egypt. Dabisiy ni ke fal’eg Moses i lemnag rogon ni ke ayuweg Jehovah Abraham, nge Josef, nge ir u tan e gagiyeg ko tin kakrom e Farao. (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Ex. 1:22–2:10) Bochan ni gowa ke guy Moses “fare Got ndab ni guy nga owchey” ma de rus ni nge sak’iy nga p’eowchen Farao nge yog ngak urngin ban’en ni ke yog Jehovah ngak ni nge yog.
w10-E 10/15 14
Uw Rogon u Wan’ Jehovah ni Faan Gad Ra Toway Nga Boch Ban’en?
De pag Jehovah Moses ni nge dabi rin’ fare maruwel ni ke pi’ ngak. Machane ke dugliy Aron ni nge mang taayuw rok Moses ngar rin’ew e re maruwel ney. (Ex. 4:14-17) Maku reb e, be par Jehovah ni be ayuweg Moses u lan e pi duw ni i rin’ e re maruwel nem ni aram e pi’ e tin nib t’uf rok ya nge lebguy fare maruwel. Ere ngiyal’ ney e rayog ni nge pagan’um ngay nra k’aring Jehovah e pi walag ni kar ilalgad ko tirok Got ban’en ni ngar ayuweged gur ko fare maruwel ni machib. Ma bin th’abi ga’ fan riy e, be micheg e Thin rok Got ngodad ni Jehovah e ir e be pi’ e salap rodad ya nge bung rogodad ni ngad rin’ed fare maruwel ni ke tay chilen ngodad ni ngad rin’ed.—2 Kor. 3:5; mu guy fare kahol ni kenggin e “The Happiest Years of My Life” ni thin nu Meriken.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w04-E 3/15 28 ¶4
Deer ko Piin Ma Beeg
Fare thin ni yog Zipporah ni “gur e pumoon rog u daken e racha’,” e ban’en ni gathi ri yima yog. Mang e be dag e re n’ey u murung’agen? Bochan ni fol Zipporah ko fare motochiyel ni ngan maad’adnagey, ma be m’ug riy nib m’agan’ ngay ni nge par u tan fare m’ag ni ngongliy Jehovah. Fare m’ag ko Motochiyel nni pi’ ngak yu Israel boch nga tomuren e be yog ni bay piyu Israel u tan e re m’ag ney, ma gowa ke par Jehovah ni ke mang figirngirad ma kar manged leengin. (Jeremiah 31:32) Ere nap’an ni yog Zipporah ngak Jehovah (u daken fare engel ni non ni pa’ Jehovah) ni Jehovah e ke mang e ‘pumoon rok u daken e racha’,’ ma be m’ug riy ni ke m’agan’ Zipporah ngay ni nge fol ko motochiyel ko re m’ag ney. Gowa ke m’agan’ ngay ni nge fol ko fare motochiyel ni ngan maad’adnagey ni aram e ke mang leengin Jehovah Got. Demtrug rogon, machane bochan ni ke fol ko re motochiyel ney, ma aram fan ni ke yag ni nge magey fak nib fos ndan li’ ngem’.
it-2-E 12 ¶5
Jehovah
Faanra ga ‘manang’ ban’en ma gathi be yip’ fan nriyul’ nri ga manang rarogon e re n’em ara facha’. Nabal ni be’ nib balyang e manang ko mini’ David, machane ki fith ni gaar, “I David? I mini’ e cha’nir?” Re n’ey ni yog e gowa be gaar, “Ba miti mang girdi’ e cha’nir?” (1Sa 25:9-11; mu taarebrogonnag ko 2Sa 8:13.) Mus ngak Farao me yog ngak Moses ni gaar: “I mini’ [Jehovah]? Mang fan ni nggu fol rok nggu pag yu Israel nga ranod? Da gu nang owchen Somol; ri dab gu pag piyu Israel nga ranod.” (Ex 5:1, 2) Ere rogon e thin rok e be m’ug riy nde nang ni Jehovah e ir e bin riyul’ e Got. Ku der lemnag ni bay mat’awun Jehovah ni nge gagiyegnag e pilung nu Egypt nge tin be lemnag ni nge rin’. Ku der lemnag nrayog rok ni nge lebguy e n’en nib m’agan’ ngay nrogon ni be yog Moses nge Aron ngak. Machane chiney e aram e nge tamilang u wan’ Farao, nge gubin girdien yu Egypt, nge piyu Israel e bin riyul’ i fan fare ngachal rok Got nib muun ngay e bin riyul’ i rarogon. Aram e n’en ni dag Jehovah ngak Moses u nap’an ni lebguy e n’en nib m’agan’ ngay ni fan ngak piyu Israel, ni aram e nge chuwegrad ko sib, me pi’ fare Nam ni Kan Micheg ngorad. Ma nap’an ni lebug e pi n’ey, ma aram e ke lebguy e n’en ni micheg ngak e pi chitamangirad kakrom. Aray rogon nra lebug fare thin ni micheg ni gaar, “Bay mu nanged ni gag [Jehovah] ni Got romed.”—Ex 6:4-8; mu guy fare thin ni ALMIGHTY.