Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
October 5-11
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 31-32
“Dab Mu Un ko Meybil ko Liyos”
Ngad Ilalgad ko Tirok Got—‘Fare Rran rok Jehovah e Ke Chugur’
Yu ngiyal’ mab mo’maw’ ni ngan fol ko thin nu Bible ni kad filed. Ni bod ni de n’uw nap’an nga tomren ni chuweg Jehovah piyu Israel u Egypt mi “yad welthin nib togopluw ngak Moses” ma ku yad be “skengnag Somol.” Mang fan? Ya bochan ni dariy e ran ni ngar unumed. (Ex. 17:1-4) Dawori gaman l’agruw e pul u tomren ni kan fal’eg fare m’ag u thilrad nge Got ma ka rogned ni ngar folgad u “gubin e n’en ni ke yog Somol.” Ma aram e kar th’abed e Motochiyel rok Got kar liyor gad ko liyos. (Ex. 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9) Gur kar rin’ed e re n’ey ni bochan e kar rusgad ya ke yan Moses nga daken e Burey ni Horeb ma da ka a sul ngorad? Ara ur lemnaged nra sul e pi Amalek ngar chamgad ngorad ma de moy Moses nra ayuwegrad? (Ex. 17:8-16) Sana ur lemnaged ni aram rogon, machane kar daged ni daburad ni “ngar folgad rok.” (Acts 7:39-41) Ere ke fonownag Paul e Kristiano ni ngar “athamgilyed” ni dab ra boded e n’en ni rin’ piyu Israel.—Heb. 4:3, 11.
Mu Fol Rok Got ma Ra Fel’ Rogom ko Tin ni Ke Micheg
Ka chingiyal’ nem, ma ke tabab Jehovah ni nge rin’ e n’en ni ke micheg ngak piyu Israel. Ke mel’eg e pi prist ni ngar pigpiggad u lan e tent. Ra ayuweg e pi prist e girdi’ ni tadenen nge yag ni nge fel’ e tha’ u thilrad Got. Machane, yugu aram rogon ni piyu Israel e kar ognaged yad ngak Got, ma ka chingiyal’ nem e kar th’abed e motochiyel rok. Dar rin’ed e n’en ni kar micheged, ma aram e kar “amithnaged laniyan’ fare Got nib Thothup rok yu Israel.” (Ps. 78:41, BT) Bod ni, nap’an ni be fil Jehovah ban’en ngak Moses u daken fare Burey ni Sinai, ma de yag rok piyu Israel ni ngar gum’an’gad me war e michan’ rorad ngak Got. Kar lemnaged ni ke digeyrad Moses, ere kar fal’eged e liyos ni bod yaan e garbaw ma rogned ngak e girdi’ ni lungurad: “Israel, ereray e got rom, ni ir e fekem nga wuru’ yu Egypt.” (Ex. 32:1, 4) Ere, kar liyorgad ma kar pied e maligach ngak fare liyos ni kar fal’eged, machane ka rogned ni yad be liyor ngak Jehovah. Ma nap’an ni guyrad Jehovah ni yad be liyor ngak fare liyos me yog ngak Moses ni gaar: “Rib machreg ni kar paged e tin ni ku gog ngorad ni ngar rin’ed.” (Ex. 32:5, 6, 8) Ma tomur riy, e boor yay ni ke micheg piyu Israel ban’en ngak Got machane de yag rorad ni ngar rin’ed.—Num. 30:2.
“Mini’ e Bay u Ba’ rok Somol?”
Manang piyu Israel ni meybil ko liyos e aram reb e denen nib togopuluw ngak Jehovah. (Ex. 20:3-5) Machane de n’uw nap’an nga tomuren, ma aram mar tababgad ni ngar liyorgad ko fare liyos nib gol ni yaan ba pi fak e garbaw! Yugu aram rogon ndar folgad ko motochiyel rok Jehovah, machane mar bannaged yad ngar lemnaged ni ka yad ba muun ko ba’ rok Jehovah. Mus ngak Aron miki yog nre pi fak e garbaw nem ni yad be liyor ngay e fan nga ‘ba madnom ni ngan liyor riy ngak Somol.’ Ere mang e rin’ Jehovah? Ri kireban’ ko n’en nrin’ed. I yog ngak Moses ni piyu Israel e ‘kar denengad kar pied keru’rad ngak’ ma ‘kar paged e n’en ni ke yog ni ngar folgad riy.’ Rib gel e ‘damumuw’ ni tay Jehovah ngorad, ma aram me lemnag ni nge thang owcherad ni yad gubin.—Ex. 32:5-10.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
“Bay Ngal’an” e Maruwel nge Toffan
Ere gur, kanawo’ ni ke dag Jehovah nge Jesus u rogon ni ngaun maruwel nib gel e be dag nde t’uf ni ngad toffangad? Danga’. Jehovah e der ma yib e magar ngak ni bod gadad, ere de t’uf ni nge toffan u tomuren ni ke rin’ reb e maruwel. Riyul’ ni be yog e Bible nu tomuren ni sunmiy Jehovah lan e lang nge fayleng me ‘tal ko maruwel nge toffan.’ (Ex. 31:17) Machane, re n’ey e be yip’ fan ni tal Jehovah ni fan e nge yaliy e tin ke sunmiy me felfelan’ ngay. Ma Jesus e yugu aram rogon nib gel e maruwel ni i tay u nap’an ni bay u fayleng, machane i tay e tayim ni fan e nge toffan mar abichgad e pi fager rok u taabang.—Matt. 14:13; Luke 7:34.
Ba Mil Fadad ngak Jehovah
Faanra gad baadag ni ngad manged reb i girdien Jehovah min yoloy fithingdad nga lan fare “ke babyor rok ni kan yoloy ngay fithingan e piin ni bay madgun u wan’rad,” ma aram e bay ban’en nthingar da rin’ed. Ri tamilangnag Malaki nthingari yib ‘madgun Jehovah u wan’dad mu ud fal’eged i lemnag fithingan.’ Ere faan gad ra liyor ngak yugu be’ ara yugu reb e ban’en, ma aram e ra chuweg Jehovah fithingdad u lan fare ke babyor rok ko yafos.—Ex. 32:33; Ps. 69:28.
Ere de gaman ni kemus ni ngad micheged ngak Jehovah ni ngad rin’ed e tin nib m’agan’ ngay ma gad un ko taufe. Gali n’ey e kemus ni taab yay ni ngad rin’ed, machane liyor rodad ngak Jehovah e ban’en nthingar da rin’ed u n’umngin nap’an e yafos rodad. Ere gubin e rran nthingar da micheged ko ngongol rodad ni gad be fol rok Jehovah.—1 Pet. 4:1, 2.
October 12-18
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 33-34
“Pi Fel’ngin Jehovah Nrib Manigil”
it-2-E 466-467
Fithingan Be’
Pi n’en kan sunmiy e be micheg ni bay Got, machane der yog ngodad ko mini’ fithingan. (Ps 19:1; Ro 1:20) Faanra nge nang be’ fithingan Got ma gathi be yip’ fan ni kemus ni nge nang e re ngachal nem. (2Kr 6:33) Re n’ey e be yip’ fan ni nge nang rarogon e cha’ ni be fek e re ngachal nem, ni aram e pi n’en nib m’agan’ ngay, nge pi n’en ma rin’, nge pi fel’ngin ni bay ko Thin rok. (Mu taarebrogonnag ko 1Ki 8:41-43; 9:3, 7; Ne 9:10.) Ba tamilang e re n’ey ko n’en ni buch rok Moses. Ri ‘manang’ Jehovah Moses nib fel’ rogon. (Ex 33:12) Ba tow’ath Moses ni bochan e yag ni nge guy ramaen Jehovah nib fel’, miki yog Jehovah “fithingan” nge rung’ag. (Ex 34:5) Nap’an ni yog Jehovah fithingan ngak Moses ma gathi kemus ni yog ngak e ngachal rok, ya ki weliy murung’agen pi fel’ngin nge pi n’en ma rin’. “I Somol, i Somol e ir fare Got nri ma runguy e girdi’ ma ma kireban’ ngorad, ni gathi mmachreg ni ma yib e puwan’ ngak, ma ma t’ufeg e girdi’ ma ma yul’yul’ ngorad. Tin ni ke yog ngak boor i biyu’ e girdi’ ni bay rin’ ngorad e dabi thil, ma n’ag fan u wan’ e tin ni kan rin’ nde mat’aw, nge tin nib kireb, nge denen; machane dabi fek owchen fe pag ndabi gechignag pi fakay nge pi fak pi fakay nge mada’ ko bin dalip nge aningeg e mfen ni bochan e denen ni ke ngongliy pi chitamangirad.” (Ex 34:6, 7) Ku arrogon fare tang rok Moses ni bay e pi thin ni baaray riy ni be gaar, “bay ug pining e sorok nga fithingan Somol” ni be weliy rogon e pi n’en ni i rin’ Got ni fan ngak piyu Israel nge rarogon.—De 32:3-44.
w09-E 5/1 18 ¶3-5
Nap’an ni Weliy Jehovah Rarogon
N’en som’on ni yog Jehovah u rarogon e aram e ir reb e Got nri “ma runguy e girdi’ ma ma kireban’ ngorad.” (Verse 6) Rogon ni yog be’ nib llowan’ e fare bugithin ni kan pilyeg ni “runguy” ko thin ni Hebrew e be weliy murung’agen e “runguy rok Got ni bod rogon reb e matam ni ma runguy pi fak.” Ma fare bugithin ni kan pilyeg ni “kireban’” e ba l’ag rogon nga bbugithin ni be “dag e n’en ni ke rin’ be’ ni ke pi’ ban’en ngak be’ nib t’uf e ayuw rok ni bochan e be kireban’ ngak.” Ere ba tamilang ni baadag Jehovah ni ngad nanged nra ayuweg e piin yad be liyor ngak ni bod rogon reb e gallabthir ni be ayuweg pi fak u fithik’ e t’ufeg, ma ri ma lemnag e tin nib t’uf rorad.—Psalm 103:8, 13.
Bin migid e yog Jehovah ni ir reb e Got ni “gathi mmachreg ni ma yib e puwan’ ngak.” (Verse 6) Gathi ir be’ nib mom ni ma damumuw ko pi tapigpig rok u fayleng. Machane ma gum’an’ u puluwrad u nap’an ni yad ra oloboch miki pi’ e tayim ngorad ni ngar thilyeged e ngongol rorad.—2 Peter 3:9.
Ki ulul Got ngay nge yog ni ir e “ma t’ufeg e girdi’ ma ma yul’yul’ ngorad.” (Verse 6) T’ufeg u fithik’ e yul’yul’ e aram reb e fel’ngin ni ma dag Jehovah ngak e girdi’ rok, ma aram fan nra par e tha’ u thilrad ni manemus. (Deuteronomy 7:9) Jehovah e ir e bay e tin riyul’ rok. Ere dabiyog ni ngan bannag maku dabi bannag be’. Bochan ni ir ba ‘Got nib yul’yul’,’ ma aram fan nrayog ni nge mich u wan’dad urngin ban’en ni ma yog nib muun ngay e pi n’en ke micheg nra buch boch nga m’on.—Psalm 31:5.
w09-E 5/1 18 ¶6
Nap’an ni Weliy Jehovah Rarogon
Ku reb e ban’en nib riyul’ ni baadag Jehovah ni ngad nanged u murung’agen e aram e ir be’ ni “ma n’ag fan u wan’ e tin ni kan rin’ nde mat’aw, nge tin nib kireb, nge denen.” (Verse 7) Ba m’agan’ ngay ni nge ‘n’ag fan u wan’ e kireb’ rok e piin kar kalgadngan’rad ko kireb ni kar rin’ed. (Psalm 86:5) Machane der ma pag ni ngaun rin’ e kireb ndabi gechignagey. I yog ndabi “fek owchen fe pag ndabi gechignag” e piin yad be rin’ e kireb. (Verse 7) Got ni ir be’ nib thothup mab mat’aw e dabi pag e piin yad be denen ni lem rorad ndabi gechignagrad. Ra munmun ma ra yib wenegan ngorad e ngongol nib kireb ni yad be rin’.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Nib Ga’ Fan ko Babyor ni Exodus
33:11, 20—Uw rogon ni non Got ngak Moses “i sabal owcherow” fa? Biney e thin e be yip’ fan e numon u thiliy be non be’ me fulweg be’. Moses e i non ngak be’ ni ke pi’ Got ke yib ni luwan me non u l’ugun nge yog ku Moses rogon e n’en nge rin’ ni yib rok Jehovah ngak ke yog ku Moses. Me Moses e de guy Jehovah, ni bochan ‘ni dariy be’ ra ke guy Got me par nib fas’ Rriyul’, ni Jehovah e gathi ir e non ngak Moses. Fare Motochiyel “e ni pi’ u daken e pi engel u pa’ be’ ni ir e tama af,” aray rogon ni ba’ ko Galatia 3:19.
Mm’oneg E Tin Nthingari M’on!
Dalip yay u gubin e duw ma urngin e pumoon nu Israel nge girdi’ ni be par rorad ni gathi yad yu Israel e thingari sak’iy nga p’eowchen Jehovah. Machane boor e pumoon e ke yarmiy ni ku ra un e ppin rorad nge bitir rorad ngorad ya kar nanged ni ra yib angin e tirok Got ban’en ko tabinaw rorad. Machane mini’ e ra ayuweg e naun rorad nge milay’ rorad ni faanra yib e toogor rorad u nap’an ni goo kar chuwgad? I micheg Jehovah ni gaar: “Dariy be’ nra guy rogon ni nge yib i mahl ngom nge fek e but’ rom ko ngiyal’ ni baaram nra reb e duw ma dalip yay ni nga mub nga p’eowchen [Jehovah] ni Got rom.” (Exodus 34:24) Ba t’uf e michan’ nib gel ni nge mudugilan’ yu Israel ni faanra yad ra m’oneg e tirok Got ban’en, ma aram dabi mul u pa’rad e tirorad ban’en. Ke micheg Jehovah nib riyul’ e thin rok fa? Ri arrogon!
October 19-25
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 35-36
“Ra Ayuwegem Jehovah ni Ngam Rin’ e Maruwel Rok”
w14-E 12/15 4 ¶4
Ri Ma Tow’athnag Jehovah e En nib M’agan’ Ngay ni Nge Ognag Boch Ban’en ni Fan Ngak
N’en nri k’aring e felfelan’ ngak Jehovah e gathi pi n’en ni kan ognag ngak, ya rogon nib m’agan’ e piin yad be fol ko bin riyul’ e liyor ni ngar ognaged boch ban’en ni fan ngak. Ki m’agan’rad ngay ni ngar pied e tayim rorad mu kur uned ko maruwel ni yibe rin’. Be gaar e Bible, “Gubin e ppin ni bay e salap rorad e ra feked i yib e tret” rorad. Arrogon, urngin e ppin ni bay e salap rodad ni m’agan’rad ngay ni ngar “fal’eged e tret u bunuen e kaming.” Maku reb e, ayuweg Jehovah Bezalel ni nge “salap i ngongliy ban’en, me yag rok ni nge ngongliy, me tamilangan’ ko gubin ban’en ni yima ngongliy nga paay.” Bin riyul’ riy e, pi’ Got gelngin nib thothup ngak Bezalel nge Oholiab ni ngar nangew rogon i maruweliy urngin e maruwel ni ka nog ngorow ni ngar rin’ew.—Ex. 35:21, 25, 26, 30-35, BT.
Boch e Girdi’ Kakrom ni Yad Ba Yul’yul’ ni i Pow’iyrad Gelngin Got nib Thothup
Reb e tapigpig rok Jehovah ni immoy u nap’an Moses ni ki ayuweg gelngin Got nib thothup e aram Bezalel. N’en ni rin’ e be fil ngodad boor ban’en u rogon ni ma pow’iydad gelngin Got nib thothup. (Mu beeg e Exodus 35:30-35.) Ke mel’eg Jehovah Bezalel ni nge pow’iy e girdi’ ni ngar ngongliyed boch ban’en ni fan ko tabernacle. Gur, manang Bezalel rogon ni nge ngongliy boch ban’en u m’on ni nge tabab i ngongliy e re maruwel nem? Sana arrogon. Machane, maruwel rok kafram e ma ngongliy e renga ni fan ngak piyu Egypt. (Ex. 1:13, 14) Ere, uw rogon nra rin’ Bezalel e re maruwel ney nib mo’maw’? I suguy Jehovah “nga gelngin, ni nge salap i ngongliy ban’en, me yog rok ni nge ngongliy, me tamilangan’ ko gubin ban’en ni yima ngongliy nga paay, ni ba sorok i gonopiy yaan bogi ban’en.” Re n’ey e ayuweg ni nge ‘salap i muruwliy ban’en nga pa’.’ Bochan gelngin Got nib thothup ni ke pi’ ngak Bezalel nge Oholiab, me yoor e salap rorow. Dabisiy ni kar salapgow ko re maruwel nem ya ke yog ni ngar rin’ew mu kur filew ngak boch e girdi’ rogon ni ngan rin’.
Boch e Girdi’ Kakrom ni Yad Ba Yul’yul’ ni i Pow’iyrad Gelngin Got nib Thothup
Ku gad manang ni ke ayuweg e re gelngin ney Bezalel nge Oholiab, ya pi n’en ni kar rin’ew e rib fel’ ma i par nib n’uw nap’an. Ba chugur ko 500 e duw nga tomuren ma ka be fanay e girdi’ e pi n’em. (2 Kron. 1:2-6) Yooren e girdi’ e ngiyal’ ney e yad ma ngongliy ban’en ni yad baadag ni nga nog e sorok riy ngorad. Machane, Bezalel nge Oholiab e yow ba thil, ya yow baadag ni Jehovah e ngan pining e sorok ngak.—Ex. 36:1, 2.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Ngan Nang Kanawoen Jehovah
Ngan mon’eg e tirok Got ban’en. Fare nam nu Israel e dabra paged ni ngar tiyan’rad ko tirorad nge ga’ fan me dakuriy e tayim nge gelngirad ni ngar rin’ed e tirok Got ban’en. Yafas rok piyu Israel e dar fanayed ni fan ko tin nu fayleng ban’en. Ra reb e wik ma bay e tayim ni ke dugliy Jehovah nib thothup, kemus ni ngan fanay ni fan ko n’en ni bay rogon ko liyor ko bin riyul’ e Got. (Exodus 35:1-3; Numbers 15:32-36) Ra reb e duw, ma bay e tayim ni kan dugliy nib thothup ni fan ko pi madenom ni baga’. (Levitikus 23:4-44) Ereray e ngiyal’ ni yima weliy murung’agen gelngin Jehovah nge tin ni ke rin’ nib fel’ ni ma puguran ni nga un pining e magar ngak. Nap’an ni yad ra pigpig ngak Jehovah, ma ra ga’ e t’ufeg nge madgun ma ra ayuwegrad ngaur leked kanawoen. (Deuteronomy 10:12, 13) Kenggin e motochiyel nib fel’ ko pi fonow nem e ke yib angin ngak e pi tapigpig rok Jehovah e ngiyal’ ney.—Hebrews 10:24, 25.
Gol Ko Pi’ Ban’en E Ma Yibnag E Falfalan’
Ere aygum lemnag, ko, uw rogon laniyan’ piyu Israel. Boor mfen ni ku ur gafgowgad ni yad e sib ma boor ban’en ni yibe talegrad riy ma yibe tel rorad. Ma chiney ma ke puf rogorad ma ke yoor e chugum rorad nib tolang puluwon. Ere uw rogon ni yad ra lemnag ni faanra ngar pied boch e pi n’en nem? Rayog ni ngar lemnaged ni yad e kar thognaged ere bay mat’awrad ni nge par rorad. Machane, nap’an nnog ngorad ni ngar pied e ayuw ko salpiy ni ngan ayuweg e bin riyul’ e liyor, mar rin’ed—ma de mo’maw’ rorad ara siinnaged! Dar paged talin ni Jehovah e ir e ke guy rogon ni nge yog ngorad e pi chugum nem. Arfan, ni ra pied ni boor ni boor e silver nge gol nge gamanman nib fas. Ra pied “ni rib fel’ u wan’rad.” ‘Gum’ercha’rad e ir e ke suruy laniyan’rad.’ ‘Lem rorad e yog ngorad.’ Rriyul’ “nni ognag ngan pi’ ni maligach ku Jehovah.”—Exodus 25:1-9; 35:4-9, 20-29; 36:3-7.
October 26–November 1
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 37-38
“Fa Gal Altar ni Bay u Tabernacle nge Rogon ni Yima Fanay ko Bin Riyul’ e Liyor”
it-1-E 82 ¶3
Altar
Fare altar ni fen e incense. Fare altar ni fen e incense (ni ku yima yog “fare altar nib gol” ngay [Ex 39:38, BT]) e kun ngongliy ko gek’iy ni acacia ma daken nge downgin e kan liyeg ko gol. Bay ba thal i gol ni kan gabdiy u marichlen. Re altar ney e gubin e tabthung riy ni taareb ga’ngin, ya 44.5 cm (17.5 in.) ma 89 cm (2.9 ft) tolngin, ma bay aningeg i “gagey” ko tabthung riy u daken nib peth ko re altar ney. Bay aningeg i luwaw ni fen e fek ni kan ngongliy ko gol nra reb ma kan tay nga reb fapi tabthung u marichlen fare altar ni luwan e mat’ ni kan ngongliy ko ren ni acacia ni kun ing e gol u wuru’. (Ex 30:1-5, BT; 37:25-28) Bay ba incense ni yugu ba thil ni l’agruw yay u reb e rran ni ngan urfiy u daken e re altar ney, ni bayay ni kakadbul nge bayay ni blayal’. (Ex 30:7-9, 34-38) Ku bay barba’ i ban’en nib sug ko kol ni be yik’ ara ban’en ni yima urfiy e incense riy ni un fanay ni fan ko fare altar ni fen e incense. (Le 16:12, 13; Heb 9:4; Re 8:5; mu taarebrogonnag ko 2Kr 26:16, 19.) Bay e re altar ney u lan fare tabernacle u mit fagi kateng ni yima yan riy ko Gin Th’abi Thothup. Ere aram fan nrayog ni nga nog ni bay “u mit fare Kahol ko M’ag.”—Ex 30:1, 6, BT; 40:5, 26, 27.
it-1-E 1195
Incense
Fare incense nib thothup ni yog Jehovah ni ngan fanay ni fan ko fare tabernacle ni immoy u daken e ted e ni ngongliy u boch ban’en nib tolang puluwon ni pi’ piyu Israel. (Ex 25:1, 2, 6; 35:4, 5, 8, 27-29) Nap’an ni yog Jehovah ngak Moses murung’agen aningeg i ban’en ni ir e ngan athukuy ni nge yib e re incense nem riy, me gaar: “Mu fek e pi n’en ni baaray nib falel’ bon ni taareb oren ba mit nge ba mit—ni aram e stacte, nge onycha, nge galbanum, nge frankincense. Mu fek e pi n’ey ngam ngongliy e incense riy, ngam athukuy ni bod e florida. Mu athukuy e sol ngay ngi i par nib machalbog mab tabgul. Mu bilig boch nge bod e ab, mag fek nga lan fare Tent nga p’eowcheg, ngam suwerwereg u mit fare Kahol ko M’ag. Mu tay e re incense ney ni kari thothup.” Tomuren me yog Jehovah boch e thin ni nge tamilangnag ngorad ndabiyog ni ngan fanay fare incense nga yugu boch ban’en nge rogon feni thothup. I gaar: “Faanra ngongliy be’ reb ni bod rogon e biney ni nge fanay ni florida, ma dab kun lemnag ni ir reb e girdi’ rog.”—Ex 30:34-38, BT; 37:29, BT.
it-1-E 82 ¶1
Altar
Fa Gal Altar ni Bay u Tabernacle. Nap’an nni ngongliy rogon fare tabernacle, min ngongliy l’agruw e altar ngan tay ngaram ni bod rogon ni ke yog Got ni ngan ngongliy. Fare altar ni fen e maligach ni mooruf (ni ku yima yog “fare altar ni bronze” ngay [Ex 39:39, BT]) e ni ngongliy ko gek’iy ni acacia ni bod yaan ba kahol ndariy upungen maku de man tanggin u but’. Gubin e tabthung ko re altar ney ni taab ga’ngin, ya 2.2 m (7.3 ft), ma 1.3 m (4.4 ft) tolngin u but’ nga lang. Ra reb fa aningeg i tabthung ma bay yaan ba “gagey ko gamanman” u daken. Re altar ney e kan ing ni ga’ngin ko wasey ni bronze. Bay bangi nug ni waya ni kan ngongliy ko wasey ni bronze ni ka non’ “nga tanggin” fare altar nra taw taban “nga lukngun.” Bay aningeg i luwaw ni fen e fek ni kan ngongliy ko wasey ni bronze nra reb ma kan tay nga marichlen fare nug ko fare altar ni luwan fa ruw ley i mat’ ni kan ngongliy ko gek’iy ni acacia ni kan ing ko wasey ni bronze ni fen e fek. Re n’ey e rayog ni be yip’ fan nra barba’ fare altar ma bay l’agruw i luwaw riy nrayog ni nga nin’ baley fare gek’iy riy u nap’an ni ngan fek. Ba thilthil rogon ni ma lemnag e piin llowan’ murung’agen e re n’ey. Boor i yad e ma lemnag ni meruk e luwaw ni bay ko re altar ney, ma aningeg riy e yima yon’ fa gal ley i gek’iy ngay ni fen e fek ni bay u wuru’ fare altar. Kun ngongliy bogi th’ib ni ngaun tay e awat nga langgin, nge sebel ni ngaun churuy e awat ngay, nge bogi dabiy ni nga i map’ rachaen e gamanman nga langgin, nge bogi fok nib ga’ ni ngaun lik’iy e ufin ngay, nge yu raba’ i fen e fek nifiy. Urngin e pi n’ey ni kan ngongliy ko wasey ni bronze.—Ex 27:1-8, BT; 38:1-7, 30; Nu 4:14.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1-E 36
Acacia
Fare gek’iy ni acacia e boor e rachangal riy nib n’un’uw ni ke yib i for u papa’ngin ni kub n’un’uw. Pi pa’ngin ney e ma oloboch nga taabang me par ni ke dub’ag yaan. Dariy e maruwar riy nre n’ey e be tamilangnag fan ni boor yay ni kan fanay fare bugithin ni shit·timʹ u lan e Bible. Re ke gek’iy ney e rayog ni nge n’uw ken nge taw ko 6 i yan ko 8 m (20 i yan ko 26 ft) tolngin, machane ba ga’ nib dub’ag yaan papa’ngin. Yuwan e re miti gek’iy ney e ba sumunguy mab baud, ma bay e floras riy nib maguchol raen nib fel’ bon, ma ma yib e awoch riy nib n’un’uw ni aram wom’engin. Ba el fiteyru’ mab gel ndabiyog ni nge kirebnag e ngal. Bochan rarogon e re miti gek’iy ney nge bochan ni bay u daken e ted, ma aram fan nib fel’ ni ngan fanay ni ngan ngongliy e tabernacle ngay nge pi n’en ni bay riy. Re miti gek’iy ney e ni fanay e ren riy ni ngan ngongliy fare kahol ko m’ag (Ex 25:10; 37:1), nge tebel ko flowa nib thothup (Ex 25:23; 37:10), nge fa gal altar (Ex 27:1; 37:25; 38:1), nge fapi mat’ ni fen e fek (Ex 25:13, 28; 27:6; 30:5; 37:4, 15, 28; 38:6), nge pi rumog ni ngan the’ fa yungi kateng ngay (Ex 26:32, 37; 36:36), nge yilen fare tabernacle (Ex 26:15; 36:20), nge dubchey riy (Ex 26:26; 36:31).
w15-E 4/1 15 ¶4
Ga Manang Murung’agen e Re N’ey, Fa?
Therek ni un fanay kakrom e ba thil ko therek ni yima fanay e ngiyal’ ney ni kan ngongliy ko melor. Therek ni un fanay kakrom e kan ngongliy ko wasey ni kan ing ba thal i ban’en u downgin nib ga’ ni kan ngongliy ko wasey ni bronze. Machane ku rayog ni ngan fanay e wasey ni copper, ara silber, ara gol, ara electrum. Yay nsom’on nni weliy murung’agen e therek u lan e Bible e nap’an ni ngan ngongliy fare tabernacle ni aram e bin som’on e tagil’ e liyor rok piyu Israel. I pi’ e piin nib pin e pi therek rorad ni ngan ngongliy barba’ i dabiy riy ni kan ngongliy ko wasey ni bronze ni bay tungun ay ni kun ngongliy ko wasey ni bronze. (Exodus 38:8) Ba mudugil nib t’uf ni ngan ranrannag e pi therek ney u m’on ni ngan fanay ni fan ko re n’ey.