Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
September 7-13
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 23-24
“Dab Mu Pag Yugu Boch e Girdi’ ni Ngar Towasariyed Gur Ngam Fol Rorad”
Urngin Ban’en Riy ni Ga Manang, Fa?
Ga baadag ni ga ma pi’ boch e e-mail nge text ngak e pi fager rom nge girdi’ ni ga manang, fa? Faanra gur be’ ni aray rogon, ma nap’an ni ga ra beeg murung’agen ban’en ni kab beech ni kan weliy ko news ara kam rung’ag murung’agen ban’en ni ke buch, ma sana ga baadag ni gur e som’on ni ngam weliy murung’agen fare n’em ni bod rogon e n’en ni ma rin’ e piin ni yad ma weliy e news. Machane, u m’on ni ngam pi’ fare text ara e-mail ngak be’, ma thingar mu fithem ni nge lungum: ‘Rib mich u wan’ug nre n’ey ni gu be n’en ni nggu wereg murung’agen e ba riyul’, fa? Gur, ba puluw e n’en ni kug beeg ara kug rung’ag murung’agen?’ Faanra dam nang ko ba riyul’ fapi n’em fa danga’, ma ngam kol ayuw ya rayog ni ngam wereg boch ban’en nde riyul’. Ere faanra be maruwar u wan’um mab fel’ ndab mu pi’ nge yan ngak be’.
Ku bay reb i fan nde fel’ ni ngad pied boch e e-mail nge text nge yan nga yugu boch e girdi’ ndad fal’eged i lemnag u m’on riy. U boch e nam e bay boch ban’en ko maruwel rodad nrayog ni ngad rin’ed ma boch e dabiyog, ma boch e nam e kar ni taleg e machib rodad riy. Ere piin ni yad ma togopuluw ngodad ko pi nam nem e rayog ni ngar wereged boch ban’en u murung’agdad ni bochan e ngar k’aringed e marus ko pi walag ara ra k’aringed e pi walag ni nge dabki pagan’rad ngorad. Am lemnag e n’en ni buch u Soviet Union kafram. Immoy reb e ulung ko polis nib mith ni ka nog e KGB ngorad ni ur wereged i yan ni bay boch e walag ni boor e girdi’ ni manangrad ni kar bannaged e girdi’ rok Jehovah. Boor e walag ni mich e pi n’ey nde riyul’ u wan’rad, ma aram mar chuwgad ko ulung rok Jehovah. Rib gel e kireban’ riy! Machane boch nga tomuren, ma boor i yad e ki sul ko ulung, ma boch e daki sul, ya ra paged e pi n’em nde riyul’ ni nge warnag e michan’ rorad. (1 Tim. 1:19) Uw rogon ni ngad siyeged ndabi buch ban’en rodad ni aray rogon? Dab mu un i wereg boch ban’en nde fel’ u murung’agen be’ ara ban’en, maku dab mu un i wereg murung’agen boch ban’en ni kan weliy ndariy e mich riy. Yugu dabi mich u wan’um urngin ban’en ni kam rung’ag, ya ngam fal’eg i yaliy ko ba riyul’ e n’en ni kam rung’ag fa danga’.
it-1-E 11 ¶3
Aron
Rib ga’ fan ni ngad nanged ni fa dalip i oloboch ni rin’ Aron e gathi ir tapgin, ya bod ni pag e towasar ara ngongol ko girdi’ ni nge k’aring ndab ki ngongol u fithik’ e yul’yul’. Yay nsom’on e oloboch ni tay e rayog ni nge fol ko fare kenggin e motochiyel ni be gaar: “Dab mu uned ko kireb ni bochan e aram rogon ni ma rin’ e tin yoor e girdi’.” (Ex 23:2, BT) Yugu aram rogon ma kan fanay fithingan u lan e Bible u reb e kanawo’ ni be m’ug riy ni yibe tayfan. Ma nap’an ni immoy Fak Got u fayleng miki dag ni be tayfan e pi prist ni kar bad ko tabinaw rok Aron.—Ps 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Mt 5:17-19; 8:4.
it-1-E 343 ¶5
Ke Man Laniyan’ Be’
Bay yu ngiyal’ ni yima weliy murung’agen be’ ni ke man laniyan’ ni nge yip’ fan boch ban’en ni yibe dugliy u tan e motochiyel nde mat’aw. Aram fan ni boor ban’en ni bay ko fare Motochiyel ni be yog nib kireb ni ngan fanay puluwon e sasalap, ara ngan fek e tow’ath ni ke pi’ be’ ni puluwon e sasalap, ara ngaun laniyan’ ni bochan e tiney e ngongol e rayog ni nge ning laniyan’ reb e tapuf oloboch ma dabki pithig e oloboch u reb e kanawo’ nib mat’aw. “Puluwon e sasalap ni yima fek e ma ning lan owchey ko tin nib yal’uw.” (Ex 23:8, BT) “Mus ngak e piin yad ba gonop ma yad ba yul’yul’ ni ma ning e tow’ath owcherad.” (De 16:19, BT) Demtrug feni mat’aw rogon ni ma pithig reb e tapuf oloboch boch e oloboch ni kan rin’ ara feni tamilangan’ u reb e oloboch, ma pi tow’ath ni ke pi’ e piin yad ba l’ag nga reb e oloboch ni ke buch e rayog ni nge magawonnag rogon nra pithig fare oloboch. Re n’ey e rayog ni nge buch ndemtrug ko ban’en ni manang fa ban’en nde nang. Gathi kemus ni yigoo tow’ath ni yima pi’ nge rogon nrayog ni nge magawonnag rogon ni ngan pithig reb e oloboch e be weliy e motochiyel rok Got murung’agen, ya ku be weliy murung’agen e n’en nrayog ni nge buch ni faanra pithig reb e tapuf oloboch reb e kireb ni kan rin’ ni be yan u rogon e lem rok u boch ban’en. Be gaar e motochiyel: “Dab mu folgad ngak be’ ni bochan e ba gafgow, ara mu rusgad ngak e girdi’ ni pire’ ban’en rorad.” (Le 19:15) Ere faen be pithig e oloboch e susun e dabi dugliy ban’en nib togopuluw ngak be’ nib fel’ rogon ni bochan e facha’ e ir be’ ni boor ban’en rok. Re n’ey e bay rogon ko pi oloboch ni yibe pithig ni yibe fol u rogon e n’en yibe lemnag ara bochan e ngan fel’ u wan’ e girdi’.—Ex 23:2, 3.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
“Dab Mpaged Talin ni Ngam Ayuweged e Milekag”
Gathi kemus ni yigi pi’ Jehovah e motochiyel ngak piyu Israel ni be yog ni ngar ted fan e girdi’ u yugu boch e nam ni be par u fithik’rad, ya yog ngorad ni ngar lemnaged rarogorad u nap’an ni ur moyed ni yad boch e milekag. (Mu beeg e Exodus 23:9, BT.) Ya yad “manang fan laniyan’ be’ nib milekag.” U m’on ndawori mang piyu Israel e sib u Egypt, ma dabun piyu Egypt dakenrad ni bochan e yad ba thil, ma kub thil e Got ni ur liyorgad ngak. (Gen. 43:32; 46:34; Ex. 1:11-14) Ba gel e gafgow ni i tay piyu Israel u nap’an ni ur moyed u Egypt ni yad boch e milekag. Machane, baadag Jehovah nrogon e ngongol rorad ko girdi’ u yugu boch e nam ni ur moyed u fithik’rad e nge yan i par ni bod rogon e ‘ngongol rorad ngak e girdi’ nu Israel.’—Lev. 19:33, 34.
it-2-E 393
Mikael
1. Re engel ney nge Gabriel e kemus e gal engel ni bay fithingrow u Bible, ma kemus e re engel ni ka nog “pilungen e engel” ngak. (Jude 9) Yay nsom’on ni m’ug fithingan e re engel ney u Bible e bay ko Daniel ko guruy ni ragag. Be yog u rom ni Mikael e ir fare “pilungen e engel” ni yib i ayuweg yugu reb e engel ni be togopuluw “fare engel nib kireb ni ke mil fan e nam nu Persia ngak.” Ku nog ni Mikael e “ir fare engel ni ma matanagiy piyu Israel” ni girdi’ rok Daniel, nge ‘pilungen e engel, ni ir e ma matanagiy e girdi’ rok Daniel.’ (Da 10:13, 20, 21; 12:1) Re n’ey e be tamilangnag ni Mikael e ir fare engel ni i pow’iy piyu Israel u daken e ted. (Ex 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2) Ku be yog e Bible ni Mikael ni ir pilungen e engel e ra “luagew moonyan’ e thin ko arorow ni nge fek e dowef rok Moses.” Ireray reb e ban’en ni ku be micheg nib puluw e re n’ey.—Jude 9.
September 14-20
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 25-26
“N’en Nth’abi Ga’ Fan ni Bay u Lan fare Tabernacle”
it-1-E 165
Kahol ko M’ag
Rogon Yaan ni Ngan Ngongliy. N’en som’on ni yog Jehovah rogon ngak Moses ni ngan rin’ u nap’an ni yog ngak rogon ni ngan ngongliy fare tabernacle e aram e yog rogon yaan fare Kahol ko M’ag ni ngan ngongliy, ya aram e n’en th’abi ga’ fan ni bay u lan fare tabernacle nge gin be par piyu Israel riy. Re kahol nem e 2.5 e cubit n’umngin u but’, ma 1.5 e cubit radan, ma 1.5 e cubit tolngin u but’ nga lang (c. 111 × 67 × 67 cm; 44 × 26 × 26 in.). Kan ngongliy ko gek’iy ni acacia, ma wuru’ nge langgin e kan gabdiy e gol ngay ni goo gol. Kan “ayliy marichlen nib dub’ag ni gol ni goo gol ni de maathuk ban’en ngay” ke liyeg e re kahol nem ni ga’ngin. Gin migid ko re kahol nem ni aram upungen e kan ngongliy ko gol ni goo gol, ma gathi gek’iy ni kan gabdiy e gol ngay. Ma upungen e re kahol nem e ku taareb chi ga’ngin ko re kahol nem. Ku bay l’agruw i yaan e kerubim ni kan ngongliy kan tay nga daken upungen e re kahol nem nra reb ma bay u tabon u baley e re kahol nem ni yow ba sabol ni yow ba sap nga but’ nib puf porow ni ke upunguy daken upungen fare Kahol ko M’ag. (Ex 25:10, 11, 17-22, BT; 37:6-9) Upungen e re kahol ney e ku yima yog ni aram “fa gin’en ni ir e yima n’ag fan e denen riy.”—Ex 25:17; Heb 9:5; mu guy e PROPITIATORY COVER.
it-1-E 166 ¶2
Kahol ko M’ag
Fare Kahol ko M’ag e aram e gin yima tay boch ban’en ngay nib thothup ni ma puguran boch ban’en nib ga’ fan ngak piyu Israel. N’en th’abi ga’ fan ni bay u lan e re kahol nem e aram fa gal raba’ i malang ni kan yoloy fa Ragag i Motochiyel nga daken. (Ex 25:16) Ku bay ba rume’ riy “nib gol ni ba’ e manna u lan, nge fare ley i sog ku Aron ni faani yib yuwan,” machane boch nga tomuren u m’on ni ngan toy fare tempel rok Solomon min chuweg e gali n’ey. (Heb 9:4; Ex 16:32-34; Nu 17:10; 1Ki 8:9; 2Kr 5:10) De n’uw nap’an u m’on ni nge yim’ Moses me pi’ reb fare “babyor ko motochiyel” ngak fapi prist ko ganong rok Levi me yog ngorad ndab ni tay nga lan fare kahol, ya ngan tay ‘nga tooben fare kahol ko m’ag rok Somol ni Got rorad, ya ngi i par u rom ngi i non nib togopuluw ngak e girdi’ rok.’—De 31:24-26.
it-1-E 166 ¶3
Kahol ko M’ag
Bay rogon ko gin bay Got riy. N’umngin nap’an ni un fanay fare Kahol ko M’ag ma yima tay ni nge yip’ fan e gin bay Got riy. I micheg Jehovah ni gaar: “Bay gu mada’nagmed u rom u daken upungen fare kahol, mu rom u thilin fa gali kerubim e bay gu pi’ riy ngomed urngin e motochiyel rog.” “Ereram e gin ni gu ma m’ug riy ni bangi manileng u puluwon upungen fare kahol ko m’ag nga lang.” (Ex 25:22, BT; Le 16:2) I yoloy Samuel ni ke par Jehovah “nga but’ u tagil’ u thilin fa gal kerubim” (1Sa 4:4); ere fa gal kerubim e be yip’ fan “fare chariot” rok Jehovah. (1Kr 28:18, BT) Aram fan nnap’an nra “yan Moses nga lan fare Tent ni nge non ngak [Jehovah], me rung’ag laman Somol ni be non ngak u daken upungen fare Kahol ko M’ag, u thilin fa gali kerubim.” (Nu 7:89, BT) Boch nga tomuren me yan Joshua nge Finehas ni ir e Prist Nth’abi Tolang nga mit fare Kahol ngar fithew boch ban’en ngak Jehovah. (Jos 7:6-10; Jg 20:27, 28) Machane kemus ni yigoo fare prist nth’abi tolang e rayog ni nge yan ko Gin Th’abi Thothup me guy fare Kahol taab yay u reb e duw. Fan ni ma rin’ e re n’ey e gathi bochan e nge non ngak Jehovah, ya bochan ni nge rin’ boch ban’en nib l’ag rogon ko fare madnom ko Rran ko Biyul.—Le 16:2, 3, 13, 15, 17; Heb 9:7.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1-E 432 ¶1
Kerubim
Nap’an nni ngongliy fare tabernacle u daken e ted min uneg yaan e pi kerubim nga boch ban’en nni tay nga langgin. Bay l’agruw i yaan e kerubim ni kan ngongliy ko gol nra reb ma bay u tabon u baley fare Kahol ni yow ba sabol ni yow ba sap nga but’ ni bod ni yow be liyor. Yow l’agruw nib puf porow ni ke fanay daken fare upung ni bod ni yow be ayuweg fare kahol. (Ex 25:10-21; 37:7-9) Maku reb e, fa yungi mad ni kan ngongliy langgin e tabernacle ngay, nge fagi kateng ni be kieg e Gin nib Thothup ko Gin Th’abi Thothup e ka nip’ yaan bogi kerubim ngay.—Ex 26:1, 31; 36:8, 35.
it-2-E 936
Flowa nib Thothup
Ragag nge l’agruw yal’ e flowa ni yima tay nga daken ba tebel ni bay u lan e Gin nib Thothup ko fare tabernacle ara fare tempel, ma gubin e Sabbath ni yima thilyeg e pi flowa nem. (Ex 35:13; 39:36; 1Ki 7:48; 2Kr 13:11; Ne 10:32, 33) Fare thin ni flowa nib thothup ko thin ni Hebrew e be yip’ fan e “flowa ni kan tay nga p’eowchen be’.” Fare bugithin ni “p’eowchen” e bay yu ngiyal’ ni be yip’ fan e “gin bay be’ riy” (2Ki 13:23), ere fare flowa nib thothup e kan tay nga p’eowchen Jehovah ni yibe ognag ngak ni gubin ngiyal’. (Ex 25:30) Fare flowa nib thothup e ku yima yog ni “flowa nib tabgul” (2Kr 2:4, BT), ara “flowa ni kan pi’ ngak Got” (Mr 2:26), ara “flowa” (Heb 9:2).
September 21-27
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 27-28
“Mang e Gad Ra Fil ko Fapi Mad ni Ma Chuw e Pi Prist Ngay?”
it-2-E 1143
Urim nge Thummim
Bay boch e girdi’ ni boor ban’en u murung’agen e Bible ni yad manang ni yad be lemnag ni fare Urim nge Thummim e yungi ban’en ni bod e pow ni yima girngiy. Gal bugithin ney e kun pilyeg ko Exodus 28:30 u lan fare Bible rok James Moffatt ni “fa yungi n’em nib thothup ni yima girngiy.” Bay boch e girdi’ ni yad ma lemnag ni dalip yang e pi n’ey. Reb e bay fare bugithin riy ni “arrogon,” ma reb e bay fare bugithin riy ni “danga’,” ma reb e dan yoloy bbugithin ngay. Ra bay reb e deer ni ke sum, ma aram min girngiy e yungi n’ey ni ngan nang e fulweg ko fare deer, machane faanra kan girngiy fa binem ndariy bbugithin ni kan yoloy ngay, ma aram e be yip’ fan ndariy e fulweg ko fare deer. Ku bay boch e girdi’ ni yad ma lemnag nre Urim nge Thummim ney e l’agruw i malang nib pach downgin, ni barba’ riy e ba wechwech ma barba’ e ba talumor. Nap’an ni yira yon’ fa gal malang nga but’, ma ra ke migid fa gal raba’ nem nib wechwech nga lang, ma aram e fulweg ko fare deer e “arrogon,” ma faanra fa gal raba’ nem riy nib talumor e ke migid nga lang, ma aram e fulweg ko fare deer e “danga’,” ma faanra reb e ba talumor ma reb e ba wechwech, ma aram e dariy e fulweg ko fare deer. Bay bayay ni fith Saul ngak Got u daken e prist ko nge yan i cham ngak e pi Filistine fa danga’, ma dariy e fulweg nni pi’ ngak. Ere sananag Saul ni bay reb fapi pumoon ni salthaw rok ni ke denen, ma aram me wenig ngak Got ni gaar: “Somol ni Got nu Israel, mpi’ e fulweg ko tin ni kug fith ngom ni ngam dag ko fa gali n’en ni yima deer ngay, ni reb e Urim fithingan, ma reb e Thummim.” Ere yib i m’ug e fulweg riy ni Saul nge Jonathan. Tomuren ma aram min girngiy nochi ban’en ni bay e pow riy ni nge dugil ko mini’ e arorow ni ir. Ere bod ni fare thin ni yog Saul ni “Mpi’ e fulweg ko tin ni kug fith ngom ni ngam dag ko . . . Thummim” e ba thil ko fa nochi n’em ni bay e pow riy nni girngiy. Machane be m’ug riy nrayog nib peth reb e gali n’ey nga reb.—1Sa 14:36-42.
it-1-E 849 ¶3
Periiy
Prist Nth’abi Tolang nu Israel. Fare turban ni bay u lolugen e prist nth’abi tolang u Israel e bay ba madalia ni kan tay nga m’on riy ni kan ngongliy ko gol ni be upunguy peri’ fare prist ni be yip’ fan ni “kan ognag ngak” Jehovah. Re madalia ney e kan “ker e yu bug i thin ni baaray nga daken” ni be gaar, “Tin nib thothup ban’en e ba milfan ngak Jehovah.” (Ex 28:36-38; 39:30, NW) Bochan ni fare prist nth’abi tolang e ir en ma pow’iy rogon e liyor ni yima tay ngak Jehovah, ma aram fan nib puluw nthingari par fare prist nib thothup. Fapi thin ni kan ker nga daken fare madalia ni kan ngongliy ko gol e nga i puguran ngak piyu Israel feni ga’ fan ni gubin ngiyal’ ni nge par e liyor rorad ngak Jehovah nib thothup. Re n’ey e ku be dag yaan Jesus Kristus ni ir e bin Th’abi Tolang e Prist ni ke mel’eg Jehovah ni nge rin’ e maruwel rok ni ir reb e prist me tayfan rogon nib thothup Got.—Heb 7:26.
Uw Rogon Ni Ngad Daged E Tayfan Ngak Jehovah?
Thingar da daged e tayfan ko pigpig rodad ngak Jehovah. Eklesiastes 5:1 (NW) e be gaar: “Mu ayuw u nap’an ni ga ra yan nga naun rok Got.” Mus ngak Moses nge Joshua mi nog ngorow ni ngar chuwegew e sus rorow u nap’an ni yow ra yan nga bayang nib thothup. (Ex. 3:5; Josh. 5:15) Thingar rin’ew ere n’ey ya ngar dagew e tayfan. Pi prist nu Israel e kan motochiyelnag ngorad ni ngar chuwgad ko tan e mad nib n’un’uw ‘ni nge upunguy dowrad.’ (Ex. 28:42, 43) Re n’ey e ra ayuwegrad ndabi m’ug bang u dowrad nib kireb ni nge m’ug u nap’an ni yad be pigpig u altar. Gubin chon e tabinaw rok reb e prist ma thingar ra pired ni yad be dag e tayfan nib m’agan’ Jehovah ngay.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w12-E 8/1 26 ¶1-3
Ga Manang Murung’agen e Re N’ey, Fa?
Uw e yib fapi malang riy nib tolang puluwon ni kan ayliy nga daken fagi mad ni ma tay e prist nth’abi tolang nu Israel nga daken ngorongoren?
Tomuren ni chuw piyu Israel u Egypt ni yad be yan u daken e ted i yan, ma aram me yog Got ngorad ni ngar ngongliyed bangi mad ni nge tay e prist th’abi tolang nga daken ngorongoren. (Exodus 28:15-21) Re mad nem e bay fapi malang riy ni ruby, nge topaz, nge emerald, nge turquoise, nge sapphire, nge jasper, nge leshem, nge agate, nge amethyst, nge chrysolite, nge onyx, nge jade. Gur, immoy e pi malang ney rok piyu Israel?
Kakrom e ba ga’ fan u wan’ e girdi’ e malang nib tolang puluwon maku yad ma pi’ ni chuway’. Bod ni piyu Egypt kakrom e yad ma yan ko pi nam nib palog, ni chiney e yima yog ni aram yu Iran, nge Afghanistan, nge sana yu India ni ngar feked e pi malang ney. Boor yang u Egypt ni yima ker ngaun fek boor e malang riy nib thilthil mab tolang puluwon. Yigoo pi tolang nu Egypt e bay e pi malang ney nib tolang puluwon rorad ni yibe fek ko yungi n’en ni yibe ker u boch e binaw ni bay u tan pa’rad. I weliy Job rogon ni i ker boch e girdi’ ni ur moyed ko ngiyal’ ni immoy riy yungi ban’en ni bay u tan e but’ ni yad be gay e machaf. Boch ko pi malang nem ni un fek u tan e but’ ni weliy Job murung’agen e ba muun ngay e sapphire nge topaz.—Job 28:1-11, 19.
Be weliy e Exodus ni “fek piyu Israel e machaf rok piyu Egypt” u nap’an nra chuwgad u rom. (Exodus 12:35, 36) Ere rayog ni pi malang nem ni fanay piyu Israel ni ngar ted nga daken fagi mad ni ma tay e prist nth’abi tolang nga daken ngorongoren e ra feked u Egypt.
it-1-E 1130 ¶2
Thothup
Gamanman nge Boch Ban’en ni Yima Kay. Tin th’abi ilal u pi fak e garbaw, nge saf, nge kaming e yima tay nib thothup u wan’ Jehovah ma dabiyog ni ngan chuw’iyrad ngan sulwegrad. Thingar ni pi’ ni maligach ma bay bang riy ni yira pi’ ngak e pi prist. (Nu 18:17-19) Tin som’on i wom’engin e woldug ni kan yung nge ragag guruy ni ke pi’ be ko tin bay rok ban’en e ba thothup. Re n’ey e kub muun ngay urngin e maligach nge tow’ath ni kan ognag ni fan ko maruwel ni yibe rin’ u tempel. (Ex 28:38) Gubin ban’en nib thothup u wan’ Jehovah e ba tabgul, ma dabiyog ni ngan tay ni yugu dariy fan, ara ni fanay nga yugu ban’en, ara ni darifannag. Reb e pi n’ey e bod rogon fare motochiyel ni murung’agen ragag guruy ni ke pi’ be’ ko tin bay rok ban’en. Faanra tay be’ nib pumoon ragag guruy ko tin bay rok ban’en ni nge pi’ nga tempel, ni bod rogon ragag guruy u wom’engin e woldug rok ni wheat, ma aram miki fek boch riy nge sulweg nga tabinaw ni ngan fanay ko lum ara yugu ban’en, fa reb i girdien e tabinaw rok e rin’ e re n’ey, ma aram e ba kireb e rok fare pumoon ya ke th’ab e motochiyel rok Got u murung’agen rogon ni ngan tayfan e tin nib thothup ban’en. Rogon ni bay ko Motochiyel e aram e nge yon’ lon puluwon fapi n’em nsusun e nge pi’ nga tempel ni taareb rogon urngin nga puluwon e tin ke fek ni kub muun 20 e pasent ngay, ngemu’ miki ognag ba pi fak e saf ni maligach ndariy bang u dow nib kireb. Ere thingar ni tayfan e tin nib thothup ban’en ni kan ognag ngak Jehovah.—Le 5:14-16.
September 28–October 4
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 29-30
“Salpiy ni Ayuw ni Fan ngak Jehovah”
it-2-E 764-765
Matheeg Girdi’
Sinai. Yay nsom’on ni yog Jehovah ni ngan theeg e girdi’ e nap’an ni bay piyu Israel u Sinai ko bin l’agruw e pul ko bin l’agruw e duw nga tomuren nra chuwgad u Egypt. Ra reb e ganong u Israel min mel’eg reb e pumoon riy ni nge mang ir e milfan ngak miki yarmiy rogon ni yibe theeg e girdi’ ko birok e ganong. Pi pumoon ni 20 e duw rorad nga lang nni yoloy fithingrad nga but’ e gathi kemus nrayog ni ngar manged salthaw, ya ku bay u tan e Motochiyel nra bagayad ma thingari pi’ baley u reb e salpiy ni wasey ($1.10) ni fan ko maruwel u tabernacle. (Ex 30:11-16; Nu 1:1-16, 18, 19) Urngin e girdi’ nni theegrad e 603,550 nde un ngay e piin yad bang ko ganong rok Levi, ya dariy e f’oth rorad ko binaw. Pi cha’ney e darur pied e salpiy ni fan ko tabernacle maku darur uned ko salthaw.—Nu 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24.
it-1-E 502
Salpiy ni Yima Pi’
Bay boch e salpiy ni yima pi’ ni bay u tan e Motochiyel ni ban’en nthingar ni rin’. Nap’an ni theeg Moses urngin e girdi’ nu Israel, ma urngin e pumoon ni 20 e duw rorad nga lang e ra bagayad ma thingari pi’ ba salpiy ni nge biyuliy ir ngay ni bod “oren ni ka nog [nsana $1.10]” ni aram e baley u reb e salpiy ni wasey. Re salpiy ney ni ngar pied e ban’en ni ngan ‘pi’ ngak’ Jehovah ni nge mang biyul ni fan ko pogofan rorad, ma ngkun “fanay ko maruwel ko fare Tent.” (Ex 30:11-16, BT) I yog be’ ni ma yoloy chepin e pi Jew ni ka nog Josephus ngak (The Jewish War, VII, 218 [vi, 6]) nre “tax” ney e ban’en ni yima pi’ u gubin e duw.—2Kr 24:6-10, BT; Mt 17:24; mu guy e TAXATION.
w11-E 11/1 12 ¶1-2
Ga Manang Murung’agen e Re N’ey, Fa?
Uw e gin ma yib e salpiy riy ni yima fanay ni fan ko maruwel ni yima tay ko tempel rok Jehovah u Jerusalem?
Boor e maruwel ni yima tay ni fan ko tempel ni ma yib e salpiy riy u daken e pi tax nib ga’ ni salpiy ni yima pi’ nra be’ ma bay urngin ni kan dugliy ni nge pi’. Machane ku bay boch e tax ni ku yima pi’. Bod nnap’an ni yibe ngongliy fare tabernacle, me yog Jehovah ngak Moses ni urngin e girdi’ nu Israel ni kan yoloy fithingrad nga but’ e ra bagayad ma thingari pi’ baley u reb e salpiy ni wasey “ni aram e kar ognaged” ngak Jehovah.—Exodus 30:12-16, BT.
Ba tamilang ni bang ko yalen nra reb e Jew ma bay urngin e salpiy ni nge ognag ni gubin e duw ni fan ko tax ko tempel. Ireray e re tax ni yog Jesus ngak Peter ni nge pi’ ni aram ba salpiy ni wasey ni ke fek u lan l’ugun ba nig.—Matthew 17:24-27.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1-E 1029 ¶4
Paay
Ngan Tay Paay Nga Daken Ban’en. Gathi kemus ni yima fanay paay ni ngan kol ban’en ngay, ya ku yima tay paay nga daken be’ ara ban’en ni fan nga boch ban’en ni yima rin’. Re n’ey ni yima rin’ e be yip’ fan ni kan mel’eg be’ ni nge par nga reb e liw ara bochan ban’en ni ngan tamilangnag ngan nang. Nap’an nni madnomnag Aron nge pi fak ni kar manged prist, ma aram mar ted pa’rad nga daken lolugen ba garbaw ni pumoon nge l’agruw i saf ni pumoon ni ngan pi’ ni maligach. Fan nrin’ed e re n’ey e bochan ni nge tamilangnag ni fapi gamanman e yibe pi’ ni maligach ni fan ngorad ni bochan e kar manged prist rok Jehovah Got. (Ex 29:10, 15, 19; Le 8:14, 18, 22) Nap’an ni yog Got ngak Moses ni nge mel’eg Joshua ni nge yan nga lon ni nge pow’iy piyu Israel, ma aram me tay Moses pa’ nga daken lolugen Joshua ni ke “pi’ Got e gonop ngak.” Aram fan ni yag ni nge pow’iy Joshua piyu Israel nib fel’ rogon. (De 34:9) Ku yima tay paay nga daken lolugen be’ u nap’an ni ngan pi’ reb e tow’ath ngak. (Ge 48:14; Mr 10:16) I math Jesus Kristus ngak boch e girdi’ ara tay pa’ nga dakenrad u nap’an ni be golnag e m’ar rorad. (Mt 8:3; Mr 6:5; Lu 13:13) Ku bay yu ngiyal’ ni i tay boch e apostal pa’rad nga daken boch e girdi’ me yib gelngin Got nib thothup ngorad.—Ac 8:14-20; 19:6.
it-1-E 114 ¶1
Kan Dugliy Be’
I yog Jehovah u lan fare Motochiyel ni pi’ ngak Moses murung’agen boch ban’en ni ngan athukuy ko fare gapgep ni fen e mathiy. Re gapgep nem e ngan tay e myrrh ngay, nge cinnamon nib fel’ bon, nge cane nrib fel’ bon, nge cassia, nge gapgep ni olive. (Ex 30:22-25) Faanra ngongliy be’ e re gapgep ney nge fanay nga yugu ban’en nib thil ma yira thang e fan rok. (Ex 30:31-33) Re n’ey e be tamilangnag feni ga’ fan nge feni thothup e re liw ni yira dugliy be’ ngay u nap’an ni kan puog e re gapgep ney nga daken lolugen.