Reference ko Fare Babyor ni Tin Gad Ma Rin’ nge Machib Rodad
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
JULY 7-13
TIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | PROVERBS 21
Kenggin e Motochiyel ni Fan ko Mabgol
Uw Rogon Ma Rayog Ni Ngam Dugliy Ban’en u Fithik’ e Gonop?
Ngan gur ngan dugliy boch ban’en e ba mom ni ra yib i m’ug ni de gonop. Proverbs 21:5 (New World Translation) e be ginangey ni gaar: “Tin be lemnag e en ta maruwel ni bayi rin’ e ra aw ni ri ba’ angin, machane urngin e girdi’ ni ma rin’ ban’en u fithik’ e gurgur e bayi gafgow.” Ni bod rogon, ni piin ni fel’ yangaren ni bay i n’en mar lemnaged ni yad baadag be’ ma thingar dabra gurgad ngar dugliyed e mabgol. Ya faanra danga’, ma sana yad ra pirieg fene riyul e n’en ni yog William Congreve, ni ba English playwright u tabolngin e bin 18 e chibog, ni gaar: “Mabgol ni papey, e rayog ni ngad pared nib n’uw nap’an ni kad kalgadngan’ ko n’en ni kad rin’ed.”
Dab Mu Tolangnigem u Lanin’um Nge Pag Rogon e Lem Nsusun e Ngam Tay
3 Baadag Jehovah ni nge felfelan’ e piin figirngiy nge piin leengiy u taabang. Machane, dariy bagadad nib flont, ere rayog ni nga i sum e magawon u lan e mabgol. Bin riyul’ riy e, yoloy Paul ni piin yad ra un ko mabgol e ra ur mada’naged boch e magawon ni ma mada’nag e piin mabgol. (1 Kor. 7:28) Bay boch e girdi’ ni kar guyed ni yugu yad ra par e en mabgol rorad ma yad be tugthin. Ere rayog ni ngar lemnaged ni faan gomanga dar mabgolgad ko som’on ma kab fel’. Faanra ke af e lem nu fayleng ngorad, ma rayog ni ngar gurgad ngar lemnaged ni kab fel’ ni ngar dargad. Rayog ni ngar pared ni yigoo yad e yad be lemnagrad, mu kur lemnaged ni faan yad ra dar e en mabgol rorad ma aram e rayog ni ngar pirieged e felfelan’.
4 Thingar da guyed rogon ndab da lemnaged ndab ki fel’ e mabgol rodad. Gad manang ni kemus ni taab n’en e be yog e Bible nrayog ni nge dar e mabgol ni bochan. Re n’em e aram e faanra ke par bagayow fa wu’ i mabgol nge be’ ni gathi mabgol rok. (Matt. 5:32) Ere nap’an ni gad ra mada’nag e magawon ni faani yoloy Paul murung’agen, ma dab da paged e tolangan’ rodad ni nge k’aringdad ni nge lungudad u wan’dad: ‘Der lemnageg e en mabgol rog. Danir t’ufegeg u rogon kanawoen nsusun e ngan rin’. Faan gu ra chuw nggu leay yugu be’, ma sana gu ra felfelan’.’ Faan gad ra lem ni aray rogon, ma aram e kemus ni yigoo gadad e gad be lemnagdad, ma darud lemnaged e en mabgol rodad. Gonop nu fayleng e ra k’aringem ni ngam rin’ e n’en ni baadag lanin’um nge n’en nra yibnag e felfelan’ ngom ni mus ni faanra ngam dargow e en mabgol rom. Machane, be yog e Bible nsusun e nge ‘bagadad ma ngi i lemnag bagadad ngi i ayuweg u rogon nrayog rok, ma gathi go ir e ngi i lemnag ir.’ (Fil. 2:4) Baadag Jehovah ni ngam parew e en mabgol rom u taabang, ma gathi ngam dargow. (Matt. 19:6) Ku baadag Jehovah ni ir e ngam lemnag nsom’on, ma gathi gur.
5 En figirngiy nge en leengiy e susun e ngaur ngongolgow ngorow u fithik’ e t’ufeg nge tayfan. (Mu beeg e Efesus 5:33.) Be yog e Bible ni ngad nameged ni ngaud pied ban’en, ma gathi ngaud guyed rogon ni gadad e nge yag boch ban’en ngodad. (Acts 20:35) Ere mang reb e fel’ngin nra ayuweg ba wu’ e mabgol ni ngaur dagew e t’ufeg nge tayfan ngorow? Aram e sobut’an’. Ba wu’ e mabgol nib sobut’an’row e ra bagayow ma gathi goo ir e ra i tafinaynag e tin nib fel’ ngak, ya ku ra i “tafinaynag e tin nib fel’ ngak” bagayow.—1 Kor. 10:24.
“Mu Felfelan’gow Leengim U Taabang Nim Leengiy U Nap’an Ni Fel’ Yangarem”
13 Uw rogon ni faanra bay e mochuch u lan e mabgol ni bochan rogon ni ma ayuweg fagal mabgol yow? Ba t’uf ni ngan maruweliy ngan gay e n’en nra pithig e magawon. Ni bod ni, sana boch e thin nde fel’ e ke sum nga lan e mabgol rorow ma chiney e ke mang bang ko mabgol rorow. (Proverbs 12:18) Rogon ni kada weliyed ko fa binem e article, e re n’ey e bay wenegan nib kireb. Reb e Bible proverb e be gaar: “Kab fel’ ni ngan par u fithik’ e pan ko bin ni ngan par rok reb e ppin ni ta tagenging mab kireb.” (Proverbs 21:19, NW) Faanra gur e en ni leengiy u lan reb e mabgol ni aray rogon, mag fithem ko, ‘Be mo’maw’ ni nge par e en figirngig u toobeg ni bochan e ngongol rog, fa?’ Be yog e Bible ngak e piin figirngiy ni gaar: “Piin ni pumoon, nge t’uf romed pi leengimed, ma dab um gelniged e thin ngorad.” (Kolose 3:19) Faanra gur e en ni figirngiy, mag fithem ko, ‘Bochan ni gathi ri gu ma dag e t’ufeg ko ppin rog, ma ke wawliy ni nge gay yugu be’ ni nge fal’eg laniyan’?’ Riyul’, ndariy e tawey ko ngongol ndarngal. Machane, bochan nrayog ni nge buch ni aray rogon ma arfan nib fel’ ni ngan weliy e magawon u taabang nib fel’ rogon.
Ngan Fil Ban’en Riy
Yaan Gil’ilungun Got Ni Kan Guy E Ke Riyul’
9 Chiney e Jesus e gathi be’ ni ba’ u daken fak e os, ya ke mang Pilung nib gel gelngin. Kan weliy ni be par u daken ba os—ni be yip’ fan e mahl u Bible. (Proverbs 21:31) “Am sap! reb e os nib wechwech,” ireray e n’en ni yog e Revelation 6:2, (NW) me ulul ngay ni gaar, “en ni ba’ u daken e bay ba gat’ing u pa’; ma kan teeliyawnag, ma be gel iyan ko mahl ni bayi gel ni polo’.” Maku, David ni psalmist e i yoloy murung’agen David ni gaar: “Fare sog ni aram gelngim e bayi pi’ Jehovah nge yan nga wuru’ yu Zion, ni be gaar: ‘Um gagiyeg u fithik’ e pi toogor rom.’”—Psalm 110:2.
JULY 14-20
TIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | PROVERBS 22
Kenggin e Motochiyel ni Fan ko Chugol Bitir
Nap’an Nra Ilal Pi Fakmed Ma Yad Ra Pigpig Ngak Got, Fa?
7 Faanra gimew baadag e en mabgol rom ni ngam fakayew e bitir, ma ngam fithew gimew ni nge lungumew: ‘Ba sobut’an’mow mab t’uf Jehovah nge Thin rok romow, fa? Ra mel’egmow Jehovah ni nggu ayuwegew reb e bitir ni ka fin nni gargeleg nrib ga’ fan e yafos rok, fa?’ (Ps. 127:3, 4) Faanra gur reb e gallabthir, ma ngam fithem ni nge lungum: ‘Gu be fil ngak pi fakag feni ga’ fan ni ngaun maruwel nib gel, fa?’ (Ekl. 3:12, 13) ‘Gu ma rin’ e tin nrayog rog ni nggu ayuweg pi fakag u boch ban’en nib kireb nrayog ni ngar mada’naged u lan e re fayleng rok Satan ney, fa?’ (Prov. 22:3) Dabiyog ni ngam yororiy pi fakam u urngin mit e magawon. Re n’ey e ban’en ndabiyog ni ngan rin’. Machane, rayog ni ngam ayuwegrad u rogon ni ngar pithiged boch e magawon ni yad ra mada’nag u lan e yafos rorad boch nga m’on ni aram e ngam ulul i fil ngorad u fithik’ e t’ufeg rogon ni ngar taga’gad ko fonow ni bay u Bible. (Mu beeg e Proverbs 2:1-6.) Bod ni, faanra ke dugliy be’ u lan e tabinaw ni nge dabki pigpig ngak Jehovah, mag ayuweg pi fakam ni ngar filed u lan e Thin rok Got feni ga’ fan ni ngar pared ni yad ba yul’yul’ ngak Jehovah. (Ps. 31:23) Fa reb e faanra ke yim’ be’ u lan e tabinaw, mag dag ngak pi fakam rogon ni ngar fanayed e Thin rok Got ni ngar gelgad ko kireban’ ni ke yib ngorad me gapas lanin’rad.—2 Kor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16.
Piin Gallabthir—Mu Filed ngak Pi Fakmed Rogon ni Nge T’uf Jehovah Rorad
17 Mu tabab i skulnag pi fakam u nap’an nri ka yad ba achig. Faanra tabab e gallabthir i skulnag pi fakrad u nap’an nri ka yad ba achig, ma rib manigil. (Prov. 22:6) Am lemnag Timothy nnap’an ni ilal mi i un ngak apostal Paul ko milekag ni i tay. Eunice ni chitiningin Timothy nge Lois ni titaw rok e ra tababgow i skulnag u ‘nap’an ni kab bitir.’—2 Tim. 1:5; 3:15.
18 Ku bay ba wu’ e mabgol u Côte d’Ivoire ni ka nog Jean-Claude nge Peace ngorow ni yag ni ngar chuguliyew pi fakrow ni yad nel’ u gubin ni nge t’uf Jehovah rorad mar pigpiggad ngak. Mang e ayuwegrow ni ngar rin’ew e re n’ey? Ra folwokgow ko n’en ni rin’ Eunice nge Lois. I lungurow, “Gu filew e Thin rok Got ngak pi fakmow u nap’an nri ka yad ba achig, ni aram e gu tababgow u tomuren ni ka fin nni gargelegrad.”—Deut. 6:6, 7.
19 Mang e be yip’ fan ni ‘ngaum fil’ e Thin rok Jehovah ngak pi fakam? Fare bugithin ni “um filed” e be yip’ fan ni “ngan fil ban’en ngak be’ maku yibe puguran ban’en ngak ni boor yay.” Faanra nge rin’ e piin gallabthir e re n’ey, ma aram e ba t’uf ni ngaur ted e tayim ni fan ngak pi fakrad ni gubin ngiyal’. Sana bay yu ngiyal’ nrayog ni nge chalban e gallabthir ni yugu yad be fil taab n’en ngak pi fakrad ni boor yay. Machane, rayog ni nge guy e piin gallabthir rogon ni ngar ted ni aray reb e kanawo’ nrayog ni ngar ayuweged pi fakrad ni ngar nanged fan e Thin rok Got mar folgad riy.
Mu Ayuweg Fakam ni Nge Pigpig ngak Jehovah
6 Mu dag ngak pi fakam ni yad ba t’uf rom ni aram e ngaum llowan’nagrad nrogon. Bay yu ngiyal’ nib gaman ni kemus ni ngan weliy fan nib fel’ ara fan nde fel’ ni ngan rin’ ban’en. Machane, bay yu ngiyal’ ni bayi n’en ma dabi fol fapi bitir ko n’en ni ka mog ngorad. (Prov. 22:15) Faanra buch ni aram rogon, ma ngam folwok rok Jesus. Mu gay e ngiyal’ nge gin’en nib fel’ ni ngam llowan’nag e bitir rom riy ni aram e ngam fonownag, mag skulnag, mag yal’uweg. Machane, ngam rin’ u fithik’ e t’ufeg nge sumunguy. I yog reb e walag nib pin u South Africa ni ka nog Elaine ngak ni gaar: “Der ma thilthilyeg e gallabthir rog rogon ni yow ma llowan’nageg. Faanra ka rognew ngog ni yow ra gechignageg ni faanra dab gu fol, ma aram rogon ni yow ma rin’. Machane, dariy ba ngiyal’ ni kar gechignagew gag u fithik’ e damumuw ara kar gechignagew gag nda rognew fan ngog. Angin ni ke yib riy ngog e ke yag ni nggu par nib pagan’ug. Gu ma par ni gu manang e gin ni nggu mus riy, ma ku gu manang e n’en nthingar gu rin’.”
Ngan Fil Ban’en Riy
Mu Felfelan’ ko Tin Be Yag ni Ngam Rin’ ni Fan ko Pigpig Rom Ngak Jehovah
11 Ku arrogodad nrayog ni nge gel e felfelan’ rodad ni faan gad ra tedan’dad ngad rin’ed e maruwel ni kan pi’ ni ngad rin’ed ni fan ko pigpig rodad ngak Jehovah. Ere um “par” ni ga be rin’ fare maruwel ni machib, ma ga be tiyan’um ko pi maruwel ni ga be rin’ u lan e ulung. (Acts 18:5; Heb. 10:24, 25) Mu fal’eg rogom nib fel’ rogon ni fan ko muulung ya nge yag nim pi’ e fulweg nra pi’ e athamgil nga laniyan’ yugu boch e girdi’. Mu tiyan’um ngam ngongliy e welthin rom nib fel’ rogon ni ga ra pi’ u nap’an e muulung u lan e wik. Faanra ka nog ngom ni ngam rin’ reb e maruwel u lan e ulung, mag yib ko ngiyal’ nsusun e nga mub riy mag dag nrayog ni ngan taga’ ngom. Dab mu lemnag nde ga’ fan e maruwel ni kan pi’ ngom ma de t’uf ni ngam tay e tayim rom ni fan ngay. Ma ngkum guy rogon ni ngam mon’ognag e salap rom. (Prov. 22:29) Faan ga ra maruwel nib gel ni fan ngak Jehovah, ma rra chugur e tha’ u thilmew miki gel e felfelan’ rom. (Gal. 6:4) Ku ra mom ngom ni ngam felfelan’ ngak yugu boch e walag u nap’an ni yira pi’ reb e maruwel ngorad ni ga baadag ni ngan pi’ ngom.—Rom. 12:15; Gal. 5:26.
JULY 21-27
TIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | PROVERBS 23
Kenggin e Motochiyel ni Bay Rogon ko Muun Alkul
Mu Par Nib Thabthabel Rogon E Lem Rom U Rogon Ni Unum E Alkul
5 Ma uw rogon ni faanra unum be’ e alkul machane be kol ayuw ni nge dabi gagiyel ngan nang ni ke ching? Boch e girdi’ e ba mo’maw’ ni ngan nang ni kar chingnaged ni ku yugu ra kar unumed ni boor. Machane, yira lemnag ni re ngongol nem e dabi kirebnigey ma aram e kan tey nga bang ni yibe bannigey. (Jeremiah 17:9) Ra munmun, mi i gel i yan, ma ra yog ni nge mecham be’ ko alkul ma aram e nge mang “sib ko wain ni boor.” (Titus 2:3) Rogon ni yima yan i yan min mecham ko alkul, e Caroline Knapp nib tayol babyor e yog ni gaar: “Ngan mecham ko alkul e ban’en nib sowath, ni ma safog i yib.” Unum ni ma pag rogon e aram e ba wup nib mo’maw’ ni ngan guy!
6 Kumu lemnag e n’en ni ginangey Jesus riy ni gaar: “Mu tayedan’med ngomed ni nge dabi tomal lanin’med ko abich ni ke pag rogon nge unum ni kaygi gel nge pi n’en ni ma magafan’uy ngay ko yafas, mi gimed gin ma ke taw e re rran nem ngomed ni bod e wup. Ya ra yib nga daken urngin e piin ni yad be par u daken e fayleng.” (Luke 21:34, 35, NW) Muun rrum e gathi nga fini taw ko ngiyal’ ni kan ching mfini k’aring be’ ngeb e chuchuw nge malmal ngak—ni downgin nge tirok Got ban’en. Ba uw rogon ni faanra yib fare rran rok Jehovah me pirieg ni ba’ ko ginem?
Mu Pag e Lem rok Got u Murung’agen e Alkul ni Nge Pow’iyem
Machane piin Kristiano e bay e fonow ni ke pi’ e En Ke Sunmiyrad ni bay e gonop riy ni yad ma fol riy. Bod ni ke yog ngodad ni bay wenegan e unum nib pag rogon. Sana rayog ni kad beeged ko Proverbs 23:29-35 murung’agen be’ ni ke chingaw nge boch e magawon ni ma sum ko re n’ey. Daniel nreb e piilal ni ma par u Europe e yib ngan’ rogon e par rok u m’on ni nge mang reb e tin riyul’ e Kristiano, me yog ni gaar, “Boor ban’en nde puluw ni ug dugliy nge wenegan ni yib ngog ni bochan e unum nib pag rogon ni ug tay, ma re n’ey e ka ma kirebnag lanin’ug ke mada’ ko chiney.”
Ngan Fil Ban’en Riy
Susun Nge Uw Rogon e Alkul u Wan’ e Piin Kristiano?
2. Mang fonow e be pi’ e Bible ngak e piin kar mel’eged ni ngaur unumed e alkul? Dabun Jehovah e unum nib pag rogon nge chingaw. (Galatia 5:21) Be gaar e Thin rok: “Dab um chag ngak e girdi’ ni tamuun rrum.” (Proverbs 23:20) Ere faanra kad mel’eged ni ngad unumed e alkul ndemtrug ko yigoo gadad ara gadad boch e girdi’, ma susun e dab da unumed nge pag rogon ndabkiyog ni ngad lemgad nib fel’ rogon, ara da gagiyegnaged e thin nge ngongol rodad, ara da gafgownaged fithik’ i dowdad. Faanra dabiyog ni ngad gagiyegnaged rogon e unum rodad, ma susun e nge m’agan’dad ngay ni ngad talgad ko unum.
JULY 28–AUGUST 3
TIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | PROVERBS 24
Mu Gelnagem ni Fan ko Pi Magawon
“Um Pired ni Gimed Mmudugil”
15 Um fil e Thin rok Got ma ga be fal’eg i lemnag. Rayog ni ngad pared ni gad ba mudugil ni faanra rib mich e Thin rok Got u wan’dad ni bod rogon ba ke gek’iy nrayog ni nge par ndabi thig ni faanra ba toar lik’ngin nga fithik’ e but’. Ra be ilal ba ke gek’iy, ma aram e be toar lik’ngin maku be n’uw yang e gin be yan riy. Nap’an ni gad ra fil e Thin rok Got ma gad fal’eg i lemnag, ma aram e gad be gelnag e michan’ rodad maku gad be micheg nga lanin’dad ni birok Got e kanawo’ e aram e bin th’abi fel’. (Kol. 2:6, 7) Mu lemnag rogon ni i ayuweg Jehovah e pi tapigpig rok kakrom u daken e pi fonow ni i pi’ ngorad nge rogon ni be yororiyrad. Bod nri tiyan’ Ezekiel nge fal’eg i yaliy ba engel u nap’an ni be foleg fare tempel nni pilyeg e changar rok nge guy. Re n’ey nni pilyeg e changar rok Ezekiel nge guy e pi’ gelngin, maku gad be fil boch ban’en riy u rogon nrayog ni ngad folgad ko pi motochiyel rok Jehovah ni bay rogon ko bin riyul’ e liyor. (Ezek. 40:1-4; 43:10-12) Ere ku arrogodad ni faanra ud ted e tayim ni ngad filed boch ban’en nib toar fan u lan e Thin rok Got ma gad be fal’eg i lemnag, maku ra yib angin ngodad.
Mu Par ni Gab Felfelan’ u Nap’an e Magawon
12 Be gaar e Proverbs 24:10, BT: “Faanra ga ba meewar u nap’an ni aw e gafgow nib tomgin, ma rriyul’ ni ga ba meewar.” Ki gaar reb e thin ko proverb: “Ma nap’an nra kireban’rad, me gafgow yaarad.” (Prov. 15:13) Boch e Kristiano e kar wargad ma kar talgad i fil e Bible rorad ma dakur lemnaged e Thin rok Got. Ma meybil rorad e de yib u gum’ircha’rad, ma dab kur liyorgad u taabang ko girdi’ rok Got. Ere, faanra um par ni ba kireban’um ma ga ra gafgownagem.—Prov. 18:1, 14.
13 Faanra ba fel’ rogon ni gad be lem ma ra ayuwegdad ni ngad tayan’dad ko boch ban’en ni ra yibnag e felfelan’ ngodad. I gaar David: “Got rog, ri gub adag ni nggu rin’ e tin nib m’agan’um ngay.” (Ps. 40:8) Nap’an nra yib e magawon ngodad, dabda talgad ko pipgig ngak Got. Reb e kanawo’ nra chuweg e kireban’ rodad e ngad rin’ed boch ban’en nra k’aring e felfelan’ ngodad. Ma yog Jehovah ngodad ni gad ra felfelan’ ni faan gad ra beeg e Thin rok ni gubin ngiyal’ ma da nanged fan. (Ps. 1:1, 2; Jas. 1:25) “Pi thin nib manigil” ni gad ma fil u Bible nge nap’an e pi muulung e rayog ni nge pi’ e athamgil ngodad me felfelan’nagdad.—Prov. 12:25; 16:24.
Deer ko Piin Ma Beeg
Be gaar e Proverbs 24:16, BT: “Demtrug urngin yay nra paraw e girdi’ nib yul’yul’, ma gubin yay ma ku yad ra sak’iy.” Ere gur, re thin ney e be weliy murung’agen be’ ni yugu be denen machane gubin ngiyal’ ni be n’ag Got fan rok, fa?
Bin riyul’ riy e, gathi ireray e n’en be yip’ fan e re thin ney. Re thin ney e be weliy murung’agen be’ ni boor e magawon ni be mada’nag, machane be athamgil u fithik’.
Ere urngin e pi n’ey ni be dag ni fare thin ko Proverbs 24:16 e der weliy murung’agen be’ ni ke denen, ya be weliy murung’agen e magawon ni gad be mada’nag ni boor yay. Bochan ni gad be par u lan e re fayleng ney nib kireb, ma aram fan nrayog ni nge yib e m’ar ngak be’ nib mat’aw ara yugu boch e magawon. Ku rayog ni nge gafgownag e am ni bochan e michan’ rok. Machane rayog ni nge pagan’ ni bay Got nra ayuweg ni nge athamgil u fithik’ e pi magawon nem me yag ni gel ngay. Am lemnag urngin yay ni kam guy ni ke fel’ rogon urngin ban’en nga puluwon e pi tapigpig rok Got. Mang fan? Bochan e ba pagan’dad ni ma ayuweg Jehovah “urngin e piin ni ke yib e gafgow ngorad; ma pi’ e athamgil nga laniyan’ e piin ni ke mulan’rad.”—Ps. 41:1-3; 145:14-19.
Ngan Fil Ban’en Riy
Mabgol e Ba Tow’ath ni Yib Rok Got
13 Faanra ga be lemnag e mabgol, ma fel’ ni ngam guy ko rriyul’ ni ke bung rogom nrayog ni ngam un ko mabgol fa dawor. Sana ga be lemnag ni ke bung rogom, machane ngad weliyed boch ban’en nib t’uf ni nge rin’ be’ u m’on ni nge un ko mabgol, ya sana ga ra gin ko n’en bay riy.
14 Be yog e Bible nib thil e n’en nib milfan ko en figirngiy nge en leengiy u lan e tabinaw. Ere faanra nge bung rogom nrayog ni ngam un ko mabgol, ma n’en nib t’uf ni ngam rin’ e be yan u rogon ko gur reb e pumoon ara gur reb e ppin. Faanra be lemnag reb e pumoon e mabgol, mab t’uf ni nge fith ir ko ke bung rogon nrayog ni nge mang lolugen reb e tabinaw fa dawor. Baadag Jehovah ni nge ayuweg e en figirngiy leengin nge pi fak ko tin nib t’uf ko par rorad nge lanin’rad. Bin th’abi ga’ fan riy e ba t’uf ni nge yarmiy e en figirngiy rogon e liyor ni be tay chon e tabinaw rok ngak Got. Be yog e Bible ni faanra dabi ayuweg reb e pumoon chon e tabinaw rok ma “kab gel e kireb rok ngak be’ ndawori mich Got u wan’.” (1 Timothy 5:8) Ere faanra gur reb e pumoon ni ga be lemnag e mabgol, mag lemnag rogon nib puluw e re kenggin e motochiyel nu Bible ni baaray ngom ni be gaar: “Dab mu toy e naun rom ngam sunmiy reb e tabinaw nge mada’ ko ngiyal’ ni ka mu fal’eg rogon yungi flang rom, ni ke pagan’um nrayog ni ngam par rom.” Re n’ey e be yip’ fan nu m’on ni ngam un ko mabgol, ma susun e rayog rom ni ngam rin’ e n’en nib m’agan’ Jehovah ngay ni nge rin’ e en figirngiy.—Proverbs 24:27, BT.
15 Reb e ppin ni be lemnag e mabgol e ba t’uf ni nge fith ir ko ke bung rogon nrayog ni nge rin’ e n’en nib milfan ngak e en leengiy ara reb e matin fa dawor. Be weliy e Bible boch e kanawo’ ni ma ayuweg e en leengiy figirngin riy nge pi fak. (Proverbs 31:10-31) Ngiyal’ ney e boor e pumoon nge ppin ni kemus ni yigoo n’en ni nge rin’ e piin mabgol rorad ni fan ngorad e ir e yad ma lemnag. Machane bin riyul’ riy e, baadag Jehovah ni ngad lemnaged e n’en nrayog ni ngad rin’ed ni fan ko piin mabgol rodad.
AUGUST 4-10
TIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | PROVERBS 25
Kenggin e Motochiyel ni Bay Rogon ko Thin ni Gad Ma Yog
Umog e Thin Nra Ayuweg Boch e Girdi’
6 Fapi thin ni bay ko Proverbs 25:11 (NW) e be tamilangnag feni ga’ fan ni ngaud mel’eged e ngiyal’ nib fel’ ni ngad nonad. Be gaar: “Ba tafinay nni weliy ko ngiyal’ nib puluw ni ngan weliy riy e bod rogon e arfath ni gol ni kan tay nga lan barba’ i ban’en ni kan ngongliy ko silber.” Arfath ni gol e ban’en nrib fel’ yaan. Machane, yira tay nga lan barba’ i ban’en ni kan ngongliy ko silber, ma ra gel boch e fel’ yaan riy. Ere, ku arrogon ni faan gad ra mel’eg e ngiyal’ nib fel’ ni ngad nonad, ma aram e rayog ni ngad ayuweged e en ni be motoyil ngodad. Ni uw rogon?
7 Ba t’uf ni nge nang e en ni gad be non ngak fan e n’en ni gad be yog. Machane, faanra dab da gonopiyed e ngiyal’ nib fel’ ni ngad nonad, ma rayog ni nge m’ay fan e n’en ni gad be yog. (Mu beeg e Proverbs 15:23.) Bod nnap’an e March ko duw ni 2011 me aw reb e durru’ nib gel u ngek u Sapan, ma nga tomuren me yib e day nib ga’ nge tharey boch e mach ko re nam nem. Ba pag 15,000 e girdi’ nra m’ad. Yugu aram rogon nib gel e gafgow ni tay e Pi Mich Rok Jehovah nge girdi’ ni yad ma par ko gi n’em u Sapan, machane i guy e Pi Mich Rok Jehovah rogon ni ngar fanayed e thin nu Bible ni ngar fal’eged laniyan’ e piin ni ke kireban’rad. Machane, boor e girdi’ u rom ni yad e Buddhist, ma gathi ri yad manang murung’agen e pi machib ni bay u lan e Bible. Ere, guy e pi walagdad nde fel’ ni ngar weliyed murung’agen e athap ko fas ko yam’ ko pi girdi’ nem e ngiyal’ nem ni ka fini thumur fare tsunami. Ere, n’en nra rin’ed e ra weliyed boch e thin nib fel’ ngorad nra fal’eg lanin’rad mu kur weliyed ngorad u lan e Bible fan ni ma buch boch ban’en nib kireb ko piin ndawor ra bucheged ban’en.
Umog e Thin Nra Ayuweg Boch e Girdi’
15 Ri kub ga’ fan rogon ni gad ma non ko girdi’. Nap’an ni welthin Jesus u lan tafen e muulung ko gin ni ilal riy u Nazareth, ma gubin e girdi’ u rom nra ‘gingad ko pi thin nem nib fel’ ni ke weliy ngorad.’ (Luke 4:22) Thin nib fel’ e ba mom ni ma taw nga gum’irchaen e girdi’. Bin riyul’ riy e, faanra ba fel’ e n’en ni gad be yog ngak be’ mab mom ni nge motoyil ngodad me adag e n’en ni gad be yog ngak. (Prov. 25:15) Rayog ni ngad folwokgad u rogon ni i non Jesus ni aram e nga u dogned e thin nib sumunguy, ngu fithik’ e tayfan, nge thin nra m’ug riy ni gad be lemnag laniyan’ boch e girdi’. Nap’an ni guy Jesus urngin e girdi’ ni kar bad ni ngar motoyilgad ngak mi ri taganan’ ngorad ma aram me “machibnag boor ban’en ngorad.” (Mark 6:34) Mus nga nap’an ni u nog e thin nib kireb ngak, ma da i tay puluwon ni thin nib kireb.—1 Pet. 2:23.
16 Ba ga’ ni faanra faen ni gad be non ngak e be’ nri gad manang nib fel’ rogon, mab mo’maw’ ni ngad nonad u fithik’ e sumunguy nge gonop, ya rayog ni ngad lemnaged ni yug demtrug ban’en nrayog ni nga dogned ngak. Ba ga’ ni ma buch e re n’ey ni faanra faen ni gad be non ngak e reb i girdien e tabinaw rodad ara reb e fager rodad u lan e ulung nrib pach e thin rodad. Gur, i lemnag Jesus ni bochan e ri yad ba chugur pi gachalpen ma aram e yug rayog ni nga i yog e thin nib gel ngorad? Danga’! Ya nap’an ni i maluagthin pi gachalpen ko mini’ rorad e ba tolang u fithik’rad, ma aram me guy Jesus rogon ni nge yal’uwegrad u daken e thin nib sumunguy, miki fanay bochi tir ni nge ayuwegrad ni ngar thilyeged rogon ni yad ma lem. (Mark 9:33-37) Rayog ni nge folwok e piin piilal rok Jesus ni aram e ngaur pied e fonow u “fithik’ e sumunguy.”—Gal. 6:1.
“Ngari Gel” e Athamgil ni Ngaud Pied Nga Lanin’dad
10 Gathi kemus ni yigoo piin piilal e ba milfan ngorad ni ngaur pied e athamgil nga lanin’uy. I pi’ Paul e athamgil nga laniyan’ urngin e Kristiano ni ngar guyed rogon ni ‘ke mus ni thin nra ayuweg be’ e nguu rogned, ni fa mit nem e thin ni ma fonownag e girdi’ me yib fan ngorad, fan e tin ni nga rogned e nge rin’ e tin nib fel’ ban’en ngak’ yugu boch e girdi’. (Efe. 4:29) Gad gubin nra bagadad mab t’uf ni nge lemnag e n’en nrayog ni nge rin’ ni nge ayuweg yugu boch e girdi’. I fonownag Paul e pi Kristiano nu Hebrew ni gaar: “Mpuged pa’med nga lang ni pa’med ni be par ndariy gelngin, mi gimed gelnag bugun aymed nib meewar! Ngam pired ni gimed be yan u daken e kanawo’ nib k’iy, ni fan e aymed ndariy gelngin e nge dabi kireb, machane nge gol.” (Heb. 12:12, 13) Ere, gad gubin nib muun e piin fel’ yangaren ngay nrayog ni ngaud pied e athamgil nga lanin’dad u daken e thin ni gad ma yog.
Ngan Fil Ban’en Riy
Um Dag e Sumunguy Ya Nge Yag ni M’ug ni Gab Gel
3 Be’ nib sumunguy e gathi ir be’ nib meewar. Ya bin riyul’ riy e ba t’uf ni nge gelnag be’ e tafinay rok ya nge yag ni par nib gapas u nap’an ni ke mada’nag reb e magawon nib mo’maw’. Sumunguy e aram bang u “wom’engin gelngin Got nib thothup.” (Gal. 5:22, 23, NW) Fare bugithin ni Greek ni kan pilyeg ni “sumunguy” e bay yu ngiyal’ ni un fanay u nap’an ni yibe weliy murung’agen ba os nib maloboch ni kan mongmoreg. Am susunnag ba os nib maloboch ni ke mongmor. Yugu aram rogon ni ke mongmor fare os, machane kab gel gelngin. Gadad e girdi’ e uw rogon nrayog ni ngad maruweliyed e sumunguy ma ka gad be par ni gad ba gel? Dabiyog ni ngad rin’ed e re n’ey u gelngidad. Ba t’uf ni ngad yibilayed gelngin Got nib thothup, ma gad yog ngak ni nge ayuwegdad ni ngad maruweliyed e re fel’ngin ney. Boor e girdi’ ni kar filed rogon ni ngaur daged e sumunguy. Boor e Pi Mich ni ke yag ni ngar nonad u fithik’ e sumunguy u nap’an ni kan togopuluw ngorad, ma re n’ey e ke ayuweg e girdi’ ni be guyrad ni nge fel’ boch e Pi Mich u wan’rad. (Mu beeg e 2 Timothy 2:24, 25.) Ere uw rogon nrayog ni ngaum dag e sumunguy ya nge yag ni m’ug ni gab gel?
AUGUST 11-17
TIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | PROVERBS 26
Mu Palognagem Rok “Be’ nib Balyang”
it-2 729 ¶6
N’uw
Yafang. U lan fare Nam ni Kan Micheg e bay ngal’an e garbeb nge ngal’an e gowel. (Mu taarebrogonnag ko Ps 32:4; Tang rok Sol. 2:11, NW, ftn.) Bang u thilin e pul ni April nge mada’ nga thilin e pul ni October e aram e ngiyal’ ni gathi ri ma aw e n’uw. Bochan ni gathi ri ka be aw e n’uw, ma aram fan ni aram e ngiyal’ ni yima t’ar wom’engin e woldug. Be tamilangnag e Proverbs 26:1 ni faanra aw e n’uw u nap’an ni ngan t’ar wom’engin e woldug, ma aram e ke buch ban’en ni gathi ri ma buch. (Mu taarebrogonnag ko 1Sa 12:17-19.) Ku ra taw nga ngal’an e n’uw, ma gathi gubin e rran ni ma aw e n’uw, ya ku bay boch e rran nib tamilang lan e lang. Ga ra yan nga fithik’ e n’uw ma rib gel e garbeb ni bochan e ku ireray ngal’an e garbeb. (Ezr 10:9, 13) Ere ba t’uf bang ni ngan par riy nib magowel.—Isa 4:6; 25:4; 32:2; Job 24:8.
w87 10/1 19 ¶12
Yira Yal’uwegey Ma Ra Yib Angin
12 Bay boch e girdi’ nsana rayog nib gel e gechig nib t’uf ni ngan tay ngak ni bod ni be yog e Proverbs 26:3 (BT) ni be gaar: “Thingar mu toy e os, thingar mm’ag e gaf nga l’ugun donkey, ere thingar mu toy be’ nib balyang.” Bay yu ngiyal’ ni i pag Jehovah boch e nam ni ngar gelgad ngak piyu Israel ni bochan e da ur folgad: “Ra togopluwgad ko tin ni yog Got ni ngan rin’, ni Got ni Gubin ma Rayog Rok, ya ra dabuyed ni ngar folgad ko tin ni yog ngorad. Ke aw porowrad ko maruwel nib gel; yad ra aw nga but’, ma dabi yan be’ i ayuwegrad. Nap’an nra gafgowgad ni aram rogon mi yad wenig ngak Somol, me ayuwegrad ko gafgow ni kar pirieged.” (Psalm 107:11-13) Machane bay boch i yad nib balyang ya dar paged ni ngan yal’uwegrad: “Faanra urngin ngiyal’ nra un fonownagem ma ga be gelnag lanin’um, ma ra yan i reb e rran ma bay mu parde’ u but’ ni dab kum gol.”—Proverbs 29:1, BT.
it-2 191 ¶4
Marwoth
Kan fanay nib fanathin. I gaar Solomon ni Pilung: “Faanra mmulwol ngak be’ nib balyang ni nge yan i yog e mulwol rom, ma kab fel’ ni ngam th’ab rifrifen em [ngam par ni kam marwoth]; ya oloboch e ga be ning ni ngeb ngom.” Be’ nra fek be’ nib balyang ni nge rin’ boch e maruwel ni fan ngak e be gafgownag ir. Ra magawon e maruwel rok miki yib wenegan ngak.—Pr 26:6, BT.
Ngan Fil Ban’en Riy
Um Dag e Sumunguy Ya Nge Yag ni M’ug ni Gab Gel
18 Yugu aram rogon ni kad weliyed boch ban’en u reb e kanawo’ nib tamilang mab mom ni nge mich u wan’uy, machane gathi gubin e girdi’ ni yad ra adag ni nge m’agan’rad ngay. Yugu aram rogon ma faan gad ra non u fithik’ e gonop nge sumunguy ma rayog ni nge ayuwegdad. (Mu beeg e Kolose 4:6.) Michan’ rodad ni gad ma weliy e rayog ni ngan taarebrogonnag ngab bat ni gad be yon’ ngak be’. Rayog ni nga don’ed e re bat nem nib war mirin ara don’ed nib gel. Faan gad ra yon’ nib war mab mudugil nra choy faen ka don’ed fare bat ngak ma aram e rayog ni ngad ululgad ni ngad fafelgad ko fare bat nib fel’ rogon. Ku arrogon ni faan gad ra non u fithik’ e gonop nge sumunguy, ma aram e rayog ni nge m’agan’ e girdi’ ngay ni ngar motoyilgad me yag ni ngkud ululgad ni ngad nonad ngorad. Machane faanra baadag be’ ni ngad luaged e thin ara nge moningnagdad, ma dariy rogon ni ngad ululgad ni ngad nonad ngak. (Prov. 26:4) Machane rayog ni yooren e girdi’ e gathi aram rogorad, ya sana boor i yad e ra motoyil.
AUGUST 18-24
TIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | PROVERBS 27
Angin e Tin Riyul’ e Fager Ngodad
Rib Ga’ Fan u Wan’ Jehovah e Pi Tapigpig Rok nib Sobut’an’rad
12 Be’ nib sobut’an’ e ba ga’ fan u wan’ e fonow ni yima pi’ ngak. Mu susunnag ni ka mub ko muulung, ma tomuren ni kam nonad in e walag, ma aram me yib bagayad i piningem nga wuru’ e girdi’ me yog ngom ni bay bangi ggan ni ke mit u thilin nguwelem. Dariy e maruwar riy ni ga ra tamra’. Machane dabisiy ni ga baadag ni ke yog ngom kam nang. Bin riyul’ riy e, sana ga ra athapeg ni faan gomanga yog be’ ngom u m’on riy ma kab fel’! Ere ku arrogon nnap’an nra fonownagdad reb e walag ko ngiyal’ nib t’uf ni nge rin’ riy, ma susun e ngad sobut’naged lanin’dad ma gad felfelan’ ko n’en ni ke rin’. Susun e ngad ted ni ir reb e fager rodad, ma gathi toogor rodad.—Mu beeg e Proverbs 27:5, 6; Gal. 4:16.
it-2 491 ¶3
Buguli Yoror
Machane kan weliy ko Proverbs rogon e pagan’ nge feni ga’ fan ni ngan ning e ayuw ngak be’ ni aray rogon ko ngiyal’ ni ke t’uf ni be gaar: “Dab mu pagtalin e pi fager rom nge pi fager ko chitamam. Ya faanra ke yib e gafgow ngom, ma dab mu ning e ayuw ngak pi girdiem; ya kab fel’ be’ nib buguli yoror [sha·khenʹ] nib chugur, ku be’ ni walagem nib palog rom nga orel.” (Pr 27:10, BT) Bod ni be yog e en ni yoloy e re thin ney ni kab ga’ fan reb e fager ma susun e ngan ning e ayuw ngak ko bin ngan man ayuw ngak be’ u lan e tabinaw, ni bod reb e walag ni faanra ma par nib palog, ya rayog nde bung rogon ni nge pi’ e ayuw.
Piin Fel’ Yangaren—Ra Uw Rogon e Par Romed Boch Nga M’on?
7 Reb e ban’en nrayog ni ngad filed ko n’en nde puluw ni dugliy Jehoash e aram e ba t’uf ni ngad mel’eged e piin nib t’uf Jehovah rorad maku yad baadag ni ngar felfelan’naged ni ngar manged fager rodad, ya aram e piin yad ra ayuwegdad ni ngad rin’ed e tin nib fel’. Gathi kemus ni yigoo piin gad taab yangar e ngaud chaggad ngorad. Dab mu pagtalin ni kab gel e ilal rok Jehoiada ngak Jehoash. Am lemnag e piin ga ma mel’eg ni ngar manged fager rom, mag fithem ni nge lungum: ‘Yad ma ayuwegeg ni nge gel e michan’ rog ngak Jehovah, fa? Yad be pi’ e athamgil nga lanin’ug ni nggu fol ko pi motochiyel rok Got, fa? Yad ma weliy murung’agen Jehovah nge thin rok nib riyul’, fa? Yad ma tayfan e pi motochiyel rok Got, fa? Yad ma yog ngog e n’en nug baadag ni nggu rung’ag, fa darur rusgad ni ngar yal’uweged gag u nap’an ni kug oloboch?’ (Prov. 27:5, 6, 17) Bin riyul’ riy e faanra de t’uf Jehovah rok e pi fager rom, ma aram e dariy rogon ni ngar manged fager rom. Machane faanra bay boch e fager rom nib t’uf Jehovah rorad, mag chichiiy paam rorad ya yad ra ayuwegem!—Prov. 13:20.
Ngan Fil Ban’en Riy
Tin nib Baga’ Fan ko Babyor ko Proverbs
27:21. Thin ni be pining e sorok ngodad e rayog ni nge dag ko gad bmiti mang girdi’. Ra m’ug e sobut’an’ ni faanra fapi thin ni be pining e sorok ni ra nog ngodad e ra k’aringdad ni ngad micheged ni bay e malfith rodad ku Jehovah ma ra gelnag lanin’dad ni ngad ul’ulgad ko pigpig ngak. Lem nib tolang e ra m’ug ni faanra ngad lemnaged ni gad ba tolang u nap’an ni yibe pining e sorok ngodad.
AUGUST 25-31
TIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | PROVERBS 28
Rogon nib Thil Be’ nib Kireb Rok Be’ nib Mat’aw
w93 5/15 26 ¶2
Ri Ga Ma Fol Rok Jehovah, Fa?
“BE’ NIB mat’aw e bod feni m’uthan’ ba layon.” (Proverbs 28:1, BT) Yad ma maruweliy e michan’ rorad, ma yad ma taga’ ko Thin rok Got, ma yad ma pigpig ngak Jehovah ndarur rusgad ni yugu demtrug e re miti riya’ nra yib ngorad.
it-2 1139 ¶3
Tamilangan’
Piin yad ma siyeg e En Ma Pi’ e tamilangan’. Piin yad ma rin’ e kireb e darur ma lemnaged Got u nap’an ni yad be dugliy ara yad be tanomnag boch ban’en. (Job 34:27) Be’ ni aray rogon e ma pag gum’irchaen ni nge bannag, ma dabki guy e tin nib kireb ni be rin’, ma dabki tamilangan’. (Ps 36:1-4) Mus ni faanra ma yog ni be liyor ngak Got, machane kab m’on u wan’ e motochiyel ko girdi’ ko motochiyel rok Got, ya bin riyul’ riy e aram e n’en baadag. (Isa 29:13, 14) Ma gay e tawey ko ngongol nib kireb ni ma rin’ ma ma yog ni kemus nib “tagosgos,” (Pr 10:23, NW) mab kireb e ngongol rok, mab maangach, mab balyang nder ma fal’eg i lemnag ban’en, ma ma lemnag nder guy ara der nang Got e ngongol nib kireb ni be rin’. (Ps 94:4-10; Isa 29:15, 16; Jer 10:21) Gowa be m’ug ko ngongol rok ni “Dariy e Got,” (Ps 14:1-3) ma ‘der lemnag.’ Dabiyog ni nge turguy rarogon ban’en nib fel’ rogon, ma dabiyog ni nge guy e magawon, me fal’eg i yaliy e pi n’en bay rogon ko fare magawon, me dugliy e n’en nib fel’ ni nge rin’ ni bochan e der pow’iy e pi kenggin e motochiyel rok Got.—Pr 28:5.
it-1 1211 ¶4
Yul’yul’
Rayog ni nge par be’ nib yul’yul’ ni gathi nge rin’ u gelngin, ya nge rin’ u daken e michan’ nge pagan’ rok ngak Jehovah ngu daken gelngin. (Ps 25:21) Ke micheg Got nra “yororiy” e piin yad ba yul’yul’. (Pr 2:6-8; 10:29, BT; Ps 41:12) Bochan ni gubin ngiyal’ ni yad ma rin’ e n’en nib m’agan’ Jehovah ngay, ma aram fan nib fel’ e par rorad, ma rayog ni ngar rin’ed e n’en yad be nameg. (Ps 26:1-3; Pr 11:5; 28:18) I guy Job ni yugu aram rogon nrayog ni nge gafgow e piin yad be fol ni bochan rogon e gagiyeg ni be tay e piin nib kireb maku rayog ni ngar uned ko piin nib kireb ngar m’ad u taabang, ma ke micheg Jehovah ni ma guy e piin yad ma fol ma ra ulul ni nge tow’athnag be’ ni aray rogon, ma ra par u fithik’ e gapas boch nga m’on, ma boor ban’en nib fel’ nra yag ngak. (Job 9:20-22; Ps 37:18, 19, 37; 84:11; Pr 28:10) Yul’yul’ ni ma tay be’ e aram e n’en nra yibnag fan ma gathi flaab rok ni bod Job. (Pr 19:1; 28:6) Ba felan’ e bitir ni aray rogon e gallabthir rok (Pr 20:7), ya ra fel’ thirad min tay farad ni bochan e gallabthir rorad.
Ngan Fil Ban’en Riy
w01 12/1 11 ¶3
Rayog ni Ngam Siyeg Ndabi Kireb e Tha’ u Thilmew Got
Pagan’ ni yugu ba pag rogon. Boor e girdi’ ni ke yib e heart attack ngorad nrib pagan’rad nga rarogon fithik’ i dowrad u m’on ni nge buch e re n’ey. Ba ga’ nda ur tedan’rad nga u ranod ko tafalay ara ur lemnaged nde t’uf. Ku arrogon nrayog ni nge lemnag boch e walag ndariy ban’en nrayog ni nge buch rorad ni bochan e ke n’uw nap’an ni kar manged boch e Kristiano. Sana rayog nda ur fal’eged i yaliy rarogorad ko tirok Got ban’en nge mada’ ko ngiyal’ ni ke buch ban’en nib kireb rorad. Ba ga’ fan ndab da paged talin fare fonow ni pi’ apostal Paul u murung’agen e pagan’ ni yugu ba pag rogon ni gaar: “En nra finey ni ke par ni ke mudugil e nge ayuw ya ri mul.” Ba fel’ ni ngad nanged ndawor da flontgad ma ba fel’ ni nge ba ngiyal’ ma gad fal’eg i yaliy rarogodad ko tirok Got ban’en.—1 Korinth 10:12; Proverbs 28:14.