Rayog ni Ngam Par nib Pagan’um u Nap’an ni Ga Be Mada’nag e Magawon

1-2. (a) Mang e ba taareb rogon ko n’en be buch rodad e ngiyal’ ney nge n’en ni buch rok e pi Jew nra sulod nga Jerusalem? (b) Mu weliy boch e magawon ni i mada’nag e pi Jew. (Mu guy fare kahol ni kenggin e “Nap’an Haggai, Zekariah, nge Ezra.”)

BAY yu ngiyal’ ni ma magafan’um nga rogon e par rom boch nga m’on, fa? Sana rayog ni kam tal ko maruwel rom ma be magafan’um nga rogon ni ngam pi’ e tin nib t’uf ko tabinaw rom. Rayog ni be magafan’um ko n’en nra buch ko tabinaw rom ni bochan e boor e magawon ko am ko nam rom, ara yibe gafgownag e pi walag, ara yibe togopuluw ko fare maruwel ni machib. Bay reb e pi magawon ney ni ga be mada’nag, fa? Faanra bay, ma ra yib angin ngom ni faan ga ra lemnag rogon ni ayuweg Jehovah piyu Israel kakrom u nap’an nra mada’naged boch e magawon ni aray rogon.

² Pi Jew nra ilalgad u Babylon e ba t’uf ni nge gel e michan’ rorad ya nge yag nra digeyed e flaab rorad u Babylon, mar milekaggad nga reb e nam ni yooren i yad e gathi ri manang murung’agen. De n’uw nap’an nga tomuren nra tawgad ngaram me mo’maw’ ngorad ni ngar pied e tin nib t’uf ko tabinaw rorad, maku boor e magawon ni i mada’nag e am ni be gagiyegnag e re nam nem, mu kun togopuluw ngorad. Ere bay boch i yad ni mo’maw’ ngak ni nge tiyan’ ko maruwel ni yibe tay ko fare tempel rok Jehovah ni yibe ngongliy bayay. Bang ko duw ni 520 B.C.E., me l’og Jehovah l’agruw e profet ni ka nog Haggai nge Zekariah ngorow ni ngar ayuwegew e pi girdi’ nem ni ngkur pasiggad bayay. (Hag. 1:1; Zek. 1:1) Gad ra fil nrib ga’ angin e thin ni yog e gal profet ney. Machane ba chugur i gaman 50 e duw nga tomuren, miki t’uf ni ngan pi’ e athamgil nga laniyan’ e pi cha’nem ni kar sulod nga Jerusalem. Ezra ni ir be’ nib salap i abweg e thin u lan fare Motochiyel e yib u Babylon nga Jerusalem ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ e girdi’ rok Got ni ngar m’oneged e bin riyul’ e liyor u wan’rad.​—Ezra 7:​1, 6.

3. Mang deer e gad ra weliy e fulweg riy? (Proverbs 22:19)

³ Yiiy rok Haggai nge Zekariah e rayog ni nge ayuwegdad e ngiyal’ ney ni ngad pared ni be pagan’dad nra ayuwegdad Jehovah ni yugu demtrug e re miti magawon ni gad be mada’nag, ni bod ni ki yag ni nge ayuweg e girdi’ rok Jehovah kakrom ni ngar ululgad ni nge pagan’rad ngak u nap’an ni yibe togopuluw ngorad. (Mu beeg e Proverbs 22:19.) Nap’an ni gad be weliy e thin rok Got ni i yog Haggai nge Zekariah ko girdi’ nge n’en ni rin’ Ezra, ma aram e gad ra weliy e fulweg ko pi deer ni baaray ni be gaar: Mang e buch rok e pi Jew ni bochan e pi magawon ni ur mada’naged? Mang fan nsusun e ngad tedan’dad ngad ululgad i rin’ e n’en nib m’agan’ Got ngay u nap’an ni gad be mada’nag e magawon? Ma uw rogon nrayog ni ngari gel e pagan’ rodad ngak Jehovah u nap’an ni gad be mada’nag e magawon?

N’EN NI BUCH ROK E PI JEW NI BOCHAN E MAGAWON NI UR MADA’NAGED

4-5. Mang e rayog ni k’aring e pi Jew ni ngar malmalgad ko maruwel ni ur rin’ed ni fan ko fare tempel?

⁴ Nap’an ni taw e pi Jew nga Jerusalem, ma boor e maruwel nib t’uf ni ngar rin’ed. Ka chingiyal’ nem mar ubunged e altar rok Jehovah bayay nge def ko fare tempel. (Ezra 3:​1-3, 10) Machane bochan ni boor e magawon ni ur mada’naged, ma aram e de n’uw nap’an nga tomuren mar malmalgad. Gathi kemus ni ur rin’ed e maruwel ni fan ko fare tempel, ya kub t’uf ni ngar toyed e naun rorad, ma yad be milay’, ma yad be yognag e ggan ni nge kay chon e tabinaw rorad. (Ezra 2:​68, 70) Maku reb e, pi toogor rorad ni ur guyed rogon ni ngar taleged e maruwel ni yibe tay ko fare tempel e kur togopuluwgad ngorad.​—Ezra 4:​1-5.

⁵ Kub mo’maw’ ko pi Jew nem ni ngar pied e tin nib t’uf ko tabinaw rorad, maku boor e magawon ni i mada’nag e am ni be gagiyegnag e re nam nem. Ya ngiyal’ nem e ke milfan e nam rorad nga tan pa’ e Am nu Persia. Tomuren ni yim’ Cyrus ni Pilung nu Persia ko duw ni 530 B.C.E., me Cambyses ni ir e yan nga lon e baadag ni nge milfan yu Egypt ngak. Ere nap’an ni be n’en ni nge yan nga Egypt, ma dabisiy ni gelnag e pi salthaw rok e thin ngak piyu Israel ni ngar pied e ggan ngorad, nge ran, nge bang ni ngar pared riy. Re n’ey e ki munnag daken e gafgow rorad. Nap’an ni gagiyeg Darius I ni ir e yan nga lon Cambyses ma kub gel e togopuluw ni un tay ko fare Am nu Persia, maku boor e magawon ni i buch ko re am nem. Pi n’ey e dariy e maruwar riy ni k’aring boor e Jew ni nge magafan’rad nga rogon ni ngar pied e tin nib t’uf ko tabinaw rorad. Bochan urngin e magawon ni ur mada’naged, ma aram fan ni bay boch i yad ni lemnag ni gathi aram e ngiyal’ nib fel’ ni ngan ngongliy e tempel rok Jehovah bayay.​—Hag. 1:2.

6. Ku mang boch e magawon ni mada’nag e pi Jew, ma mang e micheg Zekariah nga lanin’rad nrogon ni be yog e Zekariah 4:​6, 7?

⁶ Mu beeg e Zekariah 4:​6, 7. Gathi kemus nib mo’maw’ ko pi Jew ni ngar pied e tin nib t’uf ko tabinaw rorad maku boor e magawon ni i mada’nag e am ni be gagiyegnag e re nam nem, ya kub t’uf ni ngar athamgilgad u fithik’ e gafgow ni yibe tay ngorad. Nap’an e duw ni 522 B.C.E., me k’aring e pi toogor rorad e am nu Persia ni nge taleg e maruwel ni yibe tay ko fare tempel rok Jehovah. Machane i micheg Zekariah nga laniyan’ e pi Jew nra fanay Jehovah gelngin nib thothup ni nge chuweg e pi magawon ni yad be mada’nag. Nap’an e duw ni 520 B.C.E., me pag Darius ni Pilung e pi Jew ni ngkur ululgad i ngongliy fare tempel, miki pi’ e salpiy ni fan ko re maruwel nem, ngemu’ miki yog ko pi tolang ko am ni ngkur ayuweged yad.​—Ezra 6:​1, 6-10.

7. Nap’an ni m’oneg e pi Jew e n’en nib m’agan’ Got ngay u wan’rad, ma mang angin ni yib ngorad?

⁷ I micheg Jehovah ko girdi’ rok u daken Haggai nge Zekariah ni faan yad ra m’oneg u wan’rad e maruwel ni yad be tay ko fare tempel, ma aram e ra ayuwegrad. (Hag. 1:​8, 13, 14; Zek. 1:​3, 16) Ere bochan ni pi’ e gal profet ney e athamgil nga laniyan’ e pi Jew ma aram me yag ni ngar sulod ko maruwel ni yad be tay ko fare tempel ko duw ni 520 B.C.E., ma de gaman lal e duw nga tomuren mar mu’naged. Bochan nra m’oneged e n’en nib m’agan’ Got ngay u wan’rad ni yugu aram rogon ni yad be mada’nag e magawon, ma aram fan ni gathi kemus ni pi’ Jehovah e tin nib t’uf ko par rorad ya ki ayuwegrad ko tirok ban’en. Angin ni yib riy e yag ni ngar pigpiggad ngak ni yad ba felfelan’.​—Ezra 6:​14-16, 22.

MM’ONEG U WAN’UM E N’EN NIB M’AGAN’ GOT NGAY

8. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad fapi thin ni bay ko Haggai 2:4 ni ngad m’oneged e n’en nib m’agan’ Got ngay u wan’dad?

⁸ Chiney ni be chugur fare gafgow nib ga’ e gad manang nrib ga’ fan ni ngad folgad ko n’en kan tay chilen ni aram e ngad machibgad. (Mark 13:10) Machane faanra gad be mada’nag e magawon ko salpiy ara yibe togopuluw ko machib ni gad be tay, ma aram e rayog ni nge mo’maw’ ni ngad tedan’dad ko machib ni gad be tay. Ere mang e rayog ni nge ayuwegdad ni ngad m’oneged Gil’ilungun Got u wan’dad? Thingari pagan’dad ni bay Jehovah rodad. Faan gad ra ulul ni ngad m’oneged Gil’ilungun u wan’dad, ma aram e ra ayuwegdad. Ere dab da rusgad.​—Mu beeg e Haggai 2:4.

9-10. Uw rogon ni guy ba wu’ e mabgol nriyul’ fapi thin ni yog Jesus ni bay ko Matthew 6:33?

⁹ Am lemnag e n’en ni buch rok ba wu’ e mabgol ni yow ma pioneer ni ka nog Oleg nge Irinab ngorow. Tomuren nra chuwgow nga ranow nga yugu reb e ulung ni ngar piew e ayuw, ma aram min talegrow ko maruwel ni bochan e ke magawon e nam ni yow ma par riy ko salpiy. Yugu aram rogon nsogonap’an reb e duw nde yag ni ngar piriegew reb e maruwel nrayog ni ngar parew riy nib n’uw nap’an, machane gubin ngiyal’ ni ur guyew ni be ayuwegrow Jehovah u fithik’ e t’ufeg, maku bay yu ngiyal’ ni i pi’ e pi walag e ayuw ngorow. Ere mang e ayuwegrow ni ngar athamgilgow u fithik’ e pi magawon ni yow be mada’nag? Som’on e i kireban’ Oleg, machane i yog ni gaar, “Bochan ni ug fanayew e tayim romow ni fan ko machib, ma aram e n’en ni ayuwegmow ni nggu tewan’mow ko n’en th’abi ga’ fan u lan e yafos romow.” Ere ra ululgow leengin ni ngar fanayew e tayim rorow ni fan ko machib u nap’an ni yow be gay e maruwel rorow.

¹⁰ Bay borran u nap’an nra sulow nga tabinaw u tomuren e machib, mar guyew l’agruw birif i ggan ni ke chuw’iy reb e fager rorow ma ke milekag u lan sogonap’an 100 e mayel ke yib i tay ngaram. I yog Oleg ni gaar: “Rofen nem e kug guyew bayay gelngin nri be ayuwegmow Jehovah nge pi walag u lan e ulung. Ba mich u wan’mow ndariy ba ngiyal’ nra pag Jehovah talin e pi tapigpig rok ni yugu aram rogon ni yad be lemnag ndab ki puf e magawon rorad.”​—Matt. 6:33.

11. Mang e gad manang nra buch ni faan gad ra m’oneg u wan’dad e n’en nib m’agan’ Got ngay?

¹¹ Baadag Jehovah ni ngad tedan’dad ko fare maruwel nra ayuweg e yafos ko girdi’, ni aram e ngan ayuweg e girdi’ ni ngar manged boch i gachalpen Jesus. Kad weliyed ko paragraph 7 ni tay Haggai ir ko girdi’ rok Jehovah ni ngar tababgad i ngongliy fare tempel, ya faan yad ra rin’ ma ra ‘fal’eg Jehovah waathrad.’ (Hag. 2:​18, 19) Ku arrogodad nrayog ni nge pagan’dad nra tow’athnagdad Jehovah ko athamgil ni gad be tay ni faan gad ra m’oneg u wan’dad e maruwel ni ke pi’ ni ngad rin’ed.

ROGON NI NGARI PAGAN’DAD NGAK JEHOVAH

12. Mang fan nib t’uf ni nge gel e michan’ rok Ezra nge pi Jew?

¹² Nap’an e duw ni 468 B.C.E., me milekag Ezra nge tin migid e Jew u Babylon nga Jerusalem. Ba t’uf ni nge gel e michan’ rok Ezra nge pi Jew ney ya nge yag nra milekaggad ngaram. Yad ra milekag u daken yu pa’ i kanawo’ nrayog ni ngar mada’naged e riya’ riy ni bochan e boor e gol nge silber ni yad be fek ni kan pi’ ngorad ni fan ko fare tempel. Ere rayog ni nge og e moro’ro’ ngorad. (Ezra 7:​12-16; 8:31) Maku reb e de n’uw nap’an nga tomuren mar nanged ni ke mom nrayog ni ngan cham ko fare mach nu Jerusalem ni bochan e ri in e girdi’ ni be par u rom, ma kki t’uf ni ngan ngongliy e yoror nge garog ko re mach nem. Ere mang e rayog ni ngad filed rok Ezra u rogon ni ngari gel e pagan’ rodad ngak Jehovah?

13. Uw rogon ni gelnag Ezra e pagan’ rok ngak Jehovah? (Kum guy e footnote.)

¹³ Ke guy Ezra rogon ni ke ayuweg Jehovah e girdi’ rok u nap’an nra mada’naged boch e skeng. Boch e duw u m’on riy ko duw ni 484 B.C.E., ma dabisiy ni i par Ezra u Babylon ko fa ngiyal’ nem ni pi’ Ahasuerus ni Pilung e thin ni ngan thang mit urngin e Jew ni yad ma par ko pi binaw ni bay u tan e Am nu Persia. (Esther 3:​7, 13-15) I par e yafos rok Ezra nga thatharen e riya’! Nap’an ni rung’ag e pi Jew ni yad ma par u “gubin yang e yungi nug” e re thin ney mi yad pag e abich, mi yad yor ni yad be dolo’loy, maku dariy e maruwar riy ni ur meybilgad ngak Jehovah ni nge ayuwegrad. (Esther 4:​3, BT) Am lemnag rogon laniyan’ Ezra nge pi Jew u nap’an nni thang e fan rok e piin nra makathgad ni ngan thang mit e pi Jew! (Esther 9:​1, 2) Dabisiy ni pi n’en ni buch rok Ezra e ngiyal’ nem e fal’eg rogon ni fan ko pi skeng nra mada’nag boch nga m’on, miki gelnag e pagan’ rok ngak Jehovah nrayog ni nge ayuweg e girdi’ rok ndabi buch ban’en rorad.c

14. Mang e fil reb e walag nib pin u rogon ni ayuweg Jehovah u nap’an ni mada’nag e magawon?

¹⁴ Nap’an ni gad ra guy rogon ni be ayuwegdad Jehovah u nap’an ni gad be mada’nag e magawon, ma aram e ra gel e pagan’ rodad ngak. Am lemnag e n’en ni buch rok Anastasia ni ma par ko Ngek u Europe. I tal ko maruwel rok ni bochan e nge dabi un nga ngongolen e am. I yog ni gaar: “Dariy ba ngiyal’ ni kug par nri dariy e salpiy rog.” Miki ulul ngay ni gaar: “Gu pag fan e re n’ey ngak Jehovah mug guy rogon ni ayuwegeg. Ra gomanga kan talegeg ko maruwel bayay ma dab gu rus. Faanra be ayuwegeg e Chitamag ni bay u tharmiy e daba’, maku ra ayuwegeg gabul.”

15. Mang e ayuweg Ezra ni nge par nib pagan’ ngak Jehovah? (Ezra 7:​27, 28)

¹⁵ I guy Ezra rogon ni i ayuweg Jehovah. Bochan ni i fal’eg Ezra i lemnag urngin yay ni i ayuweg Jehovah, ma dariy e maruwar riy ni ayuweg e re n’ey ni nge par nib pagan’ ngak. Am tay fanam i yan ko fare thin ni be gaar, “Got e ke pi’ e athamgil nga lanin’ug.” (Mu beeg e Ezra 7:​27, 28.) Nel’ yay ni yog Ezra boch e thin nib chugur fan ko pi thin ney u lan fare babyor ni Ezra.​—Ezra 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

16. Mang boch e kanawo’ nrayog ni ngad guyed rogon ni be ayuwegdad Got riy? (Kum guy e sasing.)

¹⁶ Rayog ni nge ayuwegdad Jehovah u nap’an ni gad be mada’nag reb e magawon. Bod nnap’an ni gad be ning e matal rodad ya nge yag nda uned nga reb e convention, ara gad be yog ni ngan thilyeg e ngiyal’ ni gad ma maruwel riy ya nge yag nda uned nga gubin e muulung ni gad ma tay, ma aram e gad be bing e kanawo’ ngak Jehovah ni nge ayuwegdad. Rayog ni ngad gingad ko n’en nra buch ni bochan e re n’ey. Ma angin nra yib riy e aram e ra gel e pagan’ rodad ngak Jehovah.

17. Uw rogon ni dag Ezra e sobut’an’ u nap’an ni mada’nag e magawon? (Mu guy e sasing ni bay u wuru’ e re ke babyor ney.)

¹⁷ I sobut’nag Ezra laniyan’ nge meybil ngak Jehovah ni nge ayuweg. Nap’an nra magafan’ ko pi n’en nib t’uf ni nge rin’, ma aram e ma sobut’nag laniyan’ nge meybil ngak Jehovah. (Ezra 8:​21-23; 9:​3-5) Bochan ni i taga’ ngak Jehovah, ma aram me k’aring e girdi’ u tooben ni ngar ayuweged mu kur folwokgad ko michan’ rok. (Ezra 10:​1-4) Nap’an nra magafan’dad nga rogon ni ngad yognaged e tin nib t’uf ko par rodad ara n’en nra buch rok chon e tabinaw rodad, ma thingar da meybilgad ngak Jehovah.

18. Mang e rayog ni nge ayuwegdad ni ngari pagan’dad ngak Jehovah?

¹⁸ Faan gad ra sobut’nag lanin’dad ngad ninged e ayuw ngak Jehovah me m’agan’dad ko ayuw ni be pi’ e pi walag ngodad, ma aram e ra gel e pagan’ rodad ngak Got. Erika ni dalip e bitir ni fak e par nib pagan’ ngak Jehovah u nap’an ni buch boch ban’en rok nri kirebnag laniyan’. U lan ba ngiyal’ nde n’uw nap’an me maraggilnag reb i fak miki yim’ figirngin. I weliy e n’en ni buch rok ni gaar: “Dabiyog ni ngam nang u m’on riy rogon nra ayuwegem Jehovah. Rayog ni nge ayuwegem u boch e kanawo’ ni ga ra ngat ngay. Kug fil ni boor e meybil rog ni kan fulweg taban u daken e thin ni ma yog e pi fager rog ngog nge n’en yad ma rin’ ni fan ngog. Faan gu ra weliy lanin’ug ngak e pi fager rog, ma aram e rayog ni nge mom ngorad ni ngar ayuweged gadad.”

NGE PAGAN’UM NGAK JEHOVAH NGE MADA’ KO TOMUR

19-20. Mang e rayog ni ngad filed rok e pi Jew nde yag ni ngar sulod nga Jerusalem?

¹⁹ Ku bay ban’en nib ga’ fan nrayog ni ngad filed ko pi Jew nde yag ni ngar sulod nga Jerusalem. Bay boch i yad nsana bay boch ban’en ndabiyog ni nge rin’ ni bochan e ke pilibthir, ara ke m’ar, ara bochan boch ban’en nib milfan ngorad ni fan ko tabinaw rorad. Yugu aram rogon mab m’agan’rad ngay ni ngar pied boch ban’en nib t’uf rok e piin ngar sulod ngaram. (Ezra 1:​5, 6) Bod nsogonap’an 19 e duw nga tomuren ni taw e tin som’on e Jew nga Jerusalem, ma ka be pi’ e piin nra mageygad u Babylon boch e chugum ni ayuw nga Jerusalem.​—Zek. 6:10.

²⁰ Mus ni faanra gad be lemnag ni boor ban’en ndabiyog ni ngad rin’ed ni fan ko pigpig rodad ngak Got, ma rayog ni nge pagan’dad ngay nib felfelan’ Jehovah ko athamgil ni gad be tay ni ngad rin’ed e n’en nib m’agan’ ngay. Uw rogon ni kad nanged e re n’ey? Nap’an Zekariah me yog Jehovah ko re profet ney ni nge ngongliy ba teeliyaw ko pi gol nge silber ni ke pi’ e pi Jew nra mageygad u Babylon. (Zek. 6:11) Re “teeliyaw” ney e ra par ni be “puguran” ngorad e ayuw ni pi’ e pi Jew nem. (Zek. 6:​14, BT) Rayog ni nge pagan’dad ngay ndariy ba ngiyal’ nra pag Jehovah talin e athamgil ni kad ted ni ngad pigpiggad ngak u nap’an ni gad be mada’nag e magawon.​—Heb. 6:10.

21. Mang e ra ayuwegdad ni ngad pared nib pagan’dad ngak Jehovah ni yugu ndemtrug e n’en nra buch rodad boch nga m’on?

²¹ Dariy e maruwar riy ni ku ra ud mada’naged e magawon e ngiyal’ ney ko tin tomuren e rran, ma rayog ni nge gel boch e mo’maw’ ko par rodad boch nga m’on. (2 Tim. 3:​1, 13) Machane dariy rogon ni nge magafan’dad nib pag rogon. Dab mu pagtalin e n’en ni yog Jehovah ko girdi’ rok u nap’an Haggai ni gaar: “Gu bay romed. . . . Dab mu rusgad.” (Hag. 2:​4, 5, BT) Ku arrogodad nrayog ni nge pagan’dad ngay ni faan gad ra athamgil u rogon nrayog rodad ni ngad rin’ed e n’en nib m’agan’ Jehovah ngay, ma aram e dabi digeydad. Faan gad ra fol ko n’en kad filed ko yiiy rok Haggai nge Zekariah nge n’en ni rin’ Ezra, ma aram e gad ra par nib pagan’dad ngak Jehovah ni yugu ndemtrug e re miti magawon ni gad ra mada’nag boch nga m’on.