Eunice Nge Lois–Yow E Sensey Ni Rib Manigil
Gadad e pi tapigpig rok Jehovah ere goo gad manang ni baga’ fan ni ngad machibnaged e bitir rodad. Mus ko ngiyal’ ndariy e magawon ma mo’maw ni ngan rin’ e re n’ey. Ma ri aram rogon ko pi tabinaw ni bagayow e gallabthir ni Kristiano ma bagayow e gathi ir reb e Kristiano. Ma aram gathi ban’en ni ka fini sum. Ya be weliy e Bible u morngaagen reb e llabthir ni aram rogon u nap’an e bin som’on e chibog C.E.
I par be’ ni ppin ni Eunice fithingan nge tabinaw rok u Lystra, ni reb e mach u Lycaonia u Asia Minor. Lystra e reb e mach nib ba achig ma gathi ri baga’ fan. Aram reb e binaw nu Roma ni kan pining Julia Felix Gemina Lustra ngay ma ke toy Augustus Caesar ni fan ni nge togopuluw ko pi girdi’ nib kireb ni bay ko pi binaw u charen. Eunice e reb e Jew ni Kristiano ma pumoon rok e be’ nu Greek ma bitir rorow e Timothy ma ke par Lois ni chitiningin Eunice rorad.—Acts 16:1-3.
Sana buch uw e girdi’ ni Jew e ur pared u Lystra, ya de yog e Bible ni bay e synagogue ara tafen e muulung ko yu Jew u rom, machane boor piyu Jew e ur pared u Iconium, ni reb e binaw ni 20 e mayal mal’afngin. (Acts 14:19) Ere de mom rok Eunice ni nge par ko ba’ nem e teliw. Ma dan maadadnag Timothy u nap’an ni kan gargelnag, ma sana bochan ni ke togopuluw e pumoon rok Eunice ko re n’em.
Machane gathi yigoo Eunice e be un ko ba’ nem e teliw. Ya be m’ug riy ni chitiningin Timothy nge titaw rok ni Lois fithingan e yow l’agruw e ur filed e “thin nib thothup” ngak.a I yog apostal Paul ku Timothy ni gaar: “Machane gur e nguum par ko tin nib riyul’ e thin ni kan fil ngom, ni ir e kari mich u wan’um. I gur e ga manang ko mini’ e piin ni ur machibniged gur, ma ga manang nnap’an ni ka gab bitir ma ga manang e thin ni bay u lan fare babyor nib thothup, ni ir e rayog ni nge tamilangnigem u rogon ni yima thap ngak Got, ni ma yog u daken e michan’ ngak Kristus Jesus.”—2 Timothy 3:14, 15.
Kan Skulnag u Nap’an ni “Kab Bitir”
Nap’an ni yog Paul ni nap’an ni “kab bitir” Timothy ma kan fil ngak e thin ni bay u lan “fare babyor nib thothup,” ma be tamilangnag ni aram nap’an ni kab madway. Aram rogon nib puluw ko fare bugithin ni Greek ni (breʹphos) ni ma sor fan ko bitir ni madway. (Mu taarebnag ko Luke 2:12, 16.) Ere baga’ fan u wan’ Eunice ni nge rin’ e n’en ni ke pag Got fan ngak me ere de adbey e tayim ya ke tabab ni nge machibnag Timothy u nap’an ni kab bitir ni rayog ni nge ilal me mang reb e tapigpig rok Got nib yul’yul’.—Deuteronomy 6:6-9; Proverbs 1:8.
Kan “k’aring laniyan’” Timothy me mich e Thin Rok Got u wan’. Rogon ni yog reb e lexicon nu Greek ma fare bugithin ni yog Paul e ma sor fan ko “ngan k’aring be’ ni ngari mudugilan’ nga ban’en; ara ngan pi’ e athamgil nga laniyan’ ni nge michan’” nga ban’en. Dariy e maruwar riy boor e tayim nge athamgil ni ba t’uf ni ngan ayuweg Timothy ni nge mudugil gum’er’cha’en, ma kan ayuweg ni nge fl’eg i lemnag e Thin Rok Got ma nge michan’ ngay. Ere Eunice nge Lois e ur athamgilgow nib elmirin ni ngar filew e Thin Rok Got ngak Timothy. Ma kan taw’athnag e gali ppin nem ni bay madgun Got u wan’row! Ke yoloy Paul u morngaagen Timothy ni gaar: “Ma dagur pag talin rogon nrib mich Got u wun’um, ni taareb rogon nga rogon nib mich Got u wan’ e titaw rom i Lois nge chitinam i Eunice. Rib mudugil u wun’ug ni ku ba’ rom.”—2 Timothy 1:5.
Rib baga’ fan e n’en ni rin’ Eunice nge Lois ni fan ku Timothy! Ke weliy David Read u morngaagen e re n’em ni gaar: “Faanra ke lemnag fare apostal ni n’en nth’abi ga’ fan e ke michan’ Timothy ku Got, ma susun aram e n’en ni nge yog ko som’on. Machane som’on ma ke weliy u morngaagen e michan’ ku Timothy e ke taareb rogon nga ‘rogon nib mich Got u wan’ Lois . . . nge Eunice.’” N’en ni yog Paul u morngaagen e michan’ ku Lois, nge Eunice, nge Timothy e be dag ni rogon nra ilal be’ ko tirok Got ban’en e ma tor ko uw rogon ni kan chugliy nge rogon ni ke skulnag e gallabthir e bitir ko Bible ma mus ni gallabthir ko gallabthir e bay rogon ngay. Ere gathi susun ni nge lemnag girdien e tabinaw ko mang e yad be rin’ ni ngar folgad ko n’en ni yog Got ngorad ni ngar rin’ed ni fan ngak nge fan ko bitir rorad?
Ku sana ke lemnag Paul u morngaagen rarogon e par u tabinaw rok Lois nge Eunice. Sana ke yan fare apostal nga taferad u nap’an ni ke yan nga Lystra ko yay nsom’on ko duw ni 47/48 C.E. Sana aram e ngiyal’ ni ke un e gali ppin nem ko Kristiano. (Acts 14:8-20) Dabi siy ni ke guy Paul ni ke fel’ thilin girdien e re tabinaw nem mab fel’ e sabethin rorad ma aram ma nap’an ni weliy Paul u morngaagen chitiningin e chitiningin Timothy me turguy ni nge pining “titaw” ku Timothy ngak. Rogon ni yog Ceslas Spicq ni ir reb e scholar ma fare bugithin ni Greek ni fanay Paul (mamʹme, nib thil ko fare bugithin ni ngan pining ku be’ ni be tay fan ni teʹthe) e aram “bbugithin ni ma yog e bitir ni rib t’uf rok” e chitiningin e chitiningin, ma be dag ni rib fel’ thilrow ma bagayow e ma runguy bagayow.”
Ke Chuw Timothy
Ma dan nang ko ka bay figirngin Eunice u nap’an ni yib Paul nga Lystra ko yay nl’agruw (sogonapan 50 C.E.). Ya boor e piin ni scholar e ma lemnag ni kem’ figirngin. Ma yugu demtrug ma chitiningin nge titaw rok Timothy e kar chugliyew nib fel’ rogon ma sana ke 20 e duw rok ko ngiyal’ nem. Ma “urngin e walag ni yad ma par u lan yu Lystra ngu lan yu Ikonium e ra weliyed murung’agen Timothy ni be’ nib fel’.” (Acts 16:2) Be m’ug riy ni kan k’aring gum’er’cha’en Timothy me adag ni nge wereg fare thin nib fel’ ko Gil’ilungun Got iyan, ya ke un ku Paul u nap’an ni kan pining ni nge un ngak nga ranod Silas ko milekag ko missionary.
Mu lemnag ko uw rogon u wan’row Eunice nge Lois u nap’an ni be n’en Timothy ni nge chuw! Kar nangew ni nap’an e yay nsom’on ni ke yib Paul ko binaw rorad ma kan malangnag min digey ya kan lemnag ni kem’. (Acts 14:19) Ere gathi mom rorow ni ngar pagew Timothy ni be’ ni kab pagal ni nge chuw rorow. Dabi siy ni ur lemnagew ko uw n’umngin nap’an ni ra par u bang ma faanra ra sul ni dariy e magawon ni ke yib ngak. Yugu aram rogon ni ke magafan’row ko pi n’en nem machane dabi siy ni chitiningin nge titaw rok Timothy e ur piew e athamgil nga laniyan’ ni nge un ko re taw’ath nem ya nge yog ni nge pigpig ku Jehovah nib mus rogon.
Pi N’en nib Baga’ Fan ni Ngan Fil Riy
Boor ban’en nrayog ni ngan fil u morngaagen Eunice nge Lois. Michan’ rorow e ke k’aringrow ni ngar chugliyew Timothy nib fel’ rogon ko tirok Got ban’en. Kanawo’ nib mudugil ni ma tay e piin ni yad e gallabthir rok e gallabthir ko bitir ni yad be par nib yul’yul’ ku Got e rayog ni nge ayuweg e bitir rorad nge yugu boch e girdi’ u lan e ulung. (Titus 2:3-5) Ma kanawo’ ni tay Eunice e ma pugurannag ngan’ e piin ppin ni figirngirad e de mich Got u wan’rad nib mil fan ngorad ni ngar filed e Bible ko bitir rorad ma bay angin riy. Ra ngan yodorom ma thingarni par ni dab ni rus, ma baga’ ni aram rogon nfaanra dabun e an figirngin e n’en ni ke michan’ leengin ngay. Ku ba t’uf ni nge non leengin ni Kristiano nib fel’ nifengin l’ugun, ya thingari tay fan figirngin.
Kan taw’athnag Lois nge Eunice ni bochan e michan’ rorow nge athamgil ni ur tew nge rogon ni ur pagew farow ma kar guyew Timothy ni ke mon’og iyan ko tirok Got ban’en me mang reb e missionary nib fel’ nge reb e piilal. (Filippi 2:19-22) Ku aram rogon e ngiyal’ ney ma ba t’uf e tayim ma ba t’uf ni ngan k’adan’ ma ba t’uf ni ngan par nib mudugil ni fan ni ngad filed e Bible ko bitir rodad, machane ra yib angin e athamgil ni kad ted. Boor e piin fel’ yangaren ni Kristiano ni kan fil e ‘thin ko babyor nib thothup’ ngorad u lan e tabinaw ni gathi urngin e girdi’ riy e yad e Kristiano ni yad ma yibnag e falfalan’ ko gallabthir rorad ni be liyor ku Got. Ma rriyul’ fare thin ko proverb ni be gaar: ‘Fare ppin ni ke gargelnag e en nib gonop e ra par nib falfalan’!—Proverbs 23:23-25.
Yog apostal John u morngaagen e pi bitir rok nib spiritual ni gaar: “Dariy ban’en nrib gel e felfelan’ nra pi’ ngog ko bin ni nggu rung’ag murung’agen pi fakag ni yad be fol ko tin riyul’.” (3 John 4) Dabi siy ni aram rogon e lem ko boor e girdi’ ni bod Eunice nge Lois ni yow l’agruw ni’ nib fel’ e kanawo’ ni ur tew u rogon ni ngan skulnag e bitir.
[Boch e Thin nra Tamilangnag Murung’agen]
a Yima nang ni Lois e gathi chitiningin e chitamangin Timothy ya rogon ni be yog ko thin nu Syriac ma be gaar “chitiningin e chitinam” u 2 Timothy 1:5.