Ngan Rin’ Ban’en Ni Dan Pi’ Mat’awuy E Yira Tamra’ Ngay

“Ke yib ngak be’ e lem ni baadag ni nge rin’ ban’en ni dan pi’ matawon? Ere ra tamra’ ngay; machane be’ ni ma gagiyegnag laniyan’ e ba gonop.”​—PROVERBS 11:2, New World Translation.

1, 2. Mang e ngongol ni ngan rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awuy, ma uw rogon ni re n’ey e ma fekey i yan ko gafgow?

REB e Levite ni be’ nib awan’ ni ir e ga’ ko fare ulung ni ur togopuluwgad ko piin ni Jehovah e ke pi’ mat’awrad. Ma reb i fak e pilung e turguy ni nge guy rogon ni nge rin’ e tin de yaluw ni fan e nge yog ngak fare liw rok e chitamangin. Ma reb e pilung ni de yog rok ni nge k’adan’ e de ta’ fan fapi thin nib tamilang ni ke yog e profet rok Got ngak. Dalip i girdi’ nu Israel ney ni yad e taabrogon e ngongol rorad ni: yad ba fanowan’.

² Fare ngongol ni yima rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awuy e ir mmit e lem ni bay u lanin’uy ni ma fek e riya’ i yan ngak urngin e girdi’. (Psalm 19:13) Be’ ni aray rogon e rib fanowan’ ya ma rin’ ban’en ni dani pi’ mat’awon ni nge rin’. Ma baga’ ni yima aw ko magawon ni bochan e re n’ey. Ma riyul’, ni kan thang owchen boch e pilung ma ke kierb boch e am nbochan e re pi ngongol ney ni kan rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awuy. (Jeremiah 50:29, 31, 32; Daniel 5:20) Boch e tapigpig rok Jehovah e ku kar awgad ko wup ni fan e pi ngongol ney ma ke kirebnagrad.

3. Uw rogon ni ngada nanged e pi riya’ ni ma yib ko ngongol ni ngan rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awuy’?

³ Ri bay fan nib fel’ ya fare Bible e be weliy ni gaar: “Ke yib ngak be’ e lem ni badag ni nge rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awon? Ere ra tamra’ ngay; machane bay e gonop ko en ni ma gagiyegnag laniyan’.” (Proverbs 11:2, NW) Be pi’ fare Bible ngodad boch e thin ni be dag nib riyul’ e thin ko re proverb ney. Ran yaliy boch ban’en riy ma ra ayuwegdad ni ngad nanged feni gel e riya’ riy ni ngan rin’ e n’en ni kanog ndab nrin’. Arfan ni, ffel’ ni gad ra fal’eg i lemnag ko uw rogon e awan’, nge ambition, nge dariy e gum’an’ e ir e ke k’aring fa dalip i girdi’ ni kada weliyed morngaagrad ko tabolngin kar rin’ed boch ban’en ni dan pi’ mat’awrad ngorad, kar tamra’gad.

Korah​—Reb e Tatogopuluw Mab Awan’

4. (a) Mini’ Korah, ma mang e n’en ni i buch kakrom nib mudugil nib muun ngay? (b) Nap’an ni ke pillibthir Korah, mang e tin kireb ni ke buch ni ir e i k’aring?

⁴ Korah ir reb e Levite ni fak Kohath, ma ir fak walagen e chitamangin Moses nge Aaron. Ba mudugil, ni ke par nib yul’yul’ ku Jehovah u lan boor e duw. Korah e bagayad ko fa piin ni kar magaygad nib fas u Red Sea ya kan ayuwegrad u fithik’ e maangang, ma sana immoy ko fapi girdi’ ni gechignagrad Jehovah ni aram piyu Israel ya kar siro’gad ko liyos ni yaan fak e garbaw ko Burey ni Sinai. (Exodus 32:26) Machane, yugu aram rogon me munmun, ma Korah e ke mang en ni ga’ ko piin ni kar togopuluwgad ku Moses nge Aaron nib muun ngay e pi fak Reuben ni Dathan, nge Abiram, nge On, nge fa 250 e girdi’ nu Israel ni pilung ara chieftains.a Kar gaargad ku Moses nge Aaron, “Ke yog ya kam gamangad,” “ya urngin girdien e ulung e goo yad ba thothup ma ba’ Jehovah u fithik’rad. Ere, mang fan ni kam n’ufew gimew ngalang gimew be gagiyegnag e ulung rok Jehovah?”​—Numbers 16:1-3, NW.

5, 6. (a) Mang fan ni i togopuluw Korah ku Moses nge Aaron? (b) Mang fan nrayog ni nganog ni i dariyfannag Korah e maruwel rok nrogon e yaram rok Got?

⁵ Tomren in e duw ni i pigpig Korah u fithik’ e yul’yul’, ma mang fan ni nge togopuluw? Ba mudugil ni de gafgownag Moses piyu Israel ko ngiyal’ ni ir e be gagiyegnagrad, ya bochan ni “ir e th’abi sobut’an u fithik’ e girdi’ nu fayleng.” (Numbers 12:3) Machane, ke m’ug ni ke awan’ Korah ngak Moses nge Aaron me yib e damumuw ngak nbochan e ke gilbugurow, ma arfan ni ke​—oloboch—​ko thin ni ke yog ni kar tew yow ni yow ba tolang ko urngin e girdi’ u lan fre ulung.​—Psalm 106:16 NW.

⁶ Reb e magawon rok Korah e sana de tay fan fare maruwel ni kan pi’ ngak nrogon e yaram ni tay Got. Riyul’, ni fapi Levites ni pi fak Kohat e gathi yad e prist, ya yad e pi sensey ko Motochiyel rok Got. Maku bang ko maruwel rorad e ur feked fapi chugum nu lan e naun nge boch ban’en ni yima fanay ko tabernacle ko ngiyal’ ni ngan fek e pi n’ey ngan yan nga ba yang. Gathi maruwel ndariy fan, ya bochan ni fapi chugum e ba thothup ere susun goo girdi’ nib klin nrogon ko teliw rorad nge gafarig rorad e rayog nra feked ngar ted nga ba yang. (Isaiah 52:11) Arfan, ni nap’an ni yib Moses i non ngak Korah, ma bod ni ke fith ngak ni gaar, Dariyfan u wan’um e maruwel ni kan pi’ ngom ma arfan ni thingar mu fek e maruwel ko prist? (Numbers 16:9, 10) I pagtalin Korah ni tin ni th’abi ga’ fan e aram e ngan pigpig ku Jehovah u fithik’ e yul’yul’ nib puluw ko yaram rok​—ma gathi rib ga’ fan ni nge tolang e liw rok be’.​—Psalm 84:10.

7. (a) Mang e i rin’ Moses ngak Korah nge girdi’ rok? (b) Uw rogon ni fare togopuluw ni i tay Korah e i yibnag e gafgow?

⁷ I pining Moses Korah nge girdien ngar bad nga taabang ko bin migid e rran ni kakadbul nga tento ni yima muulung riy ni kar feked tafen e nifiy nge incense. Dan pi mat’awon Korah nge girdien ni ngar pied e incense, ya bochan ni gathi yad e prist. Faanra bad ni kar feked tafen e nifiy nge incense, mab tamilang ni be dag e re n’ey ni be lemnag e pi cha’ nem ni bay mat’awrad ni ngar rin’ed e maruwel ko prist​—nyugu aram rogon ni ke yan reb e nep’ ni polo’ ni kar lemnaged ni ngar thiliyeged e re nen nem. Nap’an ni kar bad ko bin migid e rran ni kakadbul, mab puluw ni ke dag Jehovah e damumuw rok ngorad. Ma pifak Reuben, “e ke fal e but’ lugin ke ful’rad.” Ma boch i yad, nib muun Korah ngay, e i yib e nifiy rok Got nga dakenrad kar yikgad. (Deuteronomy 11:6; Numbers 16:16-35; 26:10) Bochan i rin’ Korah ban’en ni dan pi’ mat’awon ma wenegen ni yib riy ngak e kari tamra’ ngay​—ya daki fel’ u wan’ Got e cha’ nem!

Ngan Togopuluw ko “Lem ni Ngan Awan’”

8. Uw rogon ni m’ug “fare lem nib siin” u fithik’ e piin Kristiano?

⁸ Fapi thin ni be weliy murung’agen Korah e be ginangdad. Bochan “fare lem ni ngan awan’” e bay ko girdi’ ni dawori flont, ma aram ma m’ug e re n’ey u lan e ulung ni Kristiano. (James 4:5) Bod e n’en ni baaray, ni sana ri gad ba adag ni nge yog ngodad e liw. Bod rogon Korah, sana gad ma awan’ ko piin ni kan pi’ ngorad e maruwel ni aram e n’en gad ba adag. Ara rayog ni ngad folwok gad wok rok Diotrephes-​ni reb e Kristiano ko fa bin somm’on e chibog. Ri ma togopuluw ko liw rok e pi apostal, ya bochan ni ba tamilang ni ri ba adag ni ir e ra mang ga’ rorad. Riyul’, i yol John me yog Diotrephes “ni be’ ni ba adag ni ir e nge yog e thin rorad.”​—3 John 9.

9. (a) Mang e lem u murung’agen e pi maruwel u lan e ulung ni thingarda paloggad riy? (b) Mang e lem nib fel’ u murung’agen e maruwel rodad ko yaram rok Got?

⁹ Ma riyul’, ndariy e kireb riy nfaanra reb e Kristiano ni pumoon e ba adag ni nge yog ngak reb e maruwel u lan e ulung. I pi’ Paul e athamgil nga lanin’uy ni ngan rin’ e re n’ey. (1 Timothy 3:1) Machane, dabda lemnaged ni fapi maruwel ni kan pi’ ngodad e bod e pow, nfaanra ke yog ngodad boch, ma gowa ke tolang boch e liw rodad. Dabmu pagtalin e n’en ni yog Jesus ni gaar: “Faanra ba adag bigimed ni nge mang ir e ba ga’, ma ir e thingar i mang tapigpig romed, ma en ba adag ni nge tolang e nge mang sib romed.” (Matthew 20:26, 27) Ba tamilang, ni ba kireb ni nge awan’uy ngak be’ ni kan pi’ e maruwel ngak ni baga’ fan, ni gowa gad ra tolang u wan’ Got nbochan rogon e “liw” rodad u lan e ulung rok. I yog Jesus ni gaar: “Ya gimed gubin nra bigimed ma walagen bigimed.” (Matthew 23:8) Arrogon, demtrug ko publisher ara pioneer, ara be’ ni kefin ni taufenag ara be’ ni ke n’uw nap’an ni be pigpig nib yul’yul’​—ma gubin e girdi’ ni be pigpig ku Jehovah u polo’ e yafas rok e bay e gin tagilrad ni fan ko yaram rok. (Luke 10:27; 12:6, 7; Galatia 3:28; Hebrews 6:10) Rib riyul’ e taw’ath ni nga ni un ku bokum milyon e girdi’ nra bagayad ma ma ayuweg bagayad ma be athamgil ni ngar folgad ko fonow u Bible ni be gaar: “Ma gimed gubin nthingar mon’ed madan e sobut’ laniyan’ nge bigimed me pigpig ngak bigimed.”​—1 Peter 5:5.

Absalom​—e Bay e Lem Rok nib Tolang nge Siin

10. Mini’ Absalom, ma uw rogon ni i guy rogon ni nge yog e thin ni ma piey nga lang ngak e piin ni ma yib ngak e pilung ni nge pithig e oloboch rorad ni fan e nge fel’ u wan’rad?

¹⁰ Fare yafas rok Absalom ni ir fa bin dalip i fak David ni pumoon e ra skulnagdad u murung’agen e lem nib tolang. Re pumoon nem nib siin e ma guy rogon ni nge fel’ u wan’ e piin ni ma yib ngak fare pilung ni fan ni ngan duguliy ban’en. Somm’on ma i dag ngorad ni der ma lemnag David e pi n’en nib t’uf rorad. Ngemu’ ma daki mithag e n’en ni be finey me yog nib tamilang ngorad ni gaar. “Ke maadab ni ngan tayeg ni gag e en ntapuf oloboch!” Miki gaar Absalom, “Ma aram e en ni bay ban’en nib kireb u thilrow be’ ara ba pa’ i oloboch ni nga ni pithig ma ra yib ngog ma ri gu ra ayuweg ngan rin’ ngak e tin nib mat’aw!” Rib gagiyel e sasalap ni i rin’ Absalom. Be weliy e Bible ni gaar, “Ma nap’an nra yan faanem ni nge siro’ ngak Absalom, me k’iyag Absalom pa’, nge kol faanem nge faray owchen. Aray e n’en ni i rin’ Absalom ngak gubin e girdi’ nu Israel ni ur bad ni ngar guyed David ni pilung ni nge pithig e oloboch rorad.” Mang wenegen? “Me fel’ Absalom u wan’ e girdi’.”​—2 Samuel 15:1-6.

11. Uw rogon ni i guy Absalom rogon ni nge fek fre liw rok David ni pilung?

¹¹ Kari mudugil u wan’ Absalom ni nge fek fare liw rok e chitamangin ko pilung. Lal e duw faram, ni ke li’ Amnon kem’ ni ir fak David ni bin nganni’ ni ke fulweg taban e kireb rok ya ir e ke kol Tamar ni walagen u fithik’ e yargel. (2 Samuel 13:28, 29) Machane, sana i tafinaynag Absalom fare chiya ko pilung ko ngiyal’ nem, ya i lemnag nib nuw nap’an ni ngan li’ Amnon ngem’ ya aram reb e kanawo’ ni ra chuweg e en yow ra tagenging.b Demtrug ko aram rogon fa danga’, ma aram nap’an ni ke fel’ rogon, ni nge tabab Absalom i rin’ e n’en ni be lemnag. I tay chilen ni nganog ngak urngin e girdi’ ko nam rorad ni ke mang pilung u rom.​—2 Samuel 15:10.

12. Ngam weliy ko uw rogon e ngongol rok Absalom ni rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awon me tamra’ ngay.

¹² I yib angin ngak Absalom nib ngoch nap’an, ya bochan e “re makath nem ni ngongliy nib togopuluw ngak David ni pilung e i yan nib fel’ rogon, mi i yoor e tirok Absalom e girdi’.” Ma munmun, ma thingar i chuw David u rom ni nge ayuweg e birok e pogofan. (2 Samuel 15:12-17) Machane, dawori n’uw nap’an nga tomren, ma ke mus e liw rok Absalom ko ngiyal’ ni ke li’ Joab ngem’, kanin’ nga reb e low, min ta’ e malang nga daken. Mu lemnag​—cha’ ney nib tolang e lem rok ma ba adag ni nge mang pilung e dan k’eyag nib fel’ rogon u nap’an ni ke yim’!c Riyul’ ni bochan i rin’ Absalom ban’en ni dan pi’ mat’awon ma aram fan nra tamra’ ngay.​—2 Samuel 18:9-17.

Ngan N’ag Fare Lem nib Tolang

13. Uw rogon ni fare ngongol ni tolangan’ e ra par u gum’ercha’en e Kristiano?

¹³ Fare n’en ni buch ku Absalom kakrom ni yog ngak e liw nib tolang me yim’ e be skulnagdad u ban’en. Ngiyal’ n’ey, ndariyfan e kenggin e motochiyel u wan’ e girdi’, ma boor e girdi’ ni ma yog boch e thin nib fel’ ngak be’ ni ir e ga’ rok, ma ma guy rogon ni nge fol ko n’en ni ba adag ni fan ni nganog e sorok ngak ara ngan tolangnag boch e liw rok. Maku, sana ra ufgad ngak e piin ni sib rorad ya yad be athapeg nrayog ni ngara pied e ayuw ngorad. Faan manga dabda koled ayuwngidad, ma ra par e re lem rodad ney nib siin u gum’ercha’dad. Ba tamilang, ni aram e n’en ni buch kakrom ko fa bin somm’on e chibog, ma arfan ni fapi apostal e thingar ra pied e fonow nib gel ngak e pi cha’ nem ni aray rogon e lem rorad.​—Galatia 4:17; 3 John 9, 10.

14. Mang fan ni ngada paloggad ko lem nib tolang, mab siin?

¹⁴ Dariy bang u lan e ulung rok Jehovah ni fan ko piin nib ufanthin-mab sasalap ni be guy rogon “ni nge yog boch e flaab ngorad.” (Proverbs 25:27, NW) Mab riyul’ ni fare Bible e be ginangey: “Ma ra thang Jehovah e pi l’ugunef ni ma yog e thin ni ma piey nga lang, nge fare blowthey ni ma yog e thin nib ufanthin.” (Psalm 12:3, NW) Ma yog Absalom e thin ngak be’ ni ma pi’ nga lang. I yog boch e thin nib fel’ u tel e piin ni ba adag ni ngar pied e ayuw ngak (mu taarebnag ko Jude 16)​—ni ke mus ni fan ni nge yog ngak e liw nib tolang. Ma n’en nib thil riy, e kari falfalan’dad ni gad bay u fithik’ e pi walag ni ma fol ko fonow ni pi’ Paul ni gaar: “Dabi suk’ ngan’med ni ngam [maruweliyed] ban’en ni gimed e ngam m’onod riy ni fan e nga nognimed riy ni gimed e soromed, ara bochan e nge yib ufan ngomed; machane nge bigimed me sobut’nagan’, ma dabi finey bigimed ni ir e ba sorok ngak e tin ni ka bay e girdi’.”​—Filippi 2:3.

Saul​—Reb e Pilung ni De Gum’an’

15. Uw rogon ni i dag Saul biyay ni ir be’ nib moding?

¹⁵ Biyay ma Saul, ni munmun ma ke mang pilung nu Israel, e ba sobut’ laniyan’. Mu lemnag, e n’en ni i buch u nap’an ni kab pagal. Nap’an ni Samuel ni profet rok Got e ke yog ngak e thin nib fel’ u murung’agen, me fulweg Saul ngak u fithik’ e sobut’an ni gaar: “I gag be’ ko ganong rok Benjamin ni fare ganong ni ir e th’abi achig u Israel, ma tabinaw rog e th’abi sobut ko biney e ganong. Ere mang ni ga be non ngog ni er rogon?”​—1 Samuel 9:21.

16. Uw rogon ni i dag Saul e ngongol ni de gum’an’?

¹⁶ Machane, munmun, ma fare lem rok Saul nib sobut’ e ke m’ay nga bang. Nap’an ni yad be cham ngak piyu Philistines, me yan nga Gilgal, ni fan e nge sonnag Samuel ni ngeb i wenig ku Got u daken e maligach. Bochan nde yib Samuel ko ngiyal’ ni kan dugliy, ma aram me fanowan’ nge urfeg nge pi’ fare maligach ni ir rok. Ma nap’an ni kafin mu’, me yib Samuel. Me gaar Samuel, “Mang e kam rin’?” Me fulweg Saul ni gaar, “Kug guy e girdi’ ni yad be yan ni aram e kar paged gag, ma dawor mub ni bod ni mog ni ga ra rin’, . . . Mu gu lemnag nthingar gu pi’ e gamanman ni maligach.”​—1 Samuel 13:8-12.

17. (a) Mang fan ni gowa ba mat’aw e n’en ni i rin’ Saul, ko somm’on ni kan guy? (b) Mang fan ni i pufthinnag Jehovah Saul nbochan i dag e ngongol rok ni de gum’an’?

¹⁷ Ngan guy e re n’ey ko yay ni somm’on, ma gowa ba mat’aw e n’en ni i rin’ Saul. Ra ngan thabthabelnag ban’en, ma girdien Got ko ngiyal’ nem e “kar gafgowgad,” ma kan “tomalnag laniyan’rad,” ma yad be da’da’ ya dakuriy e athap rorad. (1 Samuel 13:6, 7) Ba mudugil, ni dariy e kireb riy ni ngan rin’ ban’en ni dan nog nfaanra aram e n’en ni thingar ni rin’.d Machane, dabmu pagtalin nrayog rok Jehovah ni nge nang e n’en bay u lan gum’ercha’dad ma manang e n’en ni gad be lemnag. (1 Samuel 16:7) Ere, susun i guy boch ban’en u murung’agen Saul ni dan weliy u lan fare Bible. Ni bod e tin baaray, ni sana i guy Jehovah ni de k’adan’ Saul nbochan e lem rok nib tolang. Sana kari damumuw Saul ni ir​—e pilung nu Israel ni ga’ngn yang—​e thingari sonnag be’ ni ke pillibthir, ma ir e profet ni ba sasagaal! Demtrug ko aram rogon fa danga’, ma i lemnag Saul ni rayog ni nge rin’ e re n’em ni ir rok ma ra dariyfannag e thin ni kan pi’ ngak nib tamilang nbochan e keb Samuel nib sowath. Mang wenegen ni yib? De pining Samuel e sorok ngak Saul ya ke rin’ ban’en ni da nog ngak. Ma n’en ni buch nib thil, e aram i puwan’ ngak Saul, ni gaar: “Ma chiney e aram e bayi tal e gagiyeg ni ga be tay . . . bochan e dakum fol rok Somol.” (1 Samuel 13:13, 14) Ma biyay, e kan dag ni ngan rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awuy ma yira tamra’ ngay.

Ngan Kol Ayuw ko Fanowan’ Ya Ra Fekey Iyan ko Tamra

18, 19. (a) Ngam weliy ko uw rogon ni fare ngongol ni de gum’an’ e ra k’aring e tapigpig ku Got ko ngiyal’ ney ni nge rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awon’. (b) Mang e thingar da lemnaged u murung’agen e yaram u lan e ulung ko Kristiano?

¹⁸ Kan yoloy ko Thin rok Got fare ngongol rok Saul ni i rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awon ni fan e nge ayuwegdad. (1 Korinth 10:11) Rib papey ni ngeb e damumuw ngodad nbochan e kireb ni ma rin’ e pi walagdad. Bod rogon Saul, ma sana ra chuw e gum’an’ rodad, ya gad be lemnag ni susun gadad e gad ra maruweliy boch ban’en ma rayog ni ngan rin’ boch ban’en nrogon. Ni bod e tin ni baaray, ni bay reb e walag ni pumoon nib fel’ rogon ni ma yarmiy ban’en. Ma rin’ ban’en ni ma fol ko tayim ni kan duguliy, ma ma fol ko motochiyel ko ulung nib biech, ma ba cheg ko welthin nge rogon ni ma fil ban’en ngak be’. Maku, ke guy ni boch e girdi’ e dabiyog ni ngara rin’ed e tin ni ma rin’, ma ri yad ba palog ko n’en ni be sananag ni bay rorad. Ra aram rogon ma bay fan ni nge dabki k’adan’? Susun ni nge gathibthibnag e pi walagen, ma ra yog boch e thin nra dag ni faanra de pi’ e ayuw ma dariy ban’en nib fel’ ni kan mu’nag ma ra wer e ulung? Ra aray rogon e ngongol ma kan rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awuy ara kan fanowan’!

¹⁹ Riyul’, mang e n’en ni be taareban’nag e piin Kristiano u lan e ulung? Ngan gagiyegnag ban’en nib fel rogon? salap? tamilangan’ nib toar? Rayog ni nga nog, ni pi n’en ney e ra ayuweg ni nge par ni ba yaram e pi maruwel ko ulung. (1 Korinth 14:40; Filippi 3:16; 2 Peter 3:18) Machane, i yog Jesus ni bin somm’on e pow ni yira nang pi gachalpen riy e t’ufeg rorad. (John 13:35) Arfan ni piin piilal ni ta runguyey, mab yaram, e kar nanged ni fare ulung e gathi reb e siyobay ni en ni ga’ rorad e ma yog e thin ngorad nib gel; gathi aram rogon, ya pi girdien e ulung e yad e piin ni ba t’uf ni nga ni ayuwegrad u fithik’ e runguy. (Isaiah 32:1, 2; 40:11) Ra ngan dariyfannag e pi kenggin e motochiyel ney ma ra sum e magawon riy u fithik’rad. Machane, fare yaram nib puluw ko lem rok Got e ra yibnag e gapas.​—1 Korinth 14:33; Galatia 6:16.

20. Mang e yira weliy ko bin migid e article?

²⁰ Thin nu Bible ni be weliy murung’agen Korah, Absalom, nge Saul e be dag ni ngan rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awuy ma yira tamra’ ngay, rogon ni yog ko Proverbs 11:2. Machane, ku ke yog e re verse ney ni gaar: “Gonop e ba’ ko piin ba moding.” Mang e ngongol ni moding? Mang thin u lan fare Bible ni be weliy murung’agen e re ngongol ney, ma uw rogon ni ngada modinggad ko ngiyal’ ney? Pi deer ney e yira weliy ko bin migid e article.

[Footnotes]

Ka Ga Manang?

• Mang e ngongol ni yima rin’ ban’en ni dan pi’ mat’wuy?

• Uw rogon ni ngongol ko awan’ e i k’aring Korah ni nge rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awon?

• Mang e kada filed ko fapi thin ni be weliy murung’agen Absalom ni ir be’ ni ri ma tafinaynag ban’en ni nge yog ngak?

• Uw rogon ni ngada paloggad ko ngongol ni de gum’an ni bod fare ngongol ni i dag Saul?

[Picture on page 20]

Daki gum’an’ Saul me rin’ ban’en ni dan pi’ mat’awon