Kemus Kanawo’en Me Math e Fanenikan

“Dariy fanenikan nfaanra dariy e marus riy. . . . Gad ma fanenikan e n’en ni gad ma rus ngay, ere gin ni bay e fanenikan e bay e marus riy nib mith.”—CYRIL CONNOLLY, LITERARY CRITIC NGE EDITOR.

BOOR e sociologists ni ma lemnag ni toogor e ban’en ni bay u fithik’ e girdi’ ni dan nang. “Baga’ yang riy e sana ba gel merin ni kan wayanag u fithik’ey,” ma ireram e n’en ni bay u fithik’dad e girdi’, aram e n’en ni yog reb e political scientist ni pumoon.

Dariy e marwar riy ni piin ni yad ma fil morngaagen e rarogon e girdi’ e yad ma taw ko re lem nem. Re n’en ni yad ma fil e aram e morngaagen e piin ni pumoon nge piin ni ppin ni kan gargelegrad ni “bay e kireb rorad” nge “fithik e denen,” ma aram e n’en ni yog e thin ni kan yoloy nga lan e Bible. (Psalms 51:5) Mus ngak’ e an Tasunumiy, ni ke m’ay i weliy rok e n’en ni nge rin’ e girdi’ nde mat’aw kakrom, “ke guy ni kari gel e kireb ko girdi’ ma gubin ngiyal’ ma ba sug lanin’rad ko tin nib kireb.”​—Genesis 6:5.

Fanenikan ndariy tapgin nge laniyan’, nge waamngin ni fanenikan ni aram wanigan e kireb ni af ko girdi’ nge lem ni goo yad e yad be lemnagrad. (Deuteronomy 32:5) Ba gel e kirban’ riy, ya dariy barba’ e maruwel ara am ko girdi’, ni bay e motochiyel riy, ni rayog ni nge pingeg e girdi’ ni nge thil gum’irchaen ko pi ngongol nem. Reb e Foreign correspondent nib ppin ni Johanna McGeary fithingan e yog ni gaar: “Dariy reb e police nu fayleng, ni aram rogon fane gel gelngin, nrayog ni nge yib nge chuweg e fanenikan ni ke k’aring e nam nu Bosnia, Somalia, Liberia, Kashmir, nge nam nu Caucasus ni yugu be map’ e racha’ riy.”

U m’on ni ngad tababgad i gay e fulweg ko pi n’ey, ma som’on, e thingar da nanged fan e pi n’en ni be ta’tanggin e fanenikay.

Fanenikan ni Ke Gel ni bochan e Marus

Bay boor mit e fanenikan. Ba puluw e thin ni weliy Andrew Sullivan ni ir reb e tayol ni gaar: “Bay e fanenikan ni bochan e marus, nge fanenikan ni kemus ni be lemnag ni kan moningnag; ma bay e fanenikan ni be dag gelnign, nge fanenikan nbochan dariy gelngin; yi ma sulweg taban e kireb, ma bay e fanenikan nbochan e awan’. . . . Bay e fanenikan ni ma yib ku be’ ni ma magawonnag be’, nge fanenikan nbochan ni kan magawonnag. Bay e fanenikan ni bod ban’en ni yik nib sowath, nge fanenikan ni be war iyan. Ma bay e fanenikan nra gel nib papey, nge fanenikan ndabi gel.”

Dariy e marwar riy, ni boch e pi n’en ni ma k’aring ni nge yib e fanenikan nga fithik’ey ko ngiyal ney e aram e pi n’en ni liyegdad nge magawon ko salpiy. Toogor ni dartiy tapgin nib elmerin e baga’ ni yira pirieg u fithik e yungi n’en ni bay e girdi’ riy ni be guy rogon ni ngar tolanggad ni aram e piin ni yad ba sobut’. Fanenikan e ku ma yib ko nam ni bay rogon e par ko girdi’ riy ma ke yib boch e girdi u ba yang kar suguyed mar thilyeged rogon e par riy.

Boch e girdi’ e yad ra lemnag ni pi girdi’ nem nib biech e yad ra gilbuguwan ko boch e marwel, fa ra marwelgad nib sobut’ puluwrad, fa ra sobutniged puluwon e chugum. Demuturug rogon e pi marus ney ko kan ni tamilangnag fa danga’ ara yugu reb e ban’en. Marus ni ra yan e pi am nga but’ nge marus ni ra yib e gafgow nga rogon e par u reb e nam e aram reb e ban’en ni ma gelnag e fanenikan ndariy tapgin nge toogor.

Mang e bin som’on e kanawo’ ni ngan yan riy ni faanra nge math e fanenikay? Ran thilyeg e ngongol.

Ra Thil e Ngongol

“Ra ngari thil ngongol ma riyul’ ni rayog ni ke mus ni faanra lemnag e pi girdi’ ni yad muun ngay,’ aray rogon ni ke guy McGeary. Ma uw rogon ni nge thil e lem ko girdi’ nib m’agan’rad ngay? Tin ni ke buch kafram e be dag ni re n’en ni th’abi gel gelngin, ma rayog ni nge mithmitheg e girdi, ma bay e k’adan’ riy ni nge chuweg e pi n’en ni ma sunmeg e fanenikan e ma yib ko thin rok’ Got, ni aram e Bible. Bochan e re n’ey e aram “fare thin rok’ Got e ba fas ma ba’ gelngin ni ma marwel ma kab m’uth nga bangi sayden ni ruw raba’ ma mm’uth ma ma yan nge yan i taw nga fithink’ i lanin’dad ko n’en ni gadad be lamnag, nge fithik’ e ul’ul nge yil, ma ma pufthinnag e n’en ni yima yim’ ni bochan nge tin yima lemnag.”​—Hebrews 4:12.

Rayog ni nga nog ni faanra ngan pug likngin e fanenikay ni dariy tapgin nge yugu fanenikay ma dabiyog ni ngay gi buch nib tomgin, maku dabiyog ni nga yuguni mol ngan od ma ke buch. Machane rayog ni nge buch. Jesus Kristus, ir e an ni ma wawliy e gumircha’ nge lem ko girdi’, e yog rok ni nge mithmitheg e girdi’ ngar thilgad. Bokum million e girdi’ e ke fel’ rogorad ni bochan e kar folgad ko motochiyel rok Jesus Kristus ni faani gaar: “Nge t’uf romed e pi toogor romed, mpied e meybil rok e piin ni yad be ngongliy e kireb ngomed.”​—Matthew 5:44.

Rogon feni mat’aw ko pi n’en ni be fil, ma ke chagliy Jesus Matthew nga fithik’ e pi fager rok’ ni ma pagan’ ngorad, ni ir reb e tamokun tax, ir reb e girdi’ ni th’abi dabun e girdi’ nu Jew. (Matthew 9:9; 11:19) Ki weliy, Jesus ni ke sunmeg reb e kanowo’ ko pigpig nib machalbog ni bayi uneg bokum e pi Gentiles ni da ura moyed riy ma dubuy dakenrad. (Galatians 3:28) Girdi’ ni ur moyed ko ngiyal’ i n’em e ra manged pi gachalpen Jesus Kristus. (Acts 10:34, 35) Pi girdi’ ney e ke gilbuguwrad u fayleng ko t’ufeg ni kar daged. (John 13:35) Nap’an ni kar suggad ko fanenikay ma pi pumoon e ra malangnag fare gachalpen Jesus i Stephen ngem’, ma tin tomur e thin ni yog e gaar: “Jehovah, dabmu tay ngan’um e re denen ney ni nge togopluw ngorad.” Stephen e baadag ni nge buch ban’en ni fel’ ngak e pi toogor rok.​—Acts 6:8-14; 7:54-60.

Kristiano nib riyul’ ko ngiyal’ ney e taareb rogon ni kar folgad ko motochiyel rok Jesus ni ngar rin’ed e tin nib fel’, ni gathi ke mus ni yigoo pi walagrad ni Kristiano, maku arrogon ngak’ e pi toogor rorad. (Galatia 6:10) Yad be maruwel nib gel ni ngar chuweged e fanenikan nib kireb u lan e yafas rorad. Bochan ni kar nanged gelngin e pi n’en ni ma k’aring e fanenikan nib gel nga fithikrad, ma kar gelniged yad mar ted e t’ufeg nga tagil’ e togoor. Arrogon, rogon ni yog reb e pumoon kakrom ni gaar, “fanenikan nib gel e ma k’aring e thugthin, ma t’ufeg e ma upnguy urngin e kireb.”​—Proverbs 10:12.

I yog apostle John ni gaar: “En ni be fanenikay walagen ni girdien Kristus e be’ ni ma thang e fan ko girdi’, ma gimed manang ni be’ nib tathang e fan ko girdi’ e dawori yog e yafos ndariy n’umngin nap’an ngak.” (1 John 3:15) Pi Mich Rok Jehovah e ma pagan’rad ko re thin nem. Wenegan e re n’em, ma chiney e kar bad nga taabang​—u urngin e thin, nge yalen, nge taliw, nge am—​ma kar chagilgad nga taabang ni, dariy e fanenikan u fithik’rad, ma kar walaggad.​—Mu guy e kahol.

Ran Thang Mit e Fanenikay!

‘Machane,’ sana gara gaar, ‘re n’ir e urngin mab fel mab manigil ko girdi’ ni yad ra mang ngay. Yugu aram rogon, ma re n’ey e dabi m’aynag e fanenikan u daken e fayleng taabiyay.’ Riyul’, ni yugu aram rogon ni dariy e toogor u lan gumircha’em, ma ku rayog rom ni ngam l’ag ngay. Ere susun ni ngad sapgad ku Got ko re n’en ni rayog ni nge chuweg e re magawon nu fayleng ney.

Got e ke nameg ni urngin e pi n’en nib m’ag ko togoor e dabki n’uw nap’an me chuw ko re fayleng ney. Re n’ey e ra buch u nap’an fare gagiyeg nu tharmiy ni aram e ke fil Jesus ngodad u rogon ni ngan yibilay: “Chitamangimad ni ga bay u tharmiy, ngan tay fan fithingam nib thothup. Ma ga par ni gur e ga be gagiyegnagmad, min rin e tinnib m’agan’um ngay u roy u but’ ni bod rogon ni yibe rin’ u tharmiy.”​—Matthew 6:9, 10.

Nap’an ni yira fulweg taban e re meybil ney ni polo’, ma boch ban’en nra gelnag e fanenikan e re m’ay. Boch ban’en e ra sum nbochan e dakuriy e fanenikan. Lem ni ma suruy lanin’uy, nge fekyath, nge lem nib laniyan’ e ke m’ay ma ra yib e tamilang, nge tin ba riyul’, nge tin mat’aw ban’en. Ngemu’ ma riyul’ ni Got era ‘chuweg e lu’ u owchey, ma dab ku unim’, ma dabki i kireban’uy, ma dab ku un yor, ma dabku un amith.

Chiney ma ku bay reb e thin nib fel! Dariy e marwar riy ni kad guyed ni ngiyal’ ney e gad be par ko “tin tomren e rran.” Ere, rayog ni nge pagan’dad ni dabki n’uw nap’an ma gad ra guy e toogor ni nge m’ay ko re fayleng ney. (2 Timothy 3:1-5; Matthew 24:3-14) U lan fare fayleng nib biech rok Got, ma ra par ni urngin e girdi’ ni yad walag ni bay e falfalan’ u fithik’rad ya bochan ni girdi’ ko ngiyal’ nem e kara flontgad.​—Luke 23:43; 2 Peter 3:13.

Machane de t’uf ni ngam sonnag e re tayim nem ma fin mu un ko girdi’ ni yad walag ma bay e t’ufeg u fithik’rad nib riyul’. Riyul’, nrogon e n’en ni kan weliy, ma kan dag ni t’ufeg e kan tay nga gum’irchaen bokum million e girdi’ ya ra danga’ ma sana yira suguy ko fanenikan. Ma gur e yibe piningem ni ngam mang bang ko pi walag nem ni bay e t’ufeg u fithik’rad!