“Dawori Taw Nga Nap’an”

“Dariy be’ ni yog rok ni nge kol ya dawori taw ko ngiyal’ ni ke dugliy Got ni ngan kol.”​—JOHN 7:30.

1. Mang l’agruw ban’en ni i gagiyegnag e pi n’en ni rin’ Jesus?

“EN NI FAK E GIRDI’ e de yib ni ngan pigpig ngak, machane yib ni nge pigpig me pi’ e pogofan rok nge biyuliy boor e girdi’ ngay.” Arrogon e thin rok Jesus Kristus ngak e pi apostal rok. (Matthew 20:28) Me gaar Jesus ngak Pontius Pilate ni ir be’ nu Roma ma ir e governor: “Ni gargeleg ngaray nga fayleng ni bochan e nggu weliy murung’agen e tin nriyul’.” (John 18:37) Manang Jesus fan e yam’ ni ra tay maku manang e maruwel ni thingari rin’ u m’on ni ra yim’ nge urngin e tayim ni ka bay ni nge rin’ e maruwel rok. Machib ni ra tay u fayleng ni ir fare Messiah e ke mus ni dalip nge baley e duw n’umngin nap’an. Ke tabab e machib rok u nap’an ntaufenag u lan e lul’ nu Jordan (ko duw ni 29 C.E.) ni aram tobolngin fa bin 70 e wik ni duw ni weliy e profet morngaagen, me tal e machib rok u nap’an ni yim’ u daken baley i ren u lukngun e re wik ni duw nem (ni aram e 33 C.E.). (Daniel 9:24-27; Matthew 3:16, 17; 20:17-19) Ere urngin ban’en ni rin’ Jesus u fayleng e ke yan u rogon l’agruw ban’en: fan ni yib nga fayleng nge tayim ni ka bay ni nge rin’ e maruwel rok.

2. Uw rarogon Jesus Kristus u lan e Gospel, ma uw rogon ni I dag ni manang fan ni yib nga fayleng?

² I weliy e Gospel u morngaagen Jesus Kristus ni ir be’ ni tamaruwel ni i lekag ga’ngin yang e binaw nu Palestine ni be wereg fare thin nib fel’ u morngaagen Gil’ilungun Got, me fl’eg boor e maang’ang. Kan weliy morngaagen Jesus u tobolngin e machib ni tay ni gaar: “Dawori taw ko awa rok.” Me gaar Jesus: “Dawori taw nga nap’an ni nggu wan.” Machane u tungun e machib ni i tay me yog ni gaar: “Ke taw ko fare awa.” (John 7:8, 30; 12:23) Urngin ban’en ni rin’ Jesus nge urngin ban’en ni yog e ke yan u rogon urngin e tayim ni ka bay ni nge rin’ e maruwel ni kan pi’ ngak ni nge rin’. Gad ra nang ni arrogon Jesus ma ra ayuwegdad ni ngada nanged rarogon nge rogon laniyan’ ma ra ayuwegdad ni ngada “leked luwan ay.”​—1 Peter 2:21.

Mudugil U Wan’ Ni Nge Rin’ E Tin Nib M’agan’ Got Ngay

3, 4. (a) Mang e buch u nap’an e madenom ko mabgol u Cana? (b) Mang fan ni i togopuluw e ani Fak Got ko n’en ni yog Maria u morngaagen e wain ni ke m’ay, mang e gad ra fil ko re n’en ney?

³ Ke taw ko duw ni 29 C.E. In e rran ni ke yan u tomren ni ke mel’eg Jesus e tin somm’on ko pi gachalpen. Mar tawgad ko binaw nu Cana u lan e nug nu Galilee ni ngar uned ko madenom ko mabgol. Ku bay Maria ni chitiningin Jesus u rom. De gaman e wain. I non Maria ngak fak ma gowa be yog ngak ni nge rin’ ban’en ni gaar: “Dakuriy e wain rorad.” Me fulweg Jesus ngak ni gaar: “Ppin, thingar dab mog ngog e n’en ni ir e nggu rin’. Ya dawori taw ko tayim rog.”​—John 1:35-51; 2:1-4.

⁴ Rogon ni I fulweg Jesus nthin kakrom e “Ppin, mang e bay u thildow?” Ma aram rogon ni yima non kakrom ma re deer nem e be yip’ fan ni be togopuluw ko n’en ni ka nog. Mang fan ni i togopuluw Jesus ko thin rok Maria? Chiney e ke gaman 30 e duw rok Jesus. In e wik faram e kan taufenag, me yib e kan ni thothup nga daken, me yog John ni Tataufe ni ir “fare Fak e Saf rok Got nra chuweg e denen rok e girdi’ nu fayleng.” (John 1:29-34; Luke 3:21-23) Chiney I yan ngaram ma thingari mang e Ani Th’abi Tolang ni ir e ke l’og Jesus ni nge yog e thin. (1 Korinth 11:3) Dariy be’ nrayog rok ni nge magawonnag e maruwel ni ka nol’og Jesus ni nge rin’, ni mus ko girdien e tabinaw ma dabiyog ni ngar rogned e thin ngak Jesus. Ke m’ug ko fulweg rok Jesus ngak Maria ni kari mudugil u wan’ ni nge rin’ e tin nib m’agan’ e Chitamangin ngay! Maku arrogodad ni nge mudugil lanin’dad ni ngada rin’ed urngin e tirok Got ban’en nib mil fan ngodad ni ngada rin’ed.​—Ecclesiastes 12:13.

5. Mang maang’ang ni fl’eg Jesus Kristus u Cana, mang wenegan e n’en ni rin’?

⁵ Manang Maria fan e thin rok Jesus me yog ngak fapi tapigpig ni gaar: “N’en ni yog ngomed ni ngam rin’ed e aram e n’en ni ngam rin’ed.” Me pithig Jesus fare magawon rorad. Me yog ngak fapi tapigpig ni ngar suguyed fapi rume’ ko ran, me pilyeg e ran nge ngal’ ni wain th’abi fel’. Aram e bin somm’on ko fapi maang’ang ni fl’eg Jesus, ni aram e pow riy ni bay e kan ni thothup rok Got u daken. Nap’an ni guy fapi gachalpen e re maang’ang nem me gel e michan’ rorad.​—John 2:5-11.

Ke Pasigan’ Ni Fan Ko Naun Rok Jehovah

6. Mang fan ni damumuw Jesus ko n’en ni guy u lan e tempel u Jerusalem, ma mang e rin’?

⁶ De n’uw nap’an me taw ko tobolngin e duw ko 30 C.E. me milekag Jesus nge pi gachalpen nga Jerusalem ni ngar uned ko madenom ko Paluk’af. Nap’an nra tawgad nga Jerusalem me guy pi gachalpen e Masta rorad ni be ngongol u rogon ni dar guyed biid. Bay e piin ni yad ma fol chuway’ u lan e tempel ni yad be pi’ e gamanman nge arche’ nchuway’ ni fan ko maligach. Rib gel e chogow rorad mab tolang puluwon e chugum rorad. Kari damumuw Jesus. Me ngongliy e dimow ko yu yil’ i gaf me tuluf e piin ni yad be fol chuway’. Me thikiy e tebel rok e piin ni yad be thilyeg e salpiy nge wer e salpiy rorad nga but’. Me gaar ngak e piin ni yad be fol chuway’ ko bulugol ni gaar: “Mfeked e pi bulugol nir ngam chuweged u roy!” Nap’an ni guy pi gachalpen ni kari pasig Jesus ke yib ngan’rad fare thin ko profet u morngaagen e ani Fak Got ni gaar: “Rogon ni gu be tiyan’ug ko naun rom, i gur Got, e be yik’ u fithik’ag ni bod ba nifiy.” (John 2:13-17; Psalm 69:9) Ku arrogodad ni thingar da ayuwgad ni nge dariy ban’en nu fayleng e nge alitnag e liyor rodad ngak Got.

7. (a) Mang fan ni yib Nicodemus ngak fare Messiah? (b) Mang e gad be fil ko machib ni tay Jesus ngak fare ppin nu Samaria?

⁷ Nap’an ni immoy Jesus u Jerusalem me fl’eg boor e maang’ang ma boor e girdi’ nib mich u wan’rad. Mus ko Nicodemus ni ir girdien e court nib tolang rok yu Jew e ke mich Jesus u wan’ me yan ngak Jesus nnep’ ya nge rung’ag e machib. I par Jesus nge pi gachalpen u lan yu Judea ni gonapan meruk e pul ni yad be machib ma yad be ayuweg yugu boch e girdi’ ngar manged pi gachalpen Jesus. Tomren nni kalbusnag John ni Tataufe kar chuwgad u Judea kar ranod nga Galilee. Nap’an ni yad be milekag u lan yu Samaria, i machibnag Jesus be’ ni ppin nu Samaria. Aram kanawoen ni ke mich u wan’ boor e girdi’ nu Samaria. Ngada tedan’dad ya ra mab e kanawo’ nrayog ni ngada weliyed morngaagen Gil’ilungun Got.​—John 2:23; 3:1-22; 4:1-42; Mark 1:14.

Machib Ntay U Galilee

8. Mang maruwel ni tababnag Jesus u Galilee?

⁸ U m’on ni ra taw ko “fare awa” ni nge yim’ Jesus, ma boor ban’en ni thingari rin’ ni be pigpig ngak e Chitamangin nu tharmiy. Boor boch e machib ni tay u lan yu Galilee ko bin ni tay u lan yu Judea nge yu Jerusalem. “Me yan Jesus nga gubin yang u Galile, ni be machibnag u lan tafen e muulung rorad e Thin Nib Fel’ ni murung’agen e gagiyeg rok Got, ma be golnag e girdi’ u urngin mit e liliy nge m’ar.” (Matthew 4:23) Gubin yang u lan e re nug nem e yibe rung’ag fare thin: “Mpied keru’med ko denen ni gimed be rin’! Ya gagiyeg nu tharmiy e ke chugur.” (Matthew 4:17) In e pul nga tomren me yib l’agruw i gachalpen John ni Tataufe ngak Jesus ngar nangew morngaagen. Me yog Jesus ngorad ni gaar: “Mu sulow nga mognew ngak John e tin ni kam guyew nge tin ni kam rung’agew ni nge lungumew: piin ni malmit e kar guyed ban’en, ma piin ni mugutgut e kar uned ko yan, ma piin ndaraw e ke chuw e daraw rorad, ma piin ni biling e ke yog ni ngar rung’aged ban’en, ma piin ni kar m’ad e kan fasegrad, ma Thin Nib Fel’ ni yib rok Got e kan machibnag ko piin ni gafgow. Rib felan’ e en ndagur maruwar u wan’.”​—Luke 7:22, 23.

9. Mang fan ni yib boor e girdi’ ngar guyed Kristus Jesus, ma mang e gad be fil ko re n’ey?

⁹ “Me wer murung’agen Jesus u daken e gi nug nem” ma boor e girdi’ nra bad ngak−ni kar bad u yu Galilee, ngu Decapolis, ngu Jerusalem ngu Judea ngu barba’ fare lul’ nu Jordan. (Luke 4:14, 15; Matthew 4:24, 25) Kar bad ngak ni gathi ke mus ni bochan e pi maang’ang ni i fl’eg ya ku bochan e machib rok nib fel’. Thin rok e ba fel’ ma be pi’ e athamgil nga lanin’rad. (Matthew 5:1; 7:27) Ba fel’ e thin rok Jesus ma un falfalan’ ngay. (Luke 4:22) Boor e girdi’ nra gingad nga rogon e machib ni tay, ya thin rok e bay gelngin. (Matthew 7:28, 29; Luke 4:32) Mini’ e dabi un ngak be’ ni aram rogon? Ku arrogodad ni ngada salapgad ko machib ya nge adag e piin nib yul’yul’ ni ngar rung’aged e machib.

10. Mang fan ni guy piyu Nazareth rogon ni ngar thanged e fan rok Jesus, ma mang fan ni de yog rorad?

¹⁰ Machane gathi gubin e girdi’ nra rung’aged e machib rok Jesus nib mich u wan’rad. U tobolngin e machib ni tay u nap’an ni I machib u lan tafen e muulung ko binaw rok ni Nazareth, un guy rogon ni ngan thang e fan rok. Yugu aram rogon ni ke ngat e girdi’ nga “thin rok nib fel’” yad ba adag ni ngar guyed boch e maang’ang. De fl’eg Jesus e maang’ang u rom ya i tamilangnag ni ke mus ni yad e ur lemnaged yad ma dariy e michan’ rorad. Kari gel e damumuw rorad mar koled Jesus mar guyed rogon ni ngar ron’ed u bangi tolang nga but’. Machane i thay Jesus u pa’rad. Ya dawori taw ko fare “awa” ni nge yim’ riy.​—Luke 4:16-30.

11. (a) Mang fan ni yib boch e pi tolang ni pi yurba’ i teliw ni ngar rung’aged e thin rok Jesus? (b) Mang fan nog ni de fol Jesus ko motochiyel ko Sabbath?

¹¹ Pi tolang ko pi yurba’ i teliw​−ni yad pi tamachib ko motochiyel, nge pi Farise, nge pi Saduce nge yugu boch−​e ur moyed ko gini ma machib Jesus riy. Machane ur moyed u rom ni gathi bochan ni ngar motoyilgad ngar filed e machib, ya ur guyed rogon ni ngar ninged e kanawo’ ngak ko thin ma ngar gathibthibnaged. (Matthew 12:38; 16:1; Luke 5:17; 6:1, 2) Bay biyay ni immoy Jesus u Jerusalem ko duw ni 31 C.E. me golnag Jesus ba moon ni ke m’ar ni 38 e duw. Me yog fapi tamachib rok yu Jew ni ba kireb e rok Jesus ya i maruwel ko rorran ni Sabbath. Me fulweg Jesus ni gaar: “Chitamag e gubin ngiyal’ ni be maruwel, ere ku er rogog nthingar gu maruwel.” Ma aram me yog piyu Jew ni be togopuluw Jesus ngak Got ya be yog ni ir Fak ma Got e Chitamangin. Ur guyed rogon ni ngar thanged e fan rok, machane i chuw Jesus nge pi gachalpen u Jerusalem kar ranod nga Galilee. Ku arrogodad ni ngada guyed rogon ni ngada chuwgad u nap’an ni yira togopuluw u nap’an ni gad be wereg e machib u morngaagen Gil’ilungun Got ma gad be ayuweg e girdi’ ni ngar manged pi gachalpen Jesus.​—John 5:1-18; 6:1.

12. Uw fene yoor yang e binaw nu Galilee ni i machib Jesus riy?

¹² I machib Jesus u Galilee ni gonapan reb nge baley e duw, me yan nga Jerusalem dalip yay ko yu duw ni nge un ko pi madenom rok yu Jew. Dalip yay ni i lekag yu Galilee: somm’on me un 4 i gachalpen ngak, bin l’agruw yay e i un fa 12 i apostal ngak, ma biyay me l’og fapi apostal ni ngar machibgad. Rib fel’ e machib ntay u Galilee!​—Matthew 4:18-25; Luke 8:1-3; 9:1-6.

Dariy E Marus Rok Ni I Machib U Judea Ngu Perea

13, 14. (a) Nap’an mang madenom ni guy piyu Jew rogon ni ngar koled Jesus? (b) Mang fan ni de yog rok e mol’og rok e prist ni kar koled Jesus?

¹³ Ke taw ko tungun e duw ko duw ni 32 C.E., ma dawori taw ko “awa” rok Jesus. Ke chugur ko fare Madenom ko Tabernacle. Me yog pi walagen Jesus ngak nra gaargad: “Mu chuw u roy ngam man nga Judea.” Yad ba adag ni nge fl’eg Jesus e maang’ang u Jerusalem nge guy e girdi’ ni kar muulunggad u rom.” Manang Jesus ni bay e riya’ riy. Ere i yog ngak pi walagen ni gaar: “Gag e dab gu wan ko re madnom nem, ya dawori taw nga nap’an ni nggu wan.”​—John 7:1-8.

¹⁴ I par Jesus u Galilee ni bochi ngiyal’ me yan nga Jerusalem, machane “de yan u fithik’ e girdi’ ya yan nib mith.” Piyu Jew e ur changarnaged Jesus ko re madenom nem nra gaargad: “Ba uw e re moon nem?” Ma lukngun e re madenom nem me yan Jesus nga lan e tempel me machib u rom ni dariy e marus rok. Be guy e girdi’ rogon ni ngar koled ya ngar kalbusnaged ara ngar lied ngem’. Machane de yog rorad ni bochan e “dawori taw nga nap’an.” Boor e girdi’ nib mich Jesus u wan’rad. Mus piin ni mol’og rok e pi Farise e de yog rorad ni ngar koled mar sulod ngak e pi Farise ni de moy Jesus rorad nra gaargad: “Dariy be’ ni kaa welthin ni bod rogon e re moon nem.”​—John 7:9-14, 30-46.

15. Mang fan ni feng piyu Jew e malang ni ngar malangnaged Jesus, ma aram me machib Jesus u uw?

¹⁵ I togopuluw e pi toogor rok Jesus u nap’an ni be weliy morngaagen e Chitamangin u lan e tempel u nap’an e re madenom nem. Bin tomur e rran ko re madenom nem e kari damumuw piyu Jew ko thin rok Jesus u morngaagen e yafas rok u tharmiy ni dawori yib nga fayleng, mi yad feng e malang ni ngar malangnaged. Machane i mith me mil rorad ni dariy ban’en ni buch rok. (John 8:12-59) I par Jesus u wuru’ yu Jerusalem mab el mirin e machib ni tay u lan yu Judea. I mel’eg 70 i gachalpen me skulnagrad me l’ograd ni lal’agruw ni ngar machibgad. Yad ma m’on rok Jesus ko urngin e binaw nge mach nra yan Jesus nge pi apostal rok ngay.​—Luke 10:1-24.

16. I mil Jesus ko mang riya’ u nap’an e Madenom ko Dedication, ma mang maruwel ni i un ngay biyay?

¹⁶ Ke taw ko tungun e duw ko 32 C. E., ma be chugur e “awa” rok Jesus i yib. I yib Jesus nga Jerusalem ya nge un ko Madenom ko Dedication. Ka be guy piyu Jew rogon ni ngar thanged e fan rok. Nap’an ni be yan Jesus u lan e tempel kar longobiyed. Kar rogned ni be togopuluw Jesus ngak Got mar fenged e malang ngar malangnaged. Machane i thay u pa’rad ni bod ni rin’ biyay. Ma aram me milekag u lan e pi mach nge pi binaw iyan u lan yu Perea ni bay u barba’ e lul’ nu Jordan. Boor e girdi’ nib mich u wan’rad. Machane i yib e thin ngak Jesus u morngaagen e fager rok i Lazarus ni yibe pining ni nge sul nga Judea.​—Luke 13:33; John 10:20-42.

17. (a) Mang thin ni yib ngak Jesus u nap’an ni be machib u lan yu Perea? (b) Mang e be dag ni manang Jesus e n’en ni thingari rin’ nge ngiyal’ ni nge rin’ riy?

¹⁷ Fare thin e yib rok Martha nge Maria ni yow walagen Lazarus ni yad ma par u Bethany u Judea. Be gaar fare mol’og: “Somol, fare fager rom nrib t’uf rom e ke yib e m’ar ngak.” Me fulweg Jesus ni gaar: “Ke yib e m’ar ngak Lazarus, machane wenegan e liliy ni keb ngak e dabi yan i aw ni yam’; ya ke yodorom ni fan e nga nog e sorok ngak Got me ir e ngku nog e sorok ngak Fak Got riy.” Me par Jesus ko ginen n’em ni l’agruw e rran ya nge lebug e thin rok. Ma aram me yog ngak pi gachalpen ni gaar: “Mmarod ngad sulod nga Judea.” Kari gin pi gachalpen ko thin rok ni lungurad: “Tamachib, dawori n’uw nap’an ni finey fapi cha’ nu Israel ni ngar malangnaged gur; me ere kam finey ni ngam sul ngaram?” Machane manang Jesus ni ke ngoch nap’an e “tamilang” ni ka bay ara ke ngoch nap’an e machib nra tay u fayleng. Manang e n’en ni thingari rin’ maku manang fan ni thingari rin’.​—John 11:1-10.

Ba Maang’ang Ni Dabiyog Ni Ngan Dariy Fannag

18. Nap’an ni taw Jesus nga Bethany mang e i guy u rom, ma mang e buch u tomren ni taw ngaram?

¹⁸ Nap’an ni taw Jesus nga Bethany, Martha e ir e somm’on ni kar mada’gow Jesus. I gaar: “Somol, faan mang e um moy u roy, ma dawori yim’ walageg.” Mfin ni yib Maria nge piin ni kar bad nga taferow. Yad gubin ma yad be yor. Me fith Jesus: “Ba uw e gin’en ni kam marod mchibgiliyed ngay?” Me lungurad: “Moy, Somol, ngam guy.” Nap’an nra tawgad ko gini kan chibgiliy​−ni aram ba yiy ni kan ning nga ba gaf i malang−​me gaar Jesus: “Mu chuweged e re gaf i malang nir!” De nang Martha e n’en ni ra rin’ Jesus me togopuluw ni gaar: “Somol, ra yib gol’ochngin nib kireb. Ya ke gaman aningeg e rran nchibgiliy.” Me gaar Jesus ngak: “Gathi gog ngom faram ni ga ra guy e tin nrayog ni nge rin’ Got ni yira ngat ngay ni faanra mmich Got u wun’um?”​—John 11:17-40.

19. Mang fan ni i meybil Jesus u fithik’ e girdi’ u m’on ni faseg Lazarus ko yam’?

¹⁹ Nap’an nchuweg fare malang ni be ning fare yiy, me meybil Jesus nga lang ya nge nang e girdi’ ni n’en nra rin’ e ra rin’ u daken gelngin Got. Me pong ni baga’ laman ni gaar: “Lazarus, moy nga wen!” Me yib Lazarus nga wen ni kan ing ay nge pa’ nruw raba’ ko mad ko gum’eyag ma kan bachi bangi mad nga owchen. Me gaar Jesus: Mpithiged e mad u downgin nge yan.”​—John 11:41-44.

20. Mang e rin’ e piin nra guyed Jesus ni i faseg Lazarus ko yam’?

²⁰ Nap’an nra guyed e re maang’ang ney ma boor piyu Jew ni kar bad ni ngar ayuweged Martha nge Maria e ke mich u wan’rad. Yugu boch i yad e kar ranod ngak e pi Farise ni ngar weliyed e n’en ni ke buch. Mang e rin’ fapi Farise? Chi ngiyal’ nem me ulunguy e Farise nge pi prist e court ni Sanhedrin. Ke gel e marus rorad nra gaargad: “Mang e ngad rin’ed? Ya ke yoor e maang’ang ni ke ngongliy e re moon nem! Faanra da paged ngi i yodorom ma urngin e girdi’ ni bayi mich e cha’nem u wun’rad, ma aram me pig i chel e am nu Roma ngar kirebniged e tempel nge nam rodad.” Me gaar Caiaphas ni ir e prist nib tolang ngorad: “Der pat nga lanin’med ni kab fel’ ni ngam paged taabe’ nge yim’ ni fan ngak e girdi’ ko bin ni ngan kirebnag e re nam ney ni polo’.” Ere chi rofen nem iyan e kar puruynaged rogon ni ngar thanged e fan rok Jesus.​—John 11:45-53.

21. Lazarus ni fas ko yam’ e aram tobolngin e mang?

²¹ Ere bochan ni i sagaal Jesus i yib nga Bethany, ke yog rok ni nge fl’eg ba maang’ang ni dariy be’ nrayog rok ni nge dariy fannag. I pi’ Got gelngin Jesus ni nge faseg be’ ni kab yam’ ni aningeg e rran. Ni mus ko fare Sanhedrin e thingar ra tedan’rad ko n’en ni rin’ Jesus mar rogned ni thingar nli’ ngem’! Re maang’ang nem e aram tobolngin ban’en nib thil ko machib ni tay Jesus​−u m’on ko ngiyal’ i n’em e “dawori taw ko fare awa” machane chiney e “ke taw ko fare awa.”

Uw Rogon Ni Ga Ra Fulweg?

• Uw rogon ni dag Jesus ni manang e maruwel ni ke pi’ Got ngak?

• Mang fan ni togopuluw Jesus ko thin rok Maria u morngaagen fare wain?

• Mang e gad be fil ko n’en ni rin’ Jesus faani togopuluw e girdi’?

• Mang fan ni i sagaal Jesus u nap’an ni ke m’ar Lazarus?

[Pictures on page 8]

I fanay Jesus gelngin ni fan ni nge rin’ e maruwel ni pi’ Got ngak