Ngam Fal’eg I Ayuweg Gum’irchaem
“N’en ni ngari mu ayuweg, e eram gum’irchaem, ya ir tabolngin e yafas.”—PROVERBS 4:23, New World Translation.
1, 2. Mang fan nib t’uf ni ngada ayuweged gum’irchadad?
REB e pumoon ni ke pilibthir ni ma par ko donguch nu Caribbean e keb nga wen u tomren e yoko’ ko gin ni i naf riy. Nap’an ni ke yaliy e tin ni bay u tooben ni ke kireb, ma ke guy fare ke gek’iy nrib ga’ ni immoy nib chuchugur ko garog rok u lan bokum e duw e dakuriy. Me gin ngay me yog ni gaar, ‘Uw rogon ni ke thig e ken n’em, ma fapi gek’iy nib achichig nib chuchugur ngay e ka ba’?’ Ke nang e fulweg ko fare deer rok u nap’an ni ke yan i guy bulbulen fare ke gek’iy ni ke thig nga but’. Fare gek’iy ni gowa ba gel mab mudugil e ke wod u fithik’, ma fare yoko’ e ke gagiyelnag e re magawon nem ni daun guy.
2 Bay e kireban’ nib gel riy nfaanra immoy reb e tapigpig ku Got nib riyul’ ni i m’ug nib gel mab mudugil u kanawoen e Kristiano ma munmun ma ke war e michan’ rok ya bochan ni keb e skeng ngak. Ba riyul’ e thin nu Bible ni be gaar “ka nap’an ni kabran e girdi’, ma ba kireb gum’irchaen.” (Genesis 8:21) Biney e be yip’ fan ni faanra dabni kol e ayuw, ma mus ko fapi gum’ircha’ nib fel’ e rayog ni ngan wawliy nge rin’ e tin nib kireb. Bochan dariy gum’irchaen e girdi’ ni ba flont ni dabi af ngak e tin nib kireb, ma ba t’uf ni ngada lemnaged u fithik’ e yul’yul’ fare fonow ni gaar: “U fithik‘ e pi n’en ni ngan ayuweg, ma ngari mu ayuweg gum’irchaem.” (Proverbs 4:23) Ere uw rogon ni gad ra ayuweg gum’irchadad ni be yip’ fan ban’en?
Ngan Yaliy u Gubin Ngiyal’—Baga’ fan
3, 4. (a) Mang fapi deer e rayog ni ngan fith u murung’agen e bin riyul’ e gum’ircha’? (b) Mang e ra ayuwegdad ni fan ni ngada yaliyed gum’irchadad ni be yip’ fan ban’en?
3 Faan ga ra yan ko togta ni nge guyem, sana ra yaliy gum’irchaem. Gur ni polo’ nib muun ngay gum’irchaem e be dag ni ba gaman e yobung riy? Uw rogon gelngin e racha’ rom? Be par nib mudugil mab gel ni be pomnag gum’irchaem? Ba gaman e chamag ni ga ma ta’? Ke yib e mochuch nga gum’irchaem ndariyfan?
4 Faanra ba t’uf ni ngan yaliy fare gum’ircha’ nib riyul’ u gubin ngiyal’, ma uw rogon gum’irchaem ni be yip’ fan ban’en? Ma yaliy Jehovah. (1 Chronicles 29:17) Ere gad ra yaliy e re n’eney. Uw rogon? Gad ra fith boch e deer ni bod ni gaar: Gu ma pi’ nga gum’irchaeg e ggan nib spiritual u daken e fol babyor ni goo gag ma gu ma un ko muulung? (Psalm 1:1, 2; Hebrews 10:24, 25) Ri ma tiyan’ gum’irchaeg ko thin rok Jehovah ni “bod ba nifiy ni be gak’ u fithik’ e yil rog,” ni be k’aringeg ni nggu un ko maruwel ni ngan wereg Gil’ilungun ma ngan pingeg e girdi’ ngar manged pi gachalpen? (Jeremiah 20:9; Matthew 28:19, 20; Roma 1:15, 16) Kan k’aringeg ni ri nggu athamgiliy, ni nggu un nga boch i rarogon e pioneer nfaanra rayog? (Luke 13:24) Miti mang par ara gin’en ni gu ma ta’ gum’irchaeg riy ni be yip’ fan ban’en? Gu ma guy rogon ni nggu chag ngak yugu boch e girdi’ ni gum’ircharad e kari taareb ko liyor nib riyul’? (Proverbs 13:20; 1 Korinth 15:33) Gad be athapeg ni gad ba pay ni ngada naabgad ko urngin yang nib t’uf e ayuw riy ma ngada rin’ed ban’en ni fan ni ngan yal’uweg fare magawon nib papay.
5. Mang e n’en ni baga’fan riy ni ngan skengnag e michan’?
5 Ri ma yib e skeng ko michan’ ngodad. Pi n’en ney e ra bing e kanawo’ ngodad ni ngada nanged rarogon gum’irchadad. I yog Moses ngak piyu Israel u nap’an ni ke chuchugur ni ngar tawgad nga lan fare Binaw ni kan Micheg ni gaar: “I pag Jehovah ni Got rom ni ngam man u daken e ted u lan aningeg i ragag e duw, ni fan ni nge sobut’nagem, me pag ni ngeb e skeng ngom ngan nang e n’en ni bay u lan gum’irchaem, ko ga ra fol ko fapi motochiyel rok fa danga’.” (Deuteronomy 8:2, NW) Gathi gad ma gin ko lem, nge tin ni gad baadag, ara ngongol ni ma yibi m’ug ko ngiyal’ ni keb ngodad ban’en ni dan lemnag ara ban’en ni ra wawliy lanin’dad? Fapi skeng ni ma pag Jehovah ni ngeb ngodad e ba mudugil ni ra ayuwegdad ni ngada nanged e kireb rodad, ma ra pi’ e tayim ngodad ni ngada rin’ed ban’en ni ngad mon’ogad boch. (James 1:2-4) Manga yigi dabda paged talin ni ngada fal’eged i lemnag u fithik’ e meybil ko tin ni gad ra rin’ u nap’an ni keb e skeng ngodad!
Mang e Be M’ug ko Thin Rodad?
6. Pi n’en ni gad baadag ni ngada weliyed e ra dag rarogon gum’ircha’dad?
6 Uw rogon ni ngari mudgil lanin’ad e tin ni kada chaariyed nga lan gum’irchadad? I yog Jesus ni gaar: “Be’ nib fel’ e ma fek e tin nib nib fel’ ko pi n’en nib manigil ni ke kunuy nga gum’irchaen, machane be’ nib kireb e ma fek e tin nib kireb ko tin nib kireb ban’en ni ke kunuy nge gum’irchaen; ya ra be’ ma be yog l’ugun e pi n’en nib sug u laniyan’.” (Luke 6:45) Thin ni ri gad ma yog e ir e pow nib fel’ ko tin ni bay u gum’irchadad. Ri gad ma weliy murung’agen e chugum nge fel’ngin e fayleng? Ara ri gad ma weliy murung’agen e tirok Got nge tin ni gad be nameg nib peth ko pigpig ku Got? Gad baadag ni ngada upunguyed u fithik’ e t’ufeg e tin kireb ni ma rin’ yugu boch e girdi’ ya dubdad ni ngada wereged ngan nang murung’agen? (Proverbs 10:11, 12) Gad baadag ni ngada weliyed murung’agen yugu boch e girdi’ nge tin ni ke buch ko yafas rorad machane gathi gad ma weliy murung’agen e tirok Got nge tin ni ra fil boch ban’en nib fel’ ngodad? Gathi ireray e pow ni ri gad ma sap ko tin ma rin’ yugu boch e girdi’?—1 Peter 4:15.
7. Mang e gad ra fil ko fare chep ni murung’agen fa ragag i walagen Joseph u rogon ni ngada ayuweged gum’irchadad?
7 Mu lemnag e tin ni ke buch u reb e tabinaw nib ga’. De yog rok fa ragag i pi fak Jakob nib ilal ni nga rogned ngak Joseph ni walagrad nib bitir ngar “nongad u fithik’ e gapas”. Mang fan? Kar awan’gad ya ri ba t’uf ko chitamangirad. Me munmun ma kan flaabnag Josef ko boch e lik’ay ni yib rok Got, ni be dag nib fel’ u wan’ Jehovah, ma aram e n’en ni ke k’aringrad me “gel e fanenikan rorad ngak.” (Genesis 37:4, 5, 11) Kara pied walagrad ni chuway nge mang sib ku be’ ni ri dariy buchuw e runguy rorad ngak. Me ere, kar guyed rogon ni ngar upunguyed e kireb rorad, ma kara banniged e chitamangirad ni nge lemnag nib gamanman ni maloboch e ke li’ Joseph ngem’. Fa ragag i walagen Joseph e de yog rorad ni ngara ayuweged gum’ircharad ko ngiyal’ nem. Faanra bay u lanin’dad ni gad ra gathibthibnag yugu boch e girdi’, gathi aram e n’en ni be dag ni bay e awan’ ara taliyeg u lan gum’irchadad? Rib t’uf ni ngad ayuwgad ni ngada yaliyed nib fel’ rogon e n’en ni keb u l’ugundad ma ngada gurgurgad ni ngada chuweged e tin nib kireb ni gad be lemnag.
8. Mang e ra ayuwegdad ni ngada yaliyed gum’irchadad nfaanra ka da lifithed lugundad?
8 Yugu aram rogon “ndabiyog ni nge lifith Got l’ugun,” ma girdi’ ni de flont e ma lifith l’ugun. (Hebrews 6:18) “Urngin e girdi’ e yad ma lifith l’ugunrad,” aram e n’en ni ke yog fare psalmist u fithik’ e kireban’. (Psalm 116:11) Musku Peter ni apostal ma ke lifith l’ugun ni dalip yay. (Matthew 26:69-75) Ba tamilang, nthingarda ayuwgad ni dabda lifithed l’ugundad, ya be fanenikay Jehovah e “yunmon ni ma ban.” (Proverbs 6:16-19) Faanra ka dogned e thin ni de riyul’, ma ba fel’ ni ngan fal’eg i lemnag e n’en ni ke k’aring. Kada rin’ed e binem e pa’ nbochan e marus ko girdi’? Ma rus ko gechig e ir tapgin? Sana kada ayuweged thidad ni nge dabi kireb ara lem nib siin e ir likngin e magawon? Demtrug rogon, rib puluw ni ngada fal’eged i lemnag fan boch ban’en, ngad sobutan’gad ma nga dogned e kireb rodad u fithik’ e yul’yul’, ma ngada wenignaged ni nge n’ag Jehovah fan e kireb rodad, ma ngada ninged e ayuw ngak ni ngada gelgad ko tin gad ba meewar riy! “Piin piilal u lan e ulung” e ri bay rogorad ni ngar pied e re ayuw nem.—James 5:14.
9. Mang e rayog ni nge m’ug ko meybil rodad u rarogon gum’irchadad?
9 Fulweg ni ke pi’ Jehovah ngak Solomon ni Pilung ni kab pagal u nap’an ni ke ning e gonop nge tamilangan’ ni nga yog ngak, ma aram me yog Jehovah Got ngak ni gaar: “Ya bochan ni re n’eney e ke micheg nib chugur nga gum’irchaem ma dam ning e fel’rogon nge chugum ni boor, nge ta’fan . . . , ma fare gonop nge tamilangan’ e kan pi’ ngom; maku eriray e chugum nge fel’rogon nge ta’fan ni bay gu pi’ ngom.” (2 Chronicles 1:11, 12, NW) Bochan e n’en ni ke ning Solomon nge tin ni de ning, ma aram ke nang Jehovah e tin ni rib t’uf rok. Rogon ni gad ma meybil ngak Got ma mang e be dag u murung’agen gum’irchadad? Be m’ug ko meybil rodad ni ke yib e belel ngodad ko tamilangan’, nge gonop, nge rogon ni ngan nang ban’en? (Proverbs 2:1-6; Matthew 5:3) Baga’ fan u wan’dad e tin nib l’ag ko Gil’ilungun? (Matthew 6:9, 10) Faanra gad ma meybil ndariy fan u wan’dad e thin ni gad be yog, sana ireray e pow nib t’uf rodad ni ngada ted e tayim ni ngada fal’eged i lemnag e tin ni ke rin’ Jehovah. (Psalm 103:2) Urngin e Kristiano e ba t’uf ni ngara tiyan’rad ngar nanged ko mang e be m’ug ko meybil rorad.
Mang e Be Yog e Ngongol Rodad?
10, 11. (a) U uw e ma sum e ngongol ko darngal nge iling riy? (b) Mang e ra ayuwegdad ni dabda ‘uned ko ngongol ni darngal u fithik’ i gum’ircha’dad?
10 Yima yog ni tin ni yima rin’ e ma non ni kab ga’ laman ko thin. Rogon ni gad ma rin’ ban’en e ri ma dag e tin ni bay u fithik’dad. Ni bod e tin ni baaray nib l’ag ko gafarig, ra ngan ayuweg fare gum’ircha’ ma gathi kemus ni ngan siyeg e ngongol ni darngal ya kub muun ngay boch ban’en. Nap’an e Welthin rok Jesus u daken e Burey i yog ni gaar: “En nra sap ngak be’ ni ppin me finey ni manga yugu ra pirew, e ke kireb e rok, ni fan kar pirew u lan i gum’ircha’en.” (Matthew 5:28, NW) Uw rogon ni gad ra siyeg ni dabda uned ko ngongol nib kireb u fithik’ i gum’irchadad?
11 Job ni patriarch mab yul’yul’ e ke dag ban’en nib fel’ ni nge fol e Kristiano ni pumoon nge ppin riy ni kar uned ko mabgol. Ma dariy e maruwar riy ni immoy Job ko gin nib bay e piin ni rugod riy ma ma ayuwegrad u fithik’ e gol nfaanra ba t’uf e ayuw rorad. Machane fare lem ni ngan un ko ngongol ni darngal ngorad e aram e n’en ni ri dabun Job ya ir be’ nib yul’yul’. Mang fan? Ya bochan kari duguliy u wan’ ni dabi changar ngak e piin ni ppin me lemnag e ngongol nib kireb. “Kug micheg ban’en nga lan owcheg,” aray e n’en ni ke yog. “Uw rogon ni nggu changar ngak reb e ppin ni dawori nang e pumoon mu gu lemnag e tin nde machalbog?” (Job 31:1) Yibe athapeg ni ku ngada micheged nga lan owchedad e thin ni aray rogon ma ngada ayuweged gum’irchadad.
12. Uw rogon ni ngam fol ko fare thin ni bay ko Luke 16:10 nge rogon ni ngam ayuweg gum’irchaem?
12 “Ya en nib yul’yul’ u murung’agen e tin ni ba achig ban’en e ku ra par nib yul’yul’ u murung’agen e tin ni baga’ ban’en,” aray e n’en ni yog e en Fak Got, me ulul’ ngay ni gaar, “ma en nde yul’yul’ u murung’agen e tin ni ba achig ban’en e ku ra par nde yul’yul’ ko tin ni baga’ ban’en.” (Luke 16:10) Arrogon, ba t’uf ni ngada yaliyed e ngongol rodad u gubin e rran ko tin ni gowa ba achichig, ni musko ngongol rodad u lan e naun rodad. (Psalm 101:2) Nap’an ni gad be par nga but’ u lan e naun rodad, ni gad be yaliy e television, ara gad be guy fare Internet, ri gad ma fol ko fonow ni bay u Bible ni gaar: “De mat’aw ni nge un u l’ugunmed e thin ko darngal, ara thin nib golong, ara thin ko chogow, ni bochan e gimed girdien Got. Ma ku de m’ag ngomed ni nga mogned e thin nib puwlag, ara thin ni ma yog e balyang, ara thin ni yima tamra’ ngay.”? (Efesus 5:3, 4) Ma uw rogon e cham ni rayog ni ngan yaliy u television ara video games? “Jehovah e ir e be yaliy e piin mat’aw nge piin kireb,” aray e n’en ni i yog fare psalmist, me ulul ngay ni gaar, “ma urngin e girdi’ ni baadag e cham e gu be fanenikayrad.”—Psalm 11:5, NW.
13. Mang fonow e baga’ fan u nap’an ni gad be guy e tin ma yib u gum’irchadad?
13 “Fare gum’ercha’ e kab gel e sasalap riy ko yugu boch ban’en ma rib kireb,” aram e n’en ni yog Jeremiah. (Jeremiah 17:9, NW) Rogon ni ma sasalyeb e gum’ircha’ e rayog ni nge m’ug u nap’an ni gad ra tawey ni ngad mat’awniged e kireb ni kada rin’ed, ma gad ma achichignag e kireb rodad, ma ngada taweygad nga ban’en ni fan pangidad ni rib kireb e nge m’ug ni gathi rib gel e kireb riy, ara ngada weliyed nib pag rogon murung’agen e tin ba fel’ ni kada rin’ed. Fare gum’ircha’ nib kireb e ku rayog rok ni nge dag l’agruw mit e ngongol—ni ma yog boch e thin nrogon nib thil ko tin ni ma rin’. (Psalm 12:2; Proverbs 23:7) Uw feni ga’ fan ni ngada yaliyed u fithik’ e yul’yul’ e tin ni ra yib u gum’irchadad!
Ba Fel’ Lan Owchedad?
14, 15. (a) Mang e lan owchey nib “fel’”? (b) Uw rogon ma ngada ayuweged lan owchedad ni nge par nib fel’ ma ra ayuwegdad ni ngada kol ayuwgad ko fare gum’ircha’?
14 “Lan owchey e bod rogon ba magal ni fan nga dowdad,” aram e n’en ni ke yog Jesus. Me ulul ngay ni gaar: Faanra ba fel’ lan owchem, ma dowam ni polo’ e ba sug ko tamilang.” (Matthew 6:22) Lan owchey nib fel’ e ma changar nga taa ban’en ni be nameg, ara tin ni be finey ni nge rin’, ma dariy ban’en ni ra chafeg nga bang ara pilo’ riy. Riyul’, thingarda yiluyed lan owchedad nga “gil’ilungun ni ngad m’oneged nge tin ba mat’aw rok [Got].” (Matthew 6:33, NW) Mang e ra buch ko gum’ircha’ rodad ni be yip’ fan ban’en nfaanra dabi par nib fel’ lan owchedad?
15 Mu lemnag e tin ni yima rin’ ni fan ni ngan ayuweg e yafas. Ngan pi’ e tin nib t’uf ko tabinaw rodad e aram e n’en ni ba t’uf ni nge rin’ e Kristiano. (1 Timothy 5:8) Machane uw rogon nfaanra yibe wawliy lanin’dad ni nge yog ngodad e tin th’abi biech, nge tin th’abi fel’, nge tin ni ri baadag e girdi’ ni nga yog ngorad ni bod e ggan, nge mad, nge naun nge yugu boch ban’en? Gathi riyul’ ni ra par fare gum’ircha’ nge lem ni ra mang sib riy, ma ra dabki polo’ gum’irchadad ni fan ko pigpig ku Got? (Psalm 119:113; Roma 16:18) Mang fan ni ngari da ted nga lanin’dad e tin nib t’uf nga dowdad ma aram e yafas rodad e ngada fanayed ni ke mus ni fan ko tabinaw rodad, nge siyobay, nge boch e chugum? Mu lemnag fare fonow ni kan thagthagnag ni gaar: “Mu ayuwgad, ma dab mpaged gimed nguum pired ni ba ga’ ni mur ni ke pag rogon nge muun rrum e gimed be maruweliy, nge pi n’en ni ma magafan’uy ngay ko biney e tamilang, ya ra taw ngak urngin e girdi’ nu fayleng ni bod rogon ba wup ni pangthal.”—Luke 21:34, 35.
16. Mang fonow ni ke pi’ Jesus u murung’agen lan owchey, ma mang fan?
16 Fare lan owchey e ir e kanawo’ ni baga’ fan nib peth ko fare lem nge fare gum’ircha’. N’en ni ra sap lan owchedad ngay nib n’uw nap’an e rayog ni nge k’aring nge thil e lem rodad, nge lem rodad nib elmirin, nge ngongol rodad. I fanay Jesus e thin ni be yip’ fan ban’en, me weliy murung’agen gelngin e n’en ni yibe sap ngay ni ra wawliy lanin’uy me yog ni gaar: “Ere faanra waliyem e ba’ ni mat’aw i owchem ngam dol’, ma ga luf ngam n’ag. Ya kab fel’ ni nge chuw bangi dowam ko bin ni ngan nin’ dowam ni polo’ nga Gehenna.” (Matthew 5:29, NW) Thingar dabni pag lan owchey ni nge tiyan’ ko pi n’en nib kireb. Ni bod ni, thingar dabni pag ni nguun par ni fan nga ban’en ni kan ngongliy ni nge pug e arar nge lem ni kireb.
17. Uw rogon ni gad ra fol ko fare thin ni bay ko Kolose 3:5 ma ra ayuwegdad ni ngada ayuweged gum’irchadad?
17 Changar, e riyul’ ni gathi kemus e re e thamtham rodad nrayog ni nge chagiydad ko fayleng. Yugu boch e thamtham, bod ni ngan math nga ban’en ara ngan rungaag, e ku bay e tin ngar rin’ew, ma aram kub t’uf ni ngada rin’ed boch ban’en ni fan ni ngada ayuweged yuyang ko fare dowef rodad. I fonownagey Paul ni apostal ni gaar: “Ere thingar mu lied ngem’ e ar’ar nu fayleng ni be maruwel u fithik’ i dowmed, ni aram e darngal, nge puwlag, nge ar’ar nib kireb ni ma wawliy e girdi’ ko denen, nge chogow ya aram e ngongol ni bod rogon e meybil ko liyos.”—Kolose 3:5.
18. Mang boch ban’en ni thingarda rin’ed ni de m’ag ko lem nib kireb?
18 Ar’ar nib kireb e rayog ni nge sum u fithik’ e lem rodad. Ra nge par u lanin’uy e re n’eney ma ra gel e ar’ar nib kireb, ma ra un fare gum’ircha’ ngay. “Ma aram me diyen e tin nib kireb niy be ar’arnag nge gargeleg e denen.” (James 1:14, 15) Ma boor e girdi’ ni ma yog ni aram e kanawo’ ni ra fekey ko ngongol ni golong. Uw feni ga’ fan ni ngada suguyed e lem rodad ko tirok Got! (Filippi 4:8) Ma faanra sum u lanin’dad e lem nib kireb, ma ngada athamgilgad ni ngada chuweged.
‘Ngan Pigpig Ku Jehovah nib Polo’ Gum’irchaey
19, 20. Uw rogon ni ra fel’ rogodad ko pigpig ku Jehovah u reb e gum’ircha’ nib polo’?
19 Nap’an ni ke pilibthir David ni pilung me yog ngak e bitir rok ni pumoon ni gaar: “Solomon ni fakag, ngam tayfan e Got ko chitamam ma ngam pigpig ngak u polo’ i gum’irchaem ngu fithik’ e falfalan’; ya be yaliy Jehovah urngin e gum’ircha’, ma urngin ban’en ni yibe lemnag e be maruweliy nge nang.” (1 Chronicles 28:9, NW) I yibilay Solomon ni nge yog ngak reb e “gum’ircha’ ni ma fol.” (1 Kings 3:9) Machane, i mada’nag reb e skeng nib mo’maw’ ni nge ayuweg gum’irchaen nge par ni aram rogon u polo’ e yafas rok.
20 Gathi kemus nib t’uf rodad reb e gum’ircha’ nib fel’ u wan’ Jehovah ya kub t’uf ni ngada ayuweged. Thingarda chaariyed nga fithik’ i gum’irchadad fapi n’en ni ma puguran e Thin rok Got ngodad—ma aram e rayog ni ngeb angin ngodad. (Proverbs 4:20-22) Kub t’uf ni ngada yaliyed gum’irchadad ni gubin ngiyal’, ma ngada fal’eged i lemnag u fithik’ e meybil ko mang e be m’ug ko thin rodad nge ngongol rodad. Mang felngin ere fal’eg i lemnag nem ni faanra dabda fal’eged i gay e ayuw rok Jehovah ni nge yal’uweg urngin e kireb ni kad pirieged? Ma uw feni ga’ fan ni ngada koled ayuwngin e tin ma fek fapi thamtham rodad! Ra ngad yodorgad, ma rriyul’ ni “fare gapas rok Got ni kab ffel’ ko urngin e lem e ra matangiy [gum’irchadad] nge gelngin [laniyan’dad] u daken Jesus Kristus.” (Filippi 4:6, 7) Arrogon, ngada duguliyed u lanin’dad ni ngada ayuweged gum’irchadad nrogon ni kab fel’ ko urngin ban’en ni ngan ayuweg ma ngada pigpiggad ku Jehovah u polo’ i gum’irchadad.
Ka Ga Manang?
• Mang fan ni baga’ fan ni ngan ayuweg fare gum’ircha’?
• Uw rogon ma ngada fal’eg i lemnag e thin ni gad ma yog e ra ayuwegdad ni ngada ayuweged gum’irchadad?
• Mang fan nib t’uf ni nge par nib “fel” lan owchedad?
[Pictures on page 17]
Mang e gad ma weliy murung’agen u nap’an e machib u mit e tabinaw i yan, ngu nap’an e muulung, ngu lan e tabinaw?
[Pictures on page 19]
Fare lan owchey nib fel’ e dabi sor nga bang