Fare Magawon ko Yu Thal I Girdi’ Nib Thilthil Tolngin

“RA NGE TAAREB TOLNGIN E GIRDI’ MA SANA RA YAN I AW NI BA MAT’AW, MACHANE DARIY BA GELNGIN U FAYLENG NI RAYOG NI PINGEG NGE RIYUL’.”

Aray rogon ni yog Honoré de Balzac, ni be’ u France nib tayoloy babyoren boch ban’en u nap’an e bin 19 e chibog. Ba puluw u wan’um e n’en ke yog? Boor e girdi’ ni manang u wan’ ni yu thal i girdi’ ara yu thal i binaw nib thilthil e ba kireb. Machane, ke mada’ ko biney e chibog ni 21, ma girdi’ e ka yad be par ni kab thilthil tolngin e binaw rorad.

CALVIN COOLIDGE, ni president nu Meriken ko duw ni 1923 nge mada’ ko 1929, e i lemnag e magawon ko yu thal i girdi’ nib thilthil mi i weliy murung’agen ni ngan “taleg e tin ba tolang e dodow.” Ma dariy fan, ya nap’an 40 e duw nga tomuren ni i president Coolidge, ma fare Kerner Commission, e ni duguliy ni nge gaweg rarogon yalen yu ulung i girdi’ nge boch, mar daged ni kar rusnaged ni rani l’agruw raba’ e girdi’ nu Meriken: “barba’ e talumor, ma barba’ e wechwech—ni yow ba dar ma de taareb tolingrow.” Bay boch e girdi’ ni be yog ni re n’en nem nnog e ke riyul’ ni aram e “rogon e par nge rarogon nge raen e girdi’ e ke ki’ ma be ga’ i yan” u lan e re nam nem.

Mang fan nib mo’maw’ ni ngan thiliyeg e lem ko girdi’ ni nge taareb rogon e girdi’? Reb i fan ni baga’ e rarogon e girdi’. Nap’an e bin 19 e chibog ma be’ u France ni ma fal’eg boch e kachido ni Henry Becque fithingan e gaar: “N’en ni ri be mo’maw’nag ni nge yog ni nge taareb rogon e girdi’ e bochan ni goo gad baadag ni nge taareb rogodad ko ani ba tolang ngodad.” Maku reb, ni yima yog e girdi’ e yad baadag ni nge taareb rogorad ko ani ba’ nga dakenrad ni aram e piin baga’ lungurad ko fare binaw; ma de yoor e girdi’ ni ra fel’ u wan’rad ni ngar achignaged mat’awrad nge fel’ ni ma yib ngorad ngar taareb rogongad ko piin ni yad ba sobut’ ngorad.

Kafram, ma uni gargeleg e girdi’ ni ka nog ni yug girdi’, ma boch i yad ba tolang e binaw rok, ma boch e ku rayog ni ba pilung. Ka bay e re n’en nem u yu yang e nam e chiney. Machane, ke yoor e nam e chiney, ni salpiy e be yog e thin—ko bay e salpiy fa dariy—aram e nen be duguliy ko gab sobut’, fa ga bay u lukngun, fa thal nib tolang e girdi’. Machane, ku bay boch ban’en ni ku ma yu thalnag e girdi’, ni aram e raen e girdi’, nge rogon e skul, nge en manang i poy e yol. Ma bay yu yang, ni rogon ba ulung e girdi’ e ir e baga’ fan, ni bod ni yima sap ngay nib sobut e ppin.

Ke Samathmath e Athap?

Motochiyel u rogon mat’awun e girdi’ e ke ayuweg i achignag boch ere yalen nib aray ko yu thal i girdi’. Kan fal’eg e motochiyel u Meriken nib togopuluw ko bin baaray ni yibe kieg e girdi’ ni reb e raen nge reb. Ma kan chuweg ko motochiyel nu South Africa e thil u raen e girdi’ ya nge urngin e girdi’ ma taareb rogon. Sib, ni immoy e ka yugu aram rogon ni ka bay e chiney, machane ke togopuluw ko motochiyel u boor yang u fayleng. Ma court e chiney e ke k’aring ke yog ni ngan nang mat’awun e girdi’ nga taferad ni piin ni ri girdien e binaw, ma motochiyel nib togopuluw ko thilthil ko yuraba’ i girdi’ ara raen e girdi’ e ke ayuweg e yu thal ni baaray e girdi’ ni yad ba sobut’.

Ere re nen’ey e be yip fan ni aram e ke m’ay e thilthil ko yu thal i girdi’? Gathi kari m’ay. Yugu aram rogon ni sana ke war boch e re lem nem ko yu thal i girdi’, maku be yib i m’ug boch e thil u thilin e girdi’ nib biech. Fare ke babyor ni Class Warfare in the Information Age e be gaar: “Piin ni boor salpiyrad ni yad be pi’ yibe maruwel ngay nge piin ni be maruwel ngay e susun dabra yuraba’gad, ma aram e n’en be buch e chiney, ya yu thal i girdi’ ney e kara noch ulunggad ni yad ba damumuw.”

Ere re nen n’ey ni ba yu thal e girdi’ e ra par ni manemus ni be kieg e girdi’? Bin migid e article e bayi dag, ni gathi ban’en ni dakuriy e athap riy nga bang.