Ngam Dag “Gubin E Sumunguy Ngak Urngin E Girdi’”
“Nguum puguran ngorad . . . nguur pared ni thabthabel lanin’rad, ni yad be dag ni ri yad ba sumunguy ngak urngin e girdi’.”—TITUS 3:1, 2, NW.
1. Mang fan ni gathi gubin ngiyal’ nib mom ni ngan sumunguy?
“UM FOLWOKGAD rog,” aram e n’en ni yoloy Paul ni apostal, “ni bod rogon ni gu be folwok rok Kristus.” (1 Korinth 11:1) Urngin e pi tapigpig rok Got e be athamgil ni ngar folgad ko re fonow ney. Tin riyul’ riy, e de mom, ya bochan nke af ngodad e ngongol ko bin som’mon e galabthir rodad ni lem nib siin nge boch e ngongol nde puluw ko tin ni dag Kristus. (Roma 3:23; 7:21-25) Yugu aram rogon, rogon ni yira dag e sumunguy, ma gadad gubin e nra fel’ rogodad riy nfaanra nguud athamgilgad. Machane de gaman ni ngad pagedan’dad ko tin gad be tafinaynag. Mang boch ban’en ni kub t’uf?
2. Uw rogon ma rayog ni ngada “daged ni ri gad ba sumunguy ngak urngin e girdi’”?
2 Sumunguy ni yib rok Got e ir bang ko wom’engin e kan ni thothup. Ra ngarda folgad u rogon ni be pow’iydad gelngin Got, ma ngari gagiyel wom’engin rodad. Ma kemus ni ireray ngal’an ni rayog ni ngad daged ni “ri gad ba sumunguy” ngak urngin e girdi’. (Titus 3:2) Ngad yaliyed ko uw rogon ni ngad folwokgad rok Jesus ko tin ni i rin’ ma rayog ko piin ni ra chag ngodad ni “ngar pirieged e toffan.”—Matthew 11:29; Galatia 5:22, 23.
U Lan e Tabinaw
3. Mang magawon ko tabinaw ni be m’ug nifengin e fayleng riy?
3 U lan e tabinaw e ba yang ni baga’ fan ni ngan dag e sumunguy riy. Fare World Health Organization e be susunnag ni kab gel e gafgow ni ma ta’ e piin ni ppin nbochan e maangach ni ma buch u lan e tabinaw ko accident ni ma buch u kanawo’ nge malaria. Ni bod, u London, ngu England, ma 25 pasent ko urngin e cham nib elmirin e ke buch u lan e tabinaw. Fapi polis e baga’ ni yad ma mada’nag e girdi’ ni be dag ni kar damumuwgad ni yad be “tolul ma yad be yaba’.” Ma kab gel e kireb riy, ya boor e yu wu’ i mabgol e kar paged e “damumuw nra kirebnagey” ni nge kirebnag e tha’ u thilrad. Urngin e pi n’ey e be m’ug “nifengin e fayleng” riy ma re ngongol ney e dariy tagil’ u lan e tabinaw ko Kristiano.—Efesus 4:31; 1 Korinth 2:12.
4. Ngan sumunguy u tabinaw ma mang angin?
4 Ba t’uf rodad e kan ni thothup rok Got ma rayog ni ngad togopuluwgad ko lem ko fayleng. “Gin’en ni bay fare kan ni thothup rok Jehovah riy, e ba’ e puf rogon riy.” (2 Korinth 3:17, NW) T’ufeg, nge gol, nge t’ar laniyan’, nge gum’an’ e ra gelnag e m’ag ko yu wu’ i mabgol ni dawora flontgad. (Efesus 5:33) Lem nib sumunguy e ra falfalan’nag e tabinaw ma ireray e n’en nib mat keru’ ko tugthin nge cham ni ke kirebnag boor e tabinaw. Thin ni be yog be’ e baga’ fan, machane rogon ni ma non e ra dag e n’en ni ba’ u lan gum’irchaen. Runguy nge magafan’ ni kan weliy nib chag ngay e sumunguy e ra baudeg lanin’uy. I yoloy Solomon ni Pilung nib gonop ni gaar: “Lungun be’ nni fulweg nib sumunguy e ma chuweg e damumuw, ma lunguy nni fulweg u fithik’ e thin nib gel e ma k’aring e damumuw.”—Proverbs 15:1.
5. Uw rogon ma ngan dag e ngongol ni sumunguy e ra ayuweg reb e tabinaw ni girdi’ riy e ba thil thil e teliw rorad?
5 Felngin e sumunguy e ri baga’ fan u lan reb e tabinaw ni girdi’ riy e ba thil thil e teliw rok. Ku ra ngan rin’ ban’en u fithik’ e gol, ma ra ayuweg ni nge thiliyeg laniyan’ e piin ni dabun e machib nge t’uf Jehovah rorad. I fonownag Peter e piin Kristiano ni leengiy ni gaar: “Ma ku er rogomed pi leengiy nthingar um folgad rok pi figirngimed, ni fan e faanra ba’ boch i yad ndawori mich e thin rok Got u wan’rad ma rayog ni nge mich u wan’rad nbochan pangimed. Ma aram e dakuriy fan bbugithin ni nga mogned ngorad, ya bay ra guyed rogon feni machalbog pangimed nge rogon ni gimed be ta’ farad. Ma susun e dab mu ted ban’en nga dowmed ni nge fal’eg yaamed ngam pidoranggad, ni bod rogon ni gimed ma fal’eg rogon piyan lolugmed, ara churuwo’ ni gimed ma tay nga dowmed, ara mad ni gimed ma yin’. Ya lanin’med e nge par nib pidorang, ni aram e pidorang ndabi m’ay ni aram e lem nib sumunguy ma ba gapas, ni ir e baga’ fan u mit Got.”—1 Peter 3:1-4.
6. Uw rogon ni ra ngan dag e ngongol ni sumunguy ma ra gelnag e m’ag u thilin e gallabthir nge bitir?
6 Tha’ u thilin e gallabthir nge bitir e rayog ni nge kireb, ni baga’ ni faanra dariy e t’ufeg ku Jehovah riy. Machane u lan e tabinaw ko urngin e Kristiano, mab t’uf ni ngarin dag e sumunguy riy. I fonownag Paul e pi matam ni gaar: “Dab umu k’aringed e damumuw ngak e pi fakmed, machane nguum chuguliyed yad mi gimed be llowan’nagrad ma gimed gagiyegnag lanin’rad u kanawoen Jehovah.” (Efesus 6:4, NW) Faanra ke gagiyel ni bay e sumunguy u lan reb e tabinaw, ma rib gel e tha’ u thilin e gallabthir nge bitir. Dean, ni bagayad fa lal i bitir, e keb ngan’ murung’agen e chitamangin ni gaar: “Chitamag e be’ ni rib sumunguy. Dagur lemnag ni immoy ba ngiyal’ ni kug maluagthingow—ni mus nga nap’an ni kab fel’ yangareg. Gubin ngiyal’ ni rib sumunguy, ni mus nga nap’an ni keb e damumuw ngak. Yu ngiyal’ e ma yog ni nga gu wan nga singgil rog ni ba’ n’umngin nap’an ara yog ngog murung’agen boch ban’en ni ri gu baadag ni nggu rin’ ndabkiyog ni nggu un ngay, machane dagu ra maluagthingow. Gathi kemus ni ir e chitamangimad. Ya ku ir e tafager romad, ma dubmad ni nggu kireban’naged laniyan’.” Sumunguy e riyul’ ni ri ma ayuweg ni ngari fel’ e m’ag u thilin e gallabthir nge bitir.
Ngiyal’ ni Gad Be Machib
7, 8. Mang fan nib ga’ fan ni ngan sumunguy u nap’an ni yibe machib?
7 Maku yu yang nib ga’ fan ni ngan sumunguy riy e nap’an ni yibe machib. Nap’an ni gad be wereg fare thin nib fel’ ko Gil’ilungun ngak yugu boch e girdi’, ma gad ma mada’nag e girdi’ nib thil thil rarogorad. Boch i yad e ma falfalan’ ni ma motoyil ko thin u murung’agen e athap ni gad be fek i yan ngorad. Boch i yad, e sana ma togopuluw ni boor tapgin nib thil thil. U roy, e fare sumunguy e ba ayuw ngodad ni baga’ ma aram e rayog ni ngad lebguyed e maruwel rodad ni ngan wereg e machib ni yan nge mada’ ko gin nth’abi palog u fayleng.—Acts 1:8; 2 Timothy 4:5.
8 I yoloy Peter ni apostal ni gaar: “Ngam thothupnaged Kristus ni fare Somol u lan gum’irchamed, ma gubin ngiyal’ ni ngam fal’eged rogomed ngam weliyed ban’en ngak urngin e girdi’ ni be fith murung’agen e athap romed, machane ngam rin’ed u fithik’ e sumunguy nge ta’ fan nib gel.” (1 Peter 3:15, NW) Bochan ri gad ma ta’ fan Kristus ni ir e Ma Dag ban’en ngodad ni ngad folgad riy, ma ngad kol ayuwgad ni ngad daged e sumunguy nge ta’ fan u nap’an ni gad be machibnag e piin yad ba maangach u rogon ni yad ma non. Re ngongol ney e baga’ ni ma yib angin nib gel.
9, 10. Mu weliy murung’agen e n’en ni buch u nap’an ni yibe machib ni be dag feni ga’ fan ni ngan sumunguy.
9 Nap’an ni leengin Keith e yan ni nge guy e ani be tugtuguy e mab ko apartment rorad, me par Keith ni de yib. Ma nap’an ni nang leengin Keith ni cha’ nem e bagayad e Pi Mich rok Jehovah, me yog e thin u fithik’ e damumuw ni be yog ni Pi Mich e yad e girdi’ ni ma gafgownag e bitir. Me par fare walag ni de damumuw. Me non u fithik’ e sumunguy ni gaar: “Ke kireban’ug ni aram rogon e n’en ni ga be lemnag. Rayog ni nggu dag ngomew murung’agen e tin ni ke michan’ e Pi Mich rok Jehovah ngay?” Be motoyil Keith ko sabethin rorow me yib nga langan e mab meb i taleg e sabethin rorow me yan fare walag.
10 Me taaboch, mar kalgowngan’row ya kar nonow nib gel ko facha’ ni keb ni nge guyrow. Kari pug e tafinay rorow feni sumunguy. Kar gingow ya tomren taareb e wik me sul fare walag ngorow, me pag Keith nge leengin ni nge fal’eg i weliy e Thin nu Bible ni tin ke michan’ ngay. “U lan e gal ni migid e duw, ma ri ugu motoyilgow ko thin ni ma yog yugu boch e Pi Mich,” aram e n’en ni ka rognew u tomren. Me yow adag ni ngan fil e Bible ngorow, me munmun ma kan taufenagrow ni kar dagew ni kar ognagew e yafas rorow ngak Jehovah. Kari taw’ath fare Mich ni ir e som’mon ni keb ni nge guy Keith nge leengin! Boch e duw ni ke yan ma fare Mich e ke mada’nagrow me pirieg ni chiney e ka ra mangew walagen ni ppin nge pumoon nib spiritual. Sumunguy e ke yib angin.
11. Uw rogon ma sumunguy e ra fal’eg rogon kanawoen be’ nge adag e tin riyul’ ko Kristiano?
11 Bochan e n’en ni ke buch ko yafas rok Harold ni ba salthaw, e ke k’aring ni nge mang be’ ni tadamumuw ma ke maruwaran’ ko bay Got fa dariy. N’en ni ke tomalnag e magawon rok Harold, e aram ke marwoth ya ke un ko karro ni ke maadad nbochan e en be kol e yap’ riy e ba chingaw. Nap’an ni ke yib e Pi Mich rok Jehovah nga tabinaw rok ni ngar guyed, me yog ngorad ni dabkuur bad ngak. Machane reb e rran, ma reb e Mich ni Bill fithingan e keb ni nge guy be’ ni baadag e machib ni ma par nib chuchugur ko naun ni ma par Harold riy. Bochan nke oloboch, me tugtuguy Bill e mab ko naun rok Harold. Nap’an ni keb Harold ni be fanay l’agruw e sog nge bing e mab, ma aram me gurgurnag Bill ir ni nge wenig ngak, me weliy ni keb ni susun ni nge guy be’ u reb e tabinaw nib chuchugur ko naun rok. Ma mang e ke rin’ Harold? De nang Bill, ni ke yaliy Harold reb e news ko television ni be dag e Pi Mich ni kar maruwelgad u taabang kar mu’naged i toy reb e Kingdom Hall nde n’uw nap’an. Kari falfalan’ ya bochan ke guy e girdi’ ni yoor ni yad be maruwel u taabang, ma aram ke thil rogon e lem rok ngak e Pi Mich. Ke falfalan’ nbochan ke wenig Bill u fithik’ e gol me dag nib sumunguy, me adag ni ngeb e Pi Mich ngar guyed. Me fil e Bible, me mon’og, me un ko taufe ke mang reb e tapigpig rok Jehovah.
U Lan e Ulung
12. Mang e ngongol ko fayleng e thingari siyeg e ulung ko Kristiano?
12 Fa bin dalip e gin’en nib ga’fan ni ngan sumunguy riy e lan e ulung ni Kristiano. Cham ko thin e rib ga’ ni ma buch u fithik’ e girdi’ e chiney. Maluagthin, nge tugthin, nge cham ko thin e aram e n’en ni ma rin’ e piin ni tafinay rorad e ba taareb rogon ko girdi’ nu fayleng. Yu ngiyal’, ma re ngongol ko girdi’ nu fayleng ney e ma yan nga lan e ulung ko Kristiano nib sasagaal ma wenegan e yad ma maluagthin ma yad be cham ko thin. Piin walagdad ni ma ayuweg e ulung e ma kireban’rad ko ngiyal’ ni yad ma yal’uweg e pi magawon ney ni aram rogon. Yugu aram rogon, ma t’ufeg rorad ngak Jehovah nge ngak pi walagrad e ra k’aringrad ngar ayuweged e piin kar olobochgad ngar kalgadngan’rad.—Galatia 5:25, 26.
13, 14. Mang angin nfaanra “ngan fil ban’en u fithik’ e sumunguy ngak e piin ma togopuluw”?
13 Nap’an e bin som’mon e chibog, me Paul nge Timothy e kar mada’nagew e magawon ni yib rok boch e girdi’ u lan e ulung. I ginang Paul Timothy ni nge kol ayuw rok e pi walag ni bod rogon e rume’ nni “ngongliy ndariy e ta’ fan.” I weliy Paul ni, “Sib rok Somol e de t’uf ni nge un ko cham,” ya “ba t’uf ni nge sumunguy ngak urngin e girdi’, ma bay rogon ni nge fil ban’en ngak e girdi’, ma be par ni be gagiyegnag laniyan’ nge dabi un ko tin kireb, ma be fil ban’en ngak e girdi ni ma togopuluw u fithik’ e sumunguy.” Faan gad ra par nib sumunguy ko ngiyal’ ni yibe k’aring e damumuw ngodad, ma ra ayuweg e piin ma togopuluw ngar gonopiyed e gathibthib ni kar ted. Ma angin ni ra yib, e rogon ni yoloy Paul, e sana ra pagrad Jehovah, ‘ngar kalgadngan’rad nra pow’iyrad ko tamilangan’ ko thin riyul’ nrib puluw.’ (2 Timothy 2:20, 21, 24, 25, NW) Mu lemnag ni i pethuy Paul e ngan gagiyegnag laniyan’ ko sumunguy.
14 I fol Paul ko thin ni i machibnag ngak e girdi’. Nap’an ni i mada’nag Paul “fapi apostal ni yugu ban’en” u lan e ulung nu Korinth, me fonownag e pi walag ni gaar: “I gag Paul e gu be wenig ngomed - i gag faanem ni ka nog nib sobut’an’ug ma gub gol ko ngiyal’ ni gu ba’ romed, machane dagur tamdag ni nggu non ngomed nib gel ko ngiyal’ ni gub mal’af romed.” (2 Korinth 10:1; 11:5) Riyul’ ni i folwok Paul rok Kristus. Mu lemnag ni i wenig ngak e pi walag ney “u daken e sumunguy” rok Kristus. Bochan e re n’em me yog ni nge siyeg e ngongol ni tolangan’. Fonow ni pi’ e mmutrug ni ke pug e tafinay rok e girdi’ u lan e ulung ni ma fol. Me ayuweg ni nge fel’ e tha’ u thiliy ni ke kireb me ayuweg ni nge gagiyel e gapas ma nge taareban’ e girdi’ u lan e ulung. Gathi ireray e ngongol ni ngad athamgilgad ni ngad folwokgad riy? Piin piilal e rib t’uf ni ngar ngongolgad ni bod Kristus nge Paul.
15. Mang fan nib ga’ fan ni ngan sumunguy u nap’an ni yibe pi’ e fonow?
15 Fare maruwel ni ngan ayuweg yugu boch e girdi’ e mmutrug ni gathi kemus ni fan ko ngiyal’ ni dariy e gapas ma de taareb laniyan’ e girdi’ u lan e ulung. Ba n’uw nap’an u mon ni dawori kireb e tha’ u thilin e pi walag, mab t’uf ni ngan pow’iyrad u fithik’ e t’ufeg. “Pi walag, yugu ra ke oloboch be’ ke denen u m’on ndawori naab, ma gimed ni kam ilalgad ko tirok Got e ngam guyed rogomed ngam ayuweged e cha’ nem nga ki fel’ rogon biyay,” i fonownag Paul ni aram rogon. Machane uw rogon? “U fithik’ e lem nib sumunguy, ni ra bigimed ma nge kol ayuw, ya richey mu kum mulgad.” (Galatia 6:1, NW) Nguun dag “e lem ni sumunguy” e gathi gubin ngiyal’ nib mom ni ngan rin’, ni baga’ ni bochan urngin e Kristiano, nib muun ngay e piin pumoon ni kan dugliyrad, ma ku ba’ e denen rorad. Yugu aram rogon, ma fonow u fithik’ e sumunguy e ra ayuweg be’ me yog rok ni ngaki fal’eg rogon biyay e yafas rok.
16, 17. Mang e ra yog ni ayuweg be’ ni be togopuluw ni nge fol ko fonow?
16 Ko thin ni Greek, ma fare bugithin ni kan thiliyeg ni nga kun “fal’eg rogon biyay” e ku rayog ni nge yip’ fan ni ngan sulweg ara ngan yaluweg e yil ni ke m’ing, ni aram e n’en nib amith. Fare togta ni ma yog e thin ni ra ayuwegey ni ir e nga ki fal’eg rogon biyay e yil ni ke kireb e ma yog e thin nib fel’ u wan’uy u murung’agen e n’en ni be rin’. Bochan nbe dag ni der rus e ra fal’eg lanin’uy. Boch e thin ni nga nog nsom’mon e ra ayuweg ni ngan chuweg e lem ni ke magawon. Maku, ra ngan fal’eg rogon biyay e tirok Got e sana ba amith. Machane sumunguy e ra ayuweg ni nge fel’ u wan’uy, ma aram e rayog ni nge fel’ biyay e tha’ u thiliy me fal’eg e kanawo’ ko cha’ nem ni ke denen nge thiliyeg e ngongol rok. Yugu aram rogon ni som’mon e yima togopuluw ko fonow, ma feni sumunguy fa cha’ ni be ayuweg e ra t’ar ni nge m’agan’ ngay ni nge fol ko fonow u Bible nib fel’.—Proverbs 25:15.
17 Nap’an ni yibe ayuweg yugu boch e girdi’ ni ngara fal’eged rogon e yafas rorad bayay, ma rayog ni nge buch ni yira lemnag ni fare fonow ni kan pi’ e fan ni ngan thibthibnagrad. Reb e ta yol e ke weliy ni gaar: “Nap’an ni yira fonownag yugu boch e girdi’ ma baga’ ni gowa yibe towasariy, arfan ni rib t’uf ni ngan sobut’an’.” Ngan maruweliy nge gel boch e sumunguy ni ngan sobut’nagey ma ra ayuweg e Kristiano ni tafonow nge siyeg e biney e magawon.
“Ngak Urngin e Girdi’”
18, 19. (a) Mang fan ni piin Kristiano e sana mo’maw’ ngorad ni ngar sumunguygad ngak e girdi’ nu fayleng ni bay mat’awrad? (b) Mang e ke ayuweg e piin Kristiano ni ngar daged e sumunguy ngak e piin bay mat’awrad, ma mang angin ni rayog ni ngeb?
18 Reb ni ke pirieg boor e girdi’ nib mo’maw’ ni ngan dag e sumunguy riy e nap’an ni yibe sabliy e girdi’ nib tolang mat’awrad nu fayleng. Tin riyul’ riy, u rogon ni ma rin’ e piin ni bay e liw rorad nib tolang ban’en e be dag ni yad ba maangach ma dariy e runguy rorad ngak yugu boch e girdi’. (Eklesiastes 4:1; 8:9) Machane, t’ufeg rodad ni fan ku Jehovah e ra ayuwegdad ni ngad ted fan e liw rok nth’abi tolang ma ngad pied ngak girdien e am e ta’ fan ni bay e gin nge mus riy. (Roma 13:1, 4; 1 Timothy 2:1, 2) Yugu demtrug rogon ma piin nib tolang e liw rorad e yad ma guy rogon ni ngar lichnaged e tayim rodad ni ngad daged ngak e girdi’ ni yoor e pigpig rodad ku Jehovah, ma m’agan’dad ngay ni ngad gayed boch e kanawo’ ni kab mab ni ngad pied e maligach rodad u l’ugundad.—Hebrews 13:15.
19 Demtrug rogon ma de t’uf ni ngad manged girdi’ ni tacham. Ngad athamgilgad ni nge par nib puluw lanin’dad machane ri dabda paged kenggin e motochiyel nib mat’aw. Ireray e kanawo’ ni be lek pi walagdad ni bay u 234 e nam u fayleng i yan ni yad be machib ni baga’ angin. Kad folgad ko fonow rok Paul ni “ngan par u tan pa’ e am nge piin ba tolang mab pilung, ma nge m’agan’uy ngay ni ngan rin’ urngin e tin nib fel’, ma dab u nog e thin nib kireb ngak be’, ma ngan siyeg e cham, mab puluw lanin’uy, ma ngan dag e sumunguy ngak urngin e girdi’.”—Titus 3:1, 2.
20. Mang taw’ath e bay ni ke yog ngak e piin ke dag e sumunguy?
20 Boor e flaab ni ma yib ko piin ma dag e sumunguy. “Nge felan’ e piin nib sumunguy lanin’rad,” ireray e n’en ni yog Jesus, ya “yad ra tafanay e fayleng.” (Matthew 5:5, NW) Piin walagen Kristus ni kan dugliyrad ko kan ni thothup, e yad manang ni ke mudugil e felfelan’ rorad nge fare taw’ath ni bayra gagiyegnaged e fayleng nbochan dar talgad i dag ni yad ba sumunguy. Ma fare “ulung ni baga’” ko “yugu boch e saf,” e yad be par ni yad ba sumunguy ma ri yad be athapeg ni nguura pared u Paradis u roy u fayleng. (Revelation 7:9; John 10:16; Psalm 37:11) Uw feni fel’ e re athap ney boch nga m’on! Ere, dabda paged talin e thin rok Paul ni be puguran ngak e Kristiano u Efesus ni gaar: “I gag e cha’ ni kug kalbus ni bochan e gu be pigpig ngak Somol, e ri gu be wenig ngomed ni ngi i par ngongolmed ko fare fol ni ke m’ay i tay rok Got ko fa ngiyal’ ni piningmed riy. Mu pired nib sobutan’med ma gimed ba sumunguy.”—Efesus 4:1, 2.
Ngan Sul Nga Daken
• Ra ngan dag e sumunguy ma mang boch e flaab nra yib riy
• u lan e tabinaw?
• u nap’an ni yibe machib?
• u lan e ulung?
• Mang taw’ath e kan micheg ngak e piin nib sumunguy?
[Picture on page 25]
Sumunguy e rib ga’ fan u lan e tabinaw ni girdi’ riy e ba thil thil e teliw rorad
[Picture on page 25]
Sumunguy e ma gelnag e m’ag u thilin e tabinaw
[Picture on page 27]
Mu weliy ban’en u fithik’ e sumunguy nge ta’ fan nib gel
[Picture on page 28]
Rogon e sumunguy ni bay rok e en tafonow e ra ayuweg e en ke oloboch