Thin Rok Jehovah e Ba Fas

Tin Baga’fan ko fare Babyor ni Deuteronomy

FARE duw e 1473 B.C.E. Ke yan aningeg i ragag e duw ni ka nap’an ni i ayuweg Jehovah pi fak yu Israel kar chuwgad u Egypt. Tomren ni u ranod u daken e ted i yan ni der tugul ban’en riy u lan e pi duw nem, ma piyu Israel e ka be par ni ba nam ndariy e binaw rorad. Machane tomur riy, e ur moyed u mathil ko fare Binaw ni kan Micheg. Mang e buch rorad u nap’an ni ra tafanayed e re binaw nem? Mang e pi magawon nra yib ngorad, ma uw rogon ni ngar pithiged e pi magawon nem?

U m’on ni nge th’ab piyu Israel fare Lul’ ni Jordan nga ranod nga lan fare binaw nu Canaan, me fal’eg Moses rogon fare ulung ni fan ko maruwel nib gel ni bay nga m’on. Uw rogon? I pi’ boch e welthin ni be pi’ e athamgil nga lanin’uy ma be fonownagey, ma be ginangey. I puguran ngak piyu Israel ni Jehovah Got e bay rogon ni ngan pigpig ngak ni goo ir ma thingar dabra folwokgad ko tin ma rin’ e pi nam nib liyegrad. Pi welthin ney e baga’ ni ke mang bang ko fare babyor ko Bible ni Deuteronomy. Ma pi fonow ney ni kan pi’ ngorad e aram e pi n’en nib t’uf rodad e chiney, ya bochan gadad e ku gad be par u lan e fayleng ni rogon ni ngan pigpig ngak Jehovah riy ni goo ir e mo’maw’.​—Hebrews 4:12.

Moses e i yoloy e Deuteronomy ni ga’ngin kemus ni bin tomur e guruy riy e danga’, fare babyor ni Deuteronomy e ni ngongliy nge m’ay u lan l’agruw e pul.a (Deuteronomy 1:3; Joshua 4:19) Gad ra guy ko uw rogon e pi fonow ni kan weliy riy nra ayuwegdad ni ngad t’ufeged Jehovah Got u polo’ i gum’irchadad ma uda pipigigad ngak u fithik’ e yul’yul’.

‘DAB MU PAGTALIN E N’EN KAM GUY’ NGA OWCHEM

(Deuteronomy 1:1–4:49)

U lan fa bin som’mon e welthin, me weliy Moses nib tamilang boch ban’en ni buch u daken e ted​—ni baga’ ni tin ra ayuweg piyu Israel ni ngiyal’ nem e yad be fal’eg rogorad ni ngar tafanayed fare Binaw ni kan Micheg. Tin ni be weliy u rogon ni kan dugliy e piin tapuf oloboch e thingari puguran ngorad ni ma yarmiy Jehovah e girdi’ rok u kanawo’en ni nge ayuwegrad u fithik’ e t’ufeg. Maku i weliy Moses ni bochan e thin nib kireb ni yog fa ragag i spy ma de yog rok e re mfen nem ni nga ranod nga lan fare binaw ni kan micheg ngorad. Mu lemnag susun mang e ra rin’ e pi thin nem ni be ginangey ngak e piin ni be motoyil ngak Moses ko ngiyal’ nem ni yad be guy e re binaw nem nga owcherad.

Ngan lemnag rogon ni ke gel pi fak yu Israel ko mahl nbochan ke ayuwegrad Jehovah u m’on ni ngar th’abed fare Jordan e susun ni nge pi’ e athamgil nga lanin’rad ko ngiyal’ ni kar fal’eged rogorad ni ngar tababgad ni ngar gelgad ko mahl ni ngar ted u ba’ nem fare lul’. Fare binaw ni ke chuchugur ni ngar tafanayed e kari sug ko ngongol ni darngal. Rib puluw ni pi’ Moses e thin nib gel ni be ginangey nib togopuluw ko liyor ko liyos!

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

2:4-6, 9, 19, 24, 31-35; 3:1-6​—Mangfan ni piyu Israel e kar thanged owchen boch e girdi’ ni ma par u ngek u Jordan ma boch i yad e danga’? I yog Jehovah ngak piyu Israel ni dabra chamgad ngak pi fak Esau. Mang fan? Ya bochan yad e piin ni owchen walagen Jakob. Piyu Israel e susun dabra magawonnaged piyu Moab nge piyu Ammon, ya bochan yad e piin owchen Lot ni fak walagen Abraham. Machane, Sihon ni Pilung nu Amorite nge Og e gathi girdi’ rorad ma arfan ndariy rogorad ni ngar tafanayed fare binaw ni bay u tan pa’rad. Arfan, ni nap’an ni de pag Sihon piyu Israel nga ranod u daken e binaw rok me yib Og nge cham ngorad, i yog Jehovah ngak piyu Israel ni ngara gotheyed e pi mach rorad, ma dariy be’ ni nge magey nib fas.

4:15-20, 23, 24​—Fare motochiyel ni dabiyog ni ngan fal’eg e liyos e be yip’ fan ni ba kireb ni ngan ngongliy e liyos ni yaan ban’en ni fan ni nge fel’ yaan u owchen e girdi’? Danga’. Fare motochiyel e be yog nib togopuluw ni ngan ngongliy e liyos ni ngan liyor ngay​—ma dabni ‘siro’ ko liyos min pigpig ngorad.’ Fare thin nu Bible e de yog ni dabni ngongliy e sko’ ara ngan achay ban’en ni fan ni nge fel’ yaan u owchen e girdi’.​—1 Kings 7:18, 25.

Tin ni Gad Ra Fil Riy:

1:2, 19. Pi fak yu Israel e kur milekaggad u daken e ted ni sagonapan 38 e duw, ni yugu aram rogon ni Kadesh-barnea e kemus ni “ragag nge taareb e rran ni ra ngan milekag ni ngan tabab u Horeb [fare binaw ni boor e burey riy nib liyeg fare Burey ni Sinai ni ireray e gin ni pi’ fa Ragag i Motochiyel riy] min yan nga daken fare Burey ni Seir.” Rib gel e kireban’ riy nbochan dani fol rok Jehovah Got!​—Numbers 14:26-34.

1:16, 17. Rogon ni ma pufthin Got e ku taareb rogon ko ngiyal’ ney. Piin ni kan fanayrad ni ngar uned nga reb e judicial committee e thingar ra paged e lem ni ba laniyan’ ara marus ko girdi’ ni ra kirebnag rogon ni ngar turguyed ban’en.

4:9. ‘Dabra paged talin e tin kar guyed nga owcherad ni baga’ fan ngak piyu Israel me yib angin ngorad. Chiney ni be chugur i yan ko fa bin nib biech e fayleng ni kan micheg, e ku baga’ fan ni ngad tiyedan’dad ko tin ni rin’ Jehovah ni yira ngat ngay ma aram ngad pasiggad i fil e Thin rok.

MU T’UFEG JEHOVAH, MA NGAM FOL KO MOTOCHIYEL ROK

(Deuteronomy 5:1–26:19)

Nap’an fa bin l’agruw e welthin rok, Moses e i weliy nib tamilang rogon ni kan pi’ fare Motochiyel ko Burey ni Sinai me weliy biyay murung’agen fa Ragag i Motochiyel. Medlip e nam ni kan weliy nib tamilang ni ngan gothey ni polo’. Pi fak piyu Israel e kan puguran ngorad ban’en nib ga’fan ni kar filed u nap’an ni ur moyed u daken e ted ni gaar: “Gathi goo ggan e ma tay e girdi’ nib fos, ya thin ni ma yog Jehovah e ma ta’ e girdi’ nib fos.” Par rorad ni ke thil, e thingara “folgad ko fare motochiyel ni polo’.”​—Deuteronomy 8:3; 11:8.

Nap’an ra tababgad i par u lan fare binaw ni kan micheg, mab t’uf rok piyu Israel e pi motochiyel ni gathi kemus ni murung’agen e liyor ya kub t’uf rorad e motochiyel u murung’agen e pufthin, nge am, nge mahl, nge yafas rorad u gubin ngiyal’ u fithik’ e girdi’ nge yafas rorad ni goo yad. I sul Moses nga daken e pi motochiyel nem me weliy nib tamilang nib t’uf ni ngar t’ufeged Jehovah ma nguur folgad ko motochiyel rok.

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

8:3, 4​—Uw rogon ma mad rok piyu Israel e de kaday ma rifrif u ayrad e de thow u nap’an e milekag rorad u daken e ted? Reb e maangang eram, ni bod ni yima pi’ e manna ngorad u gubin ngiyal’. Piyu Israel e ur fanayed e mad ni bay rorad nge sus u m’on ko milekag rorad, ni baga’ nni pi’ ngak boch e girdi’ ngar fanayed u nap’an ke ga’ boch e bitir ma piin piilal e kar m’ad. Bochan fa l’agruw yay e matheeg girdi’ ni tay u tabolngin nge urngin e milekag rorad e be dag ni piyu Israel e dar yoorgad, ma aram e mad nge sus rorad e ba gaman.​—Numbers 2:32; 26:51.

14:21​—Mang fan ni piyu Israel e rayog ni ngar pied ara ngar pied ni chuway e gamanman ni dan chuweg e racha’ riy ngak be’ nu bang ni yad e dabra ked? U lan e Bible, ma fare bugithin ni “girdi’ nu bang ni ma par rorad” e rayog ni be yip’ fan e girdi’ ni gathi be’ nu Israel ni ke mang reb e proselyte ara be’ ni ma fol ko boch e motochiyel rorad machane de mang tapigpig rok Jehovah. Be’ ni milekag nge be’ nu bang ni ma par rorad ni dar manged proselytes e dar pared u tan fare Motochiyel ma rayog ni ngar fanayed u boor e kanawo’ e gamanman ni ke yim’ ni dan puog rachaen. Ka nog ngak piyu Israel ni rayog ni ngar pied ara pi’ ni chuway e gamanman ni aram rogon ngorad. Machane, en proselyte, e yad bang ko fare m’ag ko Motochiyel. Rogon ni yog ko Leviticus 17:10, be’ ni aram rogon e dabiyog ni nge kay rachaen e gamanman.

24:6​—Mang fan ni ngan lag fare “malang ni mabilig ban’en ara gin lang riy nge mang ba “pagan’” e kan taareb rogonnag ko “fare yaal” ni ngan lag? Fare malang ni ma bilig ban’en nge fagin lang riy e be fanathinnag e “yaal” rok be’ ara n’en nib t’uf ni nge ayuweg e yafas. Ngan lag ndemtrug bang riy e ra magawonnag fare tabinaw ni polo’ ma dabkiyog ni nge yog ngorad e ggan nib t’uf rorad u gubin e rran.

25:9​—Mang fan ni ngan luf e sus rok be’ min thuw nga lan mit fare moon nra siyeg ni nge mun fangich? Rogon “fare yalen kakrom u Israel u murung’agen mat’awon be’ ni nge biyuliy ban’en . . . , fare moon e thingari luf e sus rok me pi’ ngak be’.” (Ruth 4:7) Ngan luf e sus rok be’ ni siyeg ni nge mun fangich rok walagen ni ke yim’ e be dag ni ke n’ag e liw rok nge mat’awon ni ngar diyengow fare pin nge par ni owchen walagen ni ke yim’. Ban’en ni ri yira tamra’ ngay. (Deuteronomy 25:10) Ngan thuw nga lan mit e aram e ngongol ni yira tamra’nag e cha’ nem.​—Numbers 12:14.

Tin ni Gadra Fil Riy:

6:6-9. Ni bod ni piyu Israel e ka nog ngorad ni ngar ted fan fare Motochiyel, maku arrogon gadad ni thingarda nanged e motochiyel rok Got ni nge taw nga gum’irchadad, mu lemnag e pi nem u gubin ngiyal’, ma ngada filed ngak e pi bitir rodad. Thingarda ‘m’aged nga pa’dad nge mang pow ni aram u daken e tin gad ma rin’​—ni pa’dad e be yip’ fan—​e thingarda daged ni gad ma fol rok Jehovah. Ma bod ‘ba gaf u periiy ni bay u thilin lan owchey,’ ma rogon ni gad ma fol e thingari guy urngin e girdi’.

6:16. Yibe athapeg ni dabda skengnaged Jehovah ni bod e n’en ni rin’ piyu Israel u Massah, ni ur gun’gun’gad ni dakuriy e ran rorad.​—Exodus 17:1-7.

8:11-18. Chogowen e chugum e ra k’aringdad ni ngad paged talin Jehovah.

9:4-6. Thingarda kol ayuwgad ko lem ni gadad e gad ba mat’aw.

13:6. Thingar dabda paged be’ ni nge chefegdad nga orel ko liyor ku Jehovah.

14:1. Ra nge sesey be’ downgin ma be dag ni der tay fan downgin e girdi’, ma sana ba peth ko teliw ni googsur, ma thingar ni palog riy. (1 Kings 18:25-28) Bochan e athap rodad ko yafas ko yam’ ma de puluw ni ngan dag ni kari gel e kireban.

20:5-7; 24:5. Bat’uf ni ngan dag e runguy ngak e piin ni keb e magawon ngorad nib gel, nyugu aram rogon ni yibe rin’ boch ban’en ni baga’fan.

22:23-27. Reb e tin th’abi fel’ ni nge rin’ be’ ni ppin ni yibe n’en ni ngan kol u fithik’ e yargel e nge tolul.

“MU MEL’EG E YAFAS”

(Deuteronomy 27:1–34:12)

Nap’an e bin dalip e welthin rok, e weliy Moses riy ni tomren ni ngan th’ab fare Jordan, ma piyu Israel e Thingara yoloyed fare Motochiyel nga daken e pi malang nib gagang’ maku nga nog e buch waathan ni fan ko en der fol ma nge fel’ waathan e en ma fol. Fa bin aningeg e welthin e kan tababnag ko thin ni ngan biechnag fare m’ag u thilin Jehovah nge piyu Israel. I ginangey Moses biyay u murung’agen e ngongol ni togopuluw me pi’ e athamgil nga laniyan’ e girdi’ ni ngar “mel’eged e yafas.”​—Deuteronomy 30:19.

N’en kan uneg ko aningeg i welthin ney, e i weliy Moses ni ngan thiliyeg e en ra pow’iy piyu Israel me fil ngorad e tang nib fel’ ni be pining e sorok ngak Jehovah ma be ginangey u murung’agen e gafgow ni ra yib nbochan e dan yul’yul’. Tomren ni ke yog e thin nib fel’ ni fan ko fapi ganong, me yim’ Moses u nap’an ni ke gaman 120 e duw yangaren min k’eyag. N’umngin nap’an ni kan mowawnag e ke gaman 30 e rran, ni ke chuchugur ko baley ko tayim nni yoloy e Deuteronomy.

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

32:13, 14​—Bochan ni ka nog ngak piyu Israel ni dabra ked e mam ni yugu demtrug e mam, ere mang e be yip’ fan ni ngar ked “e mam ko fapi saf”? Fare bugithin ni kan fanay u roy e ba fanathin ma be yip’ fan e bin th’abi fel’ ko fa ran’ i saf. Ran nang ni fanathin eram ya re verse nem e be weliy murung’agen e “mam ko kidney ko wheat” nge “racha’ ko grape.”

33:1-29​—Mang fan ni de yog fithingan Simeon u nap’an ni taw’athnag Moses pi fak yu Israel ni pumoon? Ya bochan ni Simeon nge Levi e kar ngongolgow “u fithik’ e maangach,” ma damumuw rorow e “pag rogon.” (Genesis 34:13-31; 49:5-7) Foth rorow e de taareb rogon ko f’oth rok yugu boch e ganong. Ke fek Levi fa 48 e mach, me Simeon e bang ko binawen Judah. (Joshua 19:9; 21:41, 42) Arfan ni, de fl’eg Moses waathan Simeon. Machane, yugu aram rogon, ma ba muun Simeon ngak piyu Israel ko tin kan taw’athnagrad ngay.

Tin ni Gad Ra Fil Riy:

31:12. Piin bitir e thingara pared u tooben e piilal u nap’an e muulung ma ra athamgilgad ngar motoyilgad nib fel’ rogon ma ra filed boch ban’en.

32:4. Urngin e n’en ma rin’ Jehovah e ba flont ya ma dag e pi felngin nib yal’uw, nge gonop, nge t’ufeg, nge gelngin u kanawo’ nrib thabthabel.

Rib Ga’fan Ngodad

Deuteronomy e dag ni Jehovah e ri “taareb e Jehovah.” (Deuteronomy 6:4) Irereray e babyor u murung’agen e girdi’ ni bay e tha’ u thilrad Got ni rib taareb. Maku fare babyor ni Deuteronomy e be ginangey u murung’agen e liyor ko liyos ma be tamilangnag nrib t’uf ni ngan pi’ ngak e bin riyul’ e Got e liyor ni goo ir.

Riyul’, ni Deuteronomy e rib ga’ fan ngodad! Yugu aram rogon ni daki t’uf ni ngad folgad ko motochiyel rok Moses, ma rayog ni ngad filed boor ban’en riy nra ayuwegdad ni ngad ‘t’ufeged Jehovah ni Got rodad u polo’ i gum’irchadad, nge yafas rodad, nge gelngidad.’​—Deuteronomy 6:5.

[Footnote]

[Map ko page 28]

(For fully formatted text, see publication)

SEIR

Kadesh-barnea

Burey ni Sinai (Horeb)

Red Sea

[Credit Line]

Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Sasing ko page 28]

Welthin rok Moses e baga’ ni aram kenggin e thin ni bay ko Deuteronomy

[Sasing ko page 30]

Mang e n’en ni yibe fil ni i pi’ Jehovah e manna?

[Sasing ko page 30]

Ngan lag fare malang ni ma bilig ban’en ara bang ko gin lang riy ni nge mang pagan’ e kan taarebnag ko ngan lag “e yaal”