Paradis​—Ni Fan Ngom Fa?

“Gum nang be’ nib moon ni girdien Kristus . . . nni fek nib tomgin nga paradis.”​—2 KORINTH 12:2-4, NW.

1. Mang e pi n’en ni micheg e Bible ni boor e girdi’ e ke pirieg nib adag?

PARADIS. Ka ga manang ko uw rogon e lem rom ko som’mon ni mu rungaag murung’agen e paradis u fayleng ni micheg Got? Sana rayog nib ngan’um ni kam fil ni ‘owchen e malmit e ra puf, ma tel e biling e ra mab, ma yungi n’en ni der tugul ban’en riy e ra fel’ yaan. Ma uw rogon fare yiiy ni wolf nge saf e bay i par u taabang nge fare fak e kaming nge fare leopard ni yow be par u taabang? Dabmu felfelan’ ni ga ra bieg ni piin ba t’uf rodad ni kar m’ad e bay ra sulod ngar fasgad ni ba’ e athap rorad ni ngar pired ko re Paradis nem?​—Isaiah 11:6; 35:5, 6; John 5:28, 29.

2, 3. (a) Mang fan ni rayog ni nga nog ni athap rom ni be yog e Bible e gathi dariy e def riy? (b) Maku mang reb e kenggin e athap ni ba’ rodad?

² Dagathi dariy e def ko athap rom. Ya bay tapgin ni nge mich u wan’um fare n’en ni micheg e Bible u murung’agen e re Paradis nem. Nbod ni, bay e pagan’ rom ko thin rok Jesus ngak facha’ ni kireb nrichibiy nga baley i gek’iy ni gaar: “Ga ra moy rog u Paradis.” (Luke 23:43, NW) Ke pagan’um ko fare n’en nni micheg ni gaar: “Bay e bin ni biech e lan e lang nge bin ni biech e fayleng ni gadad be sonnag ni bod e n’en ni micheg, ma tin nib mat’aw e bay i par riy.” Maku kum pagan’um ko fare n’en nni micheg ni bayi chuweg Got e lu’ u owchedad; ma dakuriy e yam’; ma kireban’, nge ma yor, nge amith e ke m’ay. Fan e re n’ey e aram e paradis u fayleng e bayki yib biyay!​—2 Peter 3:13, NW; Revelation 21:4.

³ Machane ku reb i kenggin e re athap ney ko Paradis e ban’en ni pi Kristiano u ga’ngin e fayleng e yad bang riy e chiney. Be mang e re n’em? Ke ngongliy Got reb e paradis nib spiritual ma ke fek e girdi’ rok i yib ngay. Fare thin ni “paradis nib spiritual” e ra dake ban’en ni ke mus ni lem, nib mo’maw’ ni ngan nang fan, machane re paradis nem e kan weliy u m’on, ma riyul’ ni ba’.

Ba Changar Npiliyeg nge Guy e Paradis

4. Mang changar nni piliyeg e be yog e 2 Korinth 12:2-4, ma ba dake mini’ e ke yog ngak?

⁴ Rogon fare paradis nib spiritual, a mu guy e ne’n ni yoloy apostal Paul ni gaar: “Gumanang be’ nib moon ni girdien Kristus . . . nfek nib tomgin ko thal ni dalip e tharmiy. Arrogon, gu manang e re moon nem​—i yan ni ka ba’ downgin fa ba dar ko dowef, e dagunang, i Got e manang—​ni fek nib tomgin nga lan e paradis me rungaag bogi thin ni dabiyog i yog ko thin ma de mat’aw ni nge yog ba girdi’.” (2 Korinth 12:2-4, NW) Re thin nem e ri ba’ u tomuren fapi thin u Bible ni faan be non Paul ni be ayuweg rogon nib apostal. Maku reb, e fare Bible e de weliy rogon yugu reb e girdi’ ni ke rin’ ban’en ni aram rogon, me Paul e ir e yog ngodad murung’agen. Ere ba dake Paul e ir e ni piliyeg e changar rok. Nap’an ni pi’ Jehovah e biney e changar ngak, ma mang “paradis” e yan nga lan?​—2 Korinth 11:5, 23-31.

5. Mang e n’en nde guy Paul, ere ba miti mang “paradis” ba riyul’ fa ba spiritual?

⁵ Fare thin e der yog ni fa “bin dalip e tharmiy” e be yip’ fan e atmosphere nib liyeg e fayleng rodad, lan e lang ara yugu boch e palpalthib ni rogon ni ke susunnag e pi astrophysicist. Fare Bible e baga’ ni ma fanay fare math’eg ni dalip ni fal’eg i weliy, fa nge gelnag fan ban’en, ara nge ta’ gelngin ban’en. (Eklesiastes 4:12; Isaiah 6:3; Matthew 26:34, 75; Revelation 4:8) Ere nen, npiliyeg e sap rok Paul nge guy e ban’en ni kan n’uf ara kan tolangnag. Ban’en rok Got.

6. Mang e n’en ni buch u nap’an e chepin e girdi’ ni be tamilangan’nag e n’en ni ke guy Paul?

⁶ Aram ko som’mon ma pi yiiy nu Bible e pi’ e tamilang ngodad. Tomuren e tin kakrom e girdi’ rok ni ra micheged ni dara yul’yul’gad ngak, me dugliy Got u wan’ ni nge pag yu Babylon ngar togopuluwgad ngak yu Judah nge yu Jerusalem. I mus gelngin e re magothgoth nem ko duw ni 607 B.C.E., ni rogon ni ba’ u Bible chronology. Yiiy e yog ni fare gi nam e ra par ni kan n’ag ma dariy ban’en riy ni 70 e duw; ngemu’ fini pag Got e piin nu Jew ni kar kalgadngan’rad ni ngar sulod nga kur fulweged e bin riyul’ e liyor nga tagil. I m’ug e re n’ey ko duw 537 B.C.E. i yib ngaray. (Deuteronomy 28:15, 62-68; 2 Kings 21:10-15; 24:12-16; 25:1-4; Jeremiah 29:10-14) Ma mang, e buch, ko fare nam? Nap’an e re 70 i duw nem, e mang bangi n’en ni kan n’ag ke mak’ gerger, ni yungi n’en ni ke tafangfeng e but’ riy, ma ke mang tafen e gamanman ni maloboch. (Jeremiah 4:26; 10:22) Yugu aram rogon, ma bay fare n’en nni micheg ni gaar: “Jehovah e rib mich ni ra fal’eg rogon yu Zion. Rib mudugil ni ra fal’eg urngin yang e yungi n’en ni ke kireb riy, ma ra fal’eg e yungi n’en ni ke mak’ gerger nge bod yu Eden ma yungi n’en ni der tugul ban’en riy e ra bod fare milay’ [ara Paradis, Septuagint] rok Jehovah.”​—Isaiah 51:3, NW; footnote.

7. Mang e n’en ni m’ug u tomuren fare 70 e duw ni kan n’ag fagi nam?

⁷ Re n’em e buch u tomuren 70 e duw. Bochan e taw’ath rok Got, me thil rarogon nge manigil. Mu susunnag yaan e re n’eney u lanin’um ngam guy: “Fare gin’en ni kan n’ag ma ke milik ni ra felfelan’, nge yungi n’en ni der tugul ban’en riy ri felan’ ma ke puf ni bod e floras ni saffron. Ri dariy e maruwar riy, ni ra puf ni floras, ma ri ra felfelan’ nib gel ma ra felfelan’ nga i tolul nga lang. . . . Piin mugutgut e ra ur oggad nga lang ni bod e pilmakaw ni pumoon ni ke mus ga’ngin, ma blowthen e piin ni der non e bay ur tolulgad u fithik’ e felfelan’. Ya bochan ni yungi n’en ni kan n’ag e bayi wer e ran riy nga but’, ra yan e yu pa’ i lul’ ko yungi n’en der tugul ban’en riy. Ma yungi n’en ni ke yabal e but’ riy e bayi mang yungi ran, ma yungi n’en nib malik e bayi bod e lul’ ko alublub. U lan e yungi n’en ni tafnay e gamanman, ni bangi n’en ni yad ma toffan riy, e bayi tugul e pan riy nge rauy nge pan ni papyrus.”​—Isaiah 35:1-7, NW.

Bogi Girdi’ ni Kan Fulwegrad ma Kan Piliyegrad

8. Uw rogon ni gadad manang ni Isaiah guruy ni 35 e ba sor fan ko girdi’?

⁸ Rriyul’ nni piliyeg! Ni piliyeg bangi n’en ni kan n’ag nge mang paradis. Machane, re n’ey nge ku boch e yiiy ni rayog i pagan’uy ngay e be dag ni ku ra moy e thil ni ra tay e girdi’, ni rayog i taareb rogonnag ko binaw ni kan n’ag e ra yoor wom’engin e woldug riy. Mang fan ni rayog ni nga dogned ni aram rogon? Ya bochan, ni Isaiah e i weliy murung’agen “e piin ni ke biyuliyrad Jehovah,” ni ngar sulod ko nam rorad “ni yad be tolulnag e felfelan’” min par ni “kari gel e felan’ ni ri yibe felfelan’.” (Isaiah 35:10, NW) Re n’enem, e gathi fan ko but’, ya fan ko girdi’. Maku reb, u bayang ko Isaiah e yog u m’on murung’agen e girdi’ ni bay ni fulwegrad nga Zion ni gaar: “Thingar ni piningrad ni yuke gek’iyen e mat’aw nib gagang’, ni pi n’en ni yung Jehovah . . . Ma but’ e ba yibnag e tin yug ma tugul rok, . . . Jehovah e bayi k’aring nge tugul e tin nib mat’aw mi nog e sorok ngak u pe’owchen urngin e nam.” Maki yog Isaiah e girdi’ rok Got ni gaar: “Jehovah e ba mich ni yugu bay i pow’iymed . . . , ma bayi pi’ gelngin e yil romed; ya thingar mu boded ba milay’ nib fel’ i tarannag.” (Isaiah 58:11; 61:3, 11, NW; Jeremiah 31:10-12, NW) Arfan, nnap’an ni rarogon e yungi n’en u toobey i yan ko binaw ni riyul’ e ra fel’ rogon, ma ra moy e tin ra thil rok piyu Jew ni kan fulwegrad.

9. Mang “paradis” e guy Paul, ma wuin e lebug?

⁹ Ra rogon e re chep ney e be ayuwegdad ni ngad nanged fan e n’en ni guy Paul nni piliyeg e sap rok. Ra un ngay e ulung ko Kristiano, ni yog ni “Milay’ ku Got e yibe ngongliy” ni aram e nge yoor wom’engin. (1 Korinth 3:9) Mi ngiyal’ e nge lebug e re sap nem nni piliyeg? I yog Paul e n’en ni guy ni ‘kan dag’ ngak, ban’en ni fin ra buch gabul nge langlath. Manang ni tomuren e yam’ ni ra tay ma ra sum e togopuluw nib gel. (2 Korinth 12:1; Acts 20:29, 30; 2 Thessalonika 2:3, 7) Nap’an ni be gel i yan e togopuluw nge dake nge upunguyrad, ma tin riyul’ e Kristiano e ke mo’maw ni ngan taarebnag nga bangi milay’ nib dammal. Machane, ba’ bangiyal’ ni bayib ni bin riyul’ e liyor e yira tolangnag biyay. Girdi’ rok Got e bay kun fulwegrad nga rogon ya nge ‘piin ni yad ba mat’aw e ngaki yog ni gal ramerad nib gel ni bod fare yal’ ko gagiyeg rok e Chitamangirad.’ (Matthew 13:24-30, 36-43) Re n’enem e ri buch in e duw nga tomuren ni fare Am rok Got e ke m’ay i sunmiy u tharmiy. Ma nap’an ni be yan e duw, mi ri gagiyel ni girdi’ rok Got e ri bay rorad fare paradis nib spiritual, ni faani guy Paul ko ngiyal’ nni piliyeg e changar rok u m’on.

10, 11. Mang fan ni rayog ni nga dogned ni gadad ba’ u lan ba paradis nib spiritual ni yugu aram rogon ni dad flontgad?

¹⁰ Aram rogon, ma gadad manang ni ra bagadad ma de flont, e re dabda gingad ngay ni yu ngiyal’ ma ra yib e magawon, ni taareb rogon ko pi n’en ni i buch ko Kristiano u nap’an ni immoy Paul. (1 Korinth 1:10-13; Filippi 4:2, 3; 2 Thessalonika 3:6-14) Machane, ngam lemnag fare paradis nib spiritual ni bay rodad e chiney. Ngam taarebnag nga feni sam’arm’ar rarogon e ngiyal’ ni ud moyed riy, ma kani golnag e m’ar rodad ko tirok Got ban’en. Ma baga’ e thil riy ko fa gin uda moyed riy ko gingad bay riy e chiney ni ke fel e darwo’ ngodad ko tirok Got ban’en. Ko bin baaray ni nguun i gafgow ko athamgil u lan bangi nam nib malik’ ko tirok Got ban’an, girdi’ rok Got e kar fel’gad u wan’ ke map’ ni lul’ e taw’ath nga dakenrad. (Isaiah 35:1, 7) Kad guyed e tamilang ko puf rogon nge fel’ u wan’ Got, ko bin ngad pired ni gad ba malmit ni bod e kalbus u tan e but’ nib talumor ko tirok Got ban’en. Boor e girdi’ ni immoy ni yad ba biling ni be yog e yiiy nu Bible ni kar rungaaged ma kar nanged fan e n’en be yog e Bible. (Isaiah 35:5) Ni bod rogon, bokum milyon e Pi Mich rok Jehovah u gaangin yang e fayleng ni kar filed e yiiy rok Daniel, ni bbug nge bbug. Ma ka ra fal’eged i lemnag fan ni gubin nge rogon i fanay reb nge reb e guruy ko babyor ko Bible ni Isaiah. Ere gathi re nem e ggan nib spiritual ni ma baudnigey ni aram e mich ko paradis rodad nib spiritual?

¹¹ Ku mu lemnag rogon, e thilthil u rarogoy, ni bod ni piin ni yad ba yul’yul’ ni ra bad ko gubin mit e yalen ni kar athamgilgad nib gel ni ngar nanged fan mar fanayed e Thin rok Got. Bin som’mon riy, e kar athamgilgad kar paged rarogorad ni kireb ni ir e i gagiyegnagrad kafram. Sana kam rin’ e re n’em ni kam pag boch i ngongolem nib kireb ma sana ke yib angin nib ga’ fan, maku arrogon pi walagem ni pumoon nge ppin. (Kolose 3:8-14) Arfan, ni nap’an ni ga ra chag nga reb e ulung ko Pi Mich rok Jehovah, ma kam chag ko girdi’ ni yad ba gapas ma yad ba felfelan’. Danga’, dawor ra flontgad, machane ba mudugil ni ba mo’maw’ ni ngan weliy rarogorad ni yad ba tacham ni bod e layon ara yad e gamanman ni maloboch nib tamalang. (Isaiah 35:9) Mang e n’en ni be yip’ fan e chag nib spirirual nib gapas? Ba tamilang, ni ba’ rodad e tirok Got nib puluw ni gad be yog ni paradis nib spiritual. Ma paradis nib spiritual e be dag yaan ba paradis u fayleng ni gadad ra felfelan’ ngay ni faan gad ra par nib yul’yul’ ku Got.

12, 13. Mang e thingarda rin’ed ni ngada magaygad u lan e paradis nib spiritual rodad?

¹² Yugu aram rogon, ma ba aram ban’en ni ri dabda dariyfannaged. I yog Got ngak piyu Israel ni gaar: “Thingar mu folgad u gaangin fare motochiyel ni ku gog ngomed e daba’, ni bochan ni nge yog ni mu gelgad me yog ni rim marod nga lan fare binaw mi gimed tafanay.” (Deuteronomy 11:8, NW) U Leviticus 20:22, 24 (NW) e ku re binaw nem e yibe yog murung’agen ni gaar: “Gimed e girdi’ e thingar mu fol’gad u urngin e pi motochiyel rog nge urngin e tin kug turguy ni nga um rin’ed, ya nge dabni sul l’ugunnagmed nga but’ ere nam nem ni nga gu fekmed i yib ngay ni ngam pired riy. Arfan ni be lungug ngomed: ‘Gimed, e n’en ni ngam rin’ed, e bay mu tafanayed e but’ rorad, me Gag, ko n’en ni nggu rin, e bay gu pi’ ngomed ni ngam tafanayed, bangi nam nib yoongol.’ ” Arrogon, ngan tafanay fare Binaw ni kan Micheg e ba mil fan nga rogon e tha’ nib fel’ u thiliy nge Jehovah Got. Bochan ni piyu Israel e dakur folgad rok Got ma aram me pag piyu Babylon ngar koled yad ko mahl mini chuwegrad ko gini yad ma par riy.

¹³ Rayog ni ngad falan’gad nga boor ban’en ni murung’agen e paradis nib spiritual rodad. Toobey i yan e rib fel’ u owchey, ma ra mocha’nigem. Bay e gapas u thilin e pi Kristiano ni kar maruweliyed ni ngar paged ngongolen e gamanman. Yad be athamgiliy ni ngar golgad ma ngar pied e ayuw nib fel’. Yugu aram rogon, ma ngan magay u lan e paradis nib spiritual rodad e gathi kemus nib t’uf ni nge par nib fel’ e tha’ u thilin e pi girdi’ ney. Ba t’uf ni ba’ e tha’ nib fel’ u thildad Jehovah ma gad rin’ e tin m’agan’ ngay. (Mikah 6:8) Kada bad nga lan e re paradis nib spiritual ney ni lem rodad, machane ku rayog ni da man’gad nga orel​—ara ni taydad nga wuru’—​ni faanra dabda maruweliyed ni nga i par e tha’ u thildad Got.

14. Mang e ra mang ba ayuw ko par rodad u lan fare paradis nib spiritual?

¹⁴ Reb e n’en ni ra ayuwegdad e aram e ngaud ululgad i gelnagdad ko Thin rok Got. Mu guy fare thin nib fanathin ni ba’ ko Psalm 1:1-3 (NW): “Ba felan e cha’ ni ma siyeg ni nge fol ko fonow rok e girdi’ nib kireb . . . Machane ma felfelan’ ko motochiyel rok Jehovah, ma ra bieg e motochiyel rok nib achig laman ni rran nge nep. Ma rib mudugil ni ra bod bake gek’iy nni yung nga tooben e lul’, ni ma pi’ wom’engin ko ngiyal’ ni ma kuf riy ma der ma mororoy yuwan’, ma urngin e tin ma rin’ ma ma yibi aw nib fel’.” Maku boch, e fa yuke babyor ni thin ko Bible ni ma pi’ fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop ni yad ma pi’ e ggan nib spiritual u lan fare paradis nib spiritual.​—Matthew 24:45-47.

Mu Gelnag e Changar Rom ko Paradis

15. Mang fan ni de yog ni fek Moses piyu Israel nga lan fare Nam ni kan Micheg, ma mang e n’en ni guy?

¹⁵ Mu lemnag ku reb e Paradis ni kaan dag. Tomuren ni ki i milekag yu Israel u daken e ted ni 40 e duw, me fekrad Moses ko Tagapas nu Moab, u ngek ko fare Lul’ ni Jordan. Bochan e oloboch ni ke rin’ Moses, me turguy Jehovah u wan’ ni dabi fek Moses piyu Israel ngar tha’bed e Jordan. (Numbers 20:7-12; 27:12, 13) Mi i wenig Moses ngak Got ni gaar: “Wenig, ngom mu pageg nga gu thum nga baanem, nga gguy fare binaw nib fel’ u baanem e Jordan.” Yugu aram rogon ni de yan nga lan, ma tomuren ni ke far nga daken e Burey ni Pisgah me guy yuyang ko re binaw nem, ma sana i nang Moses ni ba “binaw nib fel’.” Mang e ga be lemnag ni immoy e re binaw nem ni bod?​—Deuteronomy 3:25-27.

16, 17. (a) Uw rogon fare Binaw nni Micheg ni ke thil e chiney ko kakrom? (b) Mang fan ni rayog ni nge mich u wan’dad ni fare Nam nni Micheg e immoy bangiyal’ ni bod e paradis?

¹⁶ Faanra ngam sap ko re gi nam nem ko n’en nib ga’ ni ke bod e chiney, ma sana ga ra lemnag ni bangi binaw i yan’, nib tafengfeng, bangi n’en ni der tugul ban’en riy nib war, ma bagel e gawel riy. Machane, ba’ tapgin ni nge mich u wan’uy ni ga’ngin yang e gi n’em ni immoy nib thil u nap’an e Bible. U lan fare babyor ni Scientific American, ma cha’ nib salap u murung’agen e ran-nge-but’ ni Dr. Walter C. Lowdermilk e weliy ni but’ ko re ngi nam ney e “ke magothgoth ni nap’an bbiyu’ nib kireb e n’en ni un rin’ ngay.” Re agronomist ney e yoloy ni gaar: “Fare ‘gin’en’ ni der tugul ban’en riy ni ir e ke par nga luwan fare ngi n’en ni immoy ni bangi nam nib yongool e maruwel ko girdi’, gathi aram rogon ni sum.” Riyul’, ya pi n’en ni ke fil e ke dag ni “re gi nam ney e immoy bangiyal’ ni ba paradis nib dammal nib fel’ yaan.” Ke bi gagiyel ni n’en ni i rin’ e girdi’ ni de fel’ ngay e ke gothey e n’en ni immoy ko som’mon ni “ba paradis nib yongool ma ba fel’ yaan.”a

¹⁷ Ga ra lemnag e pi n’en ni kam poy u Bible, ma rayog ni ngam nang feni ba puluw e re n’enem. Amu lemnag e n’en ni micheg Jehovah ngak e girdi’ u daken Moses ni gaar: “Fare binaw ni ngam thum’gad ngay ni ngam tafanayed e ba binaw ni burey nge loway nib tagapas. Ma n’uw u lang e ma unum ni ran; ba nam ni Jehovah ni Got romed e be ayuweg.”​—Deuteronomy 11:8-12, NW.

18. Uw rogon ma Isaiah 35:2 e ke tamilangnag yaan fare Binaw ni Kan Micheg ngak piyu Israel ni kan fekrad ni kalbus?

¹⁸ Feni galunglung nib fel’ yaan nge feni yongool ni boor wom’engin fare gi nam nni micheg e ban’en ni kemus e yungi n’en ni yima yog ni ma yibnag ngan’uy rarogon e paradis. Re n’em e ba tamilang ko fare yiiy ni ba’ ko Isaiah guruy ni 35, ni faani som’mon ni lebug e nap’an ni sul piyu Israel u Babylon. I yog Isaiah u m’on ni gaar: “Dabisiy ni ra puf ni floras, ma ri bayi sug ko felfelan’ ni yira felfelan’ riy mu un tolul nga lang ko felfelan’. Felngin yu Lebanon e thingar ni pi’ ngay, nge felfelan’ yu Carmel nge yu Sharon. Ma bay e piin ni bay ra guyed e tamilang rok Jehovah, ni fare felngin e Got rodad.” (Isaiah 35:2, NW) Fare n’en ni yibe weliy murung’agen u Lebanon, nge Carmel, nge yu Sharon e ngari yibnag ngan’ piyu Israel feni fel’ rogon nge feni fel’ yaan.

19, 20. (a) Mu weliy rogon fare gin’en nu Sharon kakrom. (b) Mang reb e kanawo’ ni ra gelnag e l’agan’ rodad ko Paradis?

¹⁹ Mu lemnag Sharon, bangi n’en u tooben e day bangi tagapas u thilin e burey nu Samaria nge fare Great Sea, ara Mediterranean. Kan nang ni bochan feni fel’ yaan ma boor ban’en riy. Ba fel’ feni tamran, e re ma tugul e pan riy nib dammal, machane ku bay e loway ni ba’ e gek’iy ni oak riy ko l’eluch. (1 Chronicles 27:29; Song of Solomon 2:1, footnote; Isaiah 65:10) Arfan Isaiah 35:2 e yog u m’on ba nam ni bay ni fulweg nga rogon nge puf ni floras nga i gal raen me mang ba paradis. Re yiiy nem e ki i yip’ fan ba paradis nib spiritual nib felfelan’, ni bod e n’en ni taaboch min piliyeg e changar rok Paul nge guy. Ngemu’, ma re yiiy ney, ngaki chag nga boch e yiiy, e gelnag e athap rodad ni fan ko paradis u fayleng ni fan ko girdi’.

²⁰ Nap’an ni gadad be par u lan e paradis rodad nib spiritual, ma rayog ni ngad gelniged nge fel’ u wan’dad nge athap rodad ni fan ko Paradis u fayleng. Uw rogon? Ngad toarniged e nang fan rodad ko n’en ni gad ma bieg u Bible. Rogon ni be weliy e Bible nge pi yiiy e boor yay ni ma yog taa bangi ban’en. Ga baadag ni ngam nang nib fel’ boch rogon ko uw e yungi n’ey nge mang e tha’ u thilin nge ku yuyang e nam? Bin migid e article, e gad ra lemnag ko uw rogon ni ga ra rin’ me yib angin.

[Footnote]

Ka Be Yib Ngan’um?

• Mang “paradis” e guy apostal Paul ni faan ni piliyeg e changar rok?

• Rogon ni ba’ ko Isaiah guruy ni 35, mang e som’mon ko lebug ni tay, ma uw rogon nib l’ag ko n’en ni guy Paul nni piliyeg e changar rok?

• Uw rogon ni ngad gelniged e felfelan’ rodad ko paradis rodad nib spiritual nge athap rodad ni fan ko paradis u fayleng?

[Picture on page 21]

I nang Moses nib “nam nib fel’”