Nge Pining e Ulung e Sorok Ngak Jehovah

“Bay gu weliy murung’agem ngak pi walageg, bay gu tangnigem ni gu be ta’ fam u lan e muulung rorad.”​—HEBREWS 2:12.

1, 2. Mang fan ni rib ga’ angin e ulung, ma mang e n’en ni ma rin’?

KA NAP’AN chepin e girdi’, ma boch e girdi’ e ma pirieg e piin nib fel’ thilrad ni ma pagan’rad ngorad u lan e tabinaw. Machane, Bible e be yog reb e ulung ni boor girdien ni ke wer u ga’ngin e fayleng e ngiyal’ ney ni yad ba felfelan’ nib fel’ thilrad mab pagan’rad. Aram fare ulung ni Kristiano. Demtrug ko gur bang u reb e tabinaw nib fel’ e tha’ u thilin e girdi’ riy fa danga’, machane rayog ma kub t’uf ni nge fel’ u wan’um e pi n’en ni ke pi’ Got u daken e yaram ko ulung rok. Arrogon, faanra ga be chag nga reb e ulung ko Pi Mich Rok Jehovah, ma rayog ni ngam weliy feni manigil ni ngan chag ngorad nge felfelan’ nge pagan’ ni bay rom.

² Fare ulung e gathi bod rogon e ulung ko fayleng. Gathi ba ulung ko binaw ara ba ulung i girdi’ ntaareb rogon e n’en ni yad baadag ni bod e gosgos ara ban’en ni yima rin’ u taabang. Ya, fare yaram ko ulung e fan ni ngan pining e sorok ngak Jehovah Got. Re n’em e ke n’uw nap’an ni yima rin’, ni bod rogon ni be tamilangnag fare babyor ko Psalms. U Psalm 35:18, (NW) e gad ra beeg riy ni gaar: “Gu ra yog e sorok ngom u lan fare ulung ni ba ga’; u fithik’ e girdi’ ni yoor ma gu ra pining e sorok ngom.” Taareb rogon ko Psalm 107:31, 32 e be pi’ e athamgil nga laniyan’dad ni gaar: “Thingar ra pininged e magar ngak Somol ya yugu be par ni yad ba t’uf rok, nge bochan e tin nib fel’ ni ke rin’ ngorad. Thingar ra weliyed u lan e muulung rogon feni sorok, mi yad pining e sorok ngak u p’eowchen e muulung rok e piin ni piilal ni yad ma yog e thin.”

3. Mang e ma rin’ fare ulung nrogon ni yog Paul?

³ Apostal Paul ni Kristiano e ki weliy reb e n’en ni ma rin’ fare ulung u nap’an ni yog ni fare “tabinaw rok Got, ni aram fare galesiya rok fare Got ni be par nib fos, nre galesiya nem e ir e duga’ me ir e be dunubiy fare thin nib riyul’.” (1 Timothy 3:15) Bin ngan e ulung e be weliy Paul murung’agen? Uw rogon ni ma fanay e Bible fare bugithin ni “ulung”? Ma mang e ra rin’ e re ulung ney ko yafas rodad? Ra ngad pirieg e fulweg riy, ma ngad yaliyed ko uw rogon ni kan fanay fare bugithin ni “ulung” u lan e Bible.

4. Uw rogon ni yima fanay fare bugithin ni “ulung” ko Hebrew Scriptures?

⁴ Fare bugithin ni “ulung” e kan piliyeg ko thin ni Hebrew ni be yip’ fan ni ngan “muulung nga taabang.” (Deuteronomy 4:10; 9:10) Be fanay fare psalmist e ‘ulung’ nib sor fan ko pi engel nu tharmiy, ma ku rayog ni ngan fanay nga ba ulung i girdi’ nib kireb. (Psalm 26:5; 89:5-7) Machane, ba ga’ ni fare Hebrew Scriptures e fan ngak piyu Israel. Ke dag Got ni Jakob e ra mang chitamangin “boor e nam [“ba ulung i girdi’,” NW]” ma ke yodorom. (Genesis 28:3; 35:11; 48:4) Kan pining piyu Israel, ara kan mel’egrad, ni ngar manged “ulung rok Jehovah,” ara “ulung ko bin riyul’ e Got.”​—Numbers 20:4, NW; Nehemiah 13:1, NW; Joshua 8:35; 1 Samuel 17:47; Mikah 2:5.

5. Mang thin ni Greek e ba ga’ ni yima pilyeg ni “ulung,” ma uw rogon nrayog ni ngan fanay e re thin ney?

⁵ Fare thin nu Greek ni ek·kle·siʹa, e kan fek u l’agruw bugithin nu Greek ni be yip’ fan e “wuru’” nge “pining.” Rayog ni ngan fanay nga ba ulung i girdi’ ni ka yugu ra muulunggad nga taabang, ni taareb rogon ko “fare ulung” ni k’aring Demetrius e wagey riy nib togopluw ngak Paul u lan yu Efesus. (Acts 19:32, 39, 41) Machane Bible e ba ga’ ni ma fanay ni fan ko ulung ko Kristiano. Boch e girdi’ e kar pilyeged e re thin ney ni “galesiya,” machane The Imperial Bible-Dictionary (Fare Imperial Bible Dictionary) e be yog ni “gathi . . . be yip’ fan e naun ni ma muulung e Kristiano ngay nguun meybil.” Machane, rogon ko Christian Greek Scriptures, e fare thin ni “ulung” e fan nga aningeg ban’en nib thilthil.

Fare Ulung Rok Got ni Kan Dugliy

6. Mang e ke rin’ David nge Jesus u lan fare ulung?

⁶ I yoloy apostal Paul fare thin rok David ni bay ko Psalm 22:22 ni fan ngak Jesus ni gaar: “‘Bay gu weliy ngak e tirog e girdi’ e tin ni kam rin’; bay gu pining e sorok ngom u lan e muulung rorad.’ Fan e re bugithin ney e nge yib i ngal’ [Jesus] ni bod ‘pi walagen’ u urngin rarogorad, ni fan e nge yog ni mang prist rorad nib th’abi tolang ni ma runguyrad ma ba yul’yul’ ko pigpig rok ngak Got.” (Hebrews 2:12, 17) Ke pining David e sorok ngak Got u lan fare ulung rok piyu Israel kakrom. (Psalm 40:9) Machane, mang e be yip’ Paul fan u nap’an ni yog ni be pining Jesus e sorok ngak Got “u fithik’ fare ulung”? Bin ngan e ulung?

7. Mang e bin som’on e kanawo’ ni ke fanay riy fare Christian Greek Scriptures fare bugithin ni “ulung”?

⁷ Fare n’en ni gad ra beeg ko Hebrews 2:12, 17 e ba ga’ fan. Be dag, ni Kristus e ir bang ko reb e ulung ni ke weliy riy murung’agen fithingan Got ngak pi walagen. Mini’ e pi walag nem? Aram e pi walagen Kristus ni yad bang ko “owchen Abraham,” ni kan dugliyrad ko kan ni thothup, ni “kan piningrad nga tharmiy.” (Hebrews 2:16–3:1; Matthew 25:40) Arrogon, bin som’on i fan e “ulung” u lan fare Christian Greek Scriptures e aram fare ulung ni pi gachalpen Kristus ni kan dugliyrad ko kan ni thothup. Pi cha’ ney ni yad 144,000 ni kan dugliyrad e yad bang ko “fare muulung rok e tin nganni’ u pi fak Got ni kan yoloy fithingrad u tharmiy.”​—Hebrews 12:23.

8. Mang e yog Jesus u m’on ni sum fare ulung ni Kristiano?

⁸ Ke weliy Jesus ni yira sunumiy e re “ulung” ni Kristiano ney. Gonap’an reb e duw u m’on ni yim’, me yog ngak reb e apostal ni gaar: “I gur Peter, ma daken e re war ney e nggu toy e galesiya rog nga daken ni mus ko yam’ ma dabiyog ni nge gel ngay.” (Matthew 16:18) Kari nang Peter nge Paul ni Jesus e ri ir fare war. Ke yoloy Peter ni pi cha’ ni kan toyrad ni bod e pi “malang nib fos” ni naun ko tirok Got nga daken fare war, ni Kristus, e yad e ke ‘mel’egrad Got [ni] ngar wereged murung’agen e n’en nrib fel’ ni ke ngongliy’ ni ir e Ke piningrad ngay.​—1 Peter 2:4-9; Psalm 118:22; Isaiah 8:14; 1 Korinth 10:1-4.

9. Wuin e tabab ni nge sum fare ulung rok Got?

⁹ Wuin e tabab ‘girdien Got ni ke mel’egrad’ ngar manged ulung ni Kristiano? Aram e ngiyal’ u nap’an e Pentekost ko duw ni 33 C.E. ni puog Got e kan ni thothup nga daken pi gachalpen ni kar muulunggad nga Jerusalem. Boch nga tomur riy ko rorran nem, me pi’ Peter reb e welthin nib fel’ ngak fare ulung nu Jew nge proselytes. Boor i yad e ra kalgadngan’rad nbochan e yam’ ni tay Jesus; mar pied keru’rad ko denen rorad min taufenagrad. Rayog ni ngada guyed u lan e Bible ni dalip i biyu’ e girdi’ ni ke mun ko re ulung nem. (Acts 2:1-4, 14, 37-47) I yoor i yan nbochan e ke yoor piyu Jew nge proselytes ni ke michan’rad ngay ni fare nam nu Israel e gathi ka yad e ulung rok Got. Ya, pi Kristiano ni kan dugliyrad e kar manged “Israel rok Got” ni yad e riyul’ ni ulung rok Got.​—Galatia 6:16, NW; Acts 20:28.

10. Mang e tha’ u thilin Jesus nge galesiya ara ulung rok Got?

¹⁰ Bible e ba ga’ ni ma weliy e n’en nib thil u thilin Jesus nge piin ni kan dugliyrad, ni bod fare thin ni “be yip’ fan Kristus nge galesiya.” Jesus e ir lolugen fare galesiya araulung ko Kristiano ni kan dugliyrad. Ke yoloy Paul ni “Got e ke pi’ [Jesus] ni nge mang pilung ni ga’ u urngin ban’en, ma galesiya e downgin.” (Efesus 1:22, 23; 5:23, 32; Kolose 1:18, 24) Ngiyal’ ney, e daki yoor e piin ni kan dugliyrad ni ka yad bay u fayleng. Ba mudugil u wan’dad ni yad ba t’uf rok Jesus Kristus ni ir Lolugrad. Rogon ni ma lemnagrad e ka ni weliy u Efesus 5:25, ni gaar: “Feni t’uf girdien e galesiya ara ulung rok Kristus me pi’ e pogofan rok ni fan ngorad.” Ri yad ba t’uf rok ya yad ‘ma pining e magar ngak Got ni gubin ngiyal’ nge mang maligach rorad ni nguur pininged e magar nga fithingan u lungurad nga rogned ni ir e Somol,’ ni mus ko ngiyal’ ni ka bay Jesus u fayleng.​—Hebrews 13:15.

“Galesiya ara Ulung”​—Nge Rogon ni Ku Yima Fanay

11. Mang e bin l’agruw e kanawo’ ni ma fanay fare Christian Greek Scriptures fare bugithin ni “galesiya”?

¹¹ Yu ngiyal’, e ma fanay e Bible fare bugithin ni “galesiya” nib sor fan ko pi Kristiano ni yad be par u ba ngiyal’ nib mudugil, ni gathi fan ko fare 144, 000 ni kan dugliyrad ni yad fare “galesiya rok Got.” Ni bod ni, yol Paul ngak ba ulung i Kristiano ni gaar: “Um ngongolgad ni gimed be guy rogon ndab mu magawonnaged laniyan’ e girdi’ nu Israel, ara piin ni gathi yad piyu Israel, ara girdien e galesiya rok Got.” (1 Korinth 10:32) Ba tamilang, ni faanra i ngongol reb e Kristiano nu Korinth kakrom nde puluw, ma rayog ni magawonnag laniyan’ boch e girdi’. Riyul’, nrayog nra magawonnag laniyan’ boch e girdi’ nge urngin piyu Jew nge piin ni gathi yad piyu Israel, nge galesiya ara ulung rok Got ni kan dugliyrad e ngiyal’ ney fa? Danga’. Ere re verse ney e be tamilangnag ni “fare galesiya rok Got” e fan ngak e pi Kristiano ni yad be par u ba ngiyal’ nib mudugil. Ere, rayog ni nge yog be’ ni Got e ma pow’iy, ma ma ayuweg, ma ma tow’athnag e galesiya ara ulung, ni be yip’ fan urngin e Kristiano ni yad be par u ba ngiyal’ nib mudugil, ndemtrug ko uw e yad be par riy. Rayog ni nga dogned murung’agen e felfelan’ nge gapas ni bay ko galesiya ara ulung rok Got ko ngiyal’ ney, ni be yip’ fan urngin e walag ni Kristiano u lan e ulung.

12. Mang e bin dalip e kanawo’ ni kan fanay fare bugithin ni “galesiya” ara ulung u Bible?

¹² Bin dalip e kanawo’ ni ma fanay e Bible fare bugithin ni “galesiya” ara ulung e fan ngak urngin e Kristiano ko gin ni yad ma par riy. Gad ra beeg ni: “Ma aram mfini pirieg girdien e galesiya e gapas u lan yu Judea ni ga’ngin ngu Galile nge Samaria.” (Acts 9:31) Immoy nib yoor ko taareb e ulung ni Kristiano ni bay ko nug nib ga’, machane urngin e pi ulung ni Kristiano nem ni bay u Judea, nge Galile nge Samaria e be yip’ fan “fare galesiya” ara ulung. Bochan ni boor e girdi’ ni kan taufenagrad ko Pentekost 33 C.E. ma de n’uw nap’an nga tomuren, ma sana gathi ke mus ni taareb e ulung ni yad ma muulung nga yu yang u Jerusalem. (Acts 2:41, 46, 47; 4:4; 6:1, 7) Herod Agrippa I e i gagiyeg u Judea nge mada’ ko ngiyal’ ni yim’ ko duw ni 44 C.E., mab tamilang ni bay ko 1 Thessalonika 2:14 ni nap’an e 50 C.E., ma ke yoor e ulung u lan yu Judea. Ere, nap’an ni gad ra beeg ni i gafgownag Herod ni pilung “boch i girdien fare galesiya,” ma be yip’ fan ni boor ko taareb e ulung ni i muulung nga Jerusalem.​—Acts 12:1.

13. Mang e bin aningeg e kanawo’ nib ga’ ni ma fanay e Bible ko “galesiya” ara ulung?

¹³ Bin aningeg, e fare bugithin ni “galesiya” ara ulung e ku be yip’ fan e Kristiano u lan taareb e ulung, ni bay u lan reb e tabinaw. Ki yog Paul “fapi galesiya ara ulung nu Galatia.” Boor e galesiya ara ulung ni bay ko re binaw nem nu Roma ni ba ga’. L’agruw yay ni fanay Paul e thin ni “pi galesiya” ara pi ulung ni murung’agen yu Galatia, nib muun ngay yu Antiok, nge Derbe, nge Lystra, nge Ikonium. Piin ni piilal ara overseer, e kan tay ni ngar ayuweged e pi galesiya ara ulung ney. (1 Korinth 16:1; Galatia 1:2; Acts 14:19-23) Rogon ni be yog e Bible, e yad urngin ni “galesiya ara ulung rok Got.”​—1 Korinth 11:16; 2 Thessalonika 1:4.

14. Mang e rayog ni nga dogned u rogon ni kan fanay fare thin ni “galesiya” ara ulung u boch e thin nu Bible?

¹⁴ Yu ngiyal’, ma boch e ulung ko Kristiano e ba lich e girdi’ ni ma un ngay, ma rayog ni ngan tay u reb e tabinaw. Yugu aram rogon, ma fare bugithin ni “galesiya” ara ulung e be yip’ fan e ulung ni ba achig. Tin ni kada nanged e galesiya ara ulung ni ma muulung nga naun ku Aquila nge Priska, nge Nimfa, nge Filemon. (Roma 16:3-5; Kolose 4:15; Filemon 2) Dabisiy ni re n’ey e be pi’ e athamgil ko pi galesiya ara ulung ni ba achig e ngiyal’ ney ni yad ma muulung u tabinaw ku be’. Ba fel’ u wan’ Jehovah e pi galesiya ara ulung ni ba achig ni immoy ko bin som’on e chibog, maku arrogon e ngiyal’ ney ni ma ayuwegrad u daken e kan ni thothup rok.

Pi Galesiya ara Ulung e Ma Pining e Sorok Ngak Jehovah

15. Uw rogon ni ma maruwel fare kan ni thothup u daken e pi galesiya ara ulung ko bin som’on e chibog?

¹⁵ Kada weliyed faram ni rogon ni ke lebug fare thin u Psalm 22:22, e pining Jesus e sorok ngak Got u lan fare muulung. (Hebrews 2:12) Pi gachalpen nib yul’yul’ e nga kur yodoromgad. Nap’an e bin som’on e chibog ma tin riyul’ e Kristiano e nap’an ni kan dugliyrad ko kan ni thothup mar manged pi fak Got nge pi walagen Kristus, ma fare kan ni thothup e tabab ni nge ayuweg boch i yad u boch e maruwel. Ke yog ngorad e tow’ath ni yib ko kan ni thothup. Boch e tow’ath ko kan ni thothup e ngan non ko girdi’ u fithik’ e gonop ara tamilangan’, ara ngan golnag e m’ar ara ngan yiiynag boch ban’en, ara ngan non u boch e thin ndawor nrung’ag ma dan nang fan.​—1 Korinth 12:4-11.

16. Mang reb e ban’en ni yibe nameg ko fare tow’ath ko kan ni thothup?

¹⁶ I weliy Paul murung’agen ni ngan non ni thin nu bang, ni gaar: “Bay gon’ e tang ko thin nda nnang fan, machane bay ku gon’ e tang nthin ni yira nang fan.” (1 Korinth 14:15) I guy ni rib ga’ fan ni nge nang boch e girdi’ fan e thin rok ma rayog ni ngan fonownagrad. I nameg Paul ni nga i pining e sorok ngak Jehovah u lan e galesiya ara ulung. I tay ir ngak yugu boch e girdi’ ni bay fare tow’ath ko kan ni thothup rorad ni gaar: “Ngam maruwelgad ko pi n’en nra ayuweg girdien e galesiya,” ni be yip’ fan e galesiya ara ulung ni bay fare tow’ath riy. (1 Korinth 14:4, 5, 12, 23) Rib tamilang, ni baadag Paul e pi galesiya ara ulung, ya manang nra reb e pi ulung nem ma bay rogon ni nge pining e pi Kristiano riy e sorok ku Got.

17. U murung’agen e pi galesiya ara ulung e ngiyal’ ney, ma mang e n’en ni ke mudugil u wan’dad riy?

¹⁷ Ka be ul’ul Jehovah ngay nga i ayuweg e galesiya ara ulung rok. Ma tow’athnag fare ulung ko Kristiano ni kan dugliyrad ni ka yad bay u fayleng e ngiyal’ ney. Rayog ni ngan guy e re n’ey ko ggan ni boor ni fan ko tirok Got ban’en ni ma yib ngak e girdi’ rok Got. (Luke 12:42) Be tow’athnag e pi walag u ga’ngin e fayleng ni polo’. Ku be tow’athnag e pi galesiya ara ulung, ko gin ni gadad ma pining e sorok riy ngak e en Ta Sunumiy ko ngongol rodad nge thin ni gad ma yog u nap’an e muulung ni ma gelnag e michan’ rok boch e girdi’. U rom e gad ma fek riy e tamilangan’ ma ku yima fil rogon ni ngan pining e sorok ngak Got u boch e kanawo’ ko ngiyal’ ni dad moyed ko ulung rodad.

18, 19. Mang e baadag e pi Kristiano nib yul’yul’ ni ngar rin’ed ko pi ulung ni yad bay riy?

¹⁸ Mu lemnag ni i tay apostal Paul ir ko pi Kristiano ko fare galesiya ara ulung nu Filippi u Macedonia ni gaar: “Baaray e meybil rog ngak Got ni fan ngomed, nge par pangimed nriyul’ nib fel’, ni ke mus ni goo Jesus Kristus e rayog ni nge maruweliy u fithik’ I lanin’med me yognag ngomed, ni fan e nge gilnag buguwan Got me yin’ e sorok ngak Got.” Re n’em e ba muun ngay e thin rorad ngak e yugu girdi’, ni murung’agen e michan’ rorad ngak Jesus nge pi n’en nib fel’ ni yad be athapeg. (Filippi 1:9-11; 3:8-11) Ere, i yog apostal Paul ngak pi walagen ni Kristiano ni gaar: “Ere nguud pininged e magar ngak Got ni gubin ngiyal’ nge mang maligach rodad ngak u daken Jesus; ni aram e gubin ngiyal’ ni nguud pininged e magar nga fithingan u lungudad nga dogned ni ir e Somol.”​—Hebrews 13:15.

¹⁹ Ga ma pirieg e felfelan’ ni ngam pining e sorok ngak Got “u lan e muulung,” ni bod ni i rin’ Jesus, nge ngam mog nga dap’e lugunam e sorok ngak Jehovah u p’eowchen nge piin ndawora nanged ni nga rogned e sorok ngak fa? (Hebrews 2:12; Roma 15:9-11) Reb e kanawo’, e rogon ni gad ra fulweg e be yan u rogon ni gad ma lemnag e ulung rodad nrogon nib m’agan’ Got ngay. Bin migid e article, e gad ra weliy riy ko u rogon ni ma pow’iyey Jehovah nge rogon ni ma fanay e ulung rodad nge rogon nib l’ag ko yafas rodad e ngiyal’ ney.

Ka Ga Manang?

• Uw rogon ni sum e “galesiya rok Got” ara ulung ko pi Kristiano ni kan dugliyrad?

• Mang dalip e kanawo’ ni kan puthuy nga rogon ni be fanay e Bible fare bugithin ni “galesiya” ara ulung?

• Murung’agen fare galesiya ara ulung, mang e baadag David nge Jesus, nge tin som’on e Kristiano ni ngar rin’ed, ma mang e ra rin’ e re n’ey ngodad?

[Picture on page 23]

Jesus e def ko bin ngan e galesiya ara ulung?

[Picture on page 25]

Yu ulung i Kristiano ni yad ma muulung e yima yog ni “galesiya ara ulung rok Got”

[Picture on page 26]

Bod rogon e pi Kristiano nu Benin, rayog ni ngada pininged e sorok ngak Jehovah u lan e galesiya ara ulung rok