Mu Dag e Runguy ni Gubin Ngiyal’—Uw Rogon?
“Ngad ngongliyed e ngongol nib fel’ ngak urngin e girdi’, machane nge ga’ fadad ngak e piin ni kad manged girdien e tabinaw rok Got u fithik’ e mich u wun’uy ngak Kristus.”—GALATIA 6:10.
1, 2. Fare fanathin u murung’agen faen nu Samaria, mang e be fil ngodad u murung’agen e runguy?
I FITH be’ nib moon ni manang e Motochiyel nib fel’ rogon u nap’an ni be non ngak Jesus ni gaar: “Mini’ e en ni ir e mmigid ngog?” I fulweg Jesus u daken ba fanathin ni gaar: “Be’ nib moon e log u Jerusalem i yan nga Jeriko, me yib i og bogi moro’ro’ ngak ngar lufed e mad rok, mi yad pirdiiy, nge mu’ mi yad pag ni ke chugur ni nge yim’. Ma bay ba prist ni be yan nga p’ening u daken e re pa’ i kanawo’ nem; ma faani guy fare moon me liyeg rok u baraba’ e kanawo’ nge yan. Ma ku aram rogon be’ ni be’ ni ir reb e Levite ni ki yib ko gin’em, me yan ko gin ni bay fare moon riy nge yan i guy me liyeg rok u baraba’ e kanawo’ nge yan. Machane be’ u Samaria ni be sor i yan ko gin’em e yib i pirieg, ma faani guy fare moon me taganan’ ngak. Me yan ko gin ni bay riy, nge puog e gapgep nge wain ko yungi n’en ni ke maad’ad u downgin me m’ag e mad ngay; nge mu’ me fek fare moon nge tay nga daken fare gamanman rok me fek i yan nga ba naun ntafen e milekag mi i ayuweg. Me yan ni reb e rran riy me fek l’agruw e salpiy ni silber, nge pi’ ngak e en ni ir e mmil suwon fare naun ntafen e milekag ngak. Me gaar ngak, ‘Mu ayuweg e cha’ney ya bay gu sul mu gu fulweg ngom e salpiy ni kam n’ag nga puluwon.’” Ngemu’, me fith Jesus ngak ni gaar: “Ere mini’ e arorad e dalip i girdi’ nem e ga be finey ni ir e ke mang e cha’ nib migid ngak faanem ni yib e moro’ro’ i pirdiiy?” Me fulweg fare moon ni gaar: “Faanem ni runguy nge ayuweg.”—Luke 10:25, 29-37a.
2 Uw feni rib tamilang rogon ni ke m’ug e bin nriyul’ e runguy u rogon ni ayuweg faanem nu Samaria fare moon ni ke maad’ad u lan fare fanathin! I dag faan nu Samaria e ngongol u reb e kanawo’ ni ayuweg fare moon ni bochan e ke kireban’ ma ke runguy. Maku, fare moon ni ke maad’ad e be’ nde nang faen nu Samaria owchen. Runguy e dar ma magawon ni bochan e gin ni be’ be’ riy, fa teliw, ara yalen e nam nib thil. Tomren ni weliy fare fanathin u murung’agen faen nu Samaria, me gaar Jesus ngak fare moon: “Ere mman ma ga rin’ ni aram rogon.” (Luke 10:37b) Rayog ni ngad folgad ko re fonow nem ma gad athamgil ni nguud runguyed boch e girdi’. Machane uw rogon? Mang boch e kanawo’ nrayog ni ngad daged e runguy riy ni gubin e rran u lan e yafas rodad?
“Susun Ma Ba’ Pi Walagey ni Girdien Kristus ni Pumoon . . . ni Kar Gafgowgad ko Mad”
3, 4. Mang fan nib ga’ fan ni nguud daged e runguy u lan e ulung ko Kristiano?
3 I yog apostal Paul ni gaar: “Urngin ngiyal’ nra puf rogodad ma ngad ngongliyed e ngongol nib fel’ ngak urngin e girdi’, machane nge ga’ fadad ngak e piin ni kad manged girdien e tabinaw rok Got u fithik’ e mich u wun’uy ngak Kristus.” (Galatia 6:10) Ere, ngad guyed boch e kanawo’ nrayog ni ngad daged e runguy riy ngak e piin taareb e michan’ rodad.
4 U nap’an ni be pi’ James nreb i gachalpen Jesus e athamgil ngak e piin Kristiano ni ngar daged e runguy, me yoloy ni gaar: “Ngiyal’ nra pufthinnag Got e en nde runguy be’ e ku dabi runguy Got faanem.” (James 2:13) Fapi thin ni bay u m’on nge tomuren e pi thin ney ni kan thagthagnag e be dag ngodad boch e kanawo’ nrayog ni ngad daged e runguy riy ngak boch e girdi’ ni gubin ngiyal’. Ni bod ni gad ra beeg ko James 1:27 ni gaar: “Baaray e n’en ni be finey Got ni Chitamangiy ni ir e bin nib machalbog ma ba riyul’ e liyor ngak, ni aram e ngan ayuweg e bitir ndariy e gallabthir rorad nge piin ni ppin ni ke yim’ e pumoon rorad ma yad be gafgow, mu un ayuwegey nge dabi kirebnigey e kireb nu fayleng.” James 2:15, 16 e be gaar: “Susun e er rogon ma ba’ pi walagey ni girdien Kristus ni pumoon ara ppin ni kar gafgowgad ko mad ma de gaman e ggan rorad. Ere mang e ra fel’ riy ngorad ni faanra lungum ngorad, ‘Nge ayuwegmed Got! Mpired ndabi yib e ulum ngomed ma ba fel’ rogomed ko abich!’ ni faanra da mpi’ ngorad e tin ni nge yog ngorad?”
5, 6. Mang boch e kanawo’ nrayog ni ngad daged e runguy riy u nap’an ni gad be chag ngak e girdi’ u lan e ulung?
5 Ngan ayuweg boch e girdi’ nge ngan ayuweg e piin ni ke t’uf e ayuw rorad e reb e pow ko baan nriyul’ e teliw. Rogon e liyor ni gad ma tay e dabi taydad ni magafan’ rodad ngak boch e girdi’ e kemus ni nga u dogned e thin nib fel’ ngorad. Ya rogon riy e runguy rodad ngorad, e nge k’aringdad ni ngad rin’ed ban’en ni fan ngak e piin nib t’uf e ayuw rorad. (1 John 3:17, 18) Arrogon, ngan fal’eg gan be’ nib m’ar, fa ngan ayuweg reb e pilibthir u boch e maruwel u tabinaw, ma ra ba t’uf min ayuweg e en ndariy e karrow rok nge un ko muulung, ma dabin siin ngak e piin nib t’uf e ayuw rorad e aram boch e kanawo’ nrayog ni ngad daged e runguy riy.—Deuteronomy 15:7-10.
6 Yugu aram rogon nib ga’ fan ni ngan ayuweg e girdi’ u lan e ulung ko tin nib t’uf ko par rorad machane kub gel e ga’ fan riy ni ngan ayuwegrad ko tirok Got ban’en. Kan fonownagdad ni ngad ‘pied e athamgil ngak e piin ni yad be rus, ma gad ayuweg e piin ni yad mmeewar.’ (1 Thessalonika 5:14) “Piin ni kar puwelwolgad” e yibe pi’ e athamgil nga lanin’rad ni ngar “filed e tin nib fel’.” (Titus 2:3) I weliy e Bible murung’agen e piin ni Kristiano ni yad ma ayuweg e ulung ni gaar: “Ra bagayad ma bayi par ni bod ba manaf ni ngan naf ngay ko nifeng nge yoko’.”—Isaiah 32:2.
7. Mange kad filed u rogon ni ngan dag e runguy ko n’en ni rin’ pi gachalpen Jesus u Syrian Antiok?
7 Tin ni kub muun ko ngan ayuweg e piin ni ppin ni kem’ figirngirad, nge bitir ndariy e gallabthir rorad, nge piin nib t’uf ni ngan ayuwegrad min pi’ e athamgil ngorad, e fare ulung ko bin nsom’on e chibog e ur yaramiyed ni ngan pi’ boch ban’en ni nge ayuweg e girdi’ ni kar gafgowgad u boch e binaw. Ni bod ni yog Agabus ni profet u m’on riy ni “bay ba uyungol ni aram e nge yib nga gubin yang u fayleng,” ma pi gachalpen Jesus ni yad bay u Syrian Antiok “e ra turguyed ni nge bagayad me pi’ urngin e tin nrayog rok ngar ayuweged e piin ni walagrad ni girdien Kristus ni yad be par u Judea.” Pi n’em e ra pied “ngak Barnabas nge Saul” ngar fekew ngar piew ko piin piilal ko yungi n’em. (Acts 11:28-30) Ere uw rogon e ngiyal’ ney? “Fare tapigpig nib yul’yul’ mab gonop” e ke yarmiy yu ulung i girdi’ ni ngar ayuweged e pi walagdad ni kar gafgowgad ni bochan e yoko’, durru’, nge tsunami. (Matthew 24:45) Tayim rodad nge athamgil ni gad ma tay ni ngad ayuweged e re yaram ney e aram reb e kanawo’ nib fel’ nrayog ni ngad daged e runguy riy.
“Faanra Dab Um Taareb Rogonniged e Girdi’ ni Gubin u Lanin’med”
8. Uw rogon nra togopuluw e laniyan’ ko runguy?
8 I ginangey James u murung’agen reb e ngongol nib togopuluw ko runguy nge “fare motochiyel rok fare gagiyeg nu tharmiy” ni t’ufeg ni gaar: “Faanra dab um taareb rogonniged e girdi’ ni gubin u lanin’med ni bochan yaarad nge rogon e mad ni ka ron’ed, ma ba kireb e romed, ni aram e kam denengad, ma aram e ke turguy fare Motochiyel e gechig romed nrogon be’ ni ke th’ab e motochiyel.” (James 2:8, 9) Faanra ngan adag daken e girdi’ ni bochan e boor ban’en rorad ara bochan e ba gilbugurad ma rayog ni nge k’aringdad nge dab da motoyilgad ko “wenig ko girdi’ nib sobut’.” (Proverbs 21:13, NW) Laniyan’ e ma taleg e lem ko runguy. Gad ra dag e runguy ni faanra taareb rogon e girdi’ u wan’dad.
9. Mang fan nde kireb ni ngan dag ni ke gel i lemnag be’ nbochan rarogon?
9 Ra taareb rogon e girdi’ u wan’dad ma be yip’ fan ndabi gel i lemnag rodad rarogon be’, fa? Danga’. I yol Paul ngak e pi Kristiano nu Filippi ni bochan Epafroditus ni gaar: “Mu ted fan urngin mit e girdi’ ni bod ir.” Mang fan? “Yi pag fan e pogofan rok nge chugur ni ngem’ ni fan ko maruwel rok Kristus, ni bochan e nge ayuwegeg ko n’en ndabiyog ni ngam ayuweged gag riy.” (Filippi 2:25, 29, 30) Ba t’uf ni ngan nang e pigpig ni tay Epafroditus u fithik’ e yul’yul’. Maku kad beeged u 1 Timothy 5:17 ni gaar: “Piin ni piilal ko galesiya nib fel’ e maruwel ni yad be tay ni aram e yad be gagiyegnag girdien e galesiya e susun e ngan tafinaynag ni ba’ rogorad ni nge bagayad min pi’ puluwon ni ke l’agruw yay, ni ba ga’ ni piin nrib gel e machib ni yad be tay nge thin rok Got ni yad be fil ngak e girdi’.” Pi fel’ngiy nib fel’ ni fan ko tirok Got ban’en e ba t’uf ni ngan nang. Yira rin’ e re n’ey ma gathi be dag ni yibe laniyan’.
“Fare Gonop ni Yib u Tharmiy e . . . Ba Sug ko Runguy”
10. Mang fan nthingar da gagiyegniged bolowthdad?
10 I weliy James murung’agen bolowthey ni gaar: “Ya ban’en nib kireb ndabiyog ni nguun gagiyegnag, ma ba sug ko yub ni yira yim’ ngay! Gadad ma maruwel ngay ngad pininged e magar ngak e Somol rodad ni ir e Chitamangiy, ma ka gadad ma yibilay e girdi’ ngay ni nge buch ban’en rorad, ni girdi’ nsunumegrad ni yad bod yaan Got! Taab l’ugunef e ir e gadad be pining e magar riy ngak Got ma ku ir e gadad ma yibilay e girdi’ ngay ni nge buch ban’en rorad.” Miki ul’ul ngay nge gaar: “Faanra be awan’med ngak be’, fa gimed be fanenikay be’, fa reb e goo gimed e gimed be lemnagmed, ma thingari dab mu ufanthingad ngam lifithed l’ugunmed nib togopluw ko tin nib riyul’ e thin. Mit ney e gonop e gathi yib u tharmiy nga but’; ya gonop nib mil suwon ngaray nga fayleng, ma gathi fare kan ni thothup e yib rok ya moonyan’ e yib rok. Ya gin ni bay e awan’ riy ma ra be’ ma ke mus ni ir e be lemnag ir e ku de taareban’ e girdi’ riy, ma urngin mit e kireb ni ba’ riy. Machane bin som’on e fare gonop ni yib u tharmiy e mmachalbog; ma ku er rogon ni ma fal’eg thiliy nge aw e gapas riy, ma ma sumunguynigey, ma ma fal’eg owchey nge thin ngak e girdi’, ma ba sug ko runguy ma ma k’uf ni ngongol nib fel’; ma ma taareb rogonnag e girdi’ u wan’uy ma der ma dake modingnigey.”—James 3:8-10a, 14-17.
11. Uw rogon nrayog ni ngad daged e runguy u rogon ni gad ma fanay bolowthdad?
11 Ere, rogon ni gad ma non ngak e girdi’ e ra dag ko riyul’ ni bay fare gonop rodad ni “ba sug ko runguy”, fa. Uw rogon ni faanra bochan e awan’ ara fanenikan ma gad be ufanthin, ara gad be ban, ara gad be gun’gun’? Psalm 94:4 (NW) e be gaar: “Piin ni ma rin’ e tin kireb e yad ma uf ngorad.” Ma uw feni rayog ni nge kirebnag e mit ney e thin be’! (Psalm 64:2-4) Maku, mu lemnag e kireb nra tay ‘be’ [ni] weliy e thin ni yigoo ban.’ (Proverbs 14:5; 1 Kings 21:7-13) Tomuren ni weliy James murung’agen bolowthey, me gaar: “Pi walageg ni girdien Kristus! Dab mu yodoroygad!” (James 3:10b) Bin nriyul’ e runguy e ku be yip’ fan ni ngku u doged e thin ngak e girdi’ nib fel’, mab gapas. I gaar Jesus: “Ya baaray ban’en ni nggog ngomed: Chirofen nra pufthinnag Got e girdi’ riy e gubin e girdi’ nra be’ ma urngin bugithin ni yog nthin ndariy fan ma thingari weliy tapgin ni yog.” (Matthew 12:36) Rib ga’ fan ni ngad daged e runguy ko thin ni gad ma yog!
“Mu N’iged Fan u Wun’med e Kireb ni Ke Rin’ Boch e Girdi’ Ngomed”
12, 13. (a) Mange kad filed u rogon e runguy ko fare fanathin ko fare tapigpig ni bay e malfith rok ko masta rok? (b) Mange be yip’ fan ni ngad n’aged fan e kireb rok walagdad ni ‘medlip i ragag nge medlip yay’?
12 Fare fanathin rok Jesus ni murung’agen ba tapigpig nsusun ni nge fulweg 60,000,000 e denarii ngak e masta rok, ni pilung, e be dag yugu reb e kanawo’ ni ngan dag e runguy riy. Bochan e dariy bang ni nge fek fare tapigpig e salpiy riy ni nge pi’ fare malfith, ma aram me wenignag ni ngan runguy. “Me kireban’ fare masta rok ngak,” ma aram me n’ag fan e malfith rok. Machane nap’an ni yan fare tapigpig me yib i pirieg yugu reb e tapigpig ni bay e malfith rorow ni kemus ni raay e denarii ma aram e de runguy me yog ni ngan non’ ngak kalbus. Nap’an ni rung’ag fare masta e n’en ni ke buch, me pining fare tapigpig me gaar ngak: “Dariy ban’en ni ka gab fel’ ngay, i gur e binir e sib! Kug n’ag fan u wun’ug urngin e salpiy ni malfith rom ngog, ni bochan e mwenig ngog. Ere susun e ka ga ra runguy e re tapigpig ni gimew nem, ni bod rogon ni gu runguyem.” Ngemu’ ma aram me pi’ fare masta fare tapigpig ngan fek nga kalbus. Me museg Jesus fare fanathin ko pi thin ni baaray: “Ereram rogon e n’en nra rin’ e Chitamag nu tharmiy ngomed ni faanra dabi bigimed me n’ag fan u wan’ e n’en nib kireb ni ke rin’ reb i walagen ngak.”—Matthew 18:23-35.
13 Uw feni rib gel ni ke dag fare fanathin ni runguy e ba muun ngay ni ngan n’ag fan e kireb! Jehovah e kab ga’ e denen rodad ni ke n’ag fan. Gathi susun ni ngkud ‘n’aged fan u wan’dad e kireb ni ke rin’ boch e girdi’ ngodad’? (Matthew 6:14, 15) U m’on ni weliy Jesus fare fanathin u murung’agen fare tapigpig ndariy e runguy rok, me fith Peter ngak ni gaar: “Somol, uw urngin yay nrayog ni nge denen walageg nib togopuluw ngog ma thingar gu n’ag fan u wun’ug? Medlip yay?” Me fulweg Jesus ngak ni gaar: ‘Danga’, gathi medlip yay, ya medlip i ragag nge medlip yay.’ (Matthew 18:21, 22) Arrogon, be’ nib tarunguyey e rayog ni nge n’ag fan e kireb nge yan i mada’ ko ‘medlip i ragag nge medlip yay,’ ni aram e dariy e gin nra mus riy.
14. Uw rogon nrayog ni ngad daged e runguy u gubin e rran nrogon ni bay ko Matthew 7:1-4?
14 Maku reb e kanawo’ nrayog ni ngan dag e runguy riy e yog Jesus u nap’an e Welthin rok u Daken e Burey ni gaar: “Dab mu turguyed e kireb nga daken e girdi’, nge dabi turguy Got e kireb nga dakenmed yi Got e ra turguy e kireb nga dakenmed nrogon ni kam turguyed e kireb nga daken e girdi’ . . . Ere mang fan ni ga be sap nga ba tabyu’ ni bay u lan mit walagem, ma damur tiyan’um nga baley i gek’iy ni bay u lan owchem? Ere ra diin me lungum ngak walagem, Mu son, nggu chuweg e re tabyu’ ni beer u lan owchem, ma ba’ ba ley i gek’iy u lan owchem?” (Matthew 7:1-4) Ere, rayog ni ngad daged e runguy u gubin e rran ni aram e ngad n’aged fan e kireb rok boch e girdi’ ma dab da laniyan’gad ara da thibthibnaged boch e girdi’.
“Ngad Ngongliyed e Ngongol nib Fel’ Ngak Urngin e Girdi’”
15. Mang fan ni ngongol u fithik’ e runguy e gathi kemus ni fan ngak e piin ntaareb e michan’ rodad?
15 Yugu aram rogon ni fare babyor ku James e be tamilangnag e runguy u thildad e piin ni gad ma pigpig ku Got u taabang, ma re n’ey e der yip’ fan ni runguy e kemus ni fan ko girdi’ u lan e ulung ko Kristiano. Be gaar e Psalm 145:9: “Ba fel’ e tin ni ma rin’ ngak urngin e girdi’, ma ma runguy urngin e tin ni ke sunumeg.” Kan fonownagdad ni ‘nguud guyed rogon nguud pired ni gadad be folwok rok Got’ nge ngad “ngongliyed e ngongol nib fel’ ngak urngin e girdi’.” (Efesus 5:1; Galatia 6:10) Yugu aram rogon nde t’uf rodad e “tin ni ba’ u roy u fayleng ara n’en nib mil fan nga fayleng,” ma gathi dariy fan u wan’dad e tin nib t’uf ko girdi’ nu fayleng.—1 John 2:15.
16. Mang boch ban’en ni bay rogon ko runguy ni gad ma dag ngak boch e girdi’?
16 Bochan ni gad e Kristiano, ma gubin ngiyal’ ni gad baadag ni ngad pied e ayuw nrayog rodad ngak e piin ni kar gafgowgad ni bochan boch ban’en “ni dan lemnag” ara piin ni yad bay u ba ngiyal’ nib gel e magawon riy. (Eklesiastes 9:11, NW) Arrogon, rarogodad e ra dugliy e tin nrayog ni ngad rin’ed nge urngin e tin nrayog ni ngad pied. (Proverbs 3:27) Nap’an ni gad be pi’ boch e chugum ni ayuw ngak boch e girdi’, ma thingar da kol ayuwgad ni pi n’en ni gad be rin’ e dabi k’aring boch e girdi’ ni ngar malmalgad. (Proverbs 20:1, 4; 2 Thessalonika 3:10-12) Ere, bin riyul’ e runguy e aram e ngongol nib chagil e lem ni sumunguy ara runguy nge lem nib fel’.
17. Mange bin nth’abi fel’ e kanawo’ ni ngad daged e runguy riy ngak e piin ni yad bay u wuru’ e ulung ni Kristiano?
17 Bin nth’abi fel’ e kanawo’ ni ngad daged e runguy ngak e girdi’ nga wuru’ e ulung ko Kristiano e aram e ngad weliyed e tin nriyul’ u lan e Bible ngorad. Mang fan? Bochan ni yooren e girdi’ e ngiyal’ ney e yad bay u fithik’ e lumor ko tirok Got ban’en. Dariy reb e kanawo’ ni ngar pithiged e magawon rorad riy ara athap rorad ni fan ko gabul nge langlath, ma yooren e girdi’ e “yad bod e saf nde moy rorad e en ni ma gafaliyrad.” (Matthew 9:36) Thin rok Got e rayog ni nge mang ba ‘magal ni be pow’iyrad,’ nra ayuwegrad ngar gelgad ko magawon ko yafas. Ku rayog ni nge mang ba ‘tamilang ko kanawo’ ni yad be yan riy’ ni aram e fare thin nu Bible e ra dag e n’en ni ir e m’agan’ Got ngay ni fan ko gabul nge langlath, ni ir e rayog ni nge pi’ ngorad e athap ni fan boch nga m’on. (Psalm 119:105) Uw feni rib fel’ fare maruwel ni ngan weliy ngak e piin nib t’uf rorad fare thin nriyul’ mab fel’! Bochan ni ke chugur fare “gafgow nib ga’,” ma aray e ngiyal’ ni ngad uned ko fare maruwel ko machib nge ngan yognag boch pi gachalpen Jesus u fithik’ e pasig. (Matthew 24:3-8, 21, 22, 36-41; 28:19, 20) Dariy yugu reb e ngongol u fithik’ e runguy ni kab ga’ fan ko biney.
Mpied e “N’en ni Bay u Gum’irchamed”
18, 19. Mang fan nthingar da maruweliyed ni nge gel gelngin e runguy rodad?
18 “Mpied e n’en ni bay u gum’irchamed,” aray e n’en ni yog Jesus. (Luke 11:41, NW) Faanra tin ni gad be rin’ nib fel’ e nge yan i aw nriyul’ ni ngongol u fithik’ e runguy, ma thingari mang ba tow’ath ni ke yib u gum’irchadad. (2 Korinth 9:7) Uw feni fel’ ni ngan dag e runguy u lan e re fayleng ney ni ke garer riy e ngongol nib kireb mab siin, ma dakuriy be’ ni be lemnag e gafgow nge magawon rok boch e girdi’!
19 Ere, ngad maruweliyed ngad daged e runguy ngak boch e girdi’. Ra i gel e runguy rodad ma aram e gad ra bod Got. Re n’ey e ra ayuwegdad nge par ni bay fan mab fel’ u wan’dad e yafas rodad.—Matthew 5:7.
Mang e Kam Fil?
• Mang nrib ga’ fan ni ngad daged e runguy ngak e piin ni taareb e michan’ rodad?
• Uw rogon nrayog ni ngad daged e runguy u lan e ulung ko Kristiano?
• Uw rogon nrayog ni ngad daged e tin nib fel’ ban’en ngak e girdi’ nga wuru’ e ulung?
[Picture on page 18]
I ngongol faanem nu Samaria u fithik’ e runguy
[Pictures on page 19]
Piin Kristiano e boor e kanawo’ ni yad ma dag e runguy riy
[Picture on page 22]
Bin nth’abi fel’ e kanawo’ nrayog ni ngad daged e runguy riy ngak e girdi’ nga wuru’ e ulung e ngad weliyed e tin nriyul’ u lan e Bible ngorad