Mu Fil Ban’en ko Pi Apostal Rok Jesus u Rogon ni Ur Tedan’rad ko Tirok Got Ban’en
“Nguum uned ngog ko mood.”—MATT. 26:38.
MANG E RAYOG NI NGAM FIL:
U rogon ni ngan tiyan’uy ko gin ni ngan machib riy?
U rogon ni ngaun tiyan’uy nge yog ni un meybil?
U rogon ni ngan machibnag urngin mit e girdi’ ndemtrug e magawon nra yib?
1-3. (a) Mang e oloboch ni ke rin’ fapi apostal u nap’an e bin tomur e nep’ u m’on ni yim’ Jesus? (b) Mang e be dag ni kar nanged e oloboch rorad?
MU SUSUNNAG e n’en ni buch ko bin tomur e nep’ u m’on ni yim’ Jesus. Ngiyal’ nem e ke yan ko fa gi milay’ ni Gethsemane ni bay ko ngek u Jerusalem ni aram e gin nib ga’ ni ma yan ngay. Ke un pi gachalpen ni yad ba yul’yul’ ngak. Boor ban’en ni be lemnag, ere ba t’uf ni nge gay bang ni nge par riy ni goo ir nge meybil.—Matt. 26:36; John 18:1, 2.
2 Ma aram me lek Peter, nge James, nge John ni apostal rok nga lukngun fa gi milay’. Me yog ngorad ni gaar: “Mpired u roy nguum uned ngog ko mood.” Ma aram me yan nga bang ni nge meybil. Machane faani sul me pirieg ni kar molod miki yog ngorad ni gaar: “Um odgad.” Machane mu kur molod ni l’agruw yay. Ma boch nga tomuren ma de yog ni ngar pared ni yad be tedan’rad ko tirok Got ban’en ya yad gubin nra paged ngar milgad rok.—Matt. 26:38, 41, 56.
3 Ba mudugil ni ke kireban’ fapi apostal ni bochan e de yog rorad ni ngar pared nib gel e michan’ rorad. Ma rib papey nra nanged e oloboch rorad. Fare babyor u Bible ni Acts e be dag ni kar daged e kanawo’ u rogon ni ngan par ni yibe tiyan’uy ko tirok Got ban’en. N’en ni kar rin’ed e ba mutrug ni ke k’aring boch e Kristiano ni ngar folgad rorad. Ngiyal’ ney e rib t’uf ni ngaud pared ni gad be tedan’dad ko tirok Got ban’en. (Matt. 24:42) Ere chiney e ngad weliyed dalip ban’en ni bay ko fare babyor ni Acts nra ayuwegdad ni ngaud pared ni gad be tedan’dad ko tirok Got ban’en.
KAR TEDAN’RAD KO GIN NI KA NOG NI NGAN MACHIB RIY
4, 5. Uw rogon ni pow’iy gelngin Got nib thothup Paul nge piin ni ur uned ngak?
4 Bin som’on e n’en ni gad ra fil e fapi apostal e kar tedan’rad ko gin ni ka nog ni ngan machib riy. Be dag e Bible rogon ni i fanay Jesus gelngin Got nib thothup ni nge pow’iy apostal Paul nge piin ni ur uned ngak ko milekag. (Acts 2:33) Ngad beeged murung’agen e n’en ni buch rorad.—Mu beeg e Acts 16:6-10.
5 Ke chuw Paul, nge Silas, nge Timothy ko fare mach nu Lystra ni bay ko yimuch u Galatia. Boch e rran nga tomuren mar tawgad nga reb e kanawo’ nib ga’ ni bay u Roma ni sor ko ngal ko gin nth’abi yoor e girdi’ riy ni bay ko nug nu Asia. Yad baadag ni ngar leked e re kanawo’ nem nga ranod ko pi mach ni boor e girdi’ riy nib t’uf ni ngar filed murung’agen Kristus. Machane, bay ban’en ni ke talegrad. Be gaar e verse 6: “Mi yad milekag u lan yu Frygia nge yu Galatia; ya de pagrad fare [“gelngin Got nib thothup,” NW] ni ngar machibgad u lan e nug nu Asia.” De yog e Bible ko uw rogon, machane ke talegrad gelngin Got nib thothup ndab ra machibgad u lan e nug nu Asia. Ba tamilang ni ke fanay Jesus gelngin Got nib thothup ni nge pow’iy Paul nge piin ni ur uned ngak nga ranod nga yugu bang.
6, 7. (a) Mang e ke buch rok Paul nge boch e girdi’ ni ur uned ngak u nap’an ni kar chugurgad nga Bithynia? (b) Mang e kar dugliyed ni ngar rin’ed, ma mang angin ni yib riy?
6 Ke yan Paul nge piin ni ur uned ngak ngan? Be gaar e verse 7: “Faanra tawgad ko mathil u Mysia, mi yad guy rogon ni nga ranod nga lan e nug nu Bithynia, machane de pagrad [“gelngin Got nib thothup,” NW] ni nga ranod ngaram.” Bochan ni kan talegrad ko machib u lan e nug nu Asia, mar sorgad ko lel’uch, ya yad baadag ni ngar machibgad u Bithynia. Machane, nap’an ni kar chugurgad nga Bithynia, me fanay Jesus gelngin Got nib thothup ni nge talegrad. Ngiyal’ nem, mar lemnaged ko mang fan. Yad manang e n’en ni ngar machibnaged nge rogon ni ngar machibgad, machane dar nanged ko uw e ngar machibgad riy. Bod ni kar guyed rogon ni ngar binged e kanawo’ ni yan nga Asia, machane de yog. Mu kur guyed rogon ni ngar binged e kanawo’ ni yan nga Bithynia, machane ku de yog. Ere kar talgad, fa? Danga’!
7 Ngiyal’ nem e kar dugliyed ban’en ni yugu ba thil. Be yog e verse 8 ni gaar: “Mi yad yan u rom nga Mysia mi yad log u rom nga Troas.” Ere, kar sorgad ko ngal, ma ranod u but’ ni 350 e mayel, ni yad be pag boch e mach nge mada’ ko ngiyal’ ni kar tawgad nga Troas ko gin ni bay e garog riy ni yan nga Macedonia. Re ngi n’em e ma yan e girdi’ riy u barkow nga Macedonia. Verse 9 e be weliy e n’en ni buch ni gaar: “Mi ni piliyeg e changar rok Paul e re nep’ i n’em nge guy be’ nib moon u Macedonia nib sak’iy ni be wenig ngak Paul ni be gaar, ‘Moy nga Macedonia ngam ayuwegmad!’” Ere, ke nang Paul e gin ni ngar machibgad riy. Ka chingiyal’ nem, ma ranod nga Macedonia.
8, 9. Mang e gad ra fil ko milekag ni tay Paul?
8 Mang e gad ra fil ko re n’ey? Mu tay fanam i yan riy nu nap’an ni tababnag Paul e milekag rok nga Asia e fin aram e ngiyal’ ni pow’iy gelngin Got nib thothup. Ma nap’an ni kar chugurgad nga Bithynia, mfini yog Jesus e n’en ni nge rin’. Maku tomuren ni ke taw Paul nga Troas mfini pow’iy Jesus nga Macedonia. Bochan ni Jesus e ir lolugen e ulung, maku rayog ni nge rin’ ban’en ni aram rogon ngodad. (Kol. 1:18) Bod ni susun e ga be lemnag ni ngam un ko pioneer ara ngam man nga bang nib t’uf e ayuw riy, machane tomuren ni kam rin’ ban’en ya nge yog ni ngam rin’ e n’en ni ga be nameg, mfini pow’iyem Jesus u daken gelngin Got nib thothup. Rayog ni ngan susunnag e re n’ey ngak be’ ni be yan u karrow. Fin ngiyal’ ni be yan fare karrow e rayog ni nge pow’iy facha’ e gin ni nge sor fare karrow ngay. Ere, ku er rogon Jesus nrayog ni nge pow’iydad ni ngad yoornaged e tayim ko machib ni gad be tay ni faanra gad be athamgil ni ngad rin’ed e n’en ni gad be nameg.
9 Machane, uw rogon ni faanra dabi yib angin nib papey? Ga ra tal ya ga be lemnag nder pow’iyem gelngin Got nib thothup, fa? Dab mu pagtalin ni aram e n’en ni buch rok Paul, machane de tal. Ke athamgil nge mada’ ko ngiyal’ ni ke mab e kanawo’ ngak. Ku er rogodad ni faanra dab da talgad, ma rayog ni ngki “mab e kanawo’” ngodad.—1 Kor. 16:9.
MU TIYAN’UM NGE YOG NI UM MEYBIL
10. Mang e be dag ni faanra un meybil ni gubin ngiyal’ ma aram e rayog ni ngan par ni yibe tiyan’uy ko tirok Got ban’en?
10 Mu lemnag e n’en nrayog ni ngad filed rok e pi Kristiano ko bin som’on e chibog: Yad ma tedan’rad ya nge yog ni ur meybilgad. (1 Pet. 4:7) Rib ga’ fan ni ngaun meybil ya nge yog ni ngan par ni yibe tiyan’uy ko tirok Got ban’en. Dab mu pagtalin nnap’an ni immoy Jesus u lan fa gi milay’ ni Gethsamane u m’on ni ngan kol, me yog ngak fa dalip i apostal rok ni gaar: “Um odgad nguum meybilgad ngak Got.”—Matt. 26:41.
11, 12. Mang fan ni ke gafgownag Herod e pi Kristiano nib muun Peter ngay, ma uw rogon ni ke rin’?
11 Ke rung’ag Peter e thin ni yog Jesus u lan fa gi milay’ ni Gethsemane. Tomur riy me guy feni ga’ fan e meybil ni fan ngak boch e girdi’. (Mu beeg e Acts 12:1-6.) Tin som’on e thin ko Acts ko guruy ni 12 e kad filed riy ni ke gafgownag Herod e pi Kristiano ya baadag ni nge felfelan’nag piyu Jew. Sana ke nang ni James e ir reb e apostal nrib fel’ thilrow Jesus. Aram fan ni ke li’ James ko “sayden.” (Verse 2) Rib t’uf James ko ulung, ere ireray reb e skeng nib ga’ ni ke yib ngorad.
12 Mang e migid ni rin’ Herod? Be yog e verse 3 ni gaar: “Faani guy nib fel’ u wan’ piyu Israel e re n’em, me gaar nga ni yan ni kol Peter ngan fek.” Machane, bochan e maang’ang ma ke chuw boch e apostal u kalbus nib muun Peter ngay. (Acts 5:17-20) Sana ri manang Herod e re n’em. Ere ke gay rogon ni nge dabi mil Peter, me yog ni “aningeg ulung e salthaw ni nge matanagiy, nra reb e ulung ma aningeg e salthaw ni ba’ riy. Ya ke lemnag Herod ni nge m’ay e re madnom nem ni Paluk’af me fek Peter i yib nga p’eowchen piyu Israel.” (Verse 4) Am lemnag! Kan chennag Peter, kan tay nga thilin 2 e matanag, ma 16 e matanag ni yad be matanagiy ni nep’ nge rran ya nge dabi mil. Baadag Herod ni nge li’ Peter u tomuren e Paluk’af ya nge felfelan’ piyu Jew. Ere, mang e rayog ni nge rin’ e pi Kristiano ni walagen Peter?
13, 14. (a) Mang e ke rin’ fare ulung u nap’an ni kan kalbusnag Peter? (b) Mang e rayog ni ngad filed ko meybil ni tay fare ulung?
13 Manang fare ulung e n’en ni ngar rin’ed. Be yog e verse 5 ni gaar: “Ntay Peter u kalbus, machane girdien e galesiya e ra pired ni yad be pi’ e meybil rok ngak Got.” Arrogon, meybil rorad ni fan ngak Peter e ke yib u gum’ircha’rad. Ere, yam’ ni tay James e de warnag e athap rorad; maku da ur lemnaged ndariy angin e meybil. Yad manang ni meybil ni ma tay e pi tapigpig rok Jehovah nib yul’yul’ e ba ga’ fan u wan’. Faanra ba puluw e meybil ko tin nib m’agan’ Jehovah ngay, ma ra fulweg taban.—Heb. 13:18, 19; Jas. 5:16.
14 Mang e rayog ni ngad filed ko n’en ni ke rin’ fare ulung? Faanra gad baadag ni ngaud pared ni gad be tedan’dad ko tirok Got ban’en, ma gathi kemus ni goo gadad e ngaud yibilayed gadad, ya ngkud yibilayed pi walagdad. (Efe. 6:18) Ga manang boch e walag ni ke yib e skeng ngorad? Boch i yad e sana kan gafgownagrad, ara ke yib e yoko’, ara durru’, nge ku boch ban’en ngorad. Ba fel’ ni ngad meybilgad ni fan ngorad. Sana ga manang boch i yad ni ke yib boch e magawon ngak ni gathi rib gagiyel, ni bod e magawon ko tabinaw, ara ke mulan’rad, fa ke yib e m’ar ngorad. Ba fel’ ni ngad lemnaged boch e girdi’ u lan e ulung ni ngad uneged fithingrad ko meybil rodad ngak Jehovah ni ir e ma “fulweg taban e meybil.”—Ps. 65:2.
15, 16. (a) Uw rogon ni chuweg fare engel rok Jehovah Peter u kalbus? (Mu guy e sasing aray u but’.) (b) Mang fan nrayog ni nge gel e michan’ rodad ni faan gad ra lemnag rogon ni ke ayuweg Jehovah Peter?
15 Machane, mang e ke buch rok Peter? Nap’an e bin tomur e nep’ rok Peter u kalbus ni be mol u thilin l’agruw e matanag, ma bay ban’en ni buch. (Mu beeg e Acts 12:7-11.) Am lemnag e n’en ni buch: Ka ngiyal’ nem me tamilang lan fare kalbus. Me sak’iy ba engel u rom nde guy fapi matanag, me pug Peter. Me mul fapi chen u pa’, me pow’iy fare engel Peter nga wuru’ e kalbus u fithik’ fapi matanag ndariy ban’en ni buch. Fare garog ni wasey e yigi mab rok me yan Peter nge fare engel nga wuru’ e yoror, me pag fare engel Peter me yan nga bang.
16 Rayog ni nge gel e michan’ rodad ni faan gad ra lemnag murung’agen gelngin Jehovah ni ma ayuweg e pi tapigpig rok. Riyul’ ndarud lemnaged ni nge fal’eg Jehovah e maang’ang ni nge ayuwegdad e ngiyal’ ney. Machane, ke mich u wan’dad ni ma fanay gelngin ni fan ko girdi’ rok e ngiyal’ ney. (2 Kron. 16:9) Ma fanay gelngin nib thothup ni nge ayuwegdad ya nge yog nda k’adedan’dad ko urngin e skeng nra yib ngodad. (2 Kor. 4:7; 2 Pet. 2:9) Ma dab ki n’uw nap’an ma ra pi’ Jehovah gelngin ngak Jesus ya nge yog ni faseg bokum milyon e girdi’ ni kar m’ad. (John 5:28, 29) Michan’ rodad ko pi n’en ni ke micheg Got e ra pi’ e athamgil nga lanin’dad ko ngiyal’ nra yib e skeng ngodad.
NGAN MACHIBNAG URNGIN MIT E GIRDI’ NDEMTRUG E MAGAWON NRA YIB
17. Uw rogon ni dag Paul e kanawo’ u rogon ni ngan machib u fithik’ e pasig?
17 Baaray e bin dalip e n’en ni gad ra fil rok e pi apostal u rogon ni ur pared ni yad be tedan’rad ko tirok Got ban’en: Kar ululgad i machibnag urngin mit e girdi’ ni yugu demtrug e magawon ni ke yib ngorad. Faanra ud machibgad u fithik’ e pasig, ma aram e rayog ni ngad pared ni gad be tedan’dad ko tirok Got ban’en. Rib fel’ e kanawo’ ni ke dag Paul u rogon ni ngan rin’ e re n’ey. Ke yan nga boor e nam ni nge tababnag boor e ulung. Ma boor e magawon ni yib ngak, machane ke par nib pasig.—2 Kor. 11:23-29.
18. Uw rogon ni ke ulul Paul ko machib u nap’an ni bay u Roma nib kalbus?
18 N’en ni tomur ni kad beeged u murung’agen Paul e bay ko Acts ko guruy ni 28. Ke taw Paul nga Roma, me yan nga p’eowchen Nero ni pilung. Ke yan ngaram nib kalbus nsana kan m’ag e chen ngak, machane de tal ko machib. (Mu beeg e Acts 28:17, 23, 24.) Dalip e rran nga tomuren ni taw e ngaram, me ulunguy e piin ni yad be yog e thin rok piyu Israel ni nge machibnagrad. Ma aram miki dugliy piyu Jew reb e rran ni ngar mada’gad Paul, ma rofen nem e rib elmerin ni machibnagrad. Verse 23 e be gaar: “Mi yad yog Paul reb e yar, me yib boor i yad ko chirofen nem ko gin ni be par Paul riy. Kadbul nge yan i mada’ ko nep’ ni machibnag ngorad murung’agen e gagiyeg rok Got ma be pithig fan u wan’rad. Me guy rogon ni nge mich murung’agen Jesus u wan’rad ni be yog ngorad e tin ni ke yog e babyor nib thothup ni murung’agen ko gin ni baaram ni bay e Motochiyel rok Moses riy nge tin ni yoloy e pi profet.”
19, 20. (a) Mang fan ni ke yib angin e machib ni i tay Paul? (b) Mang e ke rin’ Paul ni yugu aram rogon ni immoy boch e girdi’ ndabun e machib?
19 Mang fan ni ke yib angin e machib ni i tay Paul? Mu tay fanam i yan riy ni verse 23 e be weliy boor fan. (1) I tiyan’ ngak Jesus Kristus nge Gil’ilungun Got. (2) I ayuweg e piin ni ur motoyilgad ngak ni nge mich e n’en ni be weliy u wan’rad, ma be “pithig fan u wan’rad.” (3) I fanay e thin ni bay u lan e Babyor nib Thothup. (4) I pag fan ir nga i machib ni “kadbul nge yan i mada’ ko nep’.” Ba gel e machib ni i tay Paul, machane gathi gubin e girdi’ ni ur motoyilgad. Verse 24 e be gaar: “Ba’ boch i yad ni mich e thin ni ke yog u wun’rad, ma boch i yad e de mich u wun’rad e thin ni ke yog.” Ke maluagthin e girdi’, mar wergad .
20 Ke mulan’ ni bochan e gathi gubin e girdi’ ni mich u wan’rad fare thin nib fel’, fa? Danga’. Acts 28:30, 31 e be gaar: “L’agruw e duw ni par u rom u ba naun ni ir e be pi’ puluwon, ma urngin e girdi’ nra yib ni nge guy ma be felfelan’ ngorad ni kar bad. Mi i machibnag murung’agen e gagiyeg rok Got ma be machibnag murung’agen faanem i Somol Jesus Kristus, ni be welthin nder tamdag ma dariy be’ ni be yib i magawonnag.” Pi thin ney nra pi’ e athamgil nga lanin’uy e aray e tin tomur e thin ni bay ko fare babyor ni Acts.
21. Mang e rayog ni ngad filed ko n’en ni rin’ Paul u nap’an ni kan kalbusnag u tafen?
21 Mang e rayog ni ngad filed rok Paul? Nap’an ni kan kalbusnag u tafen ma dakiyog rok ni nge un ko machib u mit e tabinaw. Yugu aram rogon ma de lemnag ndabkiyog ni nge machib, ya i machibnag e piin ni ur bad ni ngar guyed. Ku er rogon e ngiyal’ ney ni boor e pi tapigpig rok Jehovah ni yad be par ni yad ba felfelan’ ma ka yad be ulul ko machib ni yugu aram rogon ni kan kalbusnagrad ni bochan e michan’ rorad. Maku boch e walag e yad ma par u taferad ndabkiyog ni nga ranod nga bang ni bochan e kar pilibthirgad, ara kar m’argad. Maku boch i yad e kan tayrad nga tafen e pilibthir. Pi walag ney e yad ma machibnag e togta nge piin ni yad ma maruwel u rom, nge piin ni ma yib ni nge guyrad nrogon nrayog rorad. Ri yad baadag ni ngar machibnaged murung’agen Gil’ilungun Got nib fel’ rogon. Ri gad ba felfelan’ ko pi n’en ni yad be rin’!
22. Mang e kam turguy ni ngam rin’ u nap’an ni ga be sonnag e ngiyal’ ni yira thang e re m’ag ney?
22 Ba tamilang ni boor ban’en ni gad ra fil rok e pi apostal nge boch e Kristiano ko bin som’on e chibog u rogon ni kar pared ni yad be tedan’rad ko tirok Got ban’en ni bay ko fare babyor ko Bible ni Acts. Nap’an ni gad be sonnag e ngiyal’ ni yira thang e re m’ag ney, ma ngad dugliyed u wan’dad ni ngad folwokgad rok e pi Kristiano ko bin som’on e chibog ni ur machibgad u fithik’ e pasig. Dariy reb e tow’ath ni kab fel’ ko bin ni ngad ‘machibnaged murung’agen’ Gil’ilungun Got!—Acts 28:23.
[Picture on page 16]
I pow’iy reb e engel Peter nge yog ni yan nga wuru’ reb e garog nib wasey ni yigi mab rok