Ngongol ni Sasaliyeb, Uw Feni Ke Garer?
“Ba’ romad e maruwel e ma ngongliy boch ban’en ni fan nga yurba’ i maruwel ko am. Ba ga’ ni gamad ma son ni gonap’an l’agruw ara dalip e pul me fini pi’ puluwmad. Dawori n’uw nap’an me callnigeg be’ ni ma maruwel ko am. Me yog e cha’nem ngog ni faanra gu ra pi’ boch e re salpiy nem ni ke yag ngog ngak, ma rayog ni nge ayuwegeg ni ngan fal’eg babyoren e salpiy ni ngan pi’ ngomad nib papey.”—Rogon i yog JOHN.a
BAY ba ngiyal’ ni kan bannagem, fa? Sana dawori buch ban’en rom ni bod rogon ni kan weliy, machane dabisiy ni bay ba’ ngiyal’ ni kan ngongol ngom u fithik’ e sasalap.
Rogon ni be yog fare ulung ni ka nog e Transparency International’s (TI) 2011 Corruption Perceptions Indexb ngay e “u lan 183 e nam ma kan pirieg ni boor e ngongol ni sasaliyeb ni be buch riy.” L’agruw e duw u m’on ko 2009, ma re ulung ney e kar pirieged nib “tamilang ndariy bang u fayleng ndariy e re ngongol ney riy”, ma be micheg e re n’ey nriyul’ ni ngongol ni sasaliyeb e ke garer u ga’ngin yang e fayleng.
U boor e kanawo’ ma ngongol ni sasaliyeb e bay wenegan nrayog ni ngan gafgow riy. Ni bod ni yog reb e report ko Time magazine ni nap’an fare durru’ ni aw nga Haiti ko duw ni 2010, ma boor e girdi’ ni yim’ nib ga’ ni bochan e ngongol ni sasaliyeb. Miki yog e re babyor ney ni “pi naun nem ni un toy ko re nam ney e kemus ni kan fal’eg nib gur ya nge yag ni par e girdi’ ngay, ma kun pi’ puluwon boch e pi girdien e maruwel nem ni ka nog e inspector ngorad ni ngar rogned nib fel’ rogon ni kan toy e pi naun nem.”
Gur, bay ba ngiyal’ nra m’ay e ngongol ni sasaliyeb? Faanra ngan nang e fulweg ko re deer ney, mab ga’ fan ni ngad nanged fan ni ma buch e re ngongol ney. Gad ra weliy murung’agen e re n’ey ko bin migid e article.
[Boch e thin nra tamilangnag murung’agen]
a Kan thilyeg fithingan e girdi’ u roy.
b “Fare ulung ni ka nog e Corruption Perceptions Index ngay e yad ma fal’eg i yaliy boch ban’en ni be rin’ yu raba’ e maruwel, ma aram e rayog ni ngar nanged gelngin e sasaliyeb ni be tay e pi yurba’ e maruwel nem ngak e girdi’.”—Transparency International.
[Blurb ko page 3]
“Ngongol ni sasaliyeb e be yip’ fan ni bay be’ ni be fanay mat’awun ni nge gagiyeg ni nge gafgownag boch e girdi’. Biney e ngongol ni ma rin’ boch e pi girdi’ nib tolang e liw rorad e ra gafgownag e piin ni bay rogon ni ngan ayuwegrad.”—TRANSPARENCY INTERNATIONAL