Boch e Yiiy ni Ke Lebug

Kad weliyed faram chepin Croesus nge rogon ni pow’iy fare prist nu Delphi e cha’ney nga bang, me tomur riy me gel e pilung nu Persia ngak. Machane, bay reb e yiiy u lan e Bible ni be weliy murung’agen fare pilung nu Persia ni ke lebug gubin ban’en riy nri bod rogon nni yiiynag u m’on riy.

Sogonap’an 200 e duw u m’on nni gargeleg e re pilung nem ni ka nog Cyrus ngak, ma aram me yiiynag Isaiah nreb e profet nib Hebrew e n’en nra buch ni aram e yog fithingan e re pilung nem nge rogon nra gel ko fare mach nu Babylon.

Isaiah 44:24, 27, 28: “I gag Somol. . . . Bbugithin e gog me melik’ e rigur. Ke lungug ngak Cyrus, Gur e bay mu gagiyeg ni paag; bay mu rin’ e n’en ni gub adag ni ngam rin’, bay mog ni ngan fulweg yu Jerusalem nga rogon min ubung e def ko tempel.”

I yog be’ nu Greece ni ma weliy chepin e girdi’ ni ka nog Herodotus ngak ni fare lul’ ni Eufrates ni yib i yan u lukngun fare mach nu Babylon e chefeg e pi salthaw rok Cyrus e ran riy nge sor nga bang. Re n’ey ni rin’ Cyrus e ayuweg e pi salthaw rok ni ngar th’abed fare lul’ nga barba’ nga ranod nga lan fare mach. Tomuren nra koled e re mach nem, ma aram me pag Cyrus e pi Jew ni yad ba kalbus u Babylon ni ngar sulod nga Jerusalem ngar ngongliyed e re mach nem ni kan kirebnag u lan 70 e duw u m’on riy.

Isaiah 45:1: “Cyrus e fare pilung ni Somol e dugliy! I Somol e turguy ni nge gel ngak e pi nam ko mahl; Somol e l’og nge gel ngak e pi pilung; Somol e bayi bing e mab ko pi binaw ngak.”

I yib piyu Persia ngar thum’gad nga lan fare mach ni bochan e kan pag fa gal raba’ i mab riy nib ga’ ndan ning. Faan gomanga manang piyu Babylon e n’en ni be lemnag Cyrus ni nge rin’, ma aram e rayog ni ngar ninged gubin e garog ko re mach nem nib sap ko lul’. Machane, de yag ko girdi’ ko re mach nem ni ngar ayuweged yad.

Ireray reb ko pi yiiy nrib manigil ni bay murung’agen u lan e Bible ni ke riyul’ gubin ban’en riy nri bod rogon ni kan yiiynag.a Pi n’en ni ma yog e girdi’ nra buch nga m’on e yad ma yog ni pi got ni googsur ni yad ma liyor ngay e ir e ke yib rorad, machane pi yiiy u lan e Bible e ke yib rok Faen ni ke gaar: “Gog ko tabolngin e tin ni bay ko tungun; kab kakrom mu gog e tin ni bay yib.”​—Isaiah 46:10.

Kemus ni yigoo bin riyul’ e Got ni fithingan e Jehovah e rayog ni nge yog ban’en ni aray rogon. Fan e re ngachal ney e “Ma K’aring ni Nge Buch.” Re n’ey e be tamilangnag nrayog rok ni nge nang me gagiyegnag rogon e pi n’en nra buch nga m’on nrogon nib puluw ko n’en nib m’agan’ ngay. Re n’ey e be micheg ngodad nib mudugil nra rin’ urngin e pi n’en ni ke micheg.

BOCH E YIIY NI BE LEBUG E NGIYAL’ NEY

Ga baadag ni ngam nang ko mang e be yiiynag e Bible u murung’agen e ngiyal’ ney ni gad bay riy, fa? Sogonap’an 2,000 e duw ni ke yan, ma aram me yog e Bible u m’on riy nra taw ko “tin tomren e rran” ma rra ‘mo’maw’ e par.’ Mang e be yip’ fan e re n’ey? Re n’ey e gathi be yip’ fan ba ngiyal’ ni ke chugur ni nge chuw e fayleng ara girdi’, ya be weliy murung’agen e ngiyal’ ni ke chugur ni nge chuw e cham, nge gafgow ni yibe tay ko girdi’, nge yugu boch e gafgow ni ke yan bokum biyu’ e duw ni be yan e girdi’ u fithik’. Chiney e ngad weliyed in ko pi yiiy nem ni be micheg ni gad bay ko “tin tomren e rran.”

2 Timothy 3:1-5: “Tin tomren e rran e . . . , bayi par e girdi’ ni ke mus ni yad e yad be lemnagrad, ma kari gel e chogow rorad, ma kar ufanthingad, ma ke tolangan’rad ni yad be lemnag nri ba ga’ farad; ma bay urogned e thin nib kireb ngak e girdi’, ma bay dab kur folgad rok e gallibthir rorad, ma bay dab kur pininged e magar ngak be’ u lanin’rad, ma bay dab kur liyorgad ngak Got; ma bay dab kur golgad, ma bay dab kur runguyed e girdi’, ma bay ur t’ared e thin nga daken e girdi’, ma dariy fan ban’en u wun’rad, ma yad ba damumuw; ma bay ra dabuyed e tin nib fel’; ma dabiyog ni nge pagan’uy ngorad, ma dariy fan e girdi’ u wun’rad, ma yad ba uf; ma bayi t’uf e fafel rorad me tomur Got u wun’rad; ma bay ur dake yad be liyor ngak Got, machane bay ra pied keru’rad nga gelngin.”

Uw rogon u wan’um, gathi riyul’ ni be yoor e girdi’ ni be rin’ e pi ngongol ney e ngiyal’ ney? Gur, kam guy ni ke liyegdad e girdi’ ni kemus ni yigoo yad e yad ma lemnagrad, ma yigoo salpiy e yad ma lemnag, mab tolangan’rad, fa? Gathi kam guy ni girdi’ e ngiyal’ ney e ba ga’ ni yad baadag ni goo yad e ngaun yan nga lanin’rad, ma dubrad ni nga ranod nga laniyan’ yugu boch e girdi’, fa? Maku reb e, ba mudugil ni kam guy ni ke yoor e bitir ndakurir folgad ko gallabthir rorad, ma yooren e girdi’ e ba t’uf e fafel rorad ma ke tomur Got u wan’rad. Ma gubin e rran ni be gel e kireb u gubin ban’en.

Matthew 24:6, 7: “Bay mu rung’aged lingan e mahl nib chugur nge murung’agen e mahl nib orel . . . . Bay reb e nam me cham ngak reb e nam, ma gin nsuwon reb e pilung e bayi mahl ko gin nsuwon reb e pilung.”

Bay boch e girdi’ ni kar sumarnaged ma kar pirieged ni ke pag 100 e milyon urngin e girdi’ ni ke yim’ ko mahl nge cham ni yibe tay ni ka nap’an e duw ni 1914. Re matheeg ney e boor nga urngin e girdi’ ni ma par u boor e nam. Am lemnag urngin e girdi’ ni ur yorgad, nge tin ni be kireban’rad, nge tin ni yad be gafgow ni bochan urngin e pi girdi’ ney ni kar m’ad. Machane gur, ke yag ni nge fil girdien e pi nam ban’en ko re n’ey mar taleged e mahl ni yad be tay?

Matthew 24:7: “Bay i yib e uyongol.”

Ke yog reb e ulung ni ka nog e World Food Programme ngay ni gaar: “Yugu aram rogon nib gaman e ggan ni yibe ngongliy u roy u fayleng nrayog ni nge kay e girdi’, machane 815 milyon e girdi’ ara taareb u fithik’ mereb e girdi’ e yad ma mol nga daken e bilig ni gubin e rran. Maku reb e, ra dalip e girdi’ ma bay taabe’ u fithik’ ni ke m’ar ni mak’iy.” Kan sumarnag ma kan pirieg ni gubin e duw ni ma yim’ sogonap’an dalip e milyon e bitir ni bochan e mak’iy.

Luke 21:11: “Gubin yang ni bay i yib e durru’ nib gel riy.”

Ra reb e duw ma sogonap’an 50,000 e durru’ ni ke yib nrayog ni ngan thamiy. Sogonap’an 100 u fithik’ e ma kirebnag boch e naun, ma ra reb e duw ma bay taareb e durru’ ni ke yib nrib gel e magothgoth ni ke tay. Maku reb e, kan sumarnag ma kan pirieg nu thilin e duw ni 1975 nge 2000, ma 471,000 e girdi’ ni kar m’ad u nap’an e durru’.

Matthew 24:14: “Re Thin rok Got ney Nib Fel’ ni murung’agen e gagiyeg rok Got e bay ni machibnag u gubin yang u fayleng ni nge urngin e girdi’ me nang, ma aram mfini taw nga tomren e fayleng.”

Ke pag meruk e milyon urngin e Pi Mich Rok Jehovah ni yad be machibnag fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun Got u ga’ngin yang e fayleng u sogonap’an 240 e nam. Yad be machibnag fare thin nib fel’ ko pi mach ni boor e girdi’ ni ma par riy, nge pi binaw nib palog, ngu lan e arow, ngu daken e burey. Kan yiiynag u m’on riy nnap’an nra yan i mus nap’an e re maruwel ney u wan’ Got, ma aram “mfini taw nga tomren e fayleng.” Mang e be yip’ fan e re n’ey? Be yip’ fan ni aram e ngiyal’ nra mus e gagiyeg ni be tay e girdi’ me tabab Gil’ilungun Got ko gagiyeg. Mang boch ban’en ni kan micheg nra riyul’ u tan Gil’ilungun Got? Mu ulul i beeg me yag nim nang ko mang e pi n’ey.