Ngan Ayuweg

Uw Rogon u Wan’ug e Pi N’en ni Blood Fraction nge Ku Mit e Tafalay nib L’ag nga Rachaeg?

Bible e be tay chilen ko pi Kristiano ni ngar “paloggad ko racha’.” (Acts 15:20) Ere dabra paged e Pi Mich Rok Jehovah ni ngan kurufrad ko racha’ ni whole blood ara fa aningeg yang i racha’ ni red blood cell, nge white blood cell, nge platelet, nge plasma. Maku dabra pied racha’rad ni ngan pi’ ko yug girdi’ ma dabra paged ni ngan fek racha’rad ni ngan sulweg nga dowradu nap’an ni ngan seyrad.​—Lev. 17:13, 14; Acts 15:28, 29.

Mang e blood fraction ma mang fan ni ra reb e Kristiano ma ir rok ni nge turguy ko ra fanay fa danga’?

Blood fraction e aram e pi n’en ko racha’ ni yibe fek u daken e fractionation. Susun, plasma aram reb ko aningeg yang e racha’ ma rayog ni ngan dareg min fek e pi n’en ni baaray riy: ran, ni 91 percent, protein ni bod e albumin, globulin, nge fibrinogen, ni 7 percent; nge yugu boch ban’en ni nutrient, nge hormone, gas, vitamin, waste product, electrolyte ni 1.5 percent.

Ere fare motochiyel ni ngan palog ko racha’ e ba muun fapi fraction ngay fa? Dabiyog ni ngad dogned. Dariy ko Bible ban’en ni fan ko pi fraction.a Ma boor e fraction ni kan fek ko racha’ ni kan pi’ ni ayuw ni fan ko tafalay. Ra reb e Kristiano e ra turguy ko rayog ni nge fanay e pi n’en ney ko tafalay fa danga’.

Nap’an ni ngam turguy ban’en ma ga fithem ni: Gu manang fan ni faanra dab gu pag ni ngan tafalaynageg ko urngin mit e blood fraction ma fan e re n’ey e dab gu fek boch e falay ni ra li’ boch e virus nge m’ar fa ra ayuweg e racha’ dabi map’? Rayog ni nggu weliy ko togta ko mang fan ni dabgu fek ara fan ni gu ra fanay ku mit e blood fraction?

Mang fan ni bay ku mit e tafalay nib l’ag ko rachaeg ni gag e thingar gu turguy ko rayog fa danga’?

Pi Kristiano e dabra pied racha’rad ni ayuw ma dabra feked u dowrad min ayuweg ni fan ni ngan kurufrad ko racha’rad machane bay yu mit e tafalay nge skeng nib l’ag ko racha’ ni gathi ba tamilang ni ba togopuluw ko Bible. Ere ra reb e Kristiano ma susun ni nge turguy ko ra pag fa dabi pag e mit e tafalay nib l’ag ko rachaen.

Nap’an ni ngam turguy e pi n’en ney ma ga fithem ni: Faanra ngan n’igin nge yan boch rachaeg nga wuru’ i dowag nga lan e masin min sulweg nga doweg machane ra tal boch yu ngiyal’ ma gu be lemnag ni ka aram bang i dowag e re racha’ ney ma de t’uf ni ngan ‘puog nga but’’? (Deut. 12:23, 24) Ra magawonnag lanin’ug ni faanra gu ra un ko tafalay ma ran fek boch rachaeg u dowag ran rin’ boch ban’en ngay ma ran sulweg nga lan dowag? Ba tamilang u wan’ug ni faan dab gu fanay mit e tafalay nib l’ag ko rachaeg ma aram e dab gu un ko tafalay ni dialysis ara heart-lung masin? Kug lemnag e re n’ey u fithik’ e meybil u m’on ni kug turguy ban’en fa?b

Mang e Kug Turguy?

Ngam lemnag fagali babyor ni work sheet ko tin migid e page. Work Sheet 1 e bay boch e fraction ni kan fek ko racha’ nge rogon ni yima fanay ko tafalay. Ngam yoloy nga but’ ko mang e kam turguy ni fan ko ra reb e fraction ma ga ra fanay fa danga’. Work Sheet 2 e bay riy yu mit e tafalay nib l’ag nga rachaem. Ngam yoloy nga but’ e n’en ni kam turguy ko pi tafalay ney. Pi babyor ney ni work sheet e gathi ba legal document machane rayog ni ngam fanay e pi fulweg ni kam tay riy ni ngam fl’eg fare babyor rom ni DPA (durable power of attorney) card.

Pi n’en ni kam turguy rom e gathi be’ e nge thiliyeg. Maku susun dariy be’ nra thibthibnag yugu reb e Kristiano ko n’en ni ke turguy. Ya “ra be’ ma ba’ gilban ni be fek” ni tin nib mil fan ngak.​—Gal. 6:4, 5.

[Boch e Thin nra Tamilangnag Murung’agen]

[Chart ko page 5]

WORK SHEET 1

DE PULUW KO PI KRISTIANO

WHOLE BLOOD

PLASMA

RED CELL

WHITE CELL

PLATELET

N’EN NI KAM TURGUY

PLASMA​—FRACTION

• ALBUMIN​—NI ARAM BANG KO PLASMA NI 4%

Ba protein ni kan fek ko plasma Ku boor mit e albumin ni bay ko woldug nge boch e ggan ni bod e milik nge fak e nimen nge fare milk ko ppin. Albumin ni bay ko racha’ e yibe tay ko volume expander ni fan ko m’ar ni shock nge severe burn. 25% ko pi falay ney e albumin. Boor mit e falay e bay buch uw e albumin riy nib muun erythropoietin (EPO).

Pi N’en nib T’uf ni Ngam Turguy:

Gu ra pag ni ngan tafalaynageg ko albumin fa dab gu pag ni ngan tafalaynageg ko albumin

• IMMUNOGLOBULINS​—NI ARAM BANG KO PLASMA NI 3%

Aram e protein fraction ni bay ko falay ni fan ko virus nge baiking ni diphtheria, tetanus, viral hepatitis, nge rabies. Ku yima fanay ko falay ni fan ko bitir u mayal nge falay ko wub ko porchoyog nge gonow.

Pi N’en nib T’uf ni Ngam Turguy:

Gu ra pag ni ngan tafalaynageg ko immunoglobulin fa dab gu pag ni ngan tafalaynageg ko immunoglobulin

• CLOTTING FACTORS​—NI ARAM BANG KO PLASMA NIB LICH KO 1%

Bay boch e protein ni ma n’igin nge el e racha’ ni dabki map’. Yibe pi’ ko girdi’ ni papey ni ma map’racha’rad. Maku yima fanay ni bod e glue ko tafalay ni ngan nip’ e gin’em ni kan sey ni nge tal e racha’ riy. Reb e clotting factor e ka nog cryoprecipitate ngay. Mu tiyan’um ngay: Bay boch e clotting factor ni chiney ni yibe fl’eg ni gathi racha’.

Pi N’en nib T’uf ni Ngam Turguy:

Gu ra pag ni ngan tafalaynageg ko blood-derived clotting factors fa dab gu pag ni ngan tafalaynageg ko blood-derived clotting factors

RED CELL​—FRACTION

• HEMOGLOBIN​—NI ARAM BANG KO PI RED CELL NI 33%

Aram ba protein ni ma n’igin nge yan e oxygen nga lan dowey, ma n’igin nge yan carbon dioxide ko wurrum. Yima fanay e hemoglobin ko girdi’ nge gamanman ni ngan fl’eg e falay ko girdi’ nib m’ar ko acute anemia nge piin ni be map’ racha’rad nib gel.

Pi N’en nib T’uf ni Ngam Turguy:

Gu ra pag ni ngan tafalaynageg ko hemoglobin fa dab gu pag ni ngan tafalaynageg ko hemoglobin

• HEMIN​—ARAM BANG KO PI RED CELL NIB LICH KO 2%

Yibe chuweg boch ban’en ko hemoglobin ni ngan fl’eg e falay ni enzyme inhibitor fa m’ar ko genetic blood disorder (ni yima yog porphyria ngay) ni aram e m’ar ko digestive, nervous, and circulatory system.

Pi N’en nib T’uf ni Ngam Turguy:

Gu ra pag ni ngan tafalaynageg ko hemin fa dab gu pag ni ngan tafalaynageg ko hemin

WHITE CELL​—FRACTION

• INTERFERONS​—RI BOCH YANG KO PI WHITE CELL

Aram ba protein ni ma ayuweg e piin nib m’ar ko viral infection nge cancer. Boor e interferon e gathi ni fek ko racha’. Ma boch e ni fek ko fraction ko white cell ko girdi’.

Pi N’en nib T’uf ni Ngam Turguy:

Gu ra pag ni ngan tafalaynageg ko rasech el mlengai er a interferon ni yib ko racha’ fa dab gu pag ni ngan tafalaynageg ko rasech el mlengai er a interferon ni yib ko racha’

PLATELET​—FRACTION

Bin daba’ ney e rran, ma daworni fanay e fraction ko platelet ni ngan fl’eg e falay riy.

[Chart ko page 6]

WORK SHEET 2

N’EN NIB T’UF NI NGAM DUGLIY

TAFALAY NI BA L’AG RACHAEM NGAY

*Amu Tiyan’um Ngay: Ba thilthil rogon ni ma fanay e pi togta e pi tafalay ney. Susun ni ngam mog ko togta rom ni nge weliy ko uw rogon nran tafalaynagem ma aram ma rayog ni ngam guy rogon nra puluw ko motochiyel ko Bible nge tin nib kam turguy u wan’um.

NGOCHOL KO TAFALAY: CELL SALVAGE

ANGIN NI RA YIB RIY: Ra n’igin ni dabi yoor e racha’ nra map’. Yibe kunuy e racha’ u reb e maad’ad ara ba yang e dow u nap’an ni yibe sey. Yibe biechnag ara filternag e racha’ min sulweg ko dowef ni nge yanyanriy.

NGOCHOL KO TAFALAY: HEMODILUTION

ANGIN NI RA YIB RIY: Ra n’igin ni dabi yoor e racha’ nra map’. Nap’an e ngiyal’ ni yibe sey, ma yima tay ni nge yan e racha’ nga lan e brief ma nge yan e nonblood volume expander nga fithik’ i dow. Me ere, buchuw e blood cell nib rorow ni bay riy ma kab rran e racha’ u nap’an e ngiyal’ ni yibe sey. U nap’an ara u tomren ni ngan sey ma yira sulweg e racha’ ni kan kunuy u lan e brief nga dowey.

NGOCHOL KO TAFALAY: HEART-LUNG MASIN

ANGIN NI RA YIB RIY: Ra n’igin ni nge ul’ul’ i yan e racha’ u fithik’ e dowey. Yibe tay ni nge yan e racha’ ko heart-lung masin ngan tay e oxygen ngay min sulweg nga dowey.

NGOCHOL KO TAFALAY: DIALYSIS

ANGIN NI RA YIB RIY: Ra rin’ e maruwel ko organ. Ko hemodialysis, ma ra yan e racha’ nga lan e masin nra biechnag nge filternag u m’on ni nge sul ko dowey.

NGOCHOL KO TAFALAY: EPIDURAL BLOOD PATCH

ANGIN NI RA YIB RIY: Ra n’igin ndabki map’ e spinal fluid. Yira kuruf boch e racha’ nga lan e membrane u tooben e spinal cord. Yira fanay ni nge taleg e ran ni be map’ u spinal cord.

NGOCHOL KO TAFALAY: PLASMAPHERESIS

ANGIN NI RA YIB RIY: Ra tafalaynag e m’ar. Yira fek boch e racha’ min filternag ni fan e nge chuweg e plasma riy. Yira uneg e plasma substitute ngay, min sulweg e racha’ ko dowef. Boch e togta e yad ba adag ni ngar fanayed e plasma rok yugu be’ nge tay nga lan e racha’. Faanra aram rogon, ma de puluw e re tafalay ney ko piin ni Kristiano.

NGOCHOL KO TAFALAY: LABELING ARA TAGGING

ANGIN NI RA YIB RIY: Yira yaliy e skeng min tafalaynag e m’ar. Yira fek boch e racha’, ma ran athkuy ko medicine, min sulweg nga dowey. Ba thilthil n’umngin nap’an nra par e racha’ u wuru’ i dowef.

NGOCHOL KO TAFALAY: PLATELET GEL; AUTOLOGOUS “YIRA FEK RACHAEM NI NGAN FL’EG E RE N’EY”

ANGIN NI RA YIB RIY: Ra lich e racha’ nra map’. Yira fek boch e racha’ min fl’eg mit e ran nib sug ko platelet nge white cell. Re ran ney e ran tay nga daken e gin ni kan sey ara maad’ad. Amu tiyan’u ngay: Yu ngiyal’ ma yira fanay ba yang rachaen e garbaw.

Pi N’en ni Thingar Mu Turguy

(Rayog ni ngam nonow e togta rom u m’on ni ngam mog ko ga ra pag ni ngan tafalaynagem fa danga’.)

․․ Gu ra pag

․․ Sana gu ra pag

․․ Dab gu pag