Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
November 2-8
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | EXODUS 39-40
“Ri Fol Moses u Gubin Ban’en Nnog Ngak ni Nge Rin’”
Manangem Jehovah, Fa?
Moses e ri yow ba thil Korah. “Ir e th’abi sobut’an’ u fithik’ e girdi’ nu fayleng.” (Num. 12:3) I m’ug nrib sobut’an’ ya i rin’ urngin ban’en ni i tay Jehovah chilen ngak. (Ex. 7:6; 40:16) Dariy bang u Bible ni be yog ni i togopuluw Moses nga rogon ni i rin’ Jehovah ban’en ara i damumuw ni bochan e thingari fol rok Jehovah. Bod ni boor nochi ban’en ni yog Jehovah ni ngan rin’ ni fan ko fare tabernacle. Pi n’ey e ba muun ngay raen e tret nge urngin e nochi opol ni nge fanay piyu Israel ni ngar ngongliyed fa gi mad ko tent ngay. (Ex. 26:1-6) Faanra ba mo’maw’ e n’en ni ke yog be’ ni ma yog e thin ko ulung rok Got ni ngam rin’, ma sana bay yu ngiyal’ nra mulan’um. Machane, Jehovah e ir e en ni ma yaliy e ulung nib flont. Ma pi’ e maruwel ngak e pi tapigpig rok, mab pagan’ ngay ni yad ra rin’ nib fel’ rogon. Faanra boor ban’en ni ke yog ni ngan rin’, ma bay fan ni ke yog. De damumuw Moses ngak Jehovah fe lemnag nder tay Jehovah fan ni bochan e gubin ban’en ma be yog rogon ngak ni nge rin’. Ya yog ngak fapi chon e maruwel ni ngar rin’ed urngin ban’en nrogon ni ke yog Jehovah. (Ex. 39:32) Ireray e lem nge ngongol u fithik’ e sobut’an’. Manang Moses ni maruwel ni yibe rin’ e maruwel rok Jehovah, ma kemus ni be fanayrad Jehovah ni ngar rin’ed e re maruwel nem.
Gab Yul’yul’ U Murung’agen Urngin Ban’en Fa?
Be gaar e Hebrews 3:5: “Mi Moses e immoy nib yul’yul’ u lan e tabinaw rok Got.” Ke diin me yul’yul’ Moses? Nap’an ni toy me chamey fare tabernacle “me rin’ Moses urngin ban’en ni tay Jehovah chilen ngak ni nge rin’. Me rin’ nrogon.” (Exodus 40:16, NW) Gad e piin ni gad ma meybil ngak Jehovah e gad be dag ni gad ba yul’yul’ ni gad ma pigpig ngak. Ku gad ma yul’yul’ ngak Jehovah u nap’an nra yib e skeng ara togopuluw ngodad. Machane gathi ke mus ni tin ni ba ga’ ban’en e ra micheg ni gad ba yul’yul’. Ya be gaar Jesus: “Ya en nib yul’yul’ u murung’agen e tin ni ba achig ban’en e ku ra par nib yul’yul’ u murung’agen e tin ni ba ga’ ban’en; ma en nde yul’yul’ u murung’agen e tin ni ba chig ban’en e kur par nde yul’yul’ u murung’agen e tin ni ba ga’ ban’en.” (Luke 16:10) Ere thingar da yul’yul’gad ko tin ni gowa ba achig ban’en.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-2-E 884 ¶3
Keru’ e Gamanman ni Seal
Rogon ni Yag rok Piyu Israel ni Ngar Feked e Pi N’ey. Faanra fare bugithin ni taʹchash ni bay u Bible e be yip’ fan ba mit e gamanman ni seal, me ere rayog ni nge sum reb e deer u rogon ni yag rok piyu Israel ni ngar feked keru’ e gamanman ni seal. Gamanman ni seal e ba ga’ ni yad ma par ko gin nib gel e garbeb riy ni bod yu yang u lan e Arctic nge Antarctic, machane bay boch e seal ni yad baadag bang nib gowel. Ngiyal’ ney e bay in ko fa miti seal ni ka nog e monk seal ngay ni ka ma par u yu yang ko fare Day ni Mediterranean, nge yu yang nib gowel e day riy. Nap’an fapi chibog ni ke yan ma be buchuuw e seal ni bochan e be li’ e girdi’. Kakrom e rayog ni boor e pi gamanman ney ni ur moyed ko fare Day ni Mediterranean nge Red Sea. Yan i mada’ ko duw ni 1832 me yog ba ken e babyor ni ka nog e Calmet’s Dictionary of the Holy Bible ngay ni thin ni Meriken (p. 139) ni gaar: “Rayog ni ngan pirieg fapi gamanman ni seal u boor ko fapi donguch ni bay ko fare Red sea nib liyeg taban e m’uth nu Sinai.”—Kum guy e The Tabernacle’s Typical Teaching, ni yoloy A. J. Pollock, London, ko p. 47.
w15-E 7/15 21 ¶1
Ba Ga’ Fan e En Nge Guy e Maruwel ni Kam Rin’, Fa?
Nap’an ni m’ay fare tabernacle, me yib bangi manileng i upunguy “fare tent ko m’ag rok Got me suguy ramaen Somol e re tent nem.” (Ex. 40:34) Re n’ey e be micheg nib m’agan’ Jehovah ko re tabernacle nem ni kan ngongliy! Ga be lemnag ma uw rogon laniyan’ Bezalel nge Oholiab ko re ngiyal’ i n’em? Yugu aram rogon ndan ker fithingrow nga daken e pi n’en nra ngongliyew ni fan ko fare tabernacle, machane ba mudugil nra felfelan’gow ni bochan e yow manang nib felfelan’ Got ko athamgil ni kar tew. (Prov. 10:22) Nap’an e pi duw nga tomuren, mab mudugil nra felfelan’gow nra guyew ni pi n’en kar ngongliyew ni fan ko fare tabernacle e ka yibe fanay ni fan ko liyor ngak Jehovah. Nap’an ni yira fasegrow u lan e bin nib beech e fayleng ma dariy e maruwar riy ni yow ra felfelan’ u nap’an ni yow ra nang ni kan fanay fare tabernacle ni fan ko bin riyul’ e liyor u lan sogonap’an 500 e duw!
November 9-15
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 1-3
“Fan ni Yima Ognag e Maligach ngak Got”
it-2-E 525
Maligach ni Yima Ognag
Maligach ni mooruf. Maligach ni mooruf e yima pi’ nib polo’ ngak Got; dariy bang riy ni ma fek e en ke ognag fare maligach. (Mu taarebrogonnag ko Jg 11:30, 31, 39, 40.) Re maligach ney ni yima pi’ e yibe wenignag ngak Jehovah ni nge m’agan’ ko fare maligach ni fan ko denen ni bay yu ngiyal’ ni yima chagiy ko re maligach ney ngan ognag u taabang. I ognag Jesus Kristus ir nib polo’ ngak Jehovah ni bod rogon fapi “maligach ni mooruf” ni yima ognag ngak Got nib polo’.
it-2-E 528 ¶4
Maligach ni Yima Ognag
Maligach ni grain. Pi maligach ni grain e yima chagiy ko maligach ni nge gapaseg thilin Got nge girdi’, nge maligach ni mooruf, nge maligach ko denen ngan ognag u taabang. Machane yu ngiyal’ e yima ognag nreb nge reb. (Ex 29:40-42; Le 23:10-13, 15-18; Nu 15:8, 9, 22-24; 28:9, 10, 20, 26-28; guruy ni 29) Pi maligach ni grain ni yima ognag e be m’ug riy feni ga’ fan u wan’ piyu Israel rogon ni ke tow’athnagrad Got ke yag ni ngar t’ared wom’engin e woldug rorad ni boor. Ba ga’ ni yima tay e gapgep ni olive nge frankincense nga daken e pi maligach nem. Maligach ni grain e rayog ni ngan fanay e tin th’abi fel’ e merikengko ngay, ara grain ni kan urfiy, ara lof nib dub’ag ni kan urfeg ara kan lith. Bay boch ko fapi maligach ni grain ni yima fek ngan tay nga daken e altar ko maligach ni mooruf, ma boch e ma kay e pi prist, ma bay boch ni yima fanay ni fan ko fare maligach ni nge gapaseg thilin Got nge girdi’ nrayog ni nge kay faen ni ke ognag e re maligach nem boch riy. (Le 6:14-23; 7:11-13; Nu 18:8-11) Dariy reb ko fapi maligach ni grain ni yima ognag u daken e altar ni yima tay e is ngay ara “honey” (rayog ni be yip’ fan e syrup ni kan fek u wom’engin e fig ara logowen wom’engin e gek’iy) ya rayog ni nge mugnin.—Le 2:1-16, BT.
it-2-E 526 ¶1
Maligach ni Yima Ognag
Maligach ni nge gapaseg thilin Got nge girdi’. Maligach ni yima ognag ni nge gapaseg thilin Got nge girdi’ nib m’agan’ Jehovah ngay e be dag nib gapas thilin Jehovah nge facha’ ni ke ognag e maligach. Faen ni ke ognag fare maligach nge girdien e tabinaw rok e rayog ni ngar ked bang ko re maligach nem (u lan e yoror ko fare tabernacle; rogon ni yima rin’ e re n’ey e aram e yima ngongliy nochi naun nib achig u lan e yoror ko fare tabernacle u tooben fagi mad ni kan ngongliy rogon nib liyeg fare tabernacle ni aram e yoror riy; mu lan e tempel e bay e singgil riy ni kan tay ni fan ko re n’ey). Yira pi’ bang ko fare gamanman ni maligach ngak fare prist ni nge ognag fare maligach nge fapi prist ni yad be maruwel e rofen nem. Ma nap’an ni yira urfiy e mam ko fare gamanman ni yan e ath riy nga lang ma bod ni yibe pi’ ngak Jehovah. Racha’ ni bay e yafos u fithik’ e ku yima pi’ ngak Got ya ir e ba milfan ngak. Ere gowa bod ni fapi prist, nge faen ni be ognag fare maligach, nge Jehovah e yad be abich u taabang ni aram e be yip’ fan ni bay e gapas u thilrad. Faanra kay be’ nib taay e re maligach ney (ndemtrug e re miti n’en ni ke taaynag facha’ nrogon ni bay ko fare Motochiyel) ara kay ufin fare gamanman u tomuren dalip e rran (ra ba gel e gowel ma ra tabab ni nge kireb) ma yira chuweg ndab ki mang reb e girdi’ rok Got. Ra yan i aw ni ke darifannag fare maligach ni bochan e ba taay ara bochan ni ke kay ban’en u p’eowchen Jehovah Got ni ke kireb, ma re n’ey e be m’ug riy ni ke darifannag e tin nib thothup ban’en.—Le 7:16-21; 19:5-8.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Baga’fan ko Fare Babyor ni Levitikus
2:13—Mang fan ni thingar ni pi’ e sol ngan uneg ko “urngin e maligach”? Dan rin’ e re n’em ni fan ni ngari fel’ lamen fare maligach. U ga’ngin yang e fayleng, ma sol e yima fanay ni nge ayuweg e ggan nge dabi kireb. Baga’ nni pi’ ya bochan be yip’ fan ban’en ni nge dabi kireb.
it-1-E 813
Mam
Fan nni ngongliy e re motochiyel ney. Rogon ni bay u tan fare m’ag ko Motochiyel e racha’ nge mam e aram l’agruw ban’en ni kemus ni yigoo Jehovah e ba milfan ngak. Yafos ni bay u fithik’ e racha’ e kemus ni yigoo Jehovah e rayog ni nge pi’ ngodad, ere aram fan nib milfan ngak. (Le 17:11, 14) Mam e aram e gin th’abi fel’ ko gamanman. Ere nap’an ni yira ognag e mam ko gamanman ngak Jehovah, ma aram e yibe dag ngak ni kemus ni yigoo ir e ba milfan ngak e gin th’abi fel’ ya ir e ma pi’ boor ban’en ngodad. Re n’ey e ku be dag rogon nrib m’agan’ fare tapigpig rok Got ngay ni nge pi’ e tin th’abi fel’ rok ngak Got. Bochan nre n’ey e be yip’ fan ni ke pi’ piyu Israel e tin th’abi fel’ rorad ngak Jehovah, ma aram fan ni yima yog ni yima urfiy u daken e altar ni bod e “ggan” nra yan e ath riy nga lang mab “fel’ u wan’.” (Le 3:11, 16, BT) Ere faanra kay be’ a mam ko gamanman, ma aram e ke darifannag e n’en nib thothup ni ngan pi’ ngak Got ma ke rin’ ban’en nib togopuluw nga mat’awun Jehovah. Ra kay be’ e mam, ma yira thang e fan rok. Machane mam e ba thil ko racha’, ya rayog ni ngan fanay ni fan nga yugu boch ban’en ni faanra kan fek u reb e gamanman ni ke yim’, ara reb e gamanman ni ke li’ yugu reb e gamanman ni maloboch ke yim’.—Le 7:23-25.
Tin Baga’fan ko Fare Babyor ni Levitikus
3:17. Bochan fare mam e yima lemnag ni ir bang ko gamanman ni tha’bi fel’, e ba tamilang ni fare motochiyel ni dabni kay e kari fil ngak piyu Israel ni gin tha’bi fel’ e fen Jehovah. (Genesis 45:18) Re n’ey e be puguran ngodad ni thingarda pied e tin tha’bi fel’ rodad ngak Jehovah.—Proverbs 3:9, 10; Kolose 3:23, 24.
November 16-22
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 4-5
“Mu Pi’ e Tin Th’abi Fel’ Rom ngak Jehovah”
it-2-E 527 ¶9
Maligach ni Yima Ognag
Maligach ni puluwon e denen. Maligach ni aray rogon e ku yima ognag ni fan ko denen, ya rogon ni bay ko fare Motochiyel e faanra ke denen be’ ma aram e ba kireb e rok. Re miti maligach ney e ba mudugil e re miti denen ni yima ognag ni fan ngay. Ba thil buchuuw e re maligach ney ko fare maligach ni fan ko denen. Ya bod ni mit ney e maligach e yima ognag ni puluwon e denen ni kan rin’ nib togopuluw ngak be’. Ere faen ke rin’ e kireb e ke rin’ ban’en nib togopuluw ngak Jehovah ara yugu be’. Fan ni yima ognag e mit ney e maligach e bochan ni nge puluw nga rogon ni ma lemnag Jehovah e tin nib mat’aw ban’en, ara nge bing e kanawo’ ngak faen ke denen ni ke kalngan’ ni nge yag ni sul ngki rin’ e pi n’en ma rin’ u reb e rran ngu reb ndab ki gafgow ni bochan wenegan e denen rok.—Mu taarebrogonnag ko Isa 53:10.
w09-E 6/1 26 ¶3
Ma Lemnag e Tin Ndabiyog Rodad
Be weliy fare Motochiyel murung’agen rogon ni ma lemnag Jehovah rarogon e girdi’ ni gaar: “Faanra dabiyog puluwon ba saf ara ba kaming rok, ma thingari fek l’agruw e arche’ ni dove ara l’agruw i bulogol i yib ngak Somol ni puluwon e denen rok.” (Verse 7) Fare thin ni “faanra dabiyog puluwon” e rayog ni ngkun pilyeg ni “faanra dabiyog ni nge ded pa’ ngay.” Faanra ba gafgow be’ nu Israel ndabi gaman puluwon reb e saf rok ni nge ognag ni maligach, ma ra m’agan’ Got ngay ni nge ognag ban’en nrayog puluwon rok ni bod rogon l’agruw e arche’ ni dove ara l’agruw i bulogol.
w09-E 6/1 26 ¶4
Ma Lemnag e Tin Ndabiyog Rodad
Machane uw rogon ni faanra ndabi gaman puluwon l’agruw e arche’ rok be’ ni nge ognag ni maligach? Be yog e Motochiyel nthingari “fek i yib l’agruw e pawn [meruk ara mereb e kap] e flour ni ngan ognag ni fan ko denen rok.” (Verse 11) Ke pag Jehovah e piin nri yad ba gafgow nrayog ni ngar ognaged ban’en ni maligach ni fan ko denen ndariy e racha’ u fithik’. Rab gafgow be’ nu Israel ma der yip’ fan ndabiyog ni nge par nib gapas thilrow Got.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Mu Fil Ban’en Rok e Pi Tapigpig rok Jehovah ni Yad Ba Yul’yul’
Rayog ni ngki ayuwegdad e sumunguy ni ngad nanged ko mini’ e thingar da pared ni gad ba yul’yul’ ngak ni gubin ngiyal’. Bod ni, sana kam nang ni bay reb e walag u lan e ulung ni ke rin’ reb e denen nib ubchiya’. Ma ga baadag ni ngam par ni gab yul’yul’ ngak e re walag nem ni bochan e sana ir reb e fager rom nrib pach e thin romew ara ir reb i girdien e tabinaw rom. Machane, faanra mu un i mithag e kireb rok fare walag, ma aram e da kum yul’yul’ ngak Got. Ma Jehovah e ir e ba ga’ fan ni ngam yul’yul’ ngak. Ere, thingar mu fol rok Jehovah, machane thingar kum dag e sumunguy ngak walagem ni bod rogon e n’en ni rin’ Nathan. Mu pi’ e athamgil nga laniyan’ ni nge yan i ning e ayuw ko piin piilal. Ma faanra dabi rin’, ma aram e susun ni gur e ngam man mu guy e piin piilal nga mog murung’agen fare kireb ngorad. Faan ga ra rin’ ni aray rogon ma aram e gab yul’yul’ ngak Jehovah, ma kag be dag e sumunguy ko fager rom ara facha’ nreb i girdien e tabinaw rom, ni bochan e ra ayuweg e piin piilal facha’ u fithik’ e sumunguy ni nge thilyeg e ngongol rok.—Mu beeg e Levitikus 5:1; Galatia 6:1.
it-1-E 1130 ¶2
Thothup
Gamanman nge Boch Ban’en ni Yima Kay. Tin th’abi ilal u pi fak e garbaw, nge saf, nge kaming e yima tay nib thothup u wan’ Jehovah ma dabiyog ni ngan chuw’iyrad ngan sulwegrad. Thingar ni pi’ ni maligach ma bay bang riy ni yira pi’ ngak e pi prist. (Nu 18:17-19) Tin som’on i wom’engin e woldug ni kan yung nge ragag guruy ni ke pi’ be ko tin bay rok ban’en e ba thothup. Re n’ey e kub muun ngay urngin e maligach nge tow’ath ni kan ognag ni fan ko maruwel ni yibe rin’ u tempel. (Ex 28:38) Gubin ban’en nib thothup u wan’ Jehovah e ba tabgul, ma dabiyog ni ngan tay ni yugu dariy fan, ara ni fanay nga yugu ban’en, ara ni darifannag. Reb e pi n’ey e bod rogon fare motochiyel ni murung’agen ragag guruy ni ke pi’ be’ ko tin bay rok ban’en. Faanra tay be’ nib pumoon ragag guruy ko tin bay rok ban’en ni nge pi’ nga tempel, ni bod rogon ragag guruy u wom’engin e woldug rok ni wheat, ma aram miki fek boch riy nge sulweg nga tabinaw ni ngan fanay ko lum ara yugu ban’en, fa reb i girdien e tabinaw rok e rin’ e re n’ey, ma aram e ba kireb e rok fare pumoon ya ke th’ab e motochiyel rok Got u murung’agen rogon ni ngan tayfan e tin nib thothup ban’en. Rogon ni bay ko Motochiyel e aram e nge yon’ lon puluwon fapi n’em nsusun e nge pi’ nga tempel ni taareb rogon urngin nga puluwon e tin ke fek ni kub muun 20 e pasent ngay, ngemu’ miki ognag ba pi fak e saf ni maligach ndariy bang u dow nib kireb. Ere thingar ni tayfan e tin nib thothup ban’en ni kan ognag ngak Jehovah.—Le 5:14-16.
November 23-29
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 6-7
“Ngan Pining e Magar”
Pi N’en Nrayog ni Ngad Filed ko Fare Babyor ni Levitikus
Bin l’agruw e n’en yira fil riy: Gad be pigpig ngak Jehovah ni bochan e gad be pining e magar ngak. Gad ra fil e re n’ey u nap’an ni gad ra weliy murung’agen fapi maligach ni ma ognag piyu Israel ni nge gapaseg thilin Got nge girdi’, ni ku aram ban’en nib ga’ fan ni yima rin’ u Israel kakrom ni fan ko bin riyul’ e liyor. Gad ra fil u lan fare babyor ni Levitikus nrayog ni nge ognag be’ nu Israel e maligach ni nge gapaseg thilin Got nge girdi’ ni nge “og [e] magar ngak Got.” (Lev. 7:11-13, 16-18, BT) Ke ognag e re maligach ney ni gathi bochan e ban’en nthingari rin’, ya bochan e ban’en ni baadag ni nge rin’. Ere biney e maligach e ban’en ni ma ognag be’ ni ir rok ni bochan e ba t’uf Jehovah Got rok. Faen ke pi’ fare maligach, nge chon e tabinaw rok, nge fapi prist e yad ra kay ufin fare gamanman ni kan pi’ ni maligach. Machane, bay yu yang ko fare gamanman nra par ni yigoo Jehovah e fan ngak. Kun yang riy?
Maligach Nib M’agan’ Got Ngay
Yugu reb e maligach ni yima pi’ kakrom e aram e maligach ni communion, rogon ni yog ko Leviticus guruy ni 3. Rayog ni ngan thiliyeg e re thin ney ni “maligach ni fan ni nge aw e gapas.” U Hebrew, ma fare bugithin ni “gapas” e be yip fan ban’en ni kab gel ko par ni dariy e mahl nge wagey riy. Ma rogon ni yog fare babyor ni Studies in the Mosaic Institution e be gaar, “U Bible, ma aram e n’en ni be weliy, maku biney e be yip fan rogon ni nge fel’ thilin Got nge girdi’, nge par ni ke fel’ i yan, nge falfalan’”. Arfan, ni fare maligach ni communion e dan pi’ ni fan ni nge aw e gapas u thilin Got nge girdi’, ni bod ni yibe wenignag ngak Got, machane ngan pining e magar ngak ara ngan madenomnag e par ni ba flaab ko piin ni yad ba fel’ u wan’ Got. Fapi prist nge piin ni ma ognag e thingara ked fare maligach ni racha’ nge mam ni kan pi’ ngak Jehovah. (Leviticus 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Be’ ni ma ognag e maligach, nge piin ni prist nge Jehovah e yad ma kay taareb e ggan ni aram e abich ni be yip’ fan ban’en, ma fan e re n’ey e bay e gapas u fithik’rad.
Maligach Ni Ma Pining E Sorok Ngak Jehovah Nib M’agan’ Ngay
Ma uw rogon e girdi’ ni ir e ke pi’ e maligach? Rogon ni yog fare Motochiyel e urngin e girdi’ ni ngara bad nga pe’owchen Jehovah e nge par nib klin ma de alit. Be’ ni ke alitnag ir nbochan ni ke rin’ ban’en nib kireb ma som’mon e thingari pi’ e maligach ni fan ko denen ara maligach ni fan nib buch e rok ni fan ni nge fel’ e cha’ nem biyay u wan’ Jehovah ma aram rogon ni ra fel’ e maligach rok ni yima urfiy ara communion ni maligach u wan’ Got. (Leviticus 5:1-6, 15, 17) Ere gad gubin, mab fel’ u wan’dad feni ga’ fan ni gubin ngiyal’ ma gadad ba biech u pe’owchen Jehovah, fa? Faanra gad baadag ni nge fel’ e pigpig rodad u wan’ Got, ma thingar da yal’uweg nib papey urngin ban’en nib togopuluw ko motochiyel rok. Thingarda fanayed nib papey e ayuw ni ke pi’ ngodad ni yad e—“piin ni piilal u lan e ulung” nge fare “maligach ni fan ko denen rodad,” ni aram Jesus Kristus.—James 5:14; 1 John 2:1, 2.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1-E 833 ¶1
Nifiy
Rogon ni yima fanay u tabernacle nge tempel. Nifiy e aram ban’en ni un fanay ko fare tabernacle ni fan ko liyor, miki boch nga tomuren mu un fanay u tempel. Gubin e kadbul nge blayal’ ni ma urfeg e en th’abi tolang ko prist e incense u daken fare altar ko incense. (Ex 30:7, 8) Rogon ni bay ko motochiyel rok Got e fare nifiy ni bay u daken fare altar ni fan ko maligach ni mooruf e thingari par ndabi math. (Le 6:12, 13) Ma lemnag e pi Jew kakrom nre nifiy nem u daken e altar e Got e ir e tababnag u daken e maang’ang. Yugu aram rogon ni boor e Jew ni yad ma lem ni aray rogon, machane gathi aray e n’en ni be yog e Babyor nib Thothup. I yog Jehovah ngak Moses ko som’on ni fapi pumoon ni fak Aron e ngar “yarmiyed e l’ud nga daken fare altar ngar ted e nifiy ngay” u m’on ni ngan tay e maligach nga daken. (Le 1:7, 8, BT) Fin nga tomuren ni tabab Aron nge pi fak ni kar manged prist ko maruwel rorad, ngu tomuren ni kar ognaged e tin som’on e maligach e aram e ngiyal’ nrayog ni pag Jehovah e nifiy nge yib u fithik’ fagi manileng ni bay u daken fare tabernacle nge urfiy e maligach ni bay u daken fare altar. Bochan e re n’ey, mab tamilang ni fare nifiy ni yib u lang e de urfiy e l’ud ni bay u daken fare altar, ya urfiy fare “maligach ni mooruf nge fa yungi mam u daken fare altar.” Ere fare nifiy ni ma par u daken fare altar nder ma math e rayog ni aram fare nifiy ni yib rok Got nge nifiy ni immoy u daken e re altar nem. (Le 8:14–9:24, BT) Ku aray e n’en ni buch u tomuren e meybil ni tay Solomon u nap’an ni ognag fare tempel ngak Jehovah. I yib e nifiy u lang nge urfiy e maligach u daken fare altar.—2Kr 7:1; kum guy e Jg 6:21; 1Ki 18:21-39; 1Kr 21:26 ni be weliy rogon ni pi’ Jehovah e nifiy ni nge urfiy e maligach ni ke ognag e pi tapigpig rok nib m’agan’ ngay.
si-E 27 ¶15
Ken Dalip e Babyor u Bible—Levitikus
(3) Fare maligach ni fan ko denen e yima ognag ni fan ko denen ni ke rin’ be’ ni gathi lem rok. Gamanman ni yima fanay ko re maligach ney e be yan u rogon e cha’ ni ir e ba t’uf ni ngan n’ag fan e denen rok, ni aram e reb e prist, ara fare nam nu Israel ni ga’ngin, ara be’ ni ma yog e thin, ara yugu be’. Ba thil e maligach ni yima pi’ ni fan ko denen ko maligach ni nge gapaseg thilin Got nge girdi’, nge maligach ni mooruf ni ma ognag be’ ni lem rok, ya biney e maligach ni yima ognag e ban’en nthingar ni rin’.—4:1-35; 6:24-30.
November 30–December 6
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 8-9
“Mich Riy ni Ke Tow’athnagrad Jehovah”
it-1-E 1207
Ke Tabab Aron nge Pi Fak ni Kar Manged Prist ko Maruwel Rorad
I maluknag Moses Aron nge fapi pumoon ni fak ni aram Nadab, nge Abihu, nge Eleazar, nge Ithamar (fa reb e yog ngorad ni ngar malukgad) ko ran u lan fare dabiy ni bronze ni bay u lan e yoror ko fare tabernacle, ma aram me chuweg Aron ko fa yu thal i mad ni nge chuw e en th’abi tolang ko prist ngay. (Nu 3:2, 3) Ere chiney ni ke chuw Aron ko mad ni kan ngongliy nib fel’ yaan, ma aram e be yip’ fan ni ke yag ba mad ngak ni be dag fel’ngin e liw ni kan pi’ ngak nge maruwel ni ke milfan ngak. Tomur riy, ma aram me ognag Moses ngak Got fare tabernacle nge urngin ban’en ni bay riy nib muun ngay fare altar ni fan ko maligach ni mooruf, nge fare dabiy nge pi n’en yima fanay ngay. Nap’an ni rin’ e re n’ey, ma aram e be yip’ fan ni kan tabgulnag e pi n’ey ara kan fal nga bang ni nge fanay e piin kan mel’egrad u nap’an ni yad be rin’ e maruwel rorad ni fan ngak Got. Tomur riy me puog Moses fare gapgep ni fen e mathiy nga daken lolugen Aron ni be yip’ fan ni ir e en ke dugliy Got.—Le 8:6-12; Ex 30:22-33; Ps 133:2.
it-1-E 1208 ¶8
Ke Tabab Aron nge Pi Fak ni Kar Manged Prist ko Maruwel Rorad
Nap’an e bin meruk e rran ngay ni ke tabab Aron nge pi fak ni kar manged prist ko maruwel rorad, ma urngin e tin nib t’uf ko maruwel rorad e ke m’ay i yarmiy rogon, ma aram mar ognaged e bin th’abi som’on e maligach (nde ayuwegrad Moses) ni fan ko denen rok fare nam nu Israel, ni gathi kemus ni fan ko denen ni ke af ngorad, ya ku bochan ndar folgad u nap’an nra liyorgad ko fare liyos ni yaan ba pi fak e garbaw nri damumuw Jehovah riy ngorad. (Le 9:1-7; Ex 32:1-10) Tomuren ni ognag e pi prist ni kafin nra tababgad ko maruwel rorad e re maligach ney, ma aram me dag Jehovah nib m’agan’ ko re n’ey ni aram e pag e nifiy nge yib nga but’ u fithik’ fagi manileng ni bay u daken fare tabernacle nge urfiy e tin ke magey ko fare maligach u daken fare altar.—Le 9:23, 24.
Pi N’en Nrayog ni Ngad Filed ko Fare Babyor ni Levitikus
Bin aningeg e n’en yira fil riy: Be tow’athnag Jehovah e ulung rok u fayleng. Am lemnag e n’en ni buch ko duw ni 1512 B.C.E. u nap’an ni m’ay fare tabernacle ni kan ngongliy u enggin fare Burey ni Sinai. (Ex. 40:17) I ngongliy Moses reb e madnom ni fan ngak Aron nge fapi pumoon ni fak ni kan dugliyrad ni ngar manged prist. I muulung girdien fare nam nu Israel ni ngar guyed e pi prist nem ni ngar ognaged e tin som’on e gamanman ni kar pied ni maligach. (Lev. 9:1-5) Ere uw rogon ni dag Jehovah nib fel’ u wan’ e pi prist nem ni ka fin ni mel’egrad? Nap’an ni be fal’eg Aron nge Moses waathan e girdi’, me pi’ Jehovah e nifiy u tharmiy nge yib i aw ko yungin ni ke magey ko fare maligach ni bay u daken e altar nge mooruf ni ga’ngin.—Mu beeg e Levitikus 9:23, 24.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Fan ni Thingar Da Thothupgad
Fare n’en nthingari beech e pi prist nu Israel kakrom e bay rogon ko girdi’ rok Jehovah e ngiyal’ ney. Piin ni gad ma fil e Bible ngorad e ba ga’ ni yad ma guy nib beech tagil’ e liyor rodad ma kub yalen rogon e munmad ni gad ma tay. Machane, rarogon e pi prist ni ur pired ni yad ba beech kakrom e be ayuwegdad ni ngad nanged ni gubin e piin ni yad baadag ni ngar pigpiggad ngak Jehovah e thingar ki par e ‘lem rorad’ nib machalbog. (Mu beeg e Psalm 24:3, 4; Isa. 2:2, 3.) Ere, thingar da pigpiggad ngak Jehovah nib machalbog lanin’dad, nge gum’ircha’dad, nge dowef rodad. Re n’ey e be dag nib t’uf ni ngaud fal’eged i yaliy rarogodad, ya rayog ni ngad pirieged boch ban’en riy nib t’uf ni ngad thilyeged ya nge yag nda pired ni gad ba thothup. (2 Kor. 13:5) Bod ni, be’ ni ke un ko taufe ni yugu ma yaliy yaan e ngongol ni puwlag e thingari fith ir ni nge gaar, ‘Gu be par ni gub thothup, fa?’ Ngemu’, me ning e ayuw ya nge yag nni ayuweg ni nge taleg e biney e ngongol nib kireb.—Jas. 5:14.
it-2-E 437 ¶3
Moses
I tay Got Moses ni nge mang tamaaf ko fare m’ag ko Motochiyel ni ngongliy u thilrad piyu Israel, ma re liw nem nni pi’ ngak e dariy yugu be’ ni kan pi’ ngak ya kemus ni yigoo Jesus Kristus ni ir e Tamaaf ko fa bin beech e m’ag. I fanay Moses rachaen e gamanman ni maligach ni nge atngiy nga daken fare babyoren e m’ag ni be yip’ fan Jehovah nge piyu Israel (ndariy e maruwar riy ni be yip’ fan e piin piilal ni yad owchen e pi girdi’ ney). I beeg Moses e thin ni bay ko fare ke babyor ngak fapi girdi’, ma aram mar gaargad, “Bay gu rin’ed urngin e tin ni ke yog Somol ni nggu rin’ed; bay gu folgad rok.” (Ex 24:3-8; Heb 9:19) Bochan e re liw ney ni immoy rok Moses ni ir e tamaaf, ma aram fan ni ir e yarmiy rogon ni ngan ngongliy fare tabernacle, nge urngin ban’en ni bay riy ni yog Got ni ngan ngongliy, maku ir e pi’ Got yaan e re tabernacle nem ngak ni ngan ngongliy, miki rin’ urngin e pi n’en nib t’uf ni nge rin’ ya nge yag ni tabab fapi prist ko maruwel rorad, miki puog e gapgep nib fel’ rogon ni kan athukuy nga daken lolugen Aron ni be yip’ fan ni ir e en ke dugliy Got, miki ognag fare tabernacle ngak Got. Tomuren e re n’ey, ma aram me yarmiy rogon e tin som’on e maruwel ni rin’ fapi prist u tomuren ni kan mel’egrad.—Ex guruy ni 25-29; Le guruy ni 8, 9.