Thin rok Jehovah e Ba Fas
Tin Ba Ga’ Fan ko Babyor rok Matthew
CHA’ ni som’on ni yoloy rogone yafas nge machib rok Jesus ni yira ngat ngay e Matthew—rebi gachalpen Jesus Kristus ma immoy ba ngiyal’ nib tamukun tax. Ni yoloy ko som’on ni Hebrew me taaboch riy min piliyeg ko thin nu Greek, fare Gospel rok Matthew e mu’ i yoloy ni gonap’an e duw ni 41 C.E. me par nibe taarebnag e Bible ni Hebrew ko Bible ni Christian Greek Scriptures.
Rogon nibe m’ug e ni yoloy ko som’on ni fan ngak piyu Jew, re Gospel ney ni ma pug lanin’uy ma ri boor fan ebe dag ni Jesus e fare Messiah ni kan micheg, ni Fak Got. Yira fal’eg i tiyan’uy ko thin riy mara gelnag e michan’ rodad ngak e bin riyul’ e Got, nge Fak, nge pi n’en nike micheg.—Heb. 4:12.
“GAGIYEG NU THARMIY E KE CHUGUR”
(Matt. 1:1–20:34)
Yog Matthew e tin nib ga’ fan ban’en ko fare Gil’ilungun nge n’en ni fil Jesus ko girdi’, ni yugu aram rogon nde puluw nga rogon ni i buch ni bin m’on nge bin migid. Ni bod rogon ni, fare Welthin u daken e Burey e ni weliy ko som’on ko fare babyor, machane i pi’ Jesus u nap’an nike yan baley ko machib ni i tay.
Nap’ane machib rok u Galile, me fal’eg Jesus e maang’ang, me pi’ kanawoen rogon ni ngan machib ngak fa 12 i apostal, meyog nib kireb e pi Farise, mi i yoge fanathin ni murung’agen Gil’ilungun Got. Ma aram me chuw u Galile nge “sul ko nug nu Judea, ni ba’ nga ba’nem e lul’ ni Jordan.” (Matt. 19:1) Yibe yan me yog Jesus ngak pi gachalpen ni gaar: ‘Gadad be yan nga Jerusalem, ni ir e bay ni pi’ e en ni Fak e Girdi’ riy ngak e pi tolang ko prist nge pi tamachib ko Motochiyel, ni yad e bay ra turguyed ni ngan li’ ngem’, ma chirofen nra gaman e dalip fen ngay e bay ni faseg ko yam’.’—Matt. 20:18, 19.
Fulweg u Boch e Deer ko Bible:
3:16—Uw rogon ni ‘mab e pi tharmiy’ u nap’an ntaufenag Jesus? Re n’ey e ba dake be yip’ fan ni yib ngan’ Jesus e ngiyal’ ni baaram ni ki immoy u tharmiy ndawori ngal’ nib girdi’.
5:21, 22—Kab gel e kireb riy ni ngan non ni kan damumuw ko bin ni ngan mithag e damumuw, fa? I yog Jesus ni be’ nibe mithag e damumuw rok ngak walagen eke rin’ rebe denen nib ubchiya’. Machane, numon ni thin ni tagan u fithik’ e damumuw e kab gel e kireb riy, yara k’aring be’ nge yan nga rebe kourt ni kab ga’ ko bin nu lan binaw.
5:48—Rriyul’ nrayog ni ngad “flontgad ni bod feni flont e ani [chitamangidad] nu tharmiy”? Arrogon, u rebe kanawo’. Jesus ebe weliy u roy fare n’en ni murung’agen e t’ufeg, me yog ko piin ni yad be motoyil ni ngar folwokgad rok Got mar flontgad, fa me gaman e t’ufeg rorad. (Matt. 5:43-47) Uw rogon? Ngan ga’nag e t’ufeg nge une pi toogor ngay.
7:16—Mange pi ‘wom’engin’ ni pow ko bin riyul’ e teliw? Pi wom’engin ney e boor ban’en nib muun ngay gathi goo ngongol. Kub muun e michan’ rodad ngay—fapi n’en ni kan fil ngodad ni ngad rin’ed.
10:34-38—Rayog ni nga nog ni Thin nu Bible ebe wereg e tabinaw, fa? Ri dabiyog. Ya tabinaw ni ma wer, e piin nu lane tabinaw ndariye michan’ rorad e yad ma k’aring. Rayog ni kar lemniged ni ngar togopuluwgad ko teliw ni Kristiano, mar wereged e tabinaw.—Luke 12:51-53.
11:2-6—Faanra ke rung’ag John laman Got nike yog nib fel’ Jesus u wan’ ma kemu’ i nang rok ni Jesus fare Messiah, ma mang fan niki fith Jesus ko ir ‘Faen ni Nge Yib,’ fa? Sana fith John ere ney nibchan ni nge micheg Jesus ngak ni ir. Maku rebe baadag John ni nge nang ko ka bay “be’ nga bayang” ni bay yib niba’ rok gelngin fare Gil’ilungun nge lebguy urngin e athap rok piyu Jew. Fulweg rok Jesus e dag ndariy be’ ni bay rok.
19:28—Mange be yip’ fan “fa ragag nge l’agruw i ganong nu Israel” ni yira pufthinnagrad? Der yip’ fan fa 12 i ganong ko fare Israel rok Got. (Gal. 6:16; Rev. 7:4-8) Fapi apostal ni i non Jesus ngorad e yadra mang bang ko fare Israel rok Got, ma gathi ngar manged tapuf oloboch ko gothon e ulung rorad. I fal’eg Jesus ‘ba m’ag u thilrad ni ba gagiyeg,’ kar ‘manged ba nam i prist ni nguur pigpiggad ngak Got.’ (Luke 22:28-30; Rev. 5:10) Piin ni yad fare Israel rok Got e yade ngar ‘pufthinniged e fayleng.’ (1 Kor. 6:2) Ere, “fa ragag nge l’agruw i ganong nu Israel,” nra pufthinnagrad fa piin kar pared nga tagil’rad u tharmiy, e ba mudugil nibe yip’ fan e girdi’ nu fayleng ni yad bayu wuru’ fare ulung ko prist ni pilung, ni kan dag ko fa 12 i ganong ko Rorran ni Atonement.—Lev., chap. 16.
Tin Gad Ra Fil Riy:
4:1-10. Re n’ey ebe fil ngodad nib riyul’ Satan ma gathi gelngin e kireb. Ma fanay e “tin nib tagan ban’en ni yima ar’arnag, ni tin nra guy e girdi’ ma yad ba adag ni nge yog ngorad, nge urngin ban’en ni bay u roy u fayleng nri ma uf e girdi’ ngay” nge waliydad ko kireb. Demtrug rogon, ma yira fol ko pi kenggin e motochiyel u Bible ma gadra par ni gad ba yul’yul’ ngak Got.—1 John 2:16.
5:1–7:29. Nga um nang nib t’uf rom e tirok Got ban’en. Nguum par ni gab gapas. Mu page lem ni kireb. Dab mu thilyeg e thin rom. Nap’an ni gara meybil mag mon’eg e tirok Got ko tin nu fayleng ban’en. Nge fel’ rogom ni fan ko tirok Got. Ngam m’oneg Gil’ilungun nge tin nib mat’aw. Dab um dugliy rogone lem ku be’. Mu rin’ e tin nib m’agan’ Got ngay. Rib puluw e tin ni kan fil nib muun ko fare Welthin u daken e Burey!
9:37, 38. Thingar da ngongolgad nib puluw ko n’en ni gad be ning ngak fare Masta ni nge “pi’ boch girdien e maruwel ngar maruweliyed e re maruwel rok nem,” nguun pasig ko fare maruwel ni ngan pingeg e girdi’ ngar manged pi gachalpen Jesus.—Matt. 28:19, 20.
10:32, 33. Thingari dab ud rusgad ni ngad weliyed murung’agen e michan’ rodad.
13:51, 52. Gadra nang e tin riyul’ ko Gil’ilungun mara un ngay e maruwel ko ngan fil ngak boche girdi’ min ayuwegrad ngar nanged e pi thin ney nib ga’ fan.
14:12, 13, 23. Yu ngiyal’ ni goo gur e rib ga’ fan ya rayog nim fal’eg i lemnag ban’en nib fel’ rogon.—Mark 6:46; Luke 6:12.
17:20. Ba t’uf rodad e michan’ ngeyog nda gelgad ko pi magawon nib ga’ nibe magawonnag e tha’ u thildad Got meyog ndarod u fithik’ e pi n’en nib mo’maw’. Ri dab da paged ni dab kud gelniged e michan’ rodad ngak Jehovah nge tin ke micheg.—Mark 11:23; Luke 17:6.
18:1-4; 20:20-28. Bochan nde flont e girdi’ nge rarogon e teliw nima tay nib ga’ fan e liw ko girdi’ e k’aring pi gachalpen Jesus nge pag rogon i lemnag rorad e en nib ga’. Thingar da maruweliyed nge yoge sobut’an’ u nap’an ni gad be kol ayuw nibchane meewar rodad nib mom ni gad ma denen ma nge par e lem rodad ko maruwel rodad u lane ulung nib fel’ rogon.
‘EN FAK E GIRDI’ E BAY NI PI’ NGAN RICHIBIY NGA BALEY I GEK’IY’
(Matt. 21:1–28:20)
Yib Jesus nga Jerusalem ni ke “af nga daken ba donkey” ko Nisan 9, 33 C.E. (Matt. 21:5) Bin migid e rran meb nga tempel ngeb i klinnag. Me Nisan 11, mi i skulnag e girdi’ u tempel, i non nib togopluw ngak e pi tamachib ko motochiyel nge Farise, ma tomur riy me pi’ ‘e pow ko ngiyal’ ni [bay] riy nge ngiyal’ ni tomren ere m’ag ney.’ (Matt. 24:3) Bin migid e rran, me yog ngorad ni gaar: ‘Gimed manang faram ni ka l’agruw e rran me taw ko madnom ni Paluk’af, ma en ni Fak e Girdi’ e bay ni pi’ ngan richibiy nga baley i gek’iy.’—Matt. 26:1, 2.
Me Nisan 14. Tomren nike m’ay i fal’eg rogone Puguran ko yam’ ni nge tay ndabki n’uw nap’an, min yognag Jesus, min kol, min pufthinnag, min richibiy nga baley i gek’iy. Ma bin dalip e rran ngay min faseg ko yam’. U m’on ni yan nga tharmiy, me tay Jesus chilen ngak pi gachalpen ni gaar: “Ere mmarod ngak girdien e pi nam u gubin yang ngam pingeged yad ngar manged pi gachalpeg.”—Matt. 28:19.
Fulweg u Boch e Deer ko Bible:
22:3, 4, 9—Wuin e yan fa dalip i pong ni nga nib ko madnom ko m’agpa? Bin som’on e pong ni ngan kunuy e piin kan dugliyrad e yan u nap’an ni tabab Jesus nge pi gachalpen ko machib ko duw ni 29 C.E., me ulul nge mada’ ko duw ni 33 C.E. Bin l’agruw e pong e tabab u nap’an nni puog e kan ni thothup nga daken pi gachalpen ko Pentekost 33 C.E. nge mada’ ko 36 C.E. Gal pong ney e kemus ni yan ngak piyu Jew, nge piin nike un ngak piyu Jew, nge piin nu Samaria. Machane, bin dalip e pong e yan ngak’ e yug girdi’ u wuru’ e mach ni aram e girdi’ ni dawor ni maad’ad ngorad ni gathi yad piyu Jew, e tabab ko 36 C.E. ni baaram nni pingeg fare pilungen e salthaw nu Roma ni Kornelius me ulul i yib ko tirodad ney e rran.
23:15—Mang fan ni be’ nike pig, ke mang rebe Farise e ‘ke l’agruw yay ni ke gel boch ni nge yan nga Gehenna’ ngak e pi Farise? Boche piin ni kar piggad kar manged boche Farise e ur moyed ni yad ma denen nib gel. Machane, nap’an ni yadra mang ko kireb ko pi Farise, ma kar chelgad ko kireb nike gel, nsana ke gel e kireb rorad ko sensey rorad nib kireb. Ere, kar manged girdi’ ni nge ‘yan nga Gehenna,’ yira taarebnag ngak e pi Jew ni Farise make l’agruw yay nib gel e kireb rorad ngak e pi Farise.
27:3-5—Mang e n’en ni ke kalngan’ Judas nibchan? Dariy ban’en ni be dag nib riyul’ e kalngan’ ni tay Judas. Susune nge guy rogon nge n’ag Got fan e kireb rok, ma de rin’ me yan ko prist ni tolang nge pumoon ni piilal. Bochan nike rin’ Judas reb e “denen ni ma fekey ko yam’,” ma aram make kireban’ nib gel nibchan eke nang nib buche rok. (1 John 5:16) Kalngan’ ni taye bochane gin bay riy ndakriy e athap rok nga bang.
Tin Gad Ra Fil Riy:
21:28-31. N’en nri baadag Jehovah e ngad rin’ed e tin nib m’agan’ ngay. Ni bod rogon, nthingar da pasiggad ko machib ko Gil’ilungun nge maruwel ni ngan pingeg e girdi’ nge mang pi gachalpen Jesus.—Matt. 24:14; 28:19, 20.
22:37-39. Rib fel’ feni tamilang nike pi’ fagal motochiyel nth’abi ga’ rarogon e n’en ni nge rin’ e piin ni yad be pigpig ngak Got!
[Picture on page 31]
Gab pasig i rin’ fare maruwel ko mokun woldug, fa?
[Credit Line]
© 2003 BiblePlaces.com
[Picture on page 31]
Ke tamilangnag Matthew kenggin fare Gil’ilungun