Àkájọ Ìwé Àtijọ́ Kan

LỌ́DÚN 1970, àwọn awalẹ̀pìtàn ṣàwárí àkájọ ìwé kan tí iná ti rà ní agbègbè Ein Gedi, tó wà nítòsí etíkun ìwọ̀ oòrùn Òkun Òkú, ìyẹn nílẹ̀ Ísírẹ́lì. Ìgbà tí wọ́n ń hú àwókù sínágọ́gù kan tó jóná ni wọ́n rí àkájọ ìwé náà. Nǹkan bí ọgọ́rùn-ún ọdún kẹfà Sànmánì Kristẹni ni wọ́n pa abúlé tí sínágọ́gù náà wà run. Kò rọrùn láti ka àwọn ọ̀rọ̀ inú àkájọ ìwé náà torí bó ṣe rí, kódà wọn ò lè tú ìwé náà, torí tí wọ́n bá tú u, ó máa bà jẹ́. Àmọ́, nígbà tí wọ́n fi ẹ̀rọ ìgbàlódé tí wọ́n fi máa ń ṣàyẹ̀wò irú nǹkan bẹ́ẹ̀ wò ó, ìyẹn 3-D scanner, wọ́n rí ohun tó wà nínú rẹ̀ kà. Àwọn ẹ̀rọ ìgbàlódé míì ti mú kó ṣeé ṣe láti ṣàyẹ̀wò rẹ̀, kí wọ́n sì rí ohun tó wà nínú rẹ̀ kà.

Kí ni àyẹ̀wò tí wọ́n ṣe fi hàn nípa àkájọ ìwé náà? Wọ́n rí i pé àkájọ ìwé Bíbélì ni. Apá tó ṣeé kà níbẹ̀ fi hàn pé àwọn ẹsẹ tó bẹ̀rẹ̀ ìwé Léfítíkù ló wà nínú rẹ̀. Lára ohun tó wà nínú ẹ̀ ni lẹ́tà mẹ́rin tó dúró fún orúkọ Ọlọ́run lédè Hébérù. Ó jọ pé àárín ọgọ́rùn-ún ọdún kìíní Sànmánì Kristẹni sí ọgọ́rùn-ún ọdún kẹrin Sànmánì Kristẹni ni wọ́n kọ ọ̀rọ̀ inú ìwé náà, tó fi hàn pé òun ni àkájọ ìwé Bíbélì tó wà lédè Hébérù tó tíì pẹ́ jù táwọn awalẹ̀pìtàn rí lẹ́yìn èyí tí wọ́n ṣàwárí ní Qumran. Nínú ìwé The Jerusalem Post, tí Gil Zohar kọ, ó sọ pé: “Kó tó di pé wọ́n ṣàyẹ̀wò ohun tó wà nínú àkájọ ìwé Léfítíkù tí wọ́n rí ní Ein Gedi, nǹkan bí ẹgbẹ̀rún ọdún kan ló wà láàárín ìgbà tí wọ́n kọ àkájọ ìwé Òkun Òkú, ìyẹn lásìkò tí wọ́n ń kọ́ Tẹ́ńpìlì Kejì àti Aleppo Codex tí wọ́n kọ ní ọgọ́rùn-ún ọdún kẹwàá Sànmánì Kristẹni.” Bí àwọn ọ̀mọ̀wé ṣe sọ, àwọn ọ̀rọ̀ tó wà nínú àkájọ ìwé Léfítíkù yìí fi hàn pé Tórà táwọn Másórétì dà kọ “ṣì wà digbí láìní àbùkù bó tilẹ̀ jẹ́ pé ọ̀pọ̀ ìgbà ni wọ́n ti ṣe àdàkọ rẹ̀ tó sì ti wà fún ọ̀pọ̀ ọdún.”