Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu
4-10 NGONDA YINTANU
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | NGENESI 36-37
“Yosefi Wutovuka mu Kibila ki Kiphala”
(Ngenesi 37:3, 4) Isaeli waba luta zolanga Yosefi kuvioka bana bandi bankaka, kibila wuba muan’andi wu bununu ayi wutuma bamvangila nyunga wumboti. 4 Bo zikhomba ziandi bamona ti tat’awu waba luta kunzolanga, kuviokila baboso, bawu batona kunlenda ayi babasa solulanga ko yandi mu ndembama.
w14 1/8 12-13
“Lemvukanu, Yuwanu Ndosi Ayiyi”
Kibibila kintuba: ‘Bo zikhomba ziandi bamona ti tat’awu waba luta kunzolanga kuviokila baboso, bawu batona kunlenda ayi babasa solulanga ko yandi mu ndembama.’ (Ngenesi 37:4) Ḿba tulenda yindula ti zikhomba zi Yosefi baba bibila muingi bammona nsoki vayi bawu bamonisa buvungisi mu kubika mayindu amomo mambi ma banata kumvanga bubi. (Zingana 14:30; 27:4) Ngie wumana mona nsoki kibila mutu wunkaka wutambula biuma voti kiyeku waba tomba? Yindula mambu mamonikina zikhomba zi Yosefi. Kiphala kibanata kuvanga mambu bayiza nyongina kuntuala. Kifuani kiawu kintebula moyo baklisto ti buboti beni ‘kukuangalalanga va kimueka na batu bankuagalala.’—Loma 12:15.
Yosefi wuzaba ti zikhomba ziandi baba kummonanga nsoki. Vayi mawu maba kumvanganga kusueka nyung’andi bo kaba banga yawu va kimueka? Ḿba nandi wuyindula mawu. Vayi kuidi Yakobi, nyunga beni wuba kidimbu ki luzolo luandi kuidi muan’andi ayi Yosefi waba tomba kukuangidika tat’andi. Diawu kaba vuatilanga nyunga beni. Akioki kidi kifuani kimboti kuidi befu. Kheti Tat’itu Yave kasi ko luvasanu, nandi kavananga ko biyeku binkinza kuidi bisadi biandi bioso bikuikama. Mvandi, Yave wuntomba bisadi biandi baba disuasana na batu ba nza ayiyi yiwedi mambi. Dedi nyunga wu Yosefi, nzingulu yi baklisto bakiedika yifueti ba disuasana na batu bankalanga yawu va nsengi. Diawu bawombo ba kuba monanga nsoki. (1 Petelo 4:4) Dedi Yosefi, baklisto balendi sueka ko kuidi bankaka ti badi zimbangi zi Yave.—Luka 11:33.
(Ngenesi 37:5-9) Buviokila thangu, Yosefi wuyiza lota ndosi ayi wukamba yawu zikhomba ziandi, mu kibila akioki bawu baluta kunlenda. 6 Yosefi wutuba: ‘Lemvukanu, yuwanu ndosi yibe lota. 7 Tuaba kanga minko ku tsola bosi nko’ama wutelama vayi minko minu mizungalala wawu ayi mifukama vantuala nko’ama.’ 8 Zikhomba ziandi bankamba: ‘Bukiedika ti ngie tidi kukibieka ntinu mu befu muingi kutuyala?’ Mu phila ayoyi, bawu baluta kunlenda mu kibila ki zindosi ziandi ayi mu mambu katuba. 9 Bo mawu mavioka, Yosefi wulota ndosi yinkaka, ayi wukamba yawu zikhomba ziandi: ‘Yibe lota ndosi yinkaka. Khumbu ayiyi muinya, ngonda ayi 11 di zimbuetila bafukama vantual’ami.’
(Ngenesi 37:11) Ayi zikhomba ziandi batona kiphala mu nandi vayi tat’andi wulunda mambu beni mu ntim’andi.
w14 1/8 13 ¶2-4
“Lemvukanu, Yuwanu Ndosi Ayiyi”
Zindosi beni ziaba fuminanga kuidi Yave. Ziawu ziba zimbikudulu ayi Nzambi waba tomba muingi Yosefi kazabikisa tsangu yiba muna. Vaba tombulu Yosefi kuvanga mambu mimbikudi kuntuala bayiza vanga—kuzabikisa zitsangu zi lufundusu lu Nzambi kuidi dikabu diandi dikhambu kuntumukina.
Mu lukinzu Yosefi wukamba zikhomba ziandi: ‘Lemvukanu, yuwanu ndosi yibe lota.’ Bawu basa zola ko mambu katuba kibila bavisa tsundu yi ndosi beni. Zikhomba ziandi bankamba: ‘Bukiedika ti ngie tidi kukibieka ntinu mu befu muingi kutu yala?’ Matangu mambuela tuba: ‘Mu phila ayoyi, bawu baluta kunlenda mu kibila ki zindosi ziandi ayi mu mambu katuba.’ Bo Yosefi kakamba tat’andi ayi zikhomba ziandi ndosi yimuadi kalota, bawu basa zola ko. Matangu mantuba: ‘Tat’andi wunsemba ayi wunkamba: ‘Mbi ndosi ayoyi belota yinsundula? Bukiedika ti minu, mam’aku ayi zikhomba ziaku, tunkuiza fukama va ntual’aku?’’ Kheti bobo, Yakobi wutatamana kuyindula mu mawu. Bukiedika ti Yave waba kolukanga na Yosefi?—Ngenesi 37:6, 8, 10, 11.
Yave kasa sadila ko to Yosefi muingi kuzabikisa zitsangu zi lufundusu zilenda tuadisa zithotolo. Yesu mbikudi wulutidi wukamba minlandikini miandi: ‘Boti bandiamisa buna bala kuluyamisa benu mvinu.’ (Yoane 15:20) Baklisto boso balenda longuka mu kifuani ki kiminu ayi kibakala ki Yosefi.
(Ngenesi 37:23, 24) Bo Yosefi katuka vaba zikhomba ziandi, bawu bamvula nyung’andi kaba zolanga kuvuata, 24 bambuila ayi bantibula mu kisima. Vayi mu kisima musa ba ko nlangu.
(Ngenesi 37:28) Ayi bo basi Midiani baba kitanga biuma bavioka, zikhomba ziandi banthapula mu kisima ayi bansumbisa kuidi basi Isamaeli mu 20 ma bisengu bi palata. Babakala beni banata Yosefi ku Ngipiti.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(Ngenesi 36:1) Akiki kidi kinongu ki Esau, bantedilanga mvandi Edomi.
it-1 752 ¶1
Edomi
(Edomi) [wubenga], Basi Edomi.
Edomi diba dizina dinkaka baba tedilanga Esau, khomba Yakobi. (Ngenesi 36:1) Bamvanina dizina adiodi bo kasumbisa kikulutu kiandi mu kibila ki supu yibenga. (Ngenesi 25:30-34) Dedi bubela supu ayoyi, Esau wubutuka na nkanda wu nyitu wubenga. (Ngenesi 25:25) Ayi kuntuala Esau ayi nkunu’andi bayiza zingila ku kitini ki ntoto kuba batu baba nkanda wu nyitu wudedakana ayi nandi.
(Ngenesi 37:29-32) Bo Lubeni kavutuka vana ayi kamona ti Yosefi kasa ba ko mu kisima, nandi wukhakuna minledi miandi. 30 Wuvutuka kuidi zikhomba ziandi ayi wutuba: ‘Muana kasi bue monika ko, buabu minu mbi yinkuiza vanga?’ 31 Bawu bavonda khombo yi mbakala, ayi bavotikisa menga mu nyunga wu Yosefi. 32 Bosi banata wawu kuidi Tat’awu ayi batuba: ‘Tala nyunga tube mona. Fiongunin’abu boti widi wu muan’aku.’
it-1 628 ¶3
Kusunga Voti Kukieba Kiuma
Bo nsungi wu mamemi voti wu zingombi kaba kikininanga kukieba bibulu, nandi waba monisanga ti mamoso mala monikina bibulu mankuiza buila mu ntu’andi. Mu phila ayoyi, nandi waba vananga lufiatu kuidi mutu vuidi biawu ti wunkuiza dikisa, ayi kalasa bika ko bayiba biawu. Baku bikuiba, nandi waba futanga biawu. Vayi nsiku waba monisanga ti boti kibulu kingazi kibe lueka voti kibe vonda kibulu kansunga, buna nandi kasi ko fotu. Muingi mutu wuvuidi bibulu kabika kumvana fotu mu mawu, nandi kafueti kummonisa kibulu babe vonda. Bo mutu wuvuidi mamemi kaba fionguninanga bivisa, nandi waba kikininanga ti nsungi kasi ko fotu.
Baba sadilanga nsiku wudedakana muingi kuzonza mambu matedi kukieba mintoto ayi matedi dikanda. Dedi, khomba nkulutu, wuba kiyeku ki kukieba zikhomba ziandi zi bilezi. Diawu tulenda visa kibila mbi Lubeni, muana wutheti wu Yakobi kaba kuazukila, bo zikhomba ziandi zinkaka baba tomba kuvonda Yosefi. Ngenesi 37:18 30, yimmonisa mambu katuba: ‘Tubikanu kumvonda . . . tubikanu kutengula menga . . . ayi tubikanu kumvanga phasi. Kibila waba tomba kumvukisa mu mioko miawu muingi kuemvutula kuidi tat’andi.’ Bo Lubeni kavutuka vaba kisima ayi wumona ti Yosefi kasa ba ko mu kisima, nandi wukhakuna minledi miandi ayi wutuba: ‘Muana kasi bue monika ko, buabu minu mbi yinkuiza vanga?’ Nandi wuzaba ti balenda kumvana fotu bo Yosefi kazimbala. Muingi babika kuba vana fotu, zikhomba zi Yosefi batomba bivisa biaba monisa ti kibulu kinsitu kimvonda. Bavanga mawu mu kuvotikisa nyunga wu Yosefi mu menga ma khombo. Bosi, bamonisa nyunga beni kuidi Yakobi ayi nandi kasa vana ko fotu kuidi Lubeni, kibila nyunga wuba mbonosono ti Yosefi wuvondu kuidi kibulu. —Ngenesi 37:31-33.
Matangu ma Kibibila
(Ngenesi 36:1-19) Akiki kidi kinongu ki Esau, bantedilanga mvandi Edomi. 2 Esau wutombila bakieto bandi mu bana bakieto ba Kanani: Ada, muana wunkieto wu Eloni muisi Heti, Oholibama, muana wunkieto wu Ana, ntekulu wu Siboni muisi Hivi; 3 ayi Basemati, muana wunkieto wu Isamaeli, khomba wu Nebayoti. 4 Ada wubuta muana na Esau batedila Elifazi, Basemati wubuta Lengueli, 5 ayi Oholibama wubuta Yeusi, Yaelami ayi Kola. Abobo bawu bana ba babakala Esau kabuta ku Kanani. 6 Bosi, Esau wuyenda ku ntoto wunkaka wuba kinanu na ko kuba Yakobi khomb’andi, wunata bakieto bandi, bana bandi, bisadi biandi bioso, mamemi mandi, bibulu biandi binkaka ayi kimvuama kiandi kioso kabaka ku ntoto wu Kanani. 7 Bo kimvuama kiawu kiyiza ba kiwombo, vayiza tombulu muingi bawu bavasana ayi ntoto baba kalanga wabasa bue fuananga ko muingi bakiebila bibulu biawu. 8 Diawu Esau kayenda kuezingila mu mongo Seili. Esau, nandi Edomi. 9 Akiki kidi kinongu ki Esau, tata wu Edomi ku mongo Seili. 10 Amama mawu mazina ma bana ba Esau: Elifazi, muana dibakala kabuta na Ada, Lengueli muana dibakala kabuta na Basemati. 11 Bana ba Elifazi baba, Temani, Omali, Sefo, Ngaetami ayi Kenasi. 12 Timina, wuyiza ba kimasi ki Elifazi, muana wu Esau. Nandi wubutila Elifazi muana bantedilanga Amaleki. Abobo bawu bana Esau kabuta na Ada. 13 Ababa bawu bana ba Lengueli: Nahati, Zela, Sama ayi Miza. Abobo bawu bana Esau kabuta na Basemati. 14 Ababa bawu bana Esau kabuta na Oholibama, muana wunkieto wu Ana, ntekulu wu Siboni: Yeusi, Yaelami, ayi Kola. 15 Ababa bawu zimfumu mu nkunu wu Esau. Bana ba Elifazi muana wutheti wu Esau: Mfumu Temani, mfumu Omali, mfumu Sefo, mfumu Kenasi, 16 mfumu Kola, mfumu Ngaetami ayi mfumu Amaleki. Abobo bawu zimfumu mu nkunu wu Elifazi, ku ntoto Edomi. Ababa bawu bana ba Ada. 17 Ababa bawu bana ba Lengueli, muana wu Esau: mfumu Nahati, mfumu Zela, mfumu Sama, mfumu Miza. Abobo bawu zimfumu mu nkunu wu Lengueli ku ntoto Edomi. Abobo bawu bana Esau kabuta na Basemati. 18 Ababa bawu bana Esau kabuta na Oholibama: mfumu Yeusi, mfumu Yaelami ayi mfumu Kola. Abobo bawu zimfumu mu nkunu wu Oholibama muana wunkieto wu Ana, nkieto Esau. 19 Abobo bawu bana ba babakala ba Esau ayi zimfumu zi minkunu miawu. Nandi widi Edomi.
11-17 NGONDA YINTANU
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | NGENESI 38-39
“Yave Kasa Kuekula Ko Yosefi”
(Ngenesi 39:1) Yosefi bannata ku Ngipiti ayi dibakala dimueka bantedilanga Potifali, mfumu wu minkiebi minsalanga ku nzo Falawo, wunsumba kuidi basi Isamaeli bannata kuna.
w14 1/11 12 ¶4-5
“Buidi Yilenda Vangila Diambu Adiodi?”
‘Yosefi bannata ku Ngipiti ayi dibakala dimueka bantedilanga Potifali, mfumu wu minkiebi minsalanga ku nzo Falawo, wunsumba kuidi basi Isamaeli bannata kuna.’ (Ngenesi 39:1) Bikuma abiobi, bitusadisa kuyindula kiunda ditoko adiodi kaba, bo bansumbisa diaka. Baba kuntadila buka kiuma ki kusumbisa! Tulenda yindula Yosefi kukuenda ku nzo yimona na mfumu wu minkiebi minsalanga ku nzo Falawo.
Zinzo ziba ku Ngipiti disuasana beni ziba na zinzo Yosefi kaba zingilanga. Nandi wuyonzukila va dikanda diaba zingilanga mu zitenda voti zinzo zi ngoto ayi diaba kiebanga mamemi. Vayi ku Ngipiti, batu baba beni zimbongo buka Potifali, baba zingilanga mu zinzo zimboti. Batu bamfionguninanga biuma bikhulu, bantubanga ti mu thangu yikhulu, basi Ngipiti baba zolanga kuvata minlumbu miaba banga minti miwombo, bibuangu bi kukobila ayi minti minkaka mi nlangu miaba tuadisanga phosi. Zinzo zinkaka ziaba banga va khati minlumbu, ziba zinela zinneni muingi kubuila phemu ayi kuba bivinga biwombo dedi kibuangu kinneni ki kudila ayi bivinga bi bisadi.
(Ngenesi 39:12-14) Diawu nkazi Potifali kambuidila mu nyunga ayi wunkamba: ‘Bundana yami nyitu!’ Vayi nandi wubika nyung’andi mu mioko mi nkazi Potifali ayi wutina kunganda. 13 Nkazi Potifali bo kamona ti nandi wubika nyung’andi mu mioko miandi ayi wutina kunganda, 14 wutona kutenduka mu kutela babakala ba nzo’andi ayi waba kuba kamba: ‘Talanu muisi Ebeleo awowo nnunu’ami katu tuadila, wuntomba kutu sakinina. Nandi bekuiza kumbuila muingi kubundana yami nyitu vayi minu yibe tona kutenduka beni.
(Ngenesi 39:20) Mfumu Yosefi wunkotisa ku buloku, ku kibuangu bantulanga batu bakangisa kuidi ntinu, ayi nandi wutatamana ku buloku.
w14 1/11 15 ¶2
“Buidi Yilenda Vangila Diambu Adiodi?”
Tusa zaba ko buidi bibuangu baba tudilanga batu mu buloku ku Ngipiti bibela mu thangu yineni. Batu bamfionguninanga biuma bikhulu, babakula bibuangu bituluka biba bivinga baba sadilanga muingi kutula batu mu buloku ayi binkaka mu biawu biba ku tsi ntoto. Kuntuala, Yosefi wuyiza tubila matedi kibuangu bantula ayi nandi wutedila kuawu ‘dibulu’. Mawu mammonisa ti kisa ba ko kibuangu kimboti ki kukala, ayi kiba beni kitombi. (Ngenesi 40:15, tala matangu madi va wanda mu nwt-TPO) Mu buku yi Minkunga, tulenda mona ti Yosefi wubuela tovuka beni: ‘Bakanga malu mandi mu ziphanga, ayi bankanga kisengu mu dinga’. (Minkunga 105:17, 18) Thangu zinkaka, basi Ngipiti baba kanganga batu badi mu buloku, mu kuba fietikisa ziphanga zintonina mu mioko ayi kukondikisa miawu kumbusa muingi kubue kanga ziawu mu malu, ayi mu bankaka, bawu baba batulanga ziphanga mu dinga. Yosefi wutovuka beni mu mambu moso amomo, kheti kasa vanga ko ni diambu dimbi.
Kiadi ayi kiunda kuzaba ti ziphasi beni zisa fika vioka ko. Kinongu kintuba ti Yosefi ‘wutatamana kuna buloku’. Mawu mammonisa ti nandi wuviokisa mimvu miwombo kuna! Yosefi kasa zaba ko boti vala ba kilumbu kalenda basika kuna. Kheti mu thangu yoso kaba kuna, mbi binsadisa kubika ba kiunda?
Mvutu widi mu Ngenesi 39:21, yintuba: ‘Yave wuba na Yosefi ayi wutatamana kummonisa luzolo lukuikama.’ Vasi ko buloku voti kioso kiuma kinkaka kilenda tula Yave nkaku kumonisa luzolo lukuikama mu bisadi biandi. (Loma 8:38, 39) Tulenda yindula Yosefi kuzibula ntim’andi kuidi Tat’andi yi diyilu ayi kubaka ndembama yimfumina kuidi ‘Nzambi yi mbombolo yoso’. (2 Kolinto 1:3, 4; Filipi 4:6, 7) Mu phila mbi yinkaka Yave kasadisila Yosefi? Yave ‘wuvanga muingi banzola kuidi nkulutu wu buloku’.
(Ngenesi 39:21-23) Yave wuba na Yosefi ayi wutatamana kummonisa luzolo lukuikama ayi wuvanga muingi banzola kuidi nkulutu wu buloku. 22 Nkulutu wu buloku wuvana Yosefi kiyeku ki kukengidila batu boso baba mu buloku ayi nandi waba tuadisanga mambu moso maba vangamanga kuna. 23 Nkulutu wu buloku kabasa monanga ko dibamu mu mambu Yosefi kaba kiebanga, kibila Yave wuba na Yosefi ayi waba sakumunanga mambu moso kaba vanganga.
w14 1/11 15 ¶2
“Buidi Yilenda Vangila Diambu Adiodi?”
Mvutu widi mu Ngenesi 39:21, yintuba: ‘Yave wuba na Yosefi ayi wutatamana kummonisa luzolo lukuikama.’ Vasi ko buloku voti kioso kiuma kinkaka kilenda tula Yave nkaku kumonisa luzolo lukuikama mu bisadi biandi. (Loma 8:38, 39) Tulenda yindula Yosefi kuzibula ntim’andi kuidi Tat’andi yi diyilu ayi kubaka ndembama yimfumina kuidi ‘Nzambi yi mbombolo yoso’. (2 Kolinto 1:3, 4; Filipi 4:6, 7) Mu phila mbi yinkaka Yave kasadisila Yosefi? Yave ‘wuvanga muingi banzola kuidi nkulutu wu buloku’.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(Ngenesi 38:9, 10) Vayi Onani wuzaba ti nkunu wisinkuiza ba ko wandi. Diawu, bo kaba bundananga nyitu na khomb’andi, nandi waba dodulanga malumba mandi va tsi, muingi kabika vana nkunu kuidi khomb’andi. 10 Mambu Onani kaba vanganga maba mambi va meso ma Yave, diawu mvandi kamvondila.
it-3 133-134
Onani
(Onani) [dizina dinsundula “mangolo ma kubutasana; mangolo ma kuvanga kisalu”].
Muana wummuadi wu Yuda kabuta na muana wunkieto wu Suwa muisi Kanani. (Ngenesi 38:2-4; 1 Lusansu 2:3) Bo khomba Onani baba tedilanga Ele wukhambu buta bana kayiza vondu kuidi Yave kibila wusumuka, Yuda wukamba Onani muingi kakuela Tamali, nkazi khomb’andi. Boti babuta muana, khanu nandi kasa ba ko mu nkunu wu Onani, vayi mu nkunu wu Ele ayi khanu muana beni wuyiza tambula kiuka kioso ki Ele. Bo kaba bundana nyitu na Tamali, nandi wumanga kubika malumba makota mu nyitu’andi, diawu kaba ‘dodudilanga malumba beni va tsi’. Bo kaba vanganga mambu amomo, nandi kabasa yindulanga ko ti zitsatu ziandi kandukisa, kibila kinongu kimmonisa ti ‘bo kaba bundananga nyitu na nkieto wu khomb’andi, nandi waba dodulanga malumba va tsi’. Mawu mansudula ti maba makani mandi muingi malumba mabika kukota mu nyitu yi Tamali. Onani mvandi kasa buta ko bana. Yave wumvonda kibila kasa tumukina ko tat’andi, wutula to zitsatu ziandi vantuala ayi wubundula nsiku wu Yave wutedi dikuela.— Ngenesi 38:6-10; 46:12; Zintalu 26:19.
(Ngenesi 38:15-18) Bo Yuda kammona, nandi wuyindula ti nkieto beni wuba nkieto wu kindumba. 16 Wufikama vama kaba, va ndeku nzila ayi wunkamba: “Bundana yama nyitu”, kibila kasa zaba ko ti wuba kikuekizi kiandi. Bosi, nkieto beni wunyuvula: “Mbi wunkuiza kuphana minu kubundana yaku nyitu?” 17 Nandi wumvutudila: “Yala kufidila dimueka mu mamemi mami.” Vayi nandi wunyuvula: “Kiuma mbi wukumbikila muingi yiba lufiatu ti wumfila diawu? 18 Nandi wutuba: “Mbi wuntomba yiku bikila?” Nandi wuntambudila: “Nlung’aku wu luzala, nsing’aku ayi nkawu widi mu koko kuaku.” Diawu kamvanina biawu ayi wubundana yandi nyitu, ayi nkieto beni wuyiza ba buemba.
w04 1/15 30 ¶4-5
Biuvu Bi Mintangi
Diambu dimbi Yuda kavanga bo kakhambu vana muan’andi Sela muingi kakuela Tamali, dedi bo kakanikisa. Mvandi wubundana nyitu na nkieto mueka kaba yindula ti wuba nkieto wu kindumba. Mawu masa ba ko nguizani na lukanu lu Nzambi lutedi kubunda to nyitu va dikuela; Yuda wubundula nsiku awowo. (Ngenesi 2:24) Vayi Yuda kasa bundana ko nyitu na nkieto wu kindumba. Mu khambu zaba, nandi wuvinginina muan’andi Sela mu kuvana nkunu kuidi muan’andi Ele.
Mambu Tamali kavanga, masimmonisa ko ti nandi wuba nkieto wu kindumba. Bibaza biandi bisa ba ko bana ba kitsuza. Bo Boazi, muisi Betelemi, kakuela Luti muisi Moabi, mu kulandakana kikhulu ki kukuelanga nzadi, bakulutu ba Betelemi batubila buboti muana Tamali, bantedilanga Pelesi. Bawu bakamba Boazi: ‘Mu nzila nkunu Yave kala kuvana mu nkieto awuwu, bika nzo’aku yiba banga yi Pelesi, muana Tamali kabutila Yuda.’ (Luti 4:12) Pelesi mvandi wuba wumueka mu nkunu wu Yesu Klisto.—Matai 1:1-3; Luka 3:23-33.
Matangu ma Kibibila
(Ngenesi 38:1-19) Mu thangu yinani, Yuda wubika zikhomba ziandi ayi wuyenda kue tunga nzo ngoto ku kibuangu kiaba kalanga dibakala dimueka bantedilanga Hila. 2 Kuawu Yuda kamuena muana nkieto mueka muisi Kanani bantedilanga Suwa. Yuda wunkuela ayi wubundana yandi nyitu, 3 ayi nandi wuyiza ba buemba. Kuntuala, nandi wuyiza buta muana wu dibakala ayi wumvana dizina Ele. 4 Nandi wuyiza bueba buemba, wubuta muana wu dibakala ayi wumvana dizina Onani. 5 Nandi wubue buta muana wunka wu dibakala, ayi wuntedila Sela. Yuda wuba ku Kesibi bo Suwa kabuta muana beni. 6 Buviokila thangu, Yuda wukuedisa muan’anda wutheti, Ele, ayi nkieto beni dizina diandi Tamali. 7 Vayi Ele, muana wutheti wu Yuda, waba vanganga mambu mambi va meso ma Yave, diawu Yave kamvondila. 8 Mu kibila akioki, Yuda wukamba Onani: “Vanga dikuela di nzadi na nkazi khomb’aku ayi bundana yandi nyitu, muingi wuvana nkunu kuidi khomb’aku.” 9 Vayi Onani wuzaba ti nkunu wisinkuiza ba ko wandi. Diawu, bo kaba bundananga nyitu na nkazi khomb’andi, nandi waba dodulanga malumba mandi va tsi, muingi kabika vana nkunu kuidi khomb’andi. 10 Mambu Onani kaba vanganga maba mambi va meso ma Yave, diawu mvandi kamvondila. 11 Yuda wukamba kikuekizi kiandi Tamali: “Vutuka ku nzo tat’aku ayi kala kuna banga mfuizi nati muan’ami Sela kala konzuka.” Kibila nandi wuyindula naveka: “Nandi mvandi kalenda fua dedi zikhomba ziandi.” Diawu Tamali kayendila ku nzo tat’andi. 12 Bo vavioka mua thangu, nkazi Yuda muana wunkieto wu Suwa, wuyiza fua. Bo thangu kaba mu kiunda yimana, Yuda wuyenda ku Timina na nkundi’andi Hila muisi Adulami muingi kuedengana batu bambotulanga mika mi mamemi mandi. 13 Tamali bankamba: “Kikuekizi kiaku widi mu kukuenda ku Timina muingi kuebotula mika mi mamemi mandi.” 14 Diawu kavudila minledi miandi mi mfuizi ayi wuvuata minledi minkaka, nandi wuyifuka nledi mu kizizi kiandi, ayi wuyenda kuekala va muelu wu Enaimi mu nzila Timina, kibila Sela wuyonzuka beni, vayi basa kumvana ko kuidi Sela muingi kaba nkazi’andi. 15 Bo Yuda kammona, nandi wuyindula ti nkieto beni wuba nkieto wu kindumba. 16 Wufikama vama kaba, va ndeku nzila ayi wunkamba: “Bundana yama nyitu”, kibila kasa zaba ko ti wuba kikuekizi kiandi. Bosi, nkieto beni wunyuvula: “Mbi wunkuiza kuphana minu kubundana yaku nyitu?” 17 Nandi wumvutudila: “Yala kufidila dimueka mu mamemi mami.” Vayi nandi wunyuvula: “Kiuma mbi wukumbikila muingi yiba lufiatu ti wumfila diawu? 18 Nandi wutuba: “Mbi wuntomba yiku bikila?” Nandi wuntambudila: “Nlung’aku wu luzala, nsing’aku ayi nkawu widi mu koko kuaku.” Diawu kamvanina biawu ayi wubundana yandi nyitu, ayi nkieto beni wuyiza ba buemba. 19 Bosi Tamali wuvutuka ku nzo’andi, wuvula nledi kayifuka ayi wuvuata minlendi miandi mi mfuizi.
18-24 NGONDA YINTANU
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | NGENESI 40-41
“Yave Wumanisa Ziphasi Zi Yosefi”
(Ngenesi 41:9-13) Diawu, mfumu batu baba vanganga vinu yi ntinu wukamba Falawo: “Bubu yimfungula masumu mami. 10 Mu thangu mfumu’ami wufuemina bisadi biaku, ngie wutuma bathula mu buloku, minu ayi mfumu batu baba bamvanganga mapha. 11 Builu bumueka, befu babuadi tulota zindosi. Minu ayi nandi tulota zindosi ayi kadika ndosi yiba mbangudulu’andi. 12 Tubedi kuna na ditoko dimueka muisi Ebeleo, widi kisadi ki nkulutu wu buloku. Bo tunkamba zindosi tulota, nandi wubangula ziawu ayi wutu kamba tsundu yi zindosi beni. 13 Mambu mamonika dedi bo katubila: minu baphutula mu kiyeku kiama, vayi wunkaka banledika mu nti.
w15 1/2 14 ¶4-5
“Bakana ko Nzambi wumbangulanga zindosi?”
Mfumu yi batu baba vanganga vinu yi ntinu ḿba wuzimbakana Yosefi, vayi Yave kasanzimbakana ko. Builu bumueka, Yave wuvanga Falawo kulota zindosi wadi zi tsisi. Yitheti, nandi wumona zingombi zibanda ziaba dia zimgombi zinneni ayi mu ndosi yinkaka nandi wumona mbongo yimbi yaba dia mbongo yimboti. Vayi ni zinganga, ni batu ba luzabu ku Ngipiti, basa nunga ko kusudikisa tsundu yi zindosi beni. (Ngenesi 41:1-8) Tusa zaba ko ti divuda baba voti mimvutu misuasana bavana. Vayi Falawo wuba beni mu kiunda—kibila vasa ba ko ni mutu wununga kubangula ndosi beni.
Bosi mfumu yi batu baba vanganga vinu yi ntinu wuyiza bambukila moyo Yosefi! Bo kilunzi kiandi kiaba kunzita, nandi wukamba Falawo matedi ditoko dimueka dibangula ndosi’andi ayi yi mfumu yi batu baba vanganga mapha mimvu miodi kumbusa, vayi mambu mayiza salimina dedi bo katubila. Falawo wutuma batela Yosefi muna thangu beni.—Ngenesi 41:9-13.
(Ngenesi 41:16) Yosefi wuvutudila Falawo: ‘Minu yidi nani? Nzambi nandi wunkuiza bangula zindosi ziaku’.
(Ngenesi 41:29-32) Tsi yoso yi Ngipiti yinkuiza ba bidia biwombo mu sambuadi di mimvu. 30 Vayi mu sambuadi di mimvu minlanda, nzala yiwombo yala ba mu tsi yoso. 31 Ayi batu bala zimbakana mimvu babakila bidia biwombo, kibila nzala yala tembakana tsi yoso. 32 Nzambi beku monisa ndosi beni khumbu ziwadi kibila Nzambi yikiedika betsikika makani mandi ayi Nzambi yikiedika wambelama kuvanga mawu.
w15 1/2 14-15
“Bakana ko Nzambi wumbangulanga zindosi?”
Yave wunzolanga batu bakuikama ayi ba kikululanga. Diawu, tulendi kuituka ko kuzaba ti Yave wusadisa Yosefi kubangula zindosi zio batu ba luzabu ayi zinganga zi Ngipiti bakhambu nunga kubangula. Yosefi wusudikisa Falawo ti zindosi beni tsundu yimueka to zidi. Mu kuvutukila ziawu khumbu wadi, Yave wumonisa ti ‘wutsikika makani mandi’ ayi wundukisa mawu. Zingombi ayi bitafi bimboti biaba sundula sambuadi di mimvu minkuiza ba bidia biwombo ku Ngipiti. Vayi zingombi zimbi ayi bitafi bimbi biaba sundula sambuadi di mimvu mi nzala yiwombo. Nzala beni yimanisa bidia bioso ku Ngipiti.—Ngenesi 41:25-32.
(Ngenesi 41:38-40) Bosi Falawo wukamba bisadi biandi: ‘Valenda ba mutu widi phevi yi Nzambi kuvioka dibakala adidi?’ 39 Falawo wukamba Yosefi: ‘Bo Nzambi kabe kusadisa kuzaba tsundu yi mambu moso amomo, vasi ko mutu wulutidi diela ayi nduenga kena ngiewu. 40 Ngie wala kieba nzo’ama ayi dikabu diama dioso diala kutumukina. Vayi mu kikundu kiama to ki kintinu minu yi kulutidi’.
w15 1/2 15 ¶3
“Bakana ko Nzambi wumbangulanga zindosi?”
Falawo wudukisa mambu kakanikisa. Mu thinu, bavuika Yosefi bikhutu bithalu. Falawo wumvana nsanga wu wola, nlunga wu luzala, dikalu di zimfumu muingi kadiatila Ngipiti yoso ayi kadukisa makani kaba. (Ngenesi 41:42-44) Mu phila ayoyi, Yosefi wubasika mu buloku ayi muna kilumbu beni wuyenda kuezingila ku nzo Ntinu. Yimeni nandi wuba mvika ku buloku, vayi yimasika wuyiza ba mutu wumuadi wulutidi nkinza ku Ngipiti. Mawu mammonisa ti kiminu ki Yosefi kisa ba ko kiphamba! Yave wumona ziphasi zioso kisadi kiandi kaba viokila mu mimvu miwombo. Nandi wudukisa mamoso mu thangu ayi mu phila yifuana. Yave kasa manisa ko to ziphasi zi Yosefi, vayi mvandi wuvukisa nkuna wu dikabu di Isaeli. Kuntuala, mu kikhuku akiki ki malongi tuala mona buidi mawu mamonikina.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(Ngenesi 41:14) Diawu Falawo katumina batela Yosefi, ayi mu thinu bayenda kuenlanda kuna buloku. Nandi wuvuka mayedu, wuvuata bikhutu binkaka ayi wumonika vantuala Falawo.
w15 1/11 9 ¶1-3
Ngie zebi?
Kibila mbi Yosefi kavukila mayedu voti zindefu ava kukoluka na Falawo?
Mu kutubila matedi kinongu ki Yosefi, buku yi Ngenesi yintuba ti Falawo wutuma batela Yosefi, muisi Ebeleo, ayi bayenda kuenlanda mu thinu muingi kabangula zindosi ziaba kunkuazula. Mu thangu beni, buna Yosefi mana viokisa mimvu miwombo ku buloku. Vayi kheti bantela mu thinu kuidi Falawo, Yosefi wubaka makani ma kuvuka theti mayedu mandi. (Ngenesi 39:20-23; 41:1, 14) Kuzaba ti nsoniki wutubila diambu adiodi dimmonika buka ti disi ko beni nkinza, kummonisa ti nandi wuzaba bikhulu bi basi Ngipiti.
Kumenisa mayedu kiba kifu ki makabu mawombo mu thangu yikhulu, kubunda mvandi basi Ebeleo. Buku Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature yi McClintock ayi Strong yintuba: “Basi Ngipiti mu thangu yikhulu, bawu to baba lendanga kifu ki kumenisa mayedu”.
Bukiedika ti mayedu mawu to basi Ngipiti baba vukanganga? Levista Biblical Archaeology Review yintuba ti mu bikhulu binkaka, basi Ngipiti baba kuikanga babakala muingi bakubama ava kuemonika vantuala Falawo dedi mu phila baba kubiminanga ava kukota ku Tempelo. Mawu mansundula ti vaba tombulu Yosefi kuvuka mayedu, minlengi mi ntu ayi miosokua minlengi minkaka mi nyitu.
(Ngenesi 41:33) “Diawu ngie Falawo fueti bila dibakala dimueka didi diela ayi nduenga muingi kakieba ntoto woso wu Ngipiti.
w09 15/11 28 ¶14
Tumonisanu Mavanga Mamboti Banga Bisadi bi Nzambi
14 Mu thangu yikhulu, matata maba longisanga bana bawu kumonisa mamboti. Tala mu Ngenesi 22:7 phila Abalahami ayi muan’andi Isaki baba kuyikinzikilanga. Yosefi mvandi wumonisa ti matata mandi banlongisa buboti. Bo kaba ku buloku, nandi waba monisanga mamboti kuidi batu bankaka baba ku buloku. (Ngenesi 40:8, 14) Mambu kakamba Falawo mammonisa ti nandi wulonguka phila yimboti kafueti kolukila na wosokua mfumu.—Ngenesi 41:16, 33, 34.
Matangu ma Kibibila
(Ngenesi 40:1-23) Bosi, mfumu batu baba bamvanganga vinu yi ntinu yi Ngipiti ayi mfumu batu baba bamvanganga mapha bavanga diambu dimbi kuidi mfumu’awu, ntinu wu Ngipiti. 2 Diawu Falawo kafuemina bisadi biandi biodi, mfumu batu baba vanganga vinu yi ntinu ayi mfumu batu baba vanganga mapha, 3 ayi nandi wuba kotisa ku buloku buidi ku nzo nkulutu wu buloku, ku buloku Yosefi mvandi kaba. 4 Ayi nkulutu wu buloku wuvana Yosefi kiyeku ki kuba yawu ayi kuba kieba, ayi bawu baviokisa mua thangu kuna buloku. 5 Builu bumueka, mfumu batu baba vanganga vinu yi ntinu yi Ngipiti ayi mfumu batu baba vanganga mapha, baba ku buloku, balota zindosi, ayi kadika ndosi yiba mbangudulu’andi. 6 Va meni, bo Yosefi kayenda kuebamona, wuvisa ti bawu baba kiunda. 7 Diawu kayuvudila bisadi bi Falawo biba yandi kuna buloku ku nzo nkulutu wu buloku: “Kibila mbi muididi kiunda bubu?” 8 Bawu bamvutudila: “Befu babuadi tube lota zindosi, vayi kuisi ko ni mutu akuku wulenda bangula ziawu.” Yosefi wuba kamba: “Bakana ko Nzambi wumbangulanga zindosi? Lemvukanu, khamb’anu zindosi zinu.” 9 Diawu mfumu batu baba vanganga vinu yi ntinu yi Ngipiti wukamba ndosi’andi kuidi Yosefi; nandi wunkamba: “Mu ndosi’ama, yibe mona nti wu vinu vantual’ama. 10 Ayi mu nti beni mube ba bitafi bitatu, ayi bo biaba mena, biawu biaba buta makundi ma vinu mabenga. 11 Mbungu yi Falawo yiba mu mioko miama, ayi minu yikama makundi beni mu mbungu yi Falawo. Bosi, yivana mbungu beni kuidi Falawo.” 12 Yosefi wunkamba: “Mbangudulu yi ndosi’aku yakayi: Bitafi bitatu binsundula bilumbu bitatu. 13 Bilumbu bitatu bisiedi, Falawo wala kubotula mu buloku ayi wala kuvutudila kisalu kiaku, ayi ngie wala vana mbungu kuidi Falawo dedi bo waba vangilanga bo wuba mfumu batu baba bamvanganga vinu’andi. 14 Mambu maku ma kukuenda buboti, thebukila moyo. Lemvuka, mbonisa luzolo lukuikama ayi kamba Falawo mamboti mama, muingi kambasisa ku kibuangu akiki. 15 Kubuila bambuila ku kisueki ku tsi yi basi Ebeleo, ayi akuku, minu yisa vanga ko ni diambu dimbi muingi bathula mu buloku.” 16 Diawu, bo mfumu batu baba vanganga mapha kamona ti mbangudulu yiba yimboti, nandi wukamba Yosefi: “Minu mvama yibe lota ndosi, ayi yibemona biphanya bitatu bi mapha maphembi va mbata ntu’ama, 17 mu kiphanya kibe ba va mbata, mube ba mintindu mioso mi bidia bio mimvangi mi mapha banlambilanga Falawo, ayi mube ba zinuni ziaba kuiza dianga mu kiphanya beni kibe ba va mbata ntu’ama.” 18 Bosi Yosefi wuntambudila: “Mbangudulu yi ndosi’aku yakayi: Biphanya bitatu bemona binsundula bilumbu bitatu. 19 Bilumbu bitatu bisiedi, Falawo wala kuzenga ntu ayi ku kuledika mu nti, ayi zinuni ziala dia nsuny’aku.” 20 Kilumbu kintatu kiba kilumbu Falawo kaba kemba mbutukulu’andi, ayi nandi wuvangila nkungi wunneni kuidi bisadi biandi bioso. Nandi wubasisa mfumu batu baba vanganga vinu yi ntinu ayi mfumu batu baba vanganga mapha kunganda, vantuala bisadi biandi. 21 Ayi wuvutudila mfumu batu baba vanganga vinu yi ntinu mu kisalu kiandi, ayi nandi wutatamana kusadila Falawo. 22 Vayi Falawo wuledika va dikunzi mfumu batu baba vanganga mapha, dedi bo Yosefi katubila. 23 Vayi mfumu batu baba vanganga vinu yi ntinu kasa bambukila ko moyo Yosefi; nandi wunzimbakana.
25-31 NGONDA YINTANU
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | NGENESI 42-43
“Yosefi Wukiyala”
(Ngenesi 42:5-7) Bana ba Isaeli bayenda na batu bankaka baba kuenda kesumba bidia, kibila nzala yitembakana nati ku ntoto wu Kanani. 6 Yosefi nandi wuba mfumu mu tsi yoso ayi nandi waba sumbisanga bidia kuidi makabu moso va ntoto. Diawu bo zikhomba zi Yosefi batuka, bawu bafukama va ntual’andi ayi bayinika bizizi biawu va ntoto. 7 Bo Yosefi kaba mona, nandi wuba zaba mu nzaki, vayi kasa fika kukizabikisa ko kuidi bawu. Nandi wuba yuvula mu nganzi: “Kuidi mube fumina?” Bawu bamvutudila: “Ku ntoto wu Kanani, ayi tube kuiza muingi kusumba bidia.”
w15 1/5 13 ¶5
“Bukiedika ti Minu Yidi va Kibuangu ki Nzambi?”
Vayi bo kaba mona, Yosefi wuvisa mu nzaki ti bawu baba zikhomba ziandi! Mvandi, bo kaba mona kufukama vantual’andi, nandi wutebukila moyo mu thangu kaba ditoko. Kinongu kintuba ti “mu nzaki Yosefi wutebukila moyo zindosi kalota mu matedi bawu”, zindosi ziaba fuminanga kuidi Yave bo nandi kaba ditoko. Ziawu ziaba bikula thangu zikhomba ziandi bala fukama vantual’andi, ayi mawu bawu baba vanga muna thangu! (Ngenesi 37:2, 5-9; 42:7, 9) Mbi Yosefi kankuiza vanga? Wunkuiza bambumba voti wunkuiza badasukila?
w15 1/5 14 ¶1
“Bukiedika ti Minu Yidi va Kibuangu ki Nzambi?”
Ḿba ngie walasa viokila ko mu mambu Yosefi kaviokila. Vayi mu bilumbu bitu, kithatu ayi luvasanu bimana wala mu makanda mawombo. Khumbu zinkaka bo tumviokila mu mambu ma phila ayoyi, ḿba tulenda ba kifu ki kulandakana ntim’itu ayi kuvanga mambu mukhambu yindula. Vayi, bulutidi buboti kulandakana kifuani ki Yosefi ayi kutomba visa mbi Nzambi kantomba tuvanga mu mambu beni. (Zingana 14:12) Tebukanga moyo ti nkinza beni kudedikisanga mambu na basi dikanda, vayi kuba mu ndembama na Yave ayi Muan’andi, kuawu kulutidi nkinza.—Matai 10:37.
(Ngenesi 42:14-17) Diawu Yosefi kaba kambila: “Dedi bo yibe mukambila—‘Benu muidi minlenga mambu!’ 15 Benu munkuiza thoto mu diambu adidi: Yinleva phesi mu moyo wu Falawo ti muisimbasika ko ku kibuangu akiki nati khomb’inu wu kilezi kankuiza akuku. 16 Filanu wumueka mu benu kelanda khomb’inu wu kilezi, vayi bankaka bankuiza ba ku buloku. Mu phila ayoyi, mambu muntuba mankuiza thoto ayi buawu yinkuiza zabila boti mambu muntuba madi makiedika. Boti ndamba, buna yinleva phesi mu moyo wu Falawo ti benu muidi minlenga mambu.” 17 Diawu nandi kaba tudila va kimueka ku buloku mu bilumbu bitatu.
w15 1/5 14 ¶2
“Bukiedika ti Minu Yidi va Kibuangu ki Nzambi?”
Yosefi wutona kuthota zikhomba ziandi muingi kazaba boti babaluka voti ndamba. Nandi wutona kunangika mbembu bo kaba koluka yawu mu kusadila nsekudi, ayi wutuba ti bawu baba minlenga mambu mi tsi yinkaka. Muingi bakikakidila, bawu batubila matedi dikanda diawu, kubunda mvandi matedi khomb’awu wu kilezi. Yosefi wuyangalala beni kuzaba mawu, vayi wuvanga mangolo muingi bawu babika kumbakula. Bukiedika kuandi ti khomb’andi wu tsuka wuba wu moyo? Buabu Yosefi wuzaba mbi kafueti vanga. Nandi wuba kamba: “Benu munkuiza thoto mu diambu adidi”, ayi bosi wutuba ti kafueti mona khomb’awu wu kilezi. Nandi wuyiza kikinina kuba bika bavutuka ku nzo’awu muingi belanda khomb’awu kilezi, boti wumueka mu bawu wunsiala mu buloku.—Ngenesi 42:9-20.
(Ngenesi 42:21, 22) Ayi bakambasana bawu yi bawu: “Bukiedika tuidi mu kufundusu mu kibila ki mambu tuvangila khomb’itu. Kibila tumona kiunda kiandi bo katu lomba mlemvu, vayi befu tusankuwila ko. Diawu tuidi mu kumonikina ziphasi azizi.” 22 Lubeni wuba kamba: “Minu yisa lukamba ko ti lubika vola disumu kuidi muana? Vayi benu lusa khuwila ko. Vayi bubu tufueti futa pholo mu kibila ki menga mandi.”
it-2 598 ¶4
Yosefi
Bo baba monikina mambu amomo, zikhomba zi Yosefi baba yindula ti Nzambi nandi waba kuba fundisa kibila basumbisa khomb’awu banga mvika. Bawu batuba ti baba fotu vantuala khomb’awu, kheti basa zaba ko ti nandi. Bo Yosefi kayuwa mambu batuba maba monisa ti babalula mavanga, Yosefi waba tomba kudila, diawu kayendila va khonzo muingi kabika didila va ntual’awu. Bo kavutuka, wutuma bakangisa Simewoni nati zikhomba ziandi zinkaka bankuiza tuala khomb’awu wu kilezi.—Ngenesi 42:21-24.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(Ngenesi 42:22) Lubeni wuba kamba: “Minu yisa lukamba ko ti lubika vola disumu kuidi muana? Vayi benu lusa khuwila ko. Vayi bubu tufueti futa pholo mu kibila ki menga mandi.”
(Ngenesi 42:37) Vayi Lubeni wukamba tat’andi: “Wulenda vonda bana bama buadi minu khambu kuntuala. Phana nandi kaba mu lukiebu luama ayi minu yala kuvutudila nandi.”
it-3 466 ¶2
Lubeni
Lubeni wumonisa zikhadulu zimboti bo kakamba zikhomba ziandi babika vonda Yosefi, vayi bandodula mu kisima kikhambu nlangu. Nandi wuvanga mawu muingi kabaka bu kuvutukila kuna ayi kumbotula mu kisima. (Ngenesi 37:18-30) Bo vavioka 20 di mimvu, bo Yosefi kaba vunina ti bawu baba minlenga mambu ayi bawu baba tuba ti bafueni mu tambula mawu kibila basumbisa khomb’awu, Lubeni wuba bambula moyo ti nandi kasa ba ko fotu mu mambu bavangila Yosefi. (Ngenesi 42:9-14, 21, 22) Mvandi, bo Yakobi kamanga kuvana Benyamini muingi kayenda na zikhomba ziandi mu khumbu yimuadi baba kuenda ku Ngipiti, nandi wukamba tat’andi: “Wulenda vonda bana bama buadi minu khambu kuntuala. Phana nandi kaba mu lukiebu luama ayi minu yala kuvutudila nandi.”—Ngenesi 42:37.
(Ngenesi 43:32) Bawu batula bidia bi Yosefi vankaka ayi bidia bi zikhomba ziandi vankaka, ayi basi Ngipiti baba yandi badila vankaka, kibila kudia va kimueka na basi Ebeleo diba diambu dimbi kuidi basi Ngipiti.
w04 15/1 29 ¶1
Mambu Mankinza Madi mu Buku yi Ngenesi—II
43:32—Kibila mbi kudia va kimueka na basi Ebeleo diba diambu dimbi kuidi basi Ngipiti? Ḿba mu kibila ki disuasana di zinzambi baba buongiminanga voti mu kibila ki kithatu ki mimvila. Basi Ngipiti mvandi babasa zolanga ko minsungi mi mamemi. (Ngenesi 46:34) Kibila mbi? Ḿba kibila minsungi mi mamemi baba mu nkangu wu batu baba beni buphumbulu va mesu ma basi Ngipiti. Voti, ḿba kibila bawu basa ba ko beni bibuangu bi kuvatila, diawu basi Ngipiti baba lenzilanga batu baba tombanga bibuangu muingi kudikisa mamemi mawu.
Matangu ma Kibibila
(Ngenesi 42:1-20) Bo Yakobi kazaba ti ku Ngipiti kuba bidia, nandi wukamba bana bandi: “Kibila mbi mube telimina ayi muyitalasananga to beno na beno?” 2 Ayi wubue tuba: “Yibe kuwa ti ku Ngipiti kuidi bidia. Yendanu kuna ayi sumbanu bidia muingi tubika fuila mu nzala, vayi tutatamana kuzinga.” 3 Diawu kumi di zikhomba zi Yosefi bayendila ku Ngipiti muingi kue sumba bidia. 4 Vayi Yakobi kasa bika ko Benyamini khomba Yosefi kenda na zikhomba ziandi zinkaka, kibila nandi wutuba: “Kalenda monikina diambu dimbi.” 5 Bana ba Isaeli bayenda na batu bankaka baba kuenda kesumba bidia, kibila nzala yitembakana nati ku ntoto wu Kanani. 6 Yosefi nandi wuba mfumu mu tsi yoso ayi nandi waba sumbisanga bidia kuidi makabu moso va ntoto. Diawu bo zikhomba zi Yosefi batuka, bawu bafukama va ntual’andi ayi bayinika bizizi biawu va ntoto. 7 Bo Yosefi kaba mona, nandi wuba zaba mu nzaki, vayi kasa fika kuyizabikisa ko kuidi bawu. Nandi wuba yuvula mu nganzi: “Kuidi mube fumina?” Bawu bamvutudila: “Ku ntoto wu Kanani, ayi tube kuiza muingi kusumba bidia.” 8 Mu phila ayoyi, Yosefi wubakula ti bawu baba zikhomba ziandi vayi bawu basa kumbakula ko. 9 Mu nzaki Yosefi wutebukila moyo zindosi kalota mu matedi bawu, ayi wuba kamba: “Benu muidi minlenga mambu! Mube kuiza muingi kuzaba buidi tsi yididi yilebakana!” 10 Bawu bankamba: “Ndamba, mfumu’itu, bisadi biaku babe kuiza sumba to bidia. 11 Befu boso tuidi bana ba dibakala dimueka to. Tuidi babakala ba lufiatu. Bisadi biaku basi ko minlenga mambu.” 12 Vayi nandi wuba kamba: “Luvunu luinu! Benu mube kuiza muingi kuzaba buidi tsi yididi yilebakana!” 13 Diawu bawu bankambila: “Befu bisadi biaku tuidi 12 di zikhomba. Tuidi bana ba dibakala dimueka to wunkalanga ku Kanani; muana wu kilezi besiala na tat’itu; vayi wunkaka, wufua.” 14 Diawu Yosefi kaba kambila: “Dedi bo yibe mukambila—‘Benu muidi minlenga mambu!’ 15 Benu munkuiza thoto mu diambu adidi: Yinleva phesi mu moyo wu Falawo ti muisimbasika ko ku kibuangu akiki nati khomb’inu wu kilezi kankuiza akuku. 16 Filanu wumueka mu benu kelanda khomb’inu wu kilezi, vayi bankaka bankuiza ba ku buloku. Mu phila ayoyi, mambu muntuba mankuiza thoto ayi buawu yinkuiza zabila boti mambu muntuba madi makiedika. Boti ndamba, buna yinleva phesi mu moyo wu Falawo ti benu muidi minlenga mambu.” 17 Diawu nandi kaba tudila va kimueka ku buloku mu bilumbu bitatu. 18 Bosi mu kilumbu kintatu, Yosefi wuba kamba: “Muingi muvuka, vanganu diambu adidi. Minu yimbuongiminanga Nzambi [yikiedika]. 19 Boti muidi batu ba lufiatu, buna wumueka mu beno wunsiala ku buloku; vayi beno bankaka mulenda vutuka ayi kunata bidia mu zinzo zinu. 20 Mufueti tuala khomb’inu wu kilezi, muingi yizaba ti mambu mube tuba madi makiedika; ayi mubika fua.” Ayi bawu bavanga mawu.