DILONGI 20
NKUNGA 7 ‘Yave, Mangolo Mitu’
Yave Wala Kubomba
“Bika Nzambi . . . Tata nkua kiadi ayi Nzambi yinkua mbombolo kazitusu.”—2 KO. 1:3.
MAMBU TUANLONGUKA
Tuemmona malongi tulenda longuka mu phila Yave kabombila basi Yuda baba mu buvika.
1. Buidi bubela luzingu lu basi Yuda bo baba mu buvika ku Babiloni?
YINDULA kiunda basi Yuda baba, bo baba nata mu buvika. Bawu bamona ntoto’awu kutuluka. Mu kibila ki masumu mawu ayi masumu ma bakulu bawu, baba nata ku ntoto bakhambu zaba. (2 Lusa. 36:15, 16, 20, 21) Basi Yuda baba mu buvika ku Babiloni, baba mua kiphuanza ki kuvanga mambu ma lumbu ka lumbu. (Yele. 29:4-7) Vayi, luzingu ku Babiloni lusa ba ko lumboti ayi luisi ko luawu luzingu bawu baba tomba. Buidi bawu ba kimuena mu mambu amomo? Tala mambu matuba wumueka mu bawu: ‘Bo tukala va ndeko mila mi Babiloni, tudila beni bo tuaba yindula Sioni.’ (Minku. 137:1) Basi Yuda baba tomba mbombolo. Vayi kuidi babakila yawu?
2-3. (a) Mambu mbi Yave kavangila basi Yuda baba mu buvika? (b) Mbi tuantubila mu dilongi adidi?
2 Yave widi “Nzambi yinkua mbombolo.” (2 Ko. 1:3) Mu kuba Nzambi yi luzolo, nandi wumbanga mu mayangi kubomba baboso ba kumfikamanga. Yave wuzaba ti bawombo mu basi Yuda baba mu buvika, baba bakubama muingi kuvitika tsembolo ayi kubue ba yandi kikundi. (Yesa. 59:20) Kuvioka 100 di mimvu ava basi Yuda baba nata mu buvika, Yave wutuadisa Yesaya muingi kusonika buku yinnata dizina diandi. Kibila mbi? Yesaya wutuba: ‘Bombanu, bombanu dikabu diama, butubidi Nzamb’inu.’ (Yesa. 40:1) Mu nzila mambu mbikudi Yesaya kasonika, Yave wuvana mbombolo kuidi basi Yuda baba mu buvika.
3 Dedi basi Yuda banata mu buvika, befu mvitu tuntombanga mbombolo thangu ka thangu. Mu dilongi adidi, tuammona ziphila zitatu Yave kabombila basi Yuda baba mu buvika: (1) Nandi wukanikisa kuba lemvukila ba kunyongina masumu mawu, (2) nandi wuvana dikabu diandi kivuvu ayi (3) nandi wuba sadisa banunga boma. Bo tuantubila mambu matatu amama, mona buidi tulenda bakila ndandu mu mbombolo yi Yave.
YAVE WU TULEMVUKILANGA
4. Buidi Yave kamonisina ti widi Nzambi nkua kiadi? (Yesaya. 55:7)
4 Yave widi “Tata nkua kiadi.” (2 Ko. 1:3) Nandi wumonisa khadulu ayoyo, bo kakanikisa kulemvukila basi Yuda baba mu buvika banyongina masumu mawu. (Tanga Yesaya 55:7.) Nandi wutuba: ‘Yala kumona kiadi mu kibila ki luzolo luama lukuikama lunkadidila.’ (Yesa. 54:8) Buidi Yave kamonisina kiadi? Kheti basi Yuda baba tovuka mu buvika mu kibila ki zinzimbala ziawu, Yave wukanikisa ti balasa tatamana ko mu buvika ku Babiloni. (Yesa. 40:2) Buidi mambu amomo makindisila ayi masadisila basi Yuda kunyongina masumu mawu?
5. Kibila mbi befu tulutidi bibila muingi kutonda Yave mu nlemvu’andi?
5 Mbi tulenda longuka? Yave widi wukubama muingi kulemvukila bisadi biandi mu bukiedika. Bubu, befu tulutidi bibila kena basi Yuda baba mu buvika muingi kukikinina ti Yave wu tulemvukilanga. Kibila mbi tuntubila mawu? Kibila tuzebi mbi Yave kavanga muingi kulemvukila masumu mitu. Vavioka mimvu miwombo tona Yesaya kabikula ti Yave wala fila Muan’andi va ntoto, muingi kukula baboso banyongina masumu mawu. Khudulu yivana luaku ‘muingi kubaka nlemvu wu masumu.’ (Mav. 3:19; Yesa. 1:18; Efe. 1:7) Bukiedika, Yave widi Nzambi yi nkua nlemvu!
6. Lufiatu mbi tulenda ba befu kusikika thalu mu nlemvu wu Yave? (Tala mvandi foto.)
6 Befu kutatamana kukifundisa mu kibila ki zinzimbala tuvanga kumbusa kheti tunyongina ziawu, mambu Yave kakamba basi Yuda madi mu Yesaya 55:7, malenda tusadisa. Tulenda ba lufiatu ti, befu kufungula masumu mitu ayi kubalula mambu mantombulu, Yave wala tulemvukila. Ayi bo kanlemvukilanga, nandi kabue tebukilanga ko moyo zinzimbala zitu. (Dedikisa mawu na Yelemia 31:34.) Diawu boti Yave katebukilanga ko moyo zinzimbala zitu, befu mvitu tulendi vanga ko mawu. Yave katsikikanga ko thalu mu zinzimbala tuvanga kumbusa vayi mu mambu tumvanga bubu. (Yehe. 33:14-16) Nkadu to wunkhambu Tat’itu nkua kiadi wala tuvukisa mu ziphasi masumu mantuadisanga.
Yave kasikikanga ko thalu mu zinzimbala tuvanga kumbusa vayi mu mambu tumvanga bubu (Tala lutangu 6)
7. Mbi tufueti vanga boti tunsueka disumu?
7 Mbi tulenda vanga boti tuidi mu kutovuka mu kibila ki disumu dingolo tunsueka? Kibibila ki tukindisa kutomba lusalusu kuidi bakulutu ba kimvuka. (Tia. 5:14, 15) Ḿba dilenda ba diambu diphasi kuba kamba diambu tuvanga. Vayi tufueti tebuka moyo ti Yave wunsadilanga zikhomba aziozio muingi ku tusadisa ayi tulenda ba lufiatu ti bawu bala tumonisa luzolo ayi kiadi dedi Yave. Mona kifuani kimmonisa phila Yave kasadila bakulutu ba kimvuka kusadisa khomba mueka bantedilanga Arthur,a waba kukivana beni fotu mu mambu kavanga kumbusa. Yaya Arthur wutuba: “Mu mvu wumueka yaba monanga zifilme zi batu bambundana nyitu. Vayi bo yilandakana dilongi diaba tubila matedi kilunzi, yizabikisa mawu kuidi nkietu’ama ayi kuidi bakulutu ba kimvuka. Bo yivanga mawu kilunzi kiama kiabasa bue kuthatisanga ko vayi khumbu zinkaka yaba banga mu kiunda. Bakulutu ba kimvuka bathebula moyo ti Yave kasa khuekula ko. Nandi wu tusembanga kibila wu tuzolanga. Mambu amomo bakhamba manyikuna ntim’ami ayi matsadisa muingi kuludika buboti mayindu mama.” Bubu, yaya Arthur widi ntuami ntuala ayi nsadisi wu bakulutu ba kimvuka. Mayangi beni kuzaba ti Yave wu tumonisanga kiadi bo tunyongina masumu mitu!
YAVE WU TUVANA KIVUVU
8. (a) Kivuvu mbi Yave kavana kuidi basi Yuda baba mu buvika? (b) Dedi bummonisina Yesaya 40:29-31, buidi kivuvu kisadisila basi Yuda baba mu buvika banyonginina masumu mawu?
8 Mu mbuenu yi batu, basi Yuda baba mu buvika ku Babiloni, basa ba ko kivuvu muingi kuvutuka ku ntoto’awu. Babiloni yawu tsi yiluta mangolo yaba yadila nza ayi yiba yizabakana mu khambu bikidilanga mimvika mienda. (Yesa. 14:17) Vayi, Yave wukanikisa kukula dikabu diandi, ayi vasa ba ko ni kiuma kilenda kuntula nkaku kuvanga mawu. (Yesa. 44:26; 55:12) Kibila va meso ma Yave, Babiloni yiba buka mua mbumbungu yi ntoto. Dedi, ngie kuvemuna mbumbungu, yawu yinkuiza vevumuka. Mawu mansundula ti disa ba ko diambu diphasi kuidi Yave kuvukisa dikabu diandi ku Babiloni. (Yesa. 40:15) Khindusulu mbi mambu amomo mavana kuidi basi Yuda baba mu buvika? Mawu maba bomba, ayi bulutidi mu mambu Yesaya katuba: ‘Badi kivuvu mu Yave, bala bue baka mangolo.’ (Tanga Yesaya 40:29-31.) Bukiedika, kivuvu akiokio ki bavana mangolo ‘dedi bibala bindumuka.’
9. Bibila mbi basi Yuda baba muingi kufiatila mu lukanu lu Yave?
9 Vaba bibila binkaka bisadisa basi Yuda kufiatila mu zikhanu zi Yave. Bawu bamona zimbikudulu zisalama mu thangu’awu. Dedi, bawu bazaba ti basi Asilia banunga kumi di mimvila mi Isaeli ayi banata dikabu mu buvika. (Yesa. 8:4) Bawu bamona basi Babiloni kutulula Yelusalemi ayi kunata dikabu mu buvika. (Yesa. 39:5-7) Bawu bazaba ti Ntinu Zedekiasi bantobula meso kuidi ntinu wu Babiloni ayi bannata ku buvika. (Yele. 39:7; Yehe. 12:12, 13) Mamoso Yave katuba masalama. (Yesa. 42:9; 46:10) Mambu moso amomo tuma tubila, makindisa kiminu kiawu ti lukanu lu Yave lu kuba vukisa mu buvika luala salama!
10. Mbi bilenda tusadisa ku kindisa kivuvu kitu?
10 Mbi tulenda longuka? Bo tuidi mu kiunda, kivuvu kitu kilenda ku tubomba ayi ku tuvana mangolo. Tuidi mu kuzingila mu thangu ziphasi ayi zimbeni zi Nzambi ba tunuanisanga. Diawu tubika kuazuka, kibila Yave wu tuvana kivuvu kimboti ki kuzinga mvu ka mvu mu ndembama ayi nsika. Tufueti tatamana kutsikika thalu mu kivuvu kitu, mu kuyindulanga luzingu lumboti tuala tambula ku nza yimona. Mvandi kutanganga bilongulu bitu, kutala zi video ayi kukuwa minkunga mintubila matedi kivuvu kitu. Ayi bo tunsambila tulenda zabikisa Yave mambu tuntomba ku nza yimona.
11. Mbi bisadisa khomba mueka wumviokila mu kimbefu kingolo kubue baka mangolo?
11 Mona buidi kivuvu kisadisila yaya Joy, wumviokila mu mambu ma kimbefu kingolo. Nandi wutuba: “Bo yimbanga mu kiunda, yinzabikisanga mabanza mami kuidi Yave, mu kuzaba ti nandi wu kuphisanga. Yave wuntambudilanga minsambu miami mu ‘kuphana mangolo malutidi.’” (2 Ko. 4:7) Yaya Joy mvandi wunyindulanga ku nza yimona ko ‘ni mutu wala bue tuba: ‘Yidi mu kubela.’ (Yesa. 33:24) Bobuawu mvandi, befu kuzibudila ntim’itu kuidi Yave mu nzila nsambu ayi kusikika thalu mu kivuvu tuidi, tuala baka mangolo.
12. Bibila mbi tuidi muingi kufiatila mu zikhanu zi Yave? (Tala mvandi foto.)
12 Dedi bo Yave kakindisila basi Yuda baba mu buvika, nandi mvandi wu tuvananga bibila biwombu muingi kufiatila mu zikhanu ziandi. Yindula mu zimbikudulu tummonanga kusalama. Dedi, tummonanga mbikudulu yintubila kintinu kilutidi mu nza, ‘kimmonikinanga buka ti kidi mangolo vayi mvandi kimbanga kilebakana banga tuphandu.’ (Dani. 2:42, 43) Mvandi tummonanga “zindikununu zi ntoto mu bibuangu biviakana,” ayi tunsamunanga “mimvila mioso.” (Mat. 24:7, 14) Kumona zimbikudulu aziozio ayi zinkaka zima salama, zi tuvana lufiatu ti zikhanu zitedi nza yimona ziala salama.
Zimbikudulu zidi mu kusalama bubu, zi tuvana bibila muingi kufiatila mu zikhanu zi Yave (Tala lutangu 12)
YAVE WU TUSADISANGA KUNUNGA BOMA
13. (a) Mambu mbi maphasi basi Yuda babe belama kuviokila ava bakulu mu kivika ku babiloni? (b) Dedi bummonisina Yesaya 41:10-13, buidi Yave kabombila basi Yuda baba mu buvika?
13 Yave wuvana basi Yuda baba mu buvika ku Babiloni, kivuvu kimboti ti bala basika mu buvika. Vayi nandi wuzaba ti diala ba diambu diphasi bo thangu beni yala fikama. Nandi wubikula ti vala monika ntinu wulutidi mangolo wala nuanisa ayi kuyadila mimvila mioso mizungidila Babiloni, bosi wala nuanisa divula di Babiloni. (Yesa. 41:2-5) Bukiedika ti vaba tombulu basi Yuda kuba mu boma? Yave wukindisa dikabu diandi mu kutuba: ‘Bika kumona boma, kibila minu yidi yaku. Bika kumona dibamu, kibila minu yidi Nzambi’aku.’ (Tanga Yesaya 41:10-13.) Mbi nandi kaba tomba kutuba bo katuba ‘Minu yidi Nzambi’aku’? Nandi kasa tebula ko moyo basi Yuda muingi bambuongimina—kibila bawu bazaba ti mawu bafueti vanga. Vayi wuba tebula moyo ti wuba yawu muingi kuba sadisa.—Minku. 118:6.
14. Phila mbi yinkaka Yave kavumbikila mabanza ma basi Yuda baba mu buvika?
14 Yave mvandi wukindisa basi Yuda baba mu buvika mu kuba tebula moyo ti nzailu’andi ayi mangolo mandi, mamananga ko. Nandi wuba kamba muingi batala zimbuetila. Wuba kamba ti kasa vanga ko to zimbuetila vayi zabizi dizina di kadika mbuetila. (Yesa. 40:25-28) Boti Yave zabizi dizina di kadika mbuetila, bukiedika ti kasa zaba ko dizina di kadika kisadi kiandi? Ayi boti nandi widi mangolo ma kuvanga zimbuetila, buna mvandi widi mangolo ma kusadisa bisadi biandi. Bukiedika, basi Yuda baba mu buvika basa ba ko kibila muingi kutatubuka voti kumona boma.
15. Buidi Yave kakubikila basi Yuda mu mambu maba kuiza kuntuala?
15 Yave mvandi wukubika dikabu diandi mu mambu maba kuiza kuntuala. Mu buku yi Yesaya, Nzambi wukamba dikabu diandi: ‘Kotanu mu bivinga ayi zibikanu mielu, suamanu mu mua thangu nati nganzi’awu yinkuiza mana.’ (Yesa. 26:20) Mambu amomo matona kusalama bo Silu kanunga Babiloni. Dibakala dimueka musi Grecia waba fionguninanga binongu wutuba ti “bo Ntinu Silu katuka ku Babiloni nandi wuvana nsua muingi bavonda baboso bandengana kunganda.” Yindula boma batu baba kalanga ku Babiloni baba! Vayi ḿba basi Yuda baba kalanga kuna, bavuka kibila balandakana zithuadusulu zi Yave.
16. Kibila mbi tulendi kuazukila ko beni mu mambu mankuiza kuntuala? (Tala mvandi foto.)
16 Mbi tulenda longuka? Befu mvitu, tuambelama kuviokila mu ziphasi zingolo. Bo ziawu ziala tona, nduka batu boso mu nza bala ba mu boma ayi phuda. Vayi dikabu di Yave ndamba, kibila befu tuzebi ti Yave widi yitu. Ayi mambu amomo, mala tuvana lufiatu ti “phulusu’itu yima fikama.” (Luk. 21:28) Kheti bo Ngongi ayi Mangongi voti lubundunu lu zitsi bala tunuanisa, befu tuala tatamana bakuikama. Yave wala tukieba mu nzila zimbasi ayi mu nzila zithuadusulu ziala tuvukisa. Vayi buidi tuala bakila zithuadusulu beni? Tuzebi’abu ko, vayi ḿba tuala tambula ziawu mu nzila kimvuka. Ziawu zidi buka “bivinga tuala suamina,” muingi kubaka lukiebu. Buabu, buidi tulenda kubimina mu mambu mankuiza kuntuala? Tulenda vangila mawu mu kufikamanga zikhomba zitu, kutumukina zithuadusulu zi kimvuka ki Yave, ayi kuba lufiatu ti Yave nandi wuntuadisanga kimvuka kitu.—Ebe. 10:24, 25; 13:17.
Kuyindula lulendu Yave kadi lu kutuvukisa, ku tusadisa muingi tubika ba beni boma bo ziphasi zingolo ziala tona (Tala lutangu 16)b
17. Buidi wulenda tombila lusalusu kuidi Yave?
17 Bo basi Yuda baba viokila mu ziphasi ku buvika, Yave wuba vana lusalusu luaba tombulu. Mawu mvandi kala vanga mu befu. Diawu, moso kua mambu tuntelimina, tufueti tatamana kusikika thalu’itu mu Yave ayi kutomba lusalusu luandi. Fiatila mu nlemvu’andi ayi tatamana kukindisa kivuvu kiaku. Tebuka moyo ti Yave widi Nzambi’aku ayi ka wubika ni kiuma ki kutula boma.
NKUNGA 3 Mangolo Mitu, Kivuvu Kitu, Lufiatu Luitu
a Bavingisa mazina mankaka.
b MAMBU MADI MU FOTO: Mua dingumba di zikhomba badi bakutakana. Bawu badi lufiatu mu lulendu Yave kadi lu kukieba dikabu diandi voso kua vama badi.