CAPÍTULO 1
¿Tuu nga Dios?
1, 2. ¿Gunáʼ nga ca pregunta ni zándaca gúninu laca laanu?
NABÉ runi ca xcuidihuiiniʼ stale pregunta. Ora rusiénenu laacabe xiixa, rúnicabe sti pregunta laanu: «¿Xiñee yaʼ?». Ne ora gúninu stipa pur gudiʼnu ti respuesta laacabe, runirúcabe pregunta: «Peru ¿xiñee yaʼ?».
2 Pa joven laanu o maʼ huaniisinu, guiranu rúninu pregunta. Zándaca gúninu pregunta, casi xi guidoʼno, xi lari gácunu o xi cosa sinu. O zándaca gúninu xcaadxi pregunta risaca de guendanabani stinu ne xi futuro cabeza laanu. Peru pa qué guidxélanu respuesta galán la? zándaca maʼ qué zúnirunu pregunta.
3. ¿Xiñee qué ruyubi stale binni respuesta stiʼ ca pregunta ni rúnicaʼ?
3 ¿Ñee napa Biblia respuesta stiʼ ca pregunta risaca de guendanabani stinu la? Stale binni riníʼ ique nuucani lu Biblia peru qué ruyúbicabe respuesta stícani. ¿Xiñee yaʼ? Purtiʼ riníʼ íquecabe nabé nagana para guiénecabe Biblia. Zándaca riníʼ íquecabe ca maestru, ca sacerdote o ca pastor si nga nánnacaʼ ca respuesta ca. Ne xcaadxi qué lica ruyúbicaʼ ni purtiʼ rituí lucaʼ gudii binni cuenta qué gánnacaʼ. Peru ¿xi riníʼ íqueluʼ yaʼ?
4, 5. a) ¿Gunáʼ nga ca pregunta risaca nápaluʼ? b) ¿Xiñee cadi naquiiñeʼ gusaana de guyúbiluʼ ca respuesta stícani?
4 Zándaca rúniluʼ ca pregunta ni chiguzéʼtenu riʼ: «¿Xiñee nuunu raríʼ? ¿Xi rizaacanu ora rátinu? ¿Ximodo nga Dios?». Guca Jesús ti maestru ni jma nanna gusiidiʼ. Guniʼbe: «Laguinabaʼ ne zacaatu, laguyubi ne zadxélatu, laguxhidxináʼ ne zaxeleʼ chuʼtu» (Mateo 7:7). Nga runi, cadi guireeluʼ gana. Cadi gusaana de guyúbiluʼ dede ra guidxélaluʼ respuesta ni zanda guni creluʼ.
5 Pa qué gusaana de guyúbiluʼ la? zadxélaluʼ ca respuesta ca lu Biblia (Proverbios 2:1-5). Zudiiluʼ cuenta cadi nagana guiéneluʼ respuesta stícani. Laaca zacaneni lii guiziidiluʼ guibániluʼ jma nayecheʼ tiempu riʼ. Ne zudiini lii ti esperanza guizáʼ galán para ca dxi ni zeeda ca. Guidúʼyanu tobi de ca pregunta ni nabé runi binni.
¿ÑEE MALU DIOS LA? O RIZAALÁʼDXIBE LAANU?
6. ¿Xiñee riníʼ ique stale binni qué rizaalaʼdxiʼ Dios laanu?
6 Stale binni riníʼ ique qué lica rizaalaʼdxiʼ Dios laanu. Riníʼ íquecaʼ: «Pa dxandíʼ nizaalaʼdxiʼ Dios laanu la? maʼ gadxé modo nibáninu». Yanna riʼ nuu stale guerra, nanaláʼdxisaa binni ne nuu stale binni pobre. Raca huará binni, runi sufrir ne rati. Nga runi, nuu tu runi ca pregunta riʼ: «Pa dxandíʼ rizaalaʼdxiʼ Dios laanu, ¿xiñee qué cueebe guiráʼ sufrimientu cadídinu yaʼ?».
7. a) ¿Xiñee riníʼ ique stale binni guizáʼ malu Dios? b) ¿Xiñee zanda chuʼnu seguru qué huayuu dxi guni Dios pur guizaaca cosa malu?
7 Ora rizaaca ti desgracia, nuu biaje riníʼ ca xaíque stiʼ ca yuʼduʼ nga nga ni ná Dios. Ne riniʼcaʼ nga nga ni racaláʼdxibe guizaaca. Ora riníʼcabe zacá la? cugaanicabe donda Dios. Nga rucaa stale binni guiníʼ ique guizáʼ malu Dios. Peru Dios qué huayuu dxi guni pur guizaaca cosa malu. ¿Xiñee zanda chuʼnu seguru zacá ni yaʼ? Purtiʼ rusiidiʼ Biblia qué riquiiñeʼ Dios cosa malu para gutiidiʼ binni lu prueba. Santiago 1:13 ná: «Ora cadiʼdiʼ tuuxa lu ti prueba, cadi guiníʼ: “Cutiidiʼ Dios naa lu prueba”. Purtiʼ qué zanda gutiidiʼ binni Dios lu prueba né cosa malu, ne qué rutiidiʼ Dios binni lu prueba». Qué rucueeza diʼ Dios de guizaaca cosa malu. Peru neca rudiibe lugar guizaaca ca cosa riʼ, qué huayuu dxi gúnibe pur guizaaca ni (biindaʼ Job 34:10-12). Guidúʼyanu ti ejemplu ni zacané laanu guiénenu ni.
8, 9. Bizeeteʼ ti ejemplu ni rusihuinni cadi jneza guininu napa Dios donda pur ca problema stinu.
8 Guníʼ ique ti hombre ni guizáʼ nadxii xiiñiʼ ne rusiidiʼ laabe guicaabe decisión jneza. Peru riniisi si xiiñibe riʼ, maʼ qué ruzuubaʼ stiidxabe ne runi decidir guiree de ra lidxi. Ruzulú xiiñibe runi cosa malu ne pur laani rapa stale problema. ¿Ñee rábiluʼ bixhózebe napa donda pur ca problema cadíʼdibe tisi qué nucueeza laabe la? Coʼ, ¿njaʼ? (Lucas 15:11-13). Ejemplu riʼ rusihuinni cadi jneza diʼ guininu napa Dios donda pur ca problema stinu. Cásica biʼniʼ bixhoze joven riʼ, qué nucueeza diʼ Dios binni guidxilayú ora gucuaacaʼ decisión de gudxiidéchecaʼ laabe ne gúnicaʼ cosa malu. Nga runi, ora rizaaca xiixa cosa malu la? naquiiñeʼ guietenaláʼdxinu cadi Dios diʼ nga rúnini.
9 Dxandíʼ, qué rucueeza diʼ Dios de guizaaca cosa malu, peru nuu xi pur rudiibe lugar guizaaca ni. Lu capítulo 11 zuuyaluʼ xi rusiidiʼ Biblia de tema riʼ. Peru zanda chuʼluʼ seguru nadxii Dios laanu ne cadi laadibe nápabe donda pur ca problema stinu. Ne laasibe zanda guni chaahuibe guiráʼ ni (Isaías 33:2).
10. ¿Xiñee zanda chuʼnu seguru zabee Dios guiráʼ cosa malu ni maʼ biʼniʼ binni?
10 Biblia ná santo nga Dios (Isaías 6:3). Nga riníʼ, nayá ne jneza guiráʼ ni rúnibe. Nga runi zanda gápanu confianza laabe. Peru qué zanda guininu zacaca nga binni guidxilayú. Nuu biaje rúninu cosa malu. Ne pa ñacalaʼdxiʼ tuuxa ni runi mandar ñuni ni jneza la? qué ñanda ñúnibe ni, purtiʼ qué gápabe poder para guni chaahuibe guiráʼ cosa feu ni cayuni ca binni malu. Dios si nga napa poder para gúnini. Pur guiráʼ ni maʼ bizéʼtenu riʼ, zanda chuʼnu seguru laasibe zanda cueebe guiráʼ ca cosa malu ni maʼ biʼniʼ binni ne racaláʼdxibe gúnibe ni. Zabeebe guiráʼ cosa malu nuu yanna riʼ para siempre (biindaʼ Salmo 37:9-11).
¿XI RUNI SENTIR DIOS ORA RUUYAʼ CAYUNI SUFRIRNU?
11. ¿Ximodo runi sentir Dios ora ruuyaʼ cayuni sufrirnu?
11 ¿Ximodo runi sentir Dios ora ruuyaʼ guiráʼ cosa ni cayaca lu Guidxilayú riʼ ne ca problema nápanu yaʼ? Rusiidiʼ Biblia nadxii Dios ni jneza (Salmo 37:28). Nuube atentu de guiráʼ cosa galán ne guiráʼ cosa malu cayaca. Ne guizáʼ racanabe ora ruuyabe cayuni sufrirnu. Biblia ná biʼniʼ sentir Dios ti yuubaʼ naroʼbaʼ ndaaniʼ ladxidóʼ ora bidale guendaquéiquiiñeʼ lu guidubi Guidxilayú dxiqué (Génesis 6:5, 6). Ne qué lica huachaa Dios (Malaquías 3:6). Biblia ná dxandíʼ peʼ rizaalaʼdxiʼ Dios laanu (biindaʼ 1 Pedro 5:7).
Rusiidiʼ Biblia laanu Jehová nga bizáʼ universu.
12, 13. a) ¿Xiñee nadxiinu binni? b) ¿Ximodo runi sentirnu ora ridúʼyanu guiráʼ sufrimientu nuu lu Guidxilayú? c) ¿Xiñee zanda chuʼnu seguru zabee Dios guiráʼ sufrimientu ne injusticia?
12 Laaca rusiidiʼ Biblia bizáʼ Dios laanu casi laa (Génesis 1:26). Ndiʼ riníʼ bizaʼbe laanu né ca cualidad ni nápabe. Guzéʼtenu ti ejemplu, rusiidiʼ Biblia laanu «Dios nga guendarannaxhii» (1 Juan 4:8). Runi Dios guiráʼ ca cosa ca pur guendarannaxhii. Ne rannaxhiinu purtiʼ laaca rannaxhii Dios. Nga runi, pa runi sentirnu mal ora ridúʼyanu cayuni sufrir binni ni qué gapa donda la? jmaruʼ si feu runi sentir Dios.
13 Yanna guníʼ ique ndiʼ, pa ñápaluʼ poder para nibeeluʼ guiráʼ sufrimientu ne ca injusticia ni nuu lu Guidxilayú riʼ, ¿ñúniluʼ ni la? Ñúniluʼ ni pue, purtiʼ nadxiiluʼ binni. Yanna ¿Dios yaʼ? Zabeebe guiráʼ sufrimientu, guiráʼ injusticia purtiʼ nadxiibe laanu ne nápabe poder para gúnibe ni. Nga runi, zanda chuʼluʼ seguru zaca cumplir ca promesa ni riete lu ca primé yaza stiʼ libru riʼ. Peru, para ganda guni creluʼ ca promesa stiʼ Dios la? caquiiñeʼ gunibiáʼ chaahuiluʼ laabe.
RACALAʼDXIʼ DIOS GUNIBIAʼLUʼ LAA
Pa racaláʼdxiluʼ gaca xhamíguluʼ tuuxa, rábiluʼ laa tu laluʼ. Riquiiñeʼ Dios Biblia para gabi laanu tu láʼ.
14. ¿Tu láʼ Dios, ne xiñee nánnanu racaláʼdxibe iquiiñenu ni?
14 Ora racaláʼdxiluʼ gunibiaʼluʼ tuuxa ne gaca xhamíguluʼ laa, ¿xi rábiluʼ laabe primé? Primé ni rúniluʼ nga rábiluʼ laabe tu laluʼ. Yanna, ¿Dios yaʼ? ¿Ñee nápabe labe la? Stale religión ná Dios o Señor labe, peru cadi nombre nga. Nácacani título casi rey o presidente. Peru Dios cayabi laanu Jehová nga nombre stiʼ. Biblia ná: «Ti ganna binni laluʼ nga Jehová, lii si nga ni nuu jma luguiáʼ lu guidubi naca guidxilayú» (Salmo 83:18 [82:19 ndaaniʼ xcaadxi Biblia]). Racalaʼdxiʼ Dios gunibiaʼnu nombre stiʼ ne iquiiñenu ni. ¿Xiñee nánnanu ni yaʼ? Purtiʼ biquiiñeʼ ca hombre ni bicaa Biblia labe stale mil biaje (Éxodo 3:15; 6:3). Cayabi Dios laanu tu láʼ para gaca xhamígunu laa.
15. ¿Xi significadu napa lá Jehová?
15 Nabé especial significadu ni napa nombre stiʼ Jehová. Riniʼni zanda guni cumplirbe guiráʼ ca promesa stibe ne gúnibe guiráʼ ni racaláʼdxibe. Ne gastiʼ zanda gucueeza laabe para gúnibe ni. Nga runi, Jehová si nga zanda guiree lá zacá.a
16, 17. a) ¿Xiñee naca Jehová «Todopoderoso»? b) ¿Xiñee qué ziuu dxi gusaana Jehová de gaca Rey? c) ¿Xiñee Jehová nga Creador?
16 Casi maca bidúʼyanu, Salmo 83:18 caníʼ de Jehová: «Lii si nga ni nuu jma luguiáʼ». Riquiiñeʼ Biblia xcaadxi título ora caníʼ de Jehová. Guzéʼtenu ti ejemplu, Apocalipsis 15:3 ná: «Naroʼbaʼ ne guendaridxagayaa guiráʼ ni rúniluʼ Jehová Dios, ni jma napa poder [Todopoderoso; nota]». ¿Xi riníʼ título «Todopoderoso» ni riete lu versículo riʼ? Riniʼni Jehová si nga ni jma napa poder. Ne 1 Timoteo 1:17 ná naca Jehová ti «Dios ni qué ziuu dxi gusaana de gaca Rey». Título riʼ riniʼni maʼ xadxí de nuu Jehová. Ne Salmo 90:2 cusiene maca nuu Dios ne siempre ziuu. ¿Cadi dxandíʼ guizáʼ galán gánnanu ndiʼ la?
17 Biblia rusiidiʼ Jehová nga Creador o ni bizáʼ guiráʼ ni nuu. Apocalipsis 4:11 ná: «Jehová Dios stidu, lii nga runi merecerluʼ guicaaluʼ gloria, honra ne poder, purtiʼ lii bizaʼluʼ guiráʼ xixé ni nuu. Guyáʼ ni ne nuuni purtiʼ nga nga ni racaláʼdxiluʼ». Jehová bizáʼ guiráʼ ni nuu, ca ángel ne ca estrella ni nuu guibáʼ hasta ca benda ni nuu ndaaniʼ nisadóʼ ne ca cuananaxhi ni ricá lu ca yaga ca.
¿ÑEE ZANDA GACA XHAMÍGULUʼ JEHOVÁ LA?
18. a) ¿Xiñee riníʼ ique caadxi binni qué zanda gaca xhamígucaʼ Dios? b) Peru ¿xi rusiidiʼ Biblia?
18 Nuu binni dede ridxibihuiiniʼ ora ganna pabiáʼ sicarú ca cualidad napa Jehová. Riníʼ íquecaʼ guizáʼ nápabe poder, guizáʼ nandxoʼbe ne guizáʼ zitu nuube de laanu, nga runi qué rizaaláʼdxibe laanu. Peru qué racalaʼdxiʼ Dios guiníʼ íquenu zacá. Racaláʼdxibe gaca xhamígunu laabe. Biblia ná «cadi zitu diʼ nuube de cada tobi de laanu» (Hechos 17:27). Racalaʼdxiʼ Dios gunibiaʼluʼ laa. Pa gúniluʼ ni la? cayuni prometer Dios «zadxiña» ra nuuluʼ ne zaca xhamigu lii (Santiago 4:8).
19. a) ¿Xi zanda gúniluʼ para gaca xhamíguluʼ Dios? b) ¿Xi cualidad stiʼ Jehová jma riuuláʼdxiluʼ?
19 ¿Xi zanda gúniluʼ para gaca xhamíguluʼ Dios? Sicaríʼ bicabi Jesús pregunta riʼ: «Zacaacabe guendanabani ni qué zaluxe ra gunibiáʼcabe lii, tobi lucha Dios ni dxandíʼ, ne ra gunibiáʼcabe Jesucristu, ni biseendaluʼ» (Juan 17:3). Pa qué gusaana de guiziidiluʼ jma de Jehová ne de Jesús la? zunibiáʼ chaahuiluʼ laacabe ne zácaluʼ xhamígucabe. Ne zanda guibániluʼ para siempre. Dede biaʼ ra maʼ biindaluʼ riʼ, maʼ biziidiluʼ «Dios nga guendarannaxhii» (1 Juan 4:16). Peru náparube stale cualidad. Biblia rusiidiʼ laanu naca Jehová ti «Dios ni napa misericordia ne riá, rindaa para guidxiichi ne qué rusaana de gannaxhii ne fiel laa» (Éxodo 34:6). Laaca rusiidini laanu nachaʼhuiʼ Jehová ne nuu listu para guni perdonar (Salmo 86:5). Ne laaca nácabe ti Dios ni napa paciencia ne qué rusaana ca xpinni (2 Pedro 3:9; Apocalipsis 15:4). Zaziidiluʼ jma de ca cualidad sicarú nápabe pa guni estudiarluʼ Biblia.
20, 21. ¿Ximodo zanda gaca xhamíguluʼ Dios pa qué randa ruuyaluʼ laa yaʼ?
20 ¿Ximodo zanda gaca xhamíguluʼ Dios pa qué randa ruuyaluʼ laa yaʼ? (Juan 1:18; 4:24; 1 Timoteo 1:17). Ora gúʼndaluʼ Biblia, zudiiluʼ cuenta dxandíʼ nuu Jehová (Salmo 27:4; Romanos 1:20). Nga runi, ra jma guiziidiluʼ de Jehová, jma zannaxhiiluʼ laabe ne zuni sentirluʼ nuuluʼ jma gaxha de laabe.
Jma rannaxhii Jehová laanu que biaʼ rannaxhii ti padre xiiñiʼ.
21 Zaziidiluʼ naca Jehová Bixhózenu (Mateo 6:9). Laabe bidiibe laanu guendanabani ne racaláʼdxibe ni jma galán para laanu. Nga nga ni racalaʼdxiʼ bixhoze binni para ca xiiñiʼ purtiʼ nadxii laacabe (Salmo 36:9). Rusiidiʼ Biblia zanda gaca xhamíguluʼ Jehová (Santiago 2:23). ¿Ñee ruxuíʼluluʼ ni la? Racalaʼdxiʼ Dios ni bizáʼ universu gaca xhamíguluʼ laa.
22. ¿Xi zándaca zuni caadxi binni ora gúʼyacaʼ maʼ cayuni estudiarluʼ Biblia?
22 Zándaca ziuu tu zabi lii gusaana de guni estudiarluʼ Biblia. Zándaca nuucaʼ xizaa pa guchaaluʼ de religión. Peru cadi gudiiluʼ lugar chuʼ tu gucueeza lii de gaca xhamíguluʼ Jehová. Dios nga ni jma galán gaca xhamíguluʼ.
23, 24. a) ¿Xiñee cadi naquiiñeʼ gusaana de gúniluʼ pregunta? b) ¿Xi zazíʼdinu lu sti capítulo ca?
23 Ora guni estudiarluʼ Biblia, ziuu cosa ni qué ziéneluʼ. Ora qué guiéneluʼ xiixa la? gunabadiidxaʼ ne gunabaʼ gacanécabe lii. Guníʼ Jesús caquiiñeʼ gácanu humilde casi ca xcuidihuiiniʼ. Casi bidúʼyanu ra bizulunu tema riʼ, nabé runi ca xcuidihuiiniʼ stale pregunta (Mateo 18:2-4). Ne laaca racalaʼdxiʼ Dios guidxélaluʼ ca respuesta stiʼ ca pregunta stiluʼ. Nga runi, biʼniʼ estudiar chaahuiʼ Biblia ne guyuu seguru dxandíʼ ni caziidiluʼ (biindaʼ Hechos 17:11).
24 Ti modo jma galán para gunibiaʼluʼ Jehová nga guni estudiarluʼ Biblia. Lu sti capítulo ca zazíʼdinu xiñee maʼ gadxé Biblia de xcaadxi libru.
a Pa lu Biblia stiluʼ cadi zeeda lá Jehová o racaláʼdxiluʼ gánnaluʼ jma de significadu stini ne modo raca pronunciar ni la? biindaʼ nota 1, «Jehová».