Ижәдыруама шәара?

Ишьақәзырӷәӷәозеи Абиблиа ада Израильаа Мысраа рхәура ишҭаз?

Абиблиа иануп Иосиф Мысра данырга ашьҭахь, апатриарх Иаков иҭаацәа иманы Ханаанынтәи Мысраҟа дшиасыз. Дара аӡиас Нил Адгьылбжьаратәи амшын иахьалалоз Гесем захьӡыз аҭыԥ аҿы анхара иалагеит (Аҟаз. 47:1, 6). Израильаа «рхыԥхьаӡара еизҳауан, насгьы еиҳа-еиҳа иӷәӷәахон». Убри аҟынтә Мысраа Израильаа ирыцәшәо иалагеит, тәцәасгьы иҟарҵеит (Ақәҵ. 1:7—14).

Аха акритикцәа шьоукы Абиблиа иану ари ахҭыс хыҭҳәаауп ҳәа рыԥхьаӡоит. Ус шакәугьы, Симитааa Мысраа рхәура ишҭаз узырбо ашьақәырӷәӷәарақәа ыҟоуп.

Иаҳҳәап, анышәжрақәа раан археологцәа Мысра аҩадатәи ахәҭаҿы ирыԥшааит Симитаа рынхарҭа ҭыԥқәа. Џьон Бимсон зыхьӡу абиблиаҭҵааҩ излеиҳәо ала, уи аҭыԥ аҿы 20 нхарҭа ҭыԥ еиҵамкәа ыҟан. Уи адагьы, ажәытәтәи Мысра ҭызҵаауа Џьеимс Хоффмаиер иҳәоит: «1800 шықәса инаркны 1540 шықәсанӡа ҳ. ҟ. мраҭашәаратәи Азиа [Иаков иҭаацәа ахьатәыз] инхоз Семитаа Мысра даараӡа иргәаԥхон, насгьы уахь нхара ииасуан... Урҭ ашықәсқәа апатриархцәа раамҭа иақәшәоит, убасала ашәҟәы Аҟазаара иану ахҭысқәа анымҩаԥысуаз аамҭеи урҭ ашықәсқәеи еиқәшәоит».

Мысра аладатәи ахәҭаҿгьы даҽа шьақәырӷәӷәарак рыԥшааит — Абжьаратәи Аҳра (2000 шықәса раҟара инаркны 1600 шықәса раҟара аҟынӡа ҳ. ҟ.) иахаану апапирус. Уи апапирус аҿы иануп Мысра аладатәи ахәҭаҿы иҟаз ҩнаҭак аҿы маҵуцәас иҟаз рыхьӡқәа. Урҭ ахьӡқәа рҟынтә 40 хьӡы инареиҳаны симит хьыӡқәоуп. Иарбан усу урҭ амаҵуцәа, ма атәцәа, инарыгӡоз? Дара афатә ҟарҵон, аба рсуан, иара убас иуадаҩыз егьырҭ аусқәа нарыгӡон. Џьеимс Хоффмаиер иазгәеиҭоит: «Фиваида [аладатәи Мысра] ҩнаҭа заҵәык аҿы 40-ҩык Симитаа амаҵ руазҭгьы, атәыла зегь аҿы, ҳәарада, урҭ рхыԥхьаӡара даара ирацәахон, еиҳараӡак Нил Адгьылбжьаратәи амшын иахьалало аҭыԥ аҿы».

Девид Рол зыхьӡу археолог иҩуеит атәцәа шьоукы рыхьӡқәа «Абиблиа аҟынтә игоушәа ауп ишыҟоу» ҳәа. Иаҳҳәап, апапирус аҿы иануп абас еиԥш иҟоу ахьӡқәа: Иссахар, Асир, Шифра (Ақәҵ. 1:3, 4, 15). «Уи ишьақәнарӷәӷәоит Израильаа Мысраа рхәура ишҭаз»,— иҳәоит Девид Рол.

Џьон Бимсон иҳәоит: «Израильаа Мысраа рхәура ишҭаз, насгьы рхы ишақәиҭхаз иазку абиблиатә ҭоурых еилыкка иҟоу ашьықәырӷәӷәарақәа амоуп».