November

AZihova rubakị ghan iyira ibadị areten. Odị malhoghonhaạn ni nyinhạ ḍighaạgh ophoomhị aloor mem dị oye azoọm nyinhạ idị i/nighẹ epẹ erugh phọ. Odị ralhoghonhaạn ghan kẹn nyinhạ ḍighaạgh ootughiạn esi aBaibul dị ekpẹ oḍighinhom amem dị ekasiạn. Odị mangọ kẹn nyinhạ inyaạm pidị nạ akiọm ghisigh oghaạph ghan ghalhamọ r’ekool dị ro/naghạn ghan. (Jer. 20:7-9) Ipẹ aZihova rutughemhị ghan bọ iyira ophạm arukumuan epẹ erugh phọ eeghironhaan enhighẹ phọ odị. Siphẹ ituughạ ogboku awiki phọ, yira romiịn ghan sividio areḍeenhaan ilọ oghaạph dị omhaạr ookolhobian olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh epẹ erugh phọ. Mem dị omiteom emhoom eten oghaaphọm eeni amem retọl ghan mudị ke/ḅọph, kuolọ yira oḍighinhom remoọgh ghan ni ekol. Siphẹ ituughạ phọ yira rokị ghan bọ r’arookpomhoghan eephugh phọ, ruḅenhị ghan ni iyira oḍighinhom imhoom areten oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ dị yira ko/ḍighinhom ghan. Iphẹn phọ kẹn eḅilhẹ ghan remạ mọ yira koḍighi iyaạr dị yira ko/ḍighi ghan, kuolọ yira oḍighi aZihova kasẹph ni. w21.08 27 ¶5-6

Siphẹ aḍinyạ phọ odị agẹ bọ aghiọm buọ aKorịnt phọ otelhedom mọ aPọl angọ nị ogbagarạ oromha. Odị m’ogẹ ḍinyạ phọ oghiọm bidị, kụ arom Titus oghị oteẹny abidị. P’eeghe idị olhoghi odị aḅaạl olhegheri mọ bidị usighẹ ni oromha phọ oḍighinhom! (2 Kọr. 7:6, 7) Ikumor awe phọ kotue ni odaphạn eḍeenhaan phọ aPọl esi oghelhọm ghan amem r’abumor r’abumaranhi phọ. Eniin eten oḍighi iduọn phọ pọ onhuụn ghan oghị ituughạ pidị bidị omhoọgh mem oghaạphạn abumor r’abumaranhi phọ. Bidị kotue ni osighẹ iyạl ikpo ikalhạ okaaphọm iyaạr dị kekparamhị bumor r’abumaranhi phọ. (Rom. 1:12) Okumor oye dị radaphạn eḍeenhaan phọ aPọl r’asighẹ ghan Baibul phọ kụ akparamhiọm omheeraam abumor r’abumaranhi phọ, kụ aḅilhẹ aḍeenhaan mọ Enhaạn apomhoghiạn ni bidị. Odị rawạ ghan ni roopoogh osẹph abidị. Mem dị ekpaariọm ikumor awe phọ ongọ oromha, bidị rokpasị ghan oromha phọ abidị siphẹ aBaibul phọ. Kụ bidị rongọ ghan eyoghoyoghọ eten oromha phọ pidị edughanhaan bumor r’abumaranhi phọ osighẹ oḍighinhom.—Gal. 6:1. w22.03 28-29 ¶11-12

Rodon, aZihova rungọ ghan iyira ‘iikpọ dị ki/lọ ayira’ pidị yira okiọm ghisigh okumu nyodị eten dị ekpẹ oḍuomolhoghi. Eniin eten dị rikparamhị ghan iyira pọ iiḅereghị. Idiphọ ogẹ bọ siphẹ Efesọs 6:18, otelhedom mọ aPọl uroma iyira mọ: “Iiḅereghị ghan oomo amem,” bịn Enhaạn kunyaamhị ni iyira. Eeni amem, yira roḅonyonhu ghan ni kozuan dị yira ro/legheri ghan iyaạr oghol kụ ooḅereghị. Kuolọ aZihova aḅẹm mọ ooḅereghị ghan oḅenhị nyinọ ghalhamọ r’amem dị yira u/tue ni u/kaạph ipẹ yira olhoghoma bọ. (Rom. 8:26, 27) Odị aḅilhẹ kẹn rukparamhị ghan iyira dị eego aBaibul phọ. Idiphọ aPọl abeḍenhọm bọ Igẹ Iigbia phọ ilọ inyaạm r’iidereghị, yira kẹn kotue ni oḍighi aani iniin phọ. (Rom. 15:4) Mem dị yira aạl Ekpo Onhụ phọ Enhaạn kụ ogbirima, aZihova kaḍighi ni idị yira konaghanhạn ipẹ Igẹ Iigbia phọ kilhoghonhaạn bọ iyira ḍighaạgh.—Hib. 4:12. w21.05 22 ¶8-10

Yira ro/peghom ghan ephegh rukumuan oḍighi awe bumatuạn phọ etigheri ipaanhaạn dị ketue ni isophoghom iyira oḍighi oomo ipẹ yira kotue bọ. Eeni asidọl phọ ayira ke/meera dị yira koḍighi osiemhi ipẹ yira rowạ bọ. Esi omaạm, abuniin abukaaphọm mokpọ obobọ u/moon. Nạ asoman aani ni sidọl phọ iphẹn phọ ḍughụm? Eḍighi idiphọ, pọ legheri mọ yira momhiịn mọ yira kotue ni osighẹ fon obobọ akomputa oḍighinhom otughemhị oye Baibul phọ! Esi iduọn phọ, nyiidiphọ meḍighi edị yira kotue ni otọl ilhoghi aruutu ayira bịn otughemhị oye Baibul. Onhọn asuọ dị odi pọ, abuniin rowạ ghan ni otuughạ aBaibul phọ kuolọ ro/tọl ghan otu mem dị abumor phọ omite ogbạ ikpo onhụ phọ. Eeni bidị rotọl ghan eḅon aḍiroọr obobọ ḍughul. Nạ katue ni amiteom loor otughemhị abidị mem mọ amuphẹ phọ ḍughụm? AZizọs atughemhị aNikodimos ḍughul, loor esi dị opọ kụ amem dị aNikodimos amhoọgh eepoogh.—Jọn 3:1, 2. w21.07 5 ¶10-11

Iḍighi ni iikia esi abutelhedom mọ aJọn oḍiinyeom muụm mọ iduọn abutelhedom mọ aZizọs ro/tuạn aani ghan bọ iiḅereghị korọl okoọny. AZizọs aḅẹm mọ ephigh otuạn iiḅereghị orọl okoọny i/lo iduọn odị odi bọ ni r’abidị. (Mat. 9:14-17) Ghalhamọ r’iduọn aZizọs aghaạph bọ ni aagholhomhi iphẹn phọ, aFarisi r’abunhọn abuọ isophoghom mọ ughel li Zizọs loor iduọn odị u/dạph ghan bọ iḍighinhom araraạr phọ abidị. Bidị ughạgh olhoghi mọ aZizọs atuạn eeghe kụ aakonhom oye ḍio ophooghian. (Mạk 3:1-6; Jọn 9:16) Bidị ughophora mọ bunọ rooko ghan olhogh aḍio ophooghian phọ; kuolọ ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, bidị romuul li ḍighi siphẹ otu iiḅereghị phọ. Bidị ughaghạm ni olhoghi Zizọs mem mọ odị aḅaạm bọ bidị loor ipẹ phọ. (Mat. 21:12, 13, 15) Ḅilhẹ kẹn iphin ni olhoghi abuphẹ aZizọs aghaạph bọ iiḅi iinhaghạn phọ aḅenhị siphẹ obughotu phọ aNazerẹt, loor iduọn odị aḍighinhom bọ oghaạph omaaniọm dị agananamhi e/moọgh omheeraam mọ r’owạ imạ ilọ aloor phọ abidị. (Luk 4:16, 25-30) Ezọ phọ aZizọs i/kị bọ ipẹ bidị ootughiạn bọ, iḍighi ni idị ibadị abidị okpetaan omheel.—Mat. 11:16-19. w21.05 5-6 ¶13-14

Eniin eten dị aZihova uphụr iyira rurụ ilọ ophoophe aloor r’ekpooko pọ esi otughemhiọm ghan ayira raraạr dị emiteghunhaan we. Mem dị oghaạph oghol ekpooko, aSetan kụ oḅẹl oye dị yira kopụr ootughiạn. Eeni odị amhoọgh ni ibadị imạ aroopoogh mem mọ odị aḍighi bọ ookpaạny aZihova. Kuolọ nyodị igbaanyạn. Odị awạ ghan iiseeny phọ esi bọ aZihova bịn. ASetan rawạ ghan mọ orọl aani idiphọ odị, esi iduọn phọ rakparaghạ ghan oḍighi idị ilọ yira omhoọgh iyira ki/gbaanyạn ghan. Iphẹn kụ idị odị aḍighi bọ mem mọ odị aghaaphạn bọ Iv. R’ephomhoghiạn aZihova angọ ni Iv r’olom mọ odị ibadị araraạr olhe, esi oḅenhị abidị mọ ile ghan “torobọ eemuma atorotorọ oreeny siẹn oghoony phọ” epel nyoniin bịn. (Gen. 2:16) Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aSetan aakelheghi ni Iv ootughiạn mọ enighẹ ni olhe eemuma phọ epẹ phọ. Iv o/sereghiạn ipẹ odị amhoọgh bọ, odị awạ idị epu siphẹ. Yira olegheri ni ipẹ eḅilhẹ bọ emite. Iv amheel aḍighanhaan ikarạph bịn ekọm ḍuugh engọ nyodị.—Gen. 3:6, 19. w21.06 14 ¶2-3; 17 ¶9

Adạm r’Iv mumaraghị ibạm anmụny oḅilhẹ omaạr opogh de phọ. Mughumọ Adạm r’Iv unhaghanhạn ni oḅilhẹ odaphạn igbiighi phọ aZihova, obọ bidị r’anmụny phọ abidị mutọl li siẹn eghunotu phọ aZihova k’agee-pọ. Adạm r’Iv umhoọgh ni egbogh esi siẹn eghunotu phọ aZihova. Idiphọ aPsalm 8:5 eḅẹm bọ, aDevid aghaạph ilọ ipẹ aZihova alhẹm bọ oye mọ: “Nạ alẹm nyodị asooromhi ephurukpu apuemhi ruukpaạny phọ bịn, nạ azu nyodị eghoony eegu r’eghuan.” Ogbạ agey iikpọ phọ, epul phọ, ḅilhẹ r’olhegheri iyaạr phọ aZihova angọ bọ oye ii/leeny r’iphẹn aruukpaạny phọ. (Ps. 103:20) Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aZihova azu ni oye eghoony eegu r’eghuan. Dị eeph ni iboom, Adạm r’Iv uroph ni esi phọ abidị siẹn eghunotu phọ aZihova. Kụ iphẹn phọ ikọm ni igbogh iiḅaghamhị engọ eemharạ eemharạ phọ odị. Toroboiperolbọ, igbiighi phọ aZihova i/nmia. Odị rawạ ni dị omhạr awe phọ abuphẹ ronaghanhạn bọ nyodị kotọl k’agee-pọ. w21.08 2-3 ¶2-4

Rodon, ibadị arebenhẹ aZihova osoman ni isophoghom. Esi omaạm, abunhiin odi rikpisi dị osophoghom oḍighi phọ ayira ḅilhẹ rosiphi ghan ni bumor phọ koghị ghisigh “abudaạm eelhe r’aruw-emạ,” kụ reḍighi ghan ni ogbaanhaạn kengọ bidị. (Mat. 10:17, 18) Abunhọn Abugbaanhaạn osoman ni inhọn odọ isophoghom. Reelhe phọ bidị odi bọ eereẹgh edi ni ooḅereghị aZihova, kuolọ bidị rosoman ghan ni isophoghom dị eego esi asiya abidị dị onyaaghiạn oḍighi oomo ilọ bidị kotue osophoghom abidị okumu Enhaạn. (Mat. 10:32-36) Ibadị amem, repẹr aani ghan ni buẹn rosophoghom ghan bọ siya abidị dị oḍighi bugbaanhaạn, mem dị bidị omhiịn mọ r’e/ḅọph. Eeni amem remite ghan ni idị, asiya phọ abuẹn osophoghom ghan bọ roḍigh aani ghan siẹn ookpomhoghan phọ roophugh. Nyinhạ ki/phẹr, mem dị nạ asoman isophoghom! Kpọ oḅio. Iduọn aZihova r’iikpọ uwaloor iigbia phọ odị kụ odi bọ gạ nạ, iyaạr otuạn oghiilhaan i/lo! w22.03 16 ¶8

Eegholhaan ni siphẹ aBaibul phọ mọ aZihova akel li “ophoophe aloor, nem okpẹ, raghaạgh dị rezẹ ghan we dị iyaạr u/piọm.” (Prov. 6:16, 17) Odị aḅilhẹ kẹn akel “we iigamanhiạn r’abugbaạm okpẹ.” (Ps. 5:6) AZihova akel li raagharạ ḅilhẹ r’iḍighinhom araraạr phọ iphẹn phọ, odị atuạn ni aphiemhi bukarạph awe siḍio phọ aNoa loor iigamanhiạn phọ erọl bọ mem mọ amuphẹ phọ. (Gen. 6:13) Ḅilhẹ kẹn, dị eego esi oyil phọ Malachi, aZihova aḅẹm mọ odị akel li buphẹ roḍighi yogh ghan bọ iguegue otuạn oseere anhịr abidị dị iyaạr u/piọm. Enhaạn aghel li iiseeny phọ abidị, kụ asophonaan bidị ooruẹn loor iḍighinhom araraạr phọ abidị. (Mal. 2:13-16; Hib. 13:4) AZihova rawạ mọ yira “oghel ikarạph.” (Rom. 12:9) Ekpo onhụ phọ “oghel” remạ ghan olhọgh aḍien iyaạr k’ekpom. Esi iduọn phọ, ewạ mọ yira oogborionhom ghan okpor ogbolhẹ iitughiạn oḍighi iyaạr dị aZihova aghel. w22.03 4-5 ¶11-12

Moọny amem, Odẹ k’akẹ phọ ayira kusẹph ni iyira agey dị eego esi Omhạr phọ odị. Buphẹ rokori bọ aZihova komoọgh ni ḍisẹph kirokirọ nyiidiphọ ḅilhẹ r’epẹ omhoom aḅirinhi phọ ratu bọ. Mem dị awe phọ Enhaạn koḍigh bọ omhoom aḅirinhi phọ, bidị ko/soman mun ooḅaghamhiạn aloor r’ipaanhaạn kirokirọ phọ bidị osoman bọ rodon. Ekeeny ooruẹn r’ariiphinha ke/tọl ghan mun. (Ogan. 21:4) Yira ko/kori ghan mun r’ooḅaghamiạn aloor ilọ araraạr dị yira rowạ, loor esi dị oomo araraạr keepaany ni. (Ps. 72:16; Isa. 54:13) P’eeghe aḍisẹph! Nyiidiphọ, torobọ ekarạph eegharạ dị yira okpạr opu, ḅilhẹ r’atorobọ egey eegharạ dị yira omhoọgh, pọ aZihova kụ ruukolobian iyira ipẹ yira kotọl bọ siphẹ itooghị phọ odị. Ka/ḅonyonhu azuan, ḅilhẹ nyinhạ ki/phẹr. Okạr akugey aghuḍum ratu ni! R’imạ aghisigh phọ ophọn rukori bọ iyira, osopha oghiọm aghisigh okparạm okori dị aZihova kamuneni iiḍighi phọ odị! w21.08 13 ¶17-19

Bidị oteẹny bọ ḍinyạ phọ otelhedom aPọl agẹ bọ, i/bia bịn aKristẹn phọ orọl bọ Judia owilhẹ rutu, siḍighi, r’asiya abidị dị u/ḅọph omheeraam r’abidị “oghiil ogheel epẹ araaḅarạph phọ.” (Mat. 24:16) Mem mọ amuphẹ phọ ikạr kụ ekpaariọm mọ oniin alhoghonhaạn ḍighaạgh nyoniin. Eru maạr lọ bidị odạph ghan ni oromha phọ aPọl epẹ omhạn ilọ olhoghonhaạn ghan aḍighaạgh bunhọn, pọ ke/kparanhaạn bidị oḍighi iduọn phọ siẹn aḍimhoom adọl phọ bidị osoman bọ. Eeni abumor r’abumarani phọ ayira ko/gbor ghan uḅenhị iyira raraạr dị reeḅaghamhị bidị. Esi iduọn phọ, ḍighi oye dị adugh oḅaanhaạn. Iikia i/lo, nạ alegheri ni bumor r’abumarani siphẹ ookpomhoghan phọ anyinha dị ookolhobian oomo amem olhoghonhaạn aḍighaạgh bunhọn. Bidị ro/ḍighi ghan idị yira kologhoma mọ yira oḍighi dool. Yira kotue ni oteẹny bidị torobọ amem dị yira omhoọgh iiḅaghamhị, kụ riḅeraạn ghan ni iyira otuughaạny abidị! w22.02 23-24 ¶13-15

Siạ dị ke/bia uḅạr ri oḅophoghị iniin arookpomhoghan ḅilhẹ r’iniin arighir. Eru maạr lọ uḅenhị aani iyira iduọn phọ, eeni kikparanhaạn ni iyira owilhẹ arighirị r’abuọ eghunotu ayira. Enhaạn kụ raaḅakị ghan ikumor awe phọ olhegheri arookpomhoghan dị bidị kosighẹ we phọ okimọm ḍughụm? Eeye. Iphẹn phọ etue ni eḍighi idị kikparanhaạn iyira odạph iiḅakiọm mọ ungọ bọ iyira. Kuolọ aZihova aḍuom ni olhoghi osopha ikumor awe phọ, kụ ewạ mọ oḍuom aani bidị olhoghi. Eeghe kụ iḍighi kụ yira kodạph bọ oḅilhẹ obakị osopha ikumor awe phọ ghalhamọ r’amem dị osopha phọ u/kạr uḅeraạn iyira? Loor esi dị, yira odaphạn pọ yira rologhonhaạn ghan ḍighaạgh ophamhanhạm amuḅọph awe phọ Enhaạn. Ookpomhoghan phọ rapoph ghan mem dị oomo awe oyọ odaphạn osopha dị ikumor awe phọ ongọ. (Hibru 13:17) Edị emhạn maạr epu pọ, yira roḍeenhaan ghan aZihova mọ yira oḍuom ni olhoghi nyodị esi odaphạn ghan iiḅakiọm abuẹn odị maḅọgh bọ oḍighi ophogh ayira angọ.—Iiḍighi 20:28. w22.02 4-5 ¶9-10

Eḍighi maạr dị nạ aḍighi onyọ umor dị maḍiiny ni muụm, pọ nạ atue ni atophomhi eten oghaạph r’itughemhị phọ anạ. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị nạ “akuọm loor phọ anạ” esi ibạl, amhaạr oghaạph, ḅilhẹ amhaạr itughemhị keḍighi ḍisẹph kụ engọ buphẹ ronaghạn bọ. (1 Tim. 4:15) Pighi ḍiigbu otuughạ ilọ osighẹ oḍighinhom atorobọ esi ituughạ aḍinyạ phọ Kuọm Loor Esi Ibạl r’Itughemhị. Tuughạ eniin mem mem, aḅilhẹ amhaạr amhiigha loor aḍighinhom siphẹ olhoghotu anạ r’amem dị nạ rangọ oghaạph. Teẹny otomoghiom mọ rangọ ghan bọ oromha we dị ongọ oghaạph obobọ oḍighi asaimẹnt ongọ anạ oromha. Obobọ teẹny ikumor awe ookpomhoghan phọ “okpạr bọ ḍighaạgh oghaạph ghan, r’otụghemị ghan.” (1 Tim. 5:17) U/gbon ghan osighẹ oḍighinhom ariisi ituughạ aḍinyạ phọ Kuọm Loor Esi Ibạl r’Itughemhị bịn mem dị nạ rangọ oghaạph. Kuolọ gbon okparamhị omheeraam abuphẹ ronaghạn bọ r’oḍighi idị kenyu bidị osighẹ oḍighinhom ipẹ bidị rotuughạ bọ. Nạ aḍighi iduọn phọ, nạ kabughẹ ni ibo phọ anạ r’abidị. w21.08 24 ¶17

Eḍighi maạr dị yira osighẹ mọ abunhọn kụ upu iyira, yira koo/pikian bidị loor asighalhanyạ r’olhegheri iyaạr dị bidị omhoọgh. Kparipẹ ghụn, yira kobo r’abidị. Ekạr ekpaariọm mem dị bidị osighẹ olhegheri iyaạr phọ abidị rooseenyom aZihova. Iphẹn phọ kepophe eephọ r’amuḅọph ookpomhoghan phọ. Yira kotue ni opamaghạn eegharạ eḍịm eḍighi maạr dị yira olhegheri okụ ayira, iduọn phọ pọ olhegheri ipẹ yira kotue bọ oḍighi. Eḍighi maạr dị yira olhegheri okụ, yira ko/wạ ghan oḍeenhaan mọ yira k’umhoọgh sighalhanyạ opu torobọ oye. Kparipẹ ghụn, yira kogbon raraạr dị yira kotue otuughạ ḍighaạgh abunhọn dị olhegheri upu iyira. Esi omaạm, oḅẹm mọ onyọ umor amaạr ongọ oghaạph siphẹ ookpomhoghan phọ. Yira otue ni opuru nyodị ipẹ odị raakolhobian ghan bọ oghaạph phọ odị. Eḍighi maạr dị onyọ umarani amhaạr osạ eḍien, yira otue ni opuru nyodị iyaạr phọ reloghonhaạn ghan bọ nyodị ḍighaạgh orue osạ eḍien dị redụgh. w21.07 16 ¶8-9

Aḍinyạ aNumbers ekaạph idị aZihova asophonhaan ooruẹn aḍuugh olọ Izrạl dị aakpomoghi ipẹ Ḍio Ophooghian. Kụ siphẹ omhunhenhiom iyạl aḍinyạ phọ aSamuel, mem dị arukuron asiạ reten, aZihova awilhenhaạn ni Uw-emhạ phọ Devid dị alhe emhạ aḅilhẹ aghiigh oye. (Num. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Yira otue ni opuru mọ, ‘Eeghe kụ iḍighi kụ aZihova awilhenhaạn bọ Devid phọ aghiigh bọ oye aḅilhẹ alhe emhạ, kụ asophonhaan bọ ooruẹn aḍuugh oye phọ aḍighi bọ ibạm ikarạph?’ K/oomo amem kụ edị aBaibul phọ aghaạph oomo idị egbolhomaam iyaạr dị emite. Esi omaạm, yira olegheri ni mọ aDevid alhoghoma ni saị kụ akiton esi ipẹ odị aḍighi bọ. (Ps. 51:2-4) Kuolọ oye phọ akạ bọ olhogh Aḍio Ophooghian phọ aru eeghe oye? Alhoghoma ni saị esi ipẹ odị aḍighi bọ? Makạ ghan ni iilhogh aZihova epẹ omhạn ḍughụm? Odị magunhọm ghan ni obobọ asikị iphụr arurụ ḍughụm? ABaibul phọ o/ghaạph. Toroboiperolbọ, araraạr dị yira molhegheri ilọ Enhaạn ekasiạn ni oḍighi idị yira koḍuom olhoghi mọ “oomo areten phọ odị eḍighi elhiom.”—Ps. 145:17. w22.02 2-3 ¶3-4

Oye dị alhegheri esi dị inyaạm odị esi ralọgh ghan ni elhegh raraạr dị odị katue aḍighi. Kụ iphẹn phọ kekọm idị odị kakiọm ghisigh akumuan ghan r’oḅaạl olhoghi. Komaaniọm oye dị alhegheri esi dị inyaạm odị esi oye dị rakiilhom oghiilhom katen okololoọny aḅagạ dị oḍighinhom ireeny. Kewạ ni mọ odị asoor aakilhemhi orue oḅeẹny aḅagạ phọ. Ii, odị k/aagborion kụ aten, kuolọ rakị ni epẹ odị rakị bọ. Iniin phọ kẹn, oye dị alhegheri esi dị inyaạm odị esi ralegheri ghan ni mem dị ekpẹ onme eghiilhom mọ, pidị odị atue akiọm ghisigh rukumuan phọ aZihova. (Fil. 4:5) Tuutughiạn ilọ eḍeenhaan phọ aBarzillai, odị amhạn 80 asiạ mem mọ Uw-emhạ phọ Devid amhạgh bọ nyodị oḍighi aani oniin olọ ogiga uw-emhạ phọ. ABarzillai alhegheri ni esi dị inyaạm odị esi, bịn o/mheera osighẹ eepoogh phọ ongọ bọ nyodị. ABarzillai alhegheri ni m’onọ ka/tue, kụ amạ onhọn oḍoọgh oye dị oghol mọ Chimham, odạph oghị. (2 Sam. 19:35-37) Idiphọ aBarzillai, abuphẹ asiạ meghị bọ anyụ r’oḅaạl olhoghi rongọ ghan ni eepoogh iḍoọgh alhephiri anmụny osighẹ esi arukumuan phọ abidị. w21.09 10 ¶6-7

Ekparanhaạn ni nyinhạ omhiịn aZihova idiphọ Odẹ ephomhoghiạn ḍughụm? Ekparanhaạn ni buniin ayira. Etue ni ikparanhaạn iyira eḍighi maạr dị odẹ dị u/moọgh igbiririph kụ uukonhom iyira. P’eeghe iyaạr iidereghị olhegheri mọ aZihova alegheri ni oomo phọ ipẹ yira rologhoma ghan bọ! Odị rawạ ni oḍuraan otuman ayira. Pọ kụ iyaạr phọ Ekpo Onhụ phọ odị iroma bọ iyira mọ: “Iḍuraan etuman Enaạn. Odị kaḍuraan aani ni ituman inyina.” (Jems. 4:8) AZihova uphomhoghiạn ni iyira, kụ aḅẹm kẹn mọ odị kaḍighi Odẹ dị anhighẹ apelheghiom. AZizọs katue ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḍuraan otuman aZihova. Odị alegheri aZihova agey aḅilhẹ aaghironhaan raagharạ phọ odị, dị tutụ aḅẹm ni mọ: “Olọ mumiịn imị mamiịn ni Odẹ phọ.” (Jọn 14:9) Idiphọ okpanhạ oọny, aZizọs rutughemhị ghan iyira ilọ olhọgh eegu r’onhaghanhạn Odẹ phọ ayira, oghel araraạr dị aZihova i/ḅeraạn, ḅilhẹ r’idị yira kotue omoọgh kuuḅi aghisigh Odị. Okol aghuḍum mọ aZizọs siẹn ade phọ akạr kụ agananamhi idị aZihova aḍighi Enhaạn igbiririph r’ephomhoghiạn. w21.09 21 ¶4-5

Awe phọ aZihova oḅọph ni onhụ rokumu egey Enhaạn phọ abidị. AZihova maḅọgh oboom oḍighi oḅaalhamhị ookpomhoghan phọ alọgh ḍighaạgh ikumor awe phọ. Eru maạr dị onyọ aKristẹn aḍighi igbogh ikarạph, aZihova rawạ mọ ikumor awe phọ kụ osopha mughumọ oye phọ akpeanhaạn ni oḅilhẹ orọl isiẹn ookpomhoghan phọ. Esi inhọn araraạr, ewạ ni mọ bidị ooḅeghiọn ophogh mughumọ oye phọ aloghoma ni saị esi ipẹ odị aḍighi bọ. Oye phọ atue ni aḅẹm m’onọ makiton, kuolọ akạr ri alọgh ḍien ipẹ odị aḍighi bọ ḍughụm? Odị asopha ni m’onọ ka/ḍighi mun ikarạph phọ ḍughụm? Eḍighi maạr dị ikarạph arighirị kụ ekọm ikarạph phọ odị, odị asopha ni osoph oḍigh arighirị phọ? R’iiḅereghị ikumor awe phọ kopoghom ni riphigh phọ iphẹn phọ r’idị aBaibul phọ aghaạph, kụ oḅilhẹ opoghom idị oḍighinhom ikarạph phọ ramegheron kaghị esi olhoghonhaạn aḍighaạgh phọ abidị. Kụ bidị ogbi osopha mughumọ oye phọ katọl li siẹn ookpomhoghan phọ. Eeni amem, kewạ m’ophorogh oye phọ.—1 Kọr. 5:11-13. w22.02 5 ¶11-12

Ghalhamọ purukụ nạ aḍiiny ni muụm obobọ mesighẹ ni ibadị asiạ, oomo phọ ayira rowạ ni omhoọgh aroozọ dị eḅeraạn aZihova. Orue oḍighi iduọn phọ, yira omoọgh ophamhaghạn iitughiạn phọ ayira. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị iitughiạn phọ ayira kụ reeḅakị ghan roozọ phọ ayira. Eḍighi iyaạr dị yira rogbor ghan kootughiạn ilọ aruuphuạ iphulughul, pọ yira kokaạph ni omiteom oḅilhẹ oḍighi raraạr phọ ipẹ phọ. (Efẹ. 4:17-19) Ḍierị phọ aḍighaạgh phọ, eḍighi iyaạr dị yira ootughiạn ghan ilọ igey araraạr, pọ ikpo onhụ phọ ayira ḅilhẹ r’iḍighinhom araraạr phọ ayira kekuenhi ni Odẹ k’akẹ phọ ayira, Zihova. (Gal. 5:16) Toroboiperolbọ, yira ko/tue oḅeer osighẹ oomo ikarạph iitughiạn siphẹ ilhoghi phọ ayira. Kuolọ yira kotue ni osopha mọ yira ko/ḍighi raraạr phọ ipẹ phọ. Kụ ogbi oḍiiny amuụm, yira kokel li ikpo onhụ r’iḍighinhom araraạr dị aZihova aghel. Epẹ kụ eḅẹl edạ dị emhạn maạr epu eḍighi iyaạr dị yira rowạ okporonhaạn oroph ikarạph aroozọ phọ. Oḅarạm isiẹn, yira omoọgh okpologhiạn imhoom aroozọ. w22.03 8 ¶1-2

Re/dughanhaan ghan ikumor awe phọ olhegheri mọ oye dị maḍighi igbogh ikarạph mọ akạr ri akiton. Eeghe kụ iḍighi? Ikumor awe phọ ko/tue obạl rokpom, esi iduọn phọ areeghe oye phọ kụ edị bidị kolegheriom mughumọ oye phọ amiịn ni mọ ipẹ onọ aḍighi bọ i/nighẹ. Ikumor awe phọ kowạ ni omhiịn araraạr dị eḍeenhaan ogey okiton siphẹ iitughiạn phọ, olhoghoma phọ ḅilhẹ r’iḍighinom araraạr phọ odị. Kesighẹ ni mem kụ ogbi olhegheri mọ okiton phọ odị ogey ni. Oḍeenhaan mọ odị makạr ri akiton, oye dị mophorogh kamiịn mọ odị agbor ghan akị ituughạ ḅilhẹ adaphạn iromoghiom mọ ikumor awe phọ ongọ bọ nyodị ilọ omhoọgh egey edeọm ituughạ ḅilhẹ r’iiḅereghị. Kụ odị kalọgh ni inyaạm omhiịn mọ odị akel li raraạr phọ erorori bọ nyodị elhọgh dọl phọ aḍiphẹ phọ. Odị aḍighi ni ipẹ odị katue bọ oselhemi asiya phọ odị r’aZihova, odị k’akuphom ni owol mọ aZihova kasạr ri aḅilenaạn nyodị ḅilhẹ mọ ikumor awe phọ koḅilhẹ ni omạgh nyodị oḅulhemi. w21.10 6 ¶16-18

AZizọs aaḅereghị ghan ogina aZihova bịn epẹ k’akẹ phọ ḅilhẹ kẹn r’isiẹn ade phọ, loor ephomhoghiạn phọ odị esi Enhaạn. (Luk 4:8) Odị atughemhị butelhedom mọ odị oḍighi aani igina phọ. AZizọs r’abutelhedom mọ odị u/ḍighinhom ikaaghinheẹn araraạr siphẹ iiḅereghị phọ abidị. Enhaạn eḍighi bọ Uwaloor, iyaạr i/lo dị oye kakạ kụ kotue otomaạm eghuan phọ aZihova! (Isa. 46:5) Kuolọ kokaạph aani ika ilọ okaaghị awe dị ooḅereghị ghan Enhaạn kụ ooseeny ghan? Siphẹ omhunhenhiom iyạl Aḍioph Iilhogh phọ, aZihova atọ ikpo onhụ phọ osighẹ bọ iḅạl aḍiroọr phọ arodon. Itọ phọ ipẹ phọ eegholhaan ni esi abuphẹ omhoọgh bọ ḍiḅeraạn ooḅereghị Enhaạn. Abuọ igbogh ituughạ phọ oḅẹm ni mọ abutelhedom mọ aZizọs igeedi phọ uuḅereghị ghan Enhaạn bịn. Ḍio arodon, Abugbaanhaạn AZihova rodạph ghan eḍeenhaan eten iiseeny abuḅẹl aKristẹn phọ. w21.10 19-20 ¶5-6

AZizọs aphụr rurụ Kristẹn oḅẹl okuron asiạ phọ orọl bọ Judia mọ amem ketu ni dị awe eghạm ‘komereghạ okoom’ Jeruselem. (Luk 21:20-24) Kụ mem dị iphẹn phọ emite, kewạ mọ bidị “oghiil ogheel epẹ araaḅarạph phọ.” Oghiil osuma kụ kapẹl sighuḍum mọ abidị, kuolọ bidị kobilhẹ ni ibadị araraạr emhoọgh abidị. Siạ dị meten, oniin aWatchtower aḅẹm mọ: “Bidị uwilhẹ iizo r’aruutu abidị, uu/koroghian kẹn raraạr abidị. Bidị uḍuomolhoghi mọ aZihova kakoph ni aḅilhẹ aloghonhaạn bidị ḍighaạgh. Ooḅereghị aZihova kụ aḍighi eḅẹl iyaạr kparipẹ r’inhọn araraạr dị eghịgh mudị emạn ni maạr.” AWatchtower phọ aḅilhẹ aḅẹm mọ: “Yira otue ni osoman odẹgh ophogh ghisigh ilọ ipẹ yira osighẹ bọ ruphua. Aruphua obobọ apelieẹny phọ kateẹny bọ buẹn oḅạr bọ Enhaạn kụ imhạn maạr esi ayira ḍughụm? Ii, mem dị yira rosuma yira kopinyọn ni rikiạ oḅilhẹ osoman ḍikparamineẹn. Yira ookolhobian ni oḍighi oomo ilọ ewạ.” w22.01 4 ¶7-8

Izrạl oḅuạ bọ Ijipt, i/bia bịn aZihova aḅenhị Mozis odọ phọ oye phọ odị aru bọ esi ogbeelhom aḍien r’araagharạ phọ odị. Odị aḅẹm mọ: “Zihova, Zihova, Enhaạn onmạ ighirigiir r’aghusạn, ra/nuụn ghan kaghạgh olhoghi ḅilhẹ amoọgh ephomhoghiạn oḅạr dị ephughạn r’igey, raḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr simuonịr, rasạr ghan kawilhenhaạn opiomạn r’ikarạph.” (Ex. 34:6, 7) R’ikpo onhụ eenyuụm mọ iphẹn phọ, aZihova aḅenhị Mozis iyaạr dị ekạr egbatanhaạn ilọ ephomhoghiạn oḅạr phọ Odị. Ephẹn phọ eeghe iyaạr? AZihova o/ghaạph ilọ odị idiphọ oye dị amhoọgh ephomhoghiạn oḅạr bịn, kuolọ “ephomhoghiạn oḅạr dị ephughạn.” Okaạph ni iphẹn phọ ephu odiiny ariisi siphẹ aBaibul phọ. (Num. 14:18; Neh. 9:17; Ps. 86:15; 103:8; Joel 2:13; Jonah 4:2) Kụ oginha aZihova bịn kụ edị torobọ esi phọ eghaạph ghan egholhom. Etọl aani ika esi anạ iduọn aZihova aghaạph bọ alhọgh iiphaghamhiọm ilọ ephomhoghiạn oḅạr phọ odị? w21.11 2-3 ¶3-4

Aburulom r’anmariịr kotue ni otuughạ iyaạr esi eḍeenhaan phọ aPita r’anhịr phọ odị. Esi odiiny unwanyụ obobọ lhạ egbi k’eḅẹl amem mọ odị azuan bọ Zizọs, otelhedom mọ aPita amhoọgh ni ephigh osopha dị emhoghi osopha. APita akonị ghan akonị kụ aphoghom ghan bọ eghunotu phọ odị. Kụ iḍighi kụ mem mọ aZizọs aḅenhị bọ nyodị mọ awilhẹ oḍighi akonị phọ adạph nyinhọ, iwạ ni mọ aPita aatughiạn ilọ eghunotu phọ odị kụ agbi osopha. (Luk 5:1-11) APita asopha ni odạph aZizọs. Iikia i/lo mọ anhịr phọ aPita abakị ni nyodị. Loor esi dị aBaibul phọ aḍeenhaan mọ oḅeton bọ Zizọs bịn aPita r’anhịr phọ odị urelhean ni oghiighị rikpisi kirokirọ. (1 Kọr. 9:5) Dị iikia i/lo, egey eḍeenhaan anhịr phọ odị iḍighi ni idị aPita angọ ni oroma dị ogẹ ni olhọgh siphẹ aBaibul phọ dị egbolhomaam burulom r’anmariịr dị oḍighi Kristẹn. (1 Pit. 3:1-7) Ii, aPita r’anhịr phọ odị uḍuomolhoghi oguan phọ aZihova mọ odị kamiteom ni angọ bidị, eḍighi maạr dị bidị osighẹ raraạr ilọ Omhạr phọ kụ oḍighi eḅẹl siphẹ aghuḍum mọ abidị.—Mat. 6:31-34. w21.11 18 ¶14

Otelhedom mọ Pọl aphomhoghiạn agey bumor phọ. Odị akumuan ghan agey olhoghonhaạn abidị ḍighaạgh. (Iiḍighi 20:31) Epẹ kụ iyaạr phọ, abumor phọ ophomhoghiạn bọ nyodị agey. Eniin amem, dị aPọl aḅenhị ikumor awe ipẹ Efesọs mọ bidị ko/miịn mun nyodị “oomo phọ abidị umoghi ni.” (Iiḍighi 20:37) Eniin phọ eten phọ kụ edị ikumor awe phọ ophomhoghiạn bumor r’abumaranhi phọ ḅilhẹ rokumuan ghan kẹn olhoghonhaạn abidị dịghaạgh. (Fil. 2:16, 17) Kuolọ eeni amem, ikumor awe phọ rosoman aani ghan ni ipaanhaạn. Eeghe kụ keloghonhaạn bidị ḍighaạgh okpạr opu ipaanhaạn phọ ipẹ phọ? Ikumor awe phọ kotue ni ooḅeghiọn eḍeenhaan aPọl. APọl o/ḍighi ookpaạny. Odị aḍighi ni oye dị u/munughan dị akparaghạ ghan eeni amem oḍighi ipẹ enighẹ bọ. (Rom. 7:18-20) Kụ odị asoman ni kẹn ḍikparaminheẹn kirokirọ. Kuolọ aPọl o/wilhẹ oḍighi ghan ipẹ enighẹ bọ ḅilhẹ o/roph ibo phọ odị. Ikumor awe phọ otuughaạny Pọl, bidị kokpạr ri opu ipaanhaạn phọ abidị, kụ okiọm ghisigh okumu ghan aZihova r’ibo etigheri iiḅaghamhị dị bidị osoman. w22.03 26 ¶1-2

ALeviticus 19:3 ekaạph ilo ooko ghan Aḍio Ophooghian. Eḍighi bọ edị aKristẹn u/lo bọ eeḍiạn Olhogh phọ, yira roo/ko ghan Ḍio Ophooghian phọ. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, yira kotue ni otuughạ ibadị araraạr esi ipẹ abuọ Izrạl ooko ghan bọ Ḍio Ophooghian phọ r’asuọ phọ bidị omhoọgh ghan bọ. Aḍio Ophooghian phọ iḍighi ḍio dị owilhẹ ghan oomo arukumuan kụ ogbon ghan iiseeny Enhaạn. Pọ kụ iyaạr phọ ḍio ophooghian phọ aZizọs aghị ghan bọ ruboghotu phọ aghaạph Ekpo phọ Enhaạn aḅenhị we. (Ex. 31:12-15; Luk 4:16-18) Itọ phọ Enhaạn edi bọ Leviticus 19:3 ilọ ooko ghan ‘Adio Ophooghian phọ,’ inyu ni iyira owạ amem omiteom siphẹ adọl aghuḍum mọ ayira, osighẹ ooseenyom Enhaạn. Nạ aloghoma ni mọ ewạ dị nạ kaaḅenhion raraạr orue odaphạn itọ phọ iphẹn phọ ḍughụm? Nạ agbor ghan awạ mem amiteom aasenyom aZihova, kekparamhị ni siya phọ anạ r’odị, bịn edughanhaan nyinhạ oḍighi oye iigbia. w21.12 5 ¶13

Mem mọ aZizọs arọl bọ siẹn ade phọ, odị aaḍikuan ghan r’oomo awe. Odị alhe ghan ni eḍien r’aalhạ r’budị ophạm iikpọ, aḅilhẹ ghan kẹn alhọgh mem dị emhanhạm arọl r’arukulom mọ ḅilhẹ r’abuphẹ rokpuuroghọm bọ. Ḅilhẹ kẹn, odị amhoọgh ni igbiririph aghị esi abudị awe osighẹ mọ “abuḍighinom ikarạph.” Abuniin abudị ophoophe loor ughel nyodị loor esi ipẹ aZizọs aḍighi bọ. Bidị upuru butelhedom mọ odị mọ: “Uḍighi ika kụ nyina r’abubonyiọm iisogh r’abuḍighinom ikarạph kụ relean bọ eḍien?” Kụ aZizọs aphagharanhaạn r’ikpo onhụ esi aBaibul phọ arodon. (Luk 5:29-31) Kụ aMesaya phọ agbi bọ oru, oyil phọ Aizaya aghaạph ilọ odị mọ aḅirinhi phọ kokel li nyodị. Imiịn phọ iḅẹm mọ: “Awe uḅitonhaạn ni oḅilhẹ oghẹl nyodị . . . Ighịgh mudị aaghị ni risigh odị esi ayira. Yira uḅitonaạn nyodị mudị ki/yaạr.” (Isa. 53:3) Imiịn phọ iḅẹm mọ “awe” koḅitonhaạn ni aMesaya phọ, esi iduọn phọ aJu oḅẹl okuron asiạ phọ ukpẹ ni olhegheri mọ kokel li Zizọs. w21.05 8-9 ¶3-4

Abuniin aKristẹn uubinya ghan ni oḍighi ilọ oroma. (Jems. 1:22) Abunhọn uḍighom ghan ogina araalhạ phọ bịn. (Jems. 2:1-3) Kụ abuniin kẹn urọl li dị ekparanhaạn ooḅakị anem abidị. (Jems. 3:8-10) AKristẹn phọ abuẹn phọ umhoọgh ni iboom iiḅaghamhị, kuolọ aJems aḍuom ni olhoghi mọ konmia ni. Odị angọ oroma dị ayoghoyoghọ ḅilhẹ aghị onyen, kụ aromha buẹn rodugh bọ eten aruwaloor owạ olhoghonhaạn aḍighaạgh ikumor awe phọ. (Jems. 5:13, 14) Iyaạr ituughạ: Legheri iiḅaghamhị phọ, kuolọ pamhanhạm ephoghom dị eeleeny ilọ abunhọn. Ibadị abuẹn yira rotughemhị ghan bọ Baibul phọ rekparanhaạn ghan ni oḍighinhom ipẹ bidị rotuughạ bọ. (Jems. 4:1-4) Etue ni esighẹ mem kụ bidị obilhẹ ikarạph araagharạ, omhoọgh igey araagharạ aKristẹn. Ewạ mọ yira omhoọgh akpọ oḅio oḅenhị ghan abuẹn yira rotughemhị bọ esi dị ewạ mọ bidị oḍighi agey. Kụ ewạ momhoọgh ni egey ephoghom r’oḍuomolhoghi mọ aZihova kaḍur ri buẹn osooromhi bọ loor aloghomạ ḅilhẹ mọ kangọ kẹn ni bidị inyaạm onmia.—Jems. 4:10. w22.01 11 ¶11-12

Oomo aKristẹn rowạ ghan otuughaạny onmạ ighirigiir phọ aZihova. Eeghe kụ iḍighi? Eniin ephigh phọ pọ, aZihova ka/naghạn iiḅereghị awe dị ro/ḍeenhaan ghan bunhọn onmạ ighirigiir. Onyọ ayira o/lho dị kawạ mọ aZihova ku/naghạn iiḅereghị odị, esi iduọn phọ yira rokel ghan ni omhoọgh egbagarạ ekpom. Kparipẹ roḅitonhaạn onyọ aKristẹn dị odi esi eephinha, yira ookolhobian ni “onhaghạn emoghi” odị. Yira olọgh kẹn ni elhegh ipẹ aḍinyạ iigbia phọ eḅẹm bọ mọ: “Oye lọ ra/nmạ ghan bunọn ighirigiir, mem iiruẹn phọ Enaạn nyodị ighirigiir ke/nmạ.” (Jems. 2:13) Eḍighi maạr dị r’osooromhi aloor kụ yira olhọgh ni elhegh mọ yira omoghi aani ni onmạ ighirigiir, pọ kinyu ni iyira oḍeenhaan onmạ ighirigiir. Ewạ ni oḍighi iduọn phọ ekạr ekpaariọm mem dị oḍighinhom ikarạph kụ akiton aḅilhẹ aḅulha siẹn ookpomhoghan phọ. Areḍeenhaan aBaibul ketue ni ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḍeenhaan ghan onmạ ighirigiir r’oghel ozọ ghan egbagarạ eten. w21.10 12 ¶16-17

Ḍughul phọ adiphẹ esugha bọ omhạn, odị kakureri bọ rukumuan phọ odị siẹn ade phọ, aZizọs awạ ni esi dị enamian ogbirima r’ooḅereghị. Kụ amhiịn ni esi dị ekasiạn, oghoony phọ aGetsemani. AZizọs asighẹ ni eepoogh phọ epẹ phọ angoọm bumatuạn phọ oroma dị akasiạn r’amem mọ ilọ iiḅereghị. Mem mọ bidị osi bọ oghoony phọ aGetsemani, amem meghị, eeni meḅeẹny ni ogbo aḍughul. AZizọs aḅenhị bumatuạn phọ mọ, “itọI siẹn egon aani ghan,” kụ odị anyeenhe ooḅereghị. (Mat. 26:37-39) Kuolọ odị odi raaḅereghị, bidị ronaanhị ghan. Mem mọ odị amhiịn bọ mọ bidị ronaanhị, aZizọs aḅilhẹ aḅenhị bidị mọ “igon ni eeḅereghị ghan.” (Matiu 26:40, 41) Odị alhegheri ni mọ bidị mokumuan ni iboom kụ aloor medugh. R’oseenyạn aZizọs alhọgh ni elhegh mọ “asiIoor phọ kụ idugh.” Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aZizọs aḅilhẹ ni aghị inhọn iyạl amem ooḅereghị, kụ odị aḅulha ghan amhiịn dị abumatuạn phọ ronaanhị, bidị uu/ḅereghị.—Mat. 26:42-45. w22.01 28 ¶10-11