ẸMHUOGHAAPH ỊTUUGHA PHỌ 39
ẠḌUOR PHỌ 54 “This Is the Way”
Ạbuphe Ọmhoogh Bọ Iiḅi Arokpom Mọ Komegheron Ni
‘Kụ abuphẹ ọmoogh bọ iiḅi arokpom mọ . . . omeeraam.’—IIḌ. 13:48.
EGBON
Mem lọ kọḅenhi we ịlo ịtughemhi ạ Bạịbul phọ ayira r’amem ọmhagh ạbidi orue aani ịtuugha phọ ayira.
1. Ika kụ ịdi awe romegheron ghan ẹḅel amem dị bịdi ọnhaghan dom Ọmhar phọ? (Iiḍighi 13:47, 48; 16:14, 15)
OLHOGHI ịbadi awe sịphe ọḅel okuron ạsia phọ ạḅaal ni ẹḅel amem mọ bịdi ọnhaghan bọ dom mọ. (Bạl Iiḍighi 13:47, 48; 16:14, 15.) Iniin phọ kẹn rodon, kụ ịdi ilhoghi ịbadi rẹḅaal ghan mem dị bịdi ọphur ọnhaghan dom iiḅi ịinhaghan phọ. Ghạlhamo r’awe dị ẹḅel amem mọ úḍeenhaan ḍịḅeraan dom Ọmhar phọ, onyebel roten otue ni omeera ọtuugha igey phọ. Yira koḍighi eeghe mem dị yira ozuan we dị ọmhoogh ḍịḅeraan adom mọ ẹpe erugh phọ?
2. Ẹghen eten kụ ịdi oḍighi iphelhegbeel phọ ayira ạghigh oḍighi oḅephom ozo?
2 Yira kotue ni ọtomaam oḍighi iphelhegbeel phọ ayira oḍighi oḅephom ozo. Eḍighi mạar dị iniin ịizupha mẹkpo, ọdi rabugha ghan ni kụ ạḅilhe ạkiom ghisigh ạzu ịnhon ịizupha sịphe ozo phọ. Eniin phọ eten phọ, mem dị yira ozuan oye dị rạwa ni ọnhaghan adom mọ, yira koogboronhom ni ọloghonhaan nyọdi ḍịghaagh oḍighi ọnyo ạmatuan ạ Krạịst. Eniin phọ amem mọ, yira kọkiom ni ghisigh ọloghonhaan ḍịghaagh bụphe omhoghi bọ mem ọmhiin mọ ịpe bịdi rọtuugha bọ ẹman ni mạar. (Jọn 4:35, 36) Ọroph ọnhaghanhan kụlhoghonhaan iyira ḍịghaagh ọwa eten dị ẹnhighe ọlhoghonhaan ạbidi ḍịghaagh. Ọmhiin ịyaar dị yira koḍighi ẹḅel amem dị yira rọkaaphan we dị rọwa ni ọnhaghan adom mọ ayira. Yira kọoḅeghion kẹn ịdi yira kọloghonhaan ḍịghaagh we phọ ạbuphe phọ ophoph ọghi aghisigh.
MEM DỊ YIRA OZUAN WE DỊ RỌWA NI ỌNHAGHAN
3. Ẹwa mọ oḍighi eeghe ẹḅel amem dị yira ozuan oye dị ạmhoogh ḍịḅeraan ẹpe erugh phọ? (1 Kọrint 9:26)
3 Mem dị yira ozuan we dị rọwa ni ọnhaghan iiḅi ịinhaghan phọ, eginha amem yira rọwa ghan ni ọlhoghonhaan ạbidi ḍịghaagh omhiigh orelhe aani ịsien eten aghuḍum mọ. Esi ịduon phọ, yira roogboronhom ghan ni kọḅenhi bịdi ịlo ịtuugha ạ Bạịbul phọ ayira kọḅilhe ọmhagh bịdi oru aani ịtuugha phọ ayira ẹḅel amem mọ yira rọkaaphan bọ bịdi.—Bạl 1 Kọrint 9:26.
4. Kạaph eḍeenhaan oye dị ameeraam ọtuugha ạ Bạịbul phọ mem mem mọ.
4 Kạaph ịlo ịtuugha ạ Bạịbul phọ ayira. Abunhiin awe dị yira rọkaaphan kọwa ni ọtuugha ạ Bạịbul phọ mem mem mọ. Esi ọmaam, ḍiniin aḍio ạTọọsdee, oniin ọnyanhi ẹpe Canada ạghi ni esi dị abumaranhi ọmheeraam kạt kụ ạsighe brosọ phọ Kelhọm Ghuḍum K’agee-pọ! Ọnyo umaranhi phọ ạmheeraam bọ kạt phọ ạḅenhi nyọdi mọ kotue kẹn ni ọtughemhi nyọdi Bạịbul phọ oopho. Ọnyanhi phọ aḍeenhaan ni ḍịḅeraan kụ ạngo bịdi fon nomba ọdi. Onyebel roten ḍinhiin phọ aḍio phọ, ọnyanhi phọ ạge ni dom afon ạghiom ọnyo umaranhi phọ ịlo ịtuugha ạ Bạịbul phọ. Ọnyo umaranhi phọ ạḅem mọ ọno kạki eekunha awiki phọ, kụolo ọnyanhi phọ apuru mọ: “Nạ kátue atu ịḍue? Mị ạmoogh ni eephoogh.” Esi ịduon phọ, bịdi ụtuugha ni Bạịbul phọ Frạịdee phọ ọpo phọ. Ọnyanhi phọ ạghi ni ịḅel ịtuugha ọdi eekunha awiki phọ ọpo phọ, kụ aagboronhom ni rapoph eten aruwaloor.
5. Ika kụ ịdi ọroph ọnhaghanhan kụlhoghonhaan iyira ḍịghaagh mem dị yira rọwa ọḅenhi oye ịlo ịtuugha ạ Bạịbul phọ? (Mịin kẹn sifoto phọ.)
5 Ii, kóomo awe kụ komegheron ọki esi adom mọ ayira ịdipho ọnyanhi phọ ọpo phọ. Abuniin komoghi ni mem orue ọmhoogh ạḍiḅeraan. Eeni kemoghi mọ omhiighom ẹmhuoghaaph dị ẹḅeraan oye phọ ẹḅel amem dị yira rọkaaphan nyọdi. Kụolo yira omheeraam ni mọ oye phọ katue ni anmia, kụ ọghiom ghisigh oḍeenhaan nyọdi ḍịḅeraan, ẹsighe rẹki eeni ọdi atue ni ameera ọtuugha ạ Bạịbul phọ. Yira komiighom ika ọḅenhi oye ịlo ịtuugha ạ Bạịbul phọ? Ọmhiin ịdi abuniin abumor r’abumaranhi dị ọmhaar omhiighom ọtughemhi awe Bạịbul ọghaaph.
Nạ ạatughian mọ nạ kạḅenhi eeghe we phọ ạbuen odi bọ sịen asifoto phọ ịphen phọ pịdi ẹḅeraan bịdi ọtuugha ạ Bạịbul phọ? (Mịin ẹkpigh phọ 5)a
6. Yira kọkaaph eeghe oḍighi ịdi oye dị ạmhoogh ḍịḅeraan kạwa ọghaaphan ayira ẹnhon amem?
6 Ạbukaaphom r’ạbukoy eten phọ opuru bọ ilo areten omhiighom ọtughemhi oye Bạịbul, ụḅem mọ iniin areelhe, rẹ́nighe ghan oḍighinom ikpo ọnhu phọ “ịtuugha,” “ịtuugha ạ Bạịbul,” ọbobo “kọtughemhi nyịnha” mem dị rọkaaph ịlo ịtuugha ạ Bạịbul phọ. Bịdi ụḅem mọ ikpo ọnhu dị rẹnighe ghan oḍighinhom pọ “ạraghaaph,” “aruupuruan,” ọbobo “ọkuamhi olhegheri ạ Bạịbul phọ.” Oḍighi ịdi oye phọ kạwa ọghaaphan ạna ẹnhon amem, nạ atue ni apuru mọ, “Íḍighi iikia esi ạna ọmhiin mọ ạ Bạịbul phọ ạngo ni ọphanyanhaan asipuru aghuḍum dị ẹmhan mạar” ọbobo “Nạ alegheri ni mọ ạ Bạịbul phọ ạpamhanhan ni ịbadi ạraraar dị kịlhoghonhaan iyira ḍịghaagh?” Nạ atue ni ạḅaram mọ “Rẹ́sighe ghan mem, nạ katue ni ạtuugha rạraar dị ẹmhan mạar esi iphurukpu ịkalha bịn.” Pịdi bịdi kọ́miin mọ eḍighi ịyaar dị ẹkpaariom bịdi oḍighi ghan tọrobo awiki.
7. Apuru amem kụ ịdi abuniin rọnuun ghan kọlhogh elhegh mọ ịpe bịdi rọtuugha bọ igey ni? (1 Kọrint 14:23-25)
7 Mạgh oye phọ oru aani ịtuugha. Abuniin awe dị ọrol mem mọ ạ Pọl, ụmhiin mọ ịpe bịdi rọtuugha bọ kụ igey phọ ẹḅel amem dị bịdi ọghi aani ịtuugha. (Bạl 1 Kọrint 14:23-25.) Ịduon kụ ịdi edi aani rodon. Ịbadi awe dị pụruku omhiigh ọtuugha aani ạ Bạịbul phọ, roogboronhom ghan kophoph eten aruwaloor mem dị bịdi omhiigh oru ịtuugha. Apuru amem kụ ịdi nạ kạmagh bịdi oru aani ịtuugha? Esi ịtuugha phọ 10 sịphe ạḍinya phọ Kelhọm Ghuḍum K’agee-pọ! ẹpamhanham ni ḍịmhagh oru aani ịtuugha, kụolo ị́wa mọ kori tụtu nạ asi gạ phọ ọpo phọ kụ agbi ọmhagh oye phọ. Nyinha remiigh rạkaaph phọ, nạ atue ni ạmagh oye phọ oru aani ịtuugha eekunha awiki phọ, nạ atue ni kẹn ạkaaph agol ẹmhuoghaaph ọghaaph ogbo phọ ọbobo ịyaar dị kọtuugha Otu Okoriom awiki phọ ọpo phọ.
8. Eeghe kụ iniin ạraraar dị yira kotue ni ọḅenhi oye dị yira ọmhagh oru aani ịtuugha? (Isaiah 54:13)
8 Mem dị yira rọmagh oye dị aḍeenhaan ḍịḅeraan oru aani ịtuugha, ọghaaph ni ịpe ịtuugha phọ ayira ẹgbatanhaan bọ r’ịpe ạsiosi phọ eeni ọdi alhegheri bọ. Esi ọmaam, mem dị oniin ọnyanhi dị rọtughemhi ghan Bạịbul ạghi aani ịtuugha ẹḅel amem, ọdi apuru ni ọpo rạtughemhi ghan bọ nyọdi mọ, “Ọpo ạpham bọ gạ ịtughemhi Otu Okoriom mọ, alegheri siḍien oomo awe phọ?” Umaranhi phọ ạḅenhi nyọdi mọ yira rọkparagha ghan olhegheri asiḍien oomo awe phọ odi bọ ookpomhoghan phọ ayira ịduon yira olhegheri bọ siḍien ạbuo eghun otu ayira. Ọnyanhi phọ ạmhiin ni mọ ịphen phọ ẹgbatanhaan ni r’ịdi ọdi rạmiin ghan otu ạsiosi ạbidi. Yira otue kẹn ni ọkaaph ịnhon areten dị ịtuugha phọ ayira ẹgbatanhaan. (Bạl Isaiah 54:13.) Yira rookpomhoghan ghan ooseeny a Jehova, ọtuugha ạḍighaagh ọdi, r’ọkparamhi oniin atum nyonhiin. (Hib. 2:12; 10:24, 25) Pọ kụ ịyaar phọ rọmaar ghan bọ kọde ịtuugha phọ ayira kụ róḅaram ghan bọ rạraar dị ị́moogh mụḅoph r’ịtughemhi ạ Bạịbul phọ. (1 Kọr. 14:40) Ariisi ịtuugha phọ ayira ẹmaar ẹkua kụ ọḅilhe ọmaka eten dị kidughanhaan iyira ọrol ọtuugha. Yira rọ́kaaph ghan ịlo imirighan ịtooghi ḅịlhe roọ́gbakian ghan ịlo ạraraar ẹpe otu ịtuugha phọ. Kẹnighe kẹn oḍeenhaan ọpo yira rọtughemhi ghan bọ vidio phọ Eeghe kụ remite Ghan siphẹ aKindọm Họl Phọ? kụ ọdi agbi oru ịtuugha phọ. Ịphen phọ keḍighi ịdi ọdi kalegheri ịpe ạraraar rẹki ghan bọ sịphe otu ịtuugha phọ.
9-10. Eeghe kụ iniin ạraraar dị yira kotue ni ọḅenhi oye dị rakiilaan oru ịtuugha? (Mịin kẹn afoto phọ.)
9 Abuniin rọokpukian ghan oru ịtuugha loor esi dị bịdi rokiilhaan ghan mọ kọḅenhi bịdi oḍighi “ạbuo a Jehova.” Ḅẹnhi oye phọ mọ kọ́kpaariom nyọdi oḍighi oniin ọnyo ayira. Rọmagh aani ni rughun otu oru aani. Kụ mem dị oru, rọ́gbarion ghan ịbam ạnmuny esi ạburude r’aburunhiin ạbidi. Kpạripe ghụn, ạburude r’aburunhiin rọtol ghan r’ạnmuny ạbidi kụ ọtuugha pịdi bịdi olegheri aani rạraar phọ rọtughemhi bọ nmụny phọ ạbidi r’awe phọ r’ạbidi odi bọ. (Deut. 31:12) Rọ́kpe ghan ikpoki kụ oḍigh, kụ rókirom ghan ẹkpa. Yira rọdaph ghan ghụn ịto phọ a Jizọs ẹḅem bọ mọ: “Ịngo inyinha oopho, ịngo aani oopho.” (Mạt. 10:8) Nạ atue ni ạḅenhi ọpo nạ rạmagh bọ mọ ímoghi oonmenhian ạraraar dị ẹmhan iboom ikpoki. Ẹnhaan repogh ghan ekpom, kạ́nyu r’ạnyu.—1 Sam. 16:7.
10 Eḍighi mạar dị oye phọ aru ni, pọ ḍighi ịdi ọdi kaloghoma mọ ọloghoma ni nyọdi. Nạ atue ni ạsighe nyọdi aḍeenhaan ikumor awe phọ r’ạbunhon ạbukaaphom. Eḍighi mạar dị ọdi alhoghoma mọ ọloghoma ni nyọdi, pọ kedughanhaan ni nyọdi oru ẹnhon amem. Mem dị ịtuugha phọ rẹki kụ nạ ạmhiin mọ ọdi ọ́pham Bạịbul, pọ ịyal phọ anyinha etue ni eḍighinhom ọpo ạna, ḍeenhaan kẹn nyọdi ịpe yira rọdaphan ghan bọ ịtuugha phọ.
Ọnhuun omhiigh ịtuugha kẹloghonhaan ni ḍịghaagh ọpo nạ rạtughemhi bọ oḍuraan otumhan a Jehova (Mịin sịikpigh phọ 9-10)
MEM DỊ ỊTUUGHA Ạ BẠỊBUL PHỌ MEMHIIGH
11. Ika kụ ịdi yira koḍeenhaan mọ yira ọmaghamhi ni mạar mem ọpo yira rọtughemhi bọ Bạịbul phọ r’ạraraar dị ọdi ạmhoogh oḍighi?
11 Eeghe ịyaar kụ ịdi ẹwa mọ oseere olhoghi mem dị yira rọtughemhi oye Bạịbul? Ẹwa mọ mạghamhi mạar mem mọ ọdi r’ạraraar dị ọdi ạmhoogh oḍighi. Esi ọmaam, mem dị nạ aguan ọḅilhe oḅulha, tụugh ni mem mọ ọpo phọ kụ ạghi ghạlhamo awe ekpisi anyinha rọ́daphan ghan mem. Kẹnighe kẹn dị ịtuugha phọ kekper ẹḅel amem mọ. Abuniin ạbukaaphom dị rọtughemhi ghan ịbadi awe Bạịbul ọḅem mọ, okpere ghan ịtuugha phọ ghạlhamo oye phọ rạwa ni mọ ọtuugha ọghiom aghisigh. Ḅịlhe kẹn kạ́kaaph iboom. Meera mọ ọpo nạ rạtughemhi bọ kụ ạghaaph ịpe ịtughemhi phọ etir bọ nyọdi.—Prov. 10:19.
12. Eeghe kụ eḍighi ḍiigbu ayira k’emhiighom ịtuugha phọ?
12 K’emhiighom ịtuugha phọ, aḍiigbu ạna eḍighi ọlhoghonhaan oye phọ nạ rạtughemhi bọ ḍịghaagh oru olhegheri r’ọphomhoghian a Jehova ra Jizọs. Oḍighi ịduon phọ, ẹwa mọ oḍeenhaan oye phọ ịpe ạ Bạịbul phọ ạghaaph bọ kpạripe r’ịlo yira olhegheri. (Iiḍ. 10:25, 26) Otelhedom mọ ạ Pọl aḍighi ni ịphen phọ. Mem dị ọdi rạtughemhi we, ọdi agbon ghan ịtughemhi phọ a Jizọs, ọpo a Jehova arom bọ ọlhoghonhaan ayira ḍịghaagh olhegheri r’ọphomhoghian ọdi. (1 Kọr. 2:1, 2) Ạ Pọl ạghaaph ni aagholhomhi mọ ẹmhan mạar ọlhoghonhaan abumhoom ạbumatuan ọmhoogh ịma ạraaghara dị kotue ni ọtomaam gol, silva r’ọgiata. (1 Kọr. 3:11-15) Ạraaghara phọ ịphen phọ ẹḅaramaam omeeraam, ọsu olhoghi, ọroph ọnhaghanhan r’oghiilaan a Jehova. (Ps. 19:9, 10; Prov. 3:13-15; 1 Pit. 1:7) Tụughaany eten ịtughemhi phọ ạ Pọl esi ọlhoghonhaan ạḍighaagh bụphe nạ rạtughemhi bọ ọmhoogh omeeraam dị ạkpar r’asiya dị ẹkpulhan ra Jehova.—2 Kọr. 1:24.
13. Ika kụ ịdi nạ kaḍeenhaan ọkparam kụ ạḅilhe anaghanhan bụphe ọmhoogh bọ ḍịḅeraan ọtuugha ạ Bạịbul phọ? (2 Kọrint 10:4, 5) (Mịin kẹn afoto phọ.)
13 Dạphan eten ịtughemhi phọ a Jizọs esi oḍeenhaan ghan ọkparam r’ọnhaghanhan ghan ạbuphe yira rọtughemhi bọ. Kápuru ghan sipuru dị kesiphe oye phọ umugholoor. Kụ eḍighi mạar dị ẹmhoogh pạkiri dị ẹkparanhaan nyọdi pọ ipel ẹghi risigh kụ onyebel roten, ẹḅilhe eḅulha. Kpạripe r’ọkpaariom ọdi dị kameeraam igey phọ ọdi rạtuugha bọ, ngọ ghụn mem ọdi ạatughian ịlo ịpe ọdi mạtuugha bọ, pịdi igey phọ esi sịnhi ekpom ọdi. (Jọn 16:12; Kol. 2:6, 7) Ạ Bạịbul phọ aḍeenhaan ni mọ rẹkpar ghan ni dị awe kọbilhe iniin ạraraar dị bịdi omheeraam ghan. (Bạl 2 Kọrint 10:4, 5) Esi ịduon phọ, lọghonhaan ḍịghaagh ọpo nạ rạtughemhi bọ oḍuom olhoghi a Jehova, bịn ọdi kameeraam ni ịpe ọdi rạtuugha bọ.—Ps. 91:9.
Ngọ mem ọpo nạ rạtughemhi bọ Bạịbul phọ ọotughian ịlo ịpe ọdi rạtuugha bọ pịdi igey phọ esi sịnhi ekpom ọdi (Mịin ẹkpigh phọ 13)
MEM DỊ OMHOOM OYE ARU ỊTUUGHA
14. Ika kụ ịdi yira kọzoom bumhoom awe dị oru ịtuugha?
14 A Jehova rạwa mọ ọzoom bumhoom awe dị oru ịtuugha ịma eten etigheri ekpisi dị bịdi ọḅua kụ oru, dọl phọ ạbidi ọbobo emitenhom ạbidi. (Jems 2:1-4, 9) Esi ịduon phọ, ika kụ ịdi yira koḍeenhaan ẹphomhoghian bumhoom awe dị oru ịtuugha?
15-16. Ika kụ ịdi yira kọloghonhaan ḍịghaagh bumhoom awe dị oru ịtuugha olhoghoma mọ yira okuraam ni bịdi?
15 Abuniin awe rotu ghan ịtuugha ọmhiin aani ịyaar phọ yira roḍighi ghan bọ, kụ ạbunhon eeni oye kụ ạghaaph ịlo ịtuugha phọ ayira ạḅenhi kụ oru bọ. Esi ịduon phọ, kụúbenyenhom ghan ọghi ọḅaanhaan omhoom oye dị aru ịtuugha. Ḅạanhaan ni agey kụolo káḍighi ịdi umugholoor kạsiph nyọdi. Ịyal anyinha iḍighinom Bạịbul phọ ạna r’ạḍinya phọ kọtuugha bọ, ọbobo nạ atue ni ạngo nyọdi ọlo ọdi. Ọḅaram ịsien, ḍighi ịdi bịdi kọpoomhi loor. Oniin oye dị ạghi ịtuugha, ạḅenhi ni ọnyo umor phọ ạghi bọ ạmhạgh nyọdi mọ rẹeḅaghamhi ni nyọdi ịdipho iinmenhian phọ ọdi ị́nighe bọ ịdipho ạbueriphọ. Ọnyo umor phọ ạḅenhi ni nyọdi mọ abumor phọ oḍighi aani ni we bịn ịduon ọdi, káwe dị ọgbatanhaan, kụ ekpom ọdi ịpho ni. Ekureriom mọ, oye phọ aphoph ni ạghi ghisigh aḍiiny mụum, kụolo ówulha ni bịn ikpo ọnhu ọnyo umor phọ. Ịyaar dị ẹwa mọ ogonha loor pọ: Mem dị nạ rạḅaanhaan oye dị pụruku aru ịtuugha, ḍeenhaan ni ogbolhomhaam, kụolo kaápuru yogh sipuru dị ẹghigh mụdi nạ raḅiligha nyọdi.—1 Pit. 4:15.
16 Ẹnhon eten dị yira koḍeenhaan mọ yira okuraam ni bumhoom awe dị oru ịtuugha pọ oḍeenhaan mọ yira ọlogh ni eegu omeeraam mọ ạbidi esi ạraaghaaph, ọphanyanhaan phọ ayira ḅịlhe r’eten phọ yira rọpam bọ pạkiri ịtuugha phọ ayira. Kúḍighom ghan ikpo ọnhu dị kepin esi ạbidi ọbo keḍighi ghan bọ ịdi bịdi kótu mụn ẹnhon amem. (Tại 2:8; 3:2) Esi ọmaam, kụ́kaaph ịkaraph ịlo omheeraam mọ ạbidi. (2 Kọr. 6:3) Abumor dị rọngo ghan ọghaaph ọlhogh elhegh ịphen phọ. Ẹwa kẹn dị bịdi kọmaar ọgba oogholhomhi ikpo ọnhu dị abumhoom awe dị oru ịtuugha kọ́naghanhan.
17. Eeghe kụ eḍighi ḍiigbu ayira mem dị yira ọmhiin we dị ọmhoogh iiḅi arokpom?
17 Ẹkar kụ emoghi mọ oogboronhom oḍighi iphelhegbeel phọ tọrobo aḍio, rọghiom aghisigh ọwa awe dị ọmhoogh iiḅi arokpom. (Iiḍ. 13:48) Kụ mem dị yira ọmhiin bịdi, kúpiemhi mem ọḅenhi ạbidi ịlo ịtuugha ạ Bạịbul phọ r’ọmhagh aani ạbidi oru ịtuugha. Yira oḍighi ịduon phọ, pọ yira rọloghonhaan bịdi ḍịghaagh ọgbatan ẹḅel ẹda oḍigh aani ịsien eten phọ erorori bọ kẹngo ghuḍum k’agee-pọ.—Mạt. 7:14.
ẠḌUOR PHỌ 64 Sharing Joyfully in the Harvest
a ỊLO AFOTO: Ịyal abumor rọḅaanhaan ghan ọnyo ẹgham dị rábe ghan mụn dị ạrol ude rapooghian risigh otu ọdi; ịyal abumaranhi ọsighe ephurukpu ịkalha rọkaaphan ghan onhiin dị ạmhoogh ịbadi ạraraar oḍighi.