July

Mɛni ji “nibwɔ peemi”? Munyu nɛ Paulo kɛ tsu ní ɔ sisi tutuutu ji, “mi mi jɔmi nɛ a jeɔ kpo kɛ haa nihi nɛ a li mɛ.” Eko ɔ, jamɛ a munyu ɔ kaiɔ wɔ nɔ́ nɛ Abraham kɛ Lot pee ɔ. Abraham kɛ Lot je mi mi jɔmi kpo kɛ ha ni komɛ nɛ a ba slaa mɛ nɛ a li mɛ. Nyagbenyagbe ɔ, Abraham kɛ Lot ba yɔse kaa mamoo bɔfohi ji nimli ɔmɛ. (1 Mose 18:2-5; 19:1-3) Mɛni blɔ nɔ wɔ hu wa ma nyɛ maa gu kɛ pee nihi nibwɔ? Wa ma nyɛ ma tsɛ wa nyɛmimɛ kɛ ba wa we mi konɛ waa kɛ mɛ nɛ ye ní loo waa wo mɛ he wami. E ngɛ mi kaa eko ɔ, wa li wa kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ kɛ e yo ɔ saminya mohu lɛɛ, se ke a ba slaa wa asafo ɔ, wa ma nyɛ maa fɔ mɛ nine kɛ ba wa we mi. (3 Yoh. 5-8) E he hia we nɛ waa ngmɛ mɛ okplɔɔ ngua aloo wa puɛ sika fuu. Oti nɛ e sa kaa wa kɛ ma wa hɛ mi ji kaa wa maa wo wa nyɛmimɛ he wami, se pi nɛ wa ma ha nɛ a na kaa wa ngɛ ní. Nɛ e sɛ nɛ waa fɔ nine kɛ tsɛ nihi nɛ ke wa pee nɔ́ ko ha mɛ ɔ, mɛ hu a ma nyɛ maa pee nɔ́ ko kɛ to wɔ nane mi pɛ. (Luka 10:42; 14:12-14) Nɔ́ nɛ he hia wawɛɛ ji kaa ke wa be deka po ɔ, wa ko jɔɔ nihi nibwɔ peemi! w16.01 1:11, 12

Yehowa guɔ e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ maa nɔ mi kɛ haa Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kaa e hla mɛ kaa a maa ya hiɔwe. Ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ, mumi klɔuklɔu ɔ “maa nɔ mi” kɛ haa mɛ kaa hwɔɔ se ɔ, a maa hi hiɔwe kɛ ya neneene. (2 Kor. 1:21, 22; 5:5) Ke a pɔ Kristofo no ko nu ɔ, e ngɛ nɔ mi mami kaa e maa ya hiɔwe. Se ja e ye Yehowa anɔkuale kɛ ya si nyagbe loko e nine maa su e hiɔwo ɔ nɔ. Petro tsɔɔ nya kaa: ‘Lɔ ɔ he ɔ, nyɛmimɛ, nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ bɔ mɔde, konɛ nyɛɛ ma nɔ mi kaa niinɛ, nihi nɛ Mawu tsɛ, nɛ e hla ji nyɛ. Ke nyɛ pee jã a, nyɛ be si gbee ngɛ hemi kɛ yemi nɛ nyɛ ná a mi gblegbleegble. Kɛkɛ ɔ, Mawu ma ha nyɛ blɔ nɛ nyɛ maa sɛ wa Nyɔmtsɛ, kɛ wa kpɔlɔ Yesu Kristo matsɛ yemi ɔ mi.’ (2 Pet. 1:10, 11) E sa nɛ Kristofo no nɛ a pɔ lɛ nu ɔ nɛ ye anɔkuale kɛ ya si nyagbe. E ngɛ mi kaa a fɔ lɛ nine, aloo a tsɛ lɛ kɛ yaa hiɔwe mohu lɛɛ, se ke e yi Yehowa anɔkuale kɛ ya si nyagbe ɔ, e nine be e hiɔwo ɔ nɔ sue.​—Heb. 3:1; Kpoj. 2:10. w16.01 3:6, 7

E sɛ nɛ waa bu nɔ ko kaa e he hia pe nɔ tsuaa nɔ, ke jamɛatsɛ ɔ ji Kristo nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a ti nɔ ko po. Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami konɛ waa kase asafo mi nikɔtɔma amɛ a hemi kɛ yemi ɔ, se e de we wɔ kaa wa ma nyɛ maa hla adesa ko kaa wa hɛ mi nyɛɛlɔ. (Heb. 13:7) E ji anɔkuale kaa Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa wo ni komɛ a “hɛ mi nyami totoe enyɔ.” Se nɔ́ he je nɛ e de jã ji kaa “a tsuɔ ní wawɛɛ” nɛ a “tsɔɔ ní hulɔ,” se pi nu nɛ a pɔ mɛ ɔ he je. (1 Tim. 5:17) Ke wa jeɔ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a yi tsɔ, nɛ wa naa mɛ kaa a he hia pe ni kpahi ɔ, e ma nyɛ ma gba a nya wawɛɛ. Nɔ́ nɛ pa hí pe kulaa ji kaa lɔ ɔ ma ha nɛ a wo a he nɔ. (Rom. 12:3) Wa sume nɛ wa ti nɔ ko nɛ pee nɔ́ ko nɛ maa tɔtɔ Kristo nyɛmimɛ nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a ti nɔ ko nane!​—Luka 17:2. w16.01 4:9

Wa ma nyɛ maa ngɔ huɛ bɔmi gbagbanii kɛ to june ko nɛ he jua wa he. Huɛ bɔmi gbagbanii be kaa zu buɛ nɛ he jua wa nɛ a kɛ dlaa we mi kɛkɛ. E ngɛ kaa mɔmɔ ko nɛ ngɛ fɛu nɛ e he hia nɛ a pue nɔ nyu nɛ a hyɛ nɔ konɛ e wa. Abraham bu huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ kaa nɔ́ ko nɛ he jua wa, nɛ e ha we nɛ nɔ́ ko nɛ puɛ e kɛ lɛ a kpɛti. Mɛni e pee kɛ tsɔɔ jã? Abraham ya nɔ nɛ e ye Mawu gbeye wawɛɛ nɛ e bu lɛ tue. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ e kɛ e weku ɔ kɛ e tsɔli ɔmɛ hia blɔ kɛ ho Kanaan ya a, e ya nɔ nɛ e ha nɛ Yehowa kudɔ lɛ ngɛ yi mi kpɔhi tsuo nɛ e mwɔ ɔ mi, ngua jio, nyafii jio. Benɛ Abraham ye jeha 99 nɛ e piɛ jeha kake loko a ma fɔ Isak ɔ, Yehowa de lɛ ke e po nyumuhi tsuo nɛ a ngɛ e we ɔ mi ɔ. Anɛ Abraham juɛmi pee lɛ enyɔɔnyɔ ngɛ Yehowa he, aloo e hla nɔ́ ko kɛ je e nya lo? Dɛbi, e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ nɛ e pee nɔ́ nɛ e de lɛ ɔ “jamɛ a ligbi ɔ nɔuu.”​—1 Mose 17:10-14, 23. w16.02 1:9, 10

Jokuɛ po ma nyɛ maa le nɔ́ nɛ da, nɛ e ma nyɛ maa jɔɔ e he nɔ kɛ ha e Bɔlɔ ɔ. Ke jã a, lɛɛ baptisimi he hia, nɛ e da blɔ kaa jokuɛ ko nɛ e kɛ e ní peepee tsɔɔ kaa e wa ngɛ mumi mi ɔ, maa jɔɔ e he nɔ ha Yehowa. (Abɛ 20:7) Ke a ke nɔ ko wa ngɛ mumi mi ɔ, kɛ lɔ ɔ tsɔɔ kɛɛ? Pi be tsuaa be nɛ jeha nɛ nɔ ko ye, loo bɔ nɛ e nɔmlɔ tso ngɛ ha a nɛ tsɔɔ kaa e wa ngɛ mumi mi. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa nihi nɛ a wa ngɛ mumi mi ɔ, a “tsɔse a juɛmi” nɛ a le slɔɔto nɛ ngɛ kpakpa kɛ yayami a kpɛti. (Heb. 5:14) Nɔ nɛ wa ngɛ mumi mi ɔ le nɔ́ nɛ da, nɛ e jeɔ e tsui mi nɛ e mwɔɔ e yi mi kpɔ kaa e maa pee nɔ́ nɛ da. Enɛ ɔ he ɔ, nihi be nyɛe maa nyɛ e nɔ kaa e pee nɔ́ yayami ko. Jehanɛ hu ɔ, e hyɛ we blɔ kaa nɔ ko nɛ tsɔɔ lɛ kaa e pee nɔ́ nɛ da. Ke a baptisi jokuɛ ko ɔ, a hyɛɔ blɔ kaa ke e ya je he ko nɛ e fɔli loo nɔkɔtɔma ko be lejɛ ɔ, e maa pee nɔ́ nɛ da.​—Filip. 2:12. w16.03 1:4, 5

Eko ɔ, Yonatan nya kpɛ e he ngɛ kã nɛ niheyo David pee ɔ he je. David gbe Goliat nɛ e ngɔ “Filisti no ɔ yi tɔ ɔ” kɛ ya ha Yonatan tsɛ nɛ ji Matsɛ Saul, Israel matsɛ ɔ. (1 Sam. 17:57) Yonatan yi mi pee we lɛ enyɔɔnyɔ kaa Mawu kɛ David ngɛ, nɛ kɛ je lɔ ɔ se ɔ, Yonatan kɛ David ba pee huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ a kpɛti. Mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo a kã a he kita kaa a maa ye a sibi anɔkuale be fɛɛ be. (1 Sam. 18:1-3) Yonatan ye David anɔkuale e wami be tsuo. Yehowa hlɛ Yonatan kaa e ye matsɛ ngɛ Matsɛ Saul se, mohu ɔ, e hla David. Se ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, Yonatan ya nɔ nɛ e ye David anɔkuale. Nɛ benɛ Saul ngɛ hlae nɛ e gbe David ɔ, Yonatan hao ngɛ e huɛ ɔ he je. Yonatan le kaa David ngɛ Horesh nga a nɔ, enɛ ɔ he ɔ, e ya lejɛ ɔ nɛ e ya wo lɛ he wami kaa e ya nɔ nɛ e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. Yonatan de David munyu nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ.​—1 Sam. 23:16. w16.02 3:1, 2

Kɛ je benɛ a bɔ je ɔ tɔɔ ɔ, kake peemi ji su nɛ a naa ngɛ Yehowa ní tsumi mi. Kake peemi ngɛ Yehowa kɛ Yesu a kpɛti. Yehowa bɔ Yesu loko e bɔ níhi tsuo. Lɔ ɔ se ɔ, Yesu piɛɛ e he “kaa ga ní tsulɔ kpanaa” kɛ bɔ nɔ́ tsuaa nɔ́. (Abɛ 8:30) Yehowa sɔmɔli hu kɛ kake peemi tsu ní tsumi nɛ a kɛ wo a dɛ ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Noa kɛ e weku ɔ pee kake kɛ kpɛ daka. Pee se ɔ, Israel bi ɔmɛ hu pee kake kɛ ma bo tsu ɔ, nɛ ke e su be nɛ a maa hia kɛ ho he kpa ya a, a peeɔ kake kɛ gbɛɔ nɛ a ya maa ngɛ lejɛ ɔ ekohu. A peeɔ kake kɛ fiaa sakuhi nɛ a laa la ngɔngɔɛhi kɛ jeɔ Yehowa yi ngɛ sɔlemi we ɔ. Yehowa sɔmɔli nyɛ nɛ a pee enɛ ɔ tsuo, ejakaa kake peemi ngɛ a kpɛti. (1 Mose 6:14-16, 22; 4 Mose 4:4-32; 1 Kron. 25:1-8) Kake peemi ngɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ hu a kpɛti. Bɔfo Paulo tsɔɔ kaa e slo a ti nɔ tsuaa nɔ nyɛmi kɛ e ní tsumi mohu lɛɛ, se a peeɔ kake. A nyɛɛ a Hɛ Mi Nyɛɛlɔ nɛ ji Yesu Kristo se. Paulo ngɔ mɛ kɛ to nɔmlɔ tso kake kɛ e he ní slɔɔtohi nɛ a peeɔ kake kɛ tsuɔ ní ɔ he.​—1 Kor. 12:4-6, 12. w16.03 3:1, 2

Blema a, e sa nɛ nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ a mi ɔ nɛ a ba Israel konɛ a ba sɔmɔ Yehowa. (1 Ma. 8:41-43) Se pee se ɔ, Yesu kɛ fami nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ ha. Yesu de e kaseli ɔmɛ ke a “ya” nɔ tsuaa nɔ ngɔ. Ngɛ Pentekoste ligbi ɔ nɔ ngɛ jeha 33 ɔ mi ɔ, Yehowa ha nɛ a le kaa e suɔ kaa a fiɛɛ sane kpakpa a kɛ kpa je ɔ mi tsuo. Jamɛ a ligbi ɔ, a kɛ mumi klɔuklɔu ɔ pɔ nihi maa pee 120 nɛ a ngɛ asafo ehe ɔ mi ɔ nu, nɛ a bɔni gbi slɔɔtoslɔɔtohi tumi. A fiɛɛ ha Yuda bi kɛ ma jeli nɛ a tsake kɛ ba Yuda jami ɔ mi ɔ tsuo. (Níts. 2:4-11) Lɔ ɔ se ɔ, a bli a fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi kɛ ho Samaria bi ɔmɛ a ngɔ ya. Jehanɛ ɔ, ngɛ jeha 36 ɔ mi ɔ, a bli fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi kɛ ho Ma Jeli nɛ a pui mɛ ɔ po a ngɔ ya. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ Kristofohi nɛ a ya fiɛɛ ha nihi tsuo ngɛ je ɔ mi! w16.03 4:12

Kɛ je blema tɔɔ nɛ Mawu we bi le kaa ke a tsɔse nihi nɛ a le nɔ́ ko peemi saminya a, e yeɔ bua wawɛɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ tu Abram tsɔli ɔmɛ a he munyu kaa a ji nihi nɛ a “le ta hwumi,” enɛ ɔ he ɔ, a nyɛ nɛ a hwu ta kɛ kpɔ̃ Lot. (1 Mose 14:14-16) Lali nɛ a hi si ngɛ Matsɛ David be ɔ mi ɔ laa kɛ jeɔ Yehowa yi, ejakaa a ‘le lami saminya.’ (1 Kron. 25:7) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a tsɔse nimli nɛ ɔmɛ, lɔ ɔ he je nɛ a le a ní tsumi ɔmɛ tsumi saminya a nɛ. Mwɔnɛ ɔ, e sa nɛ waa hwu kɛ si Satan kɛ e je ɔ. (Efe. 6:11-13) Jehanɛ se hu ɔ, wa bɔɔ mɔde wawɛɛ kɛ jeɔ Yehowa yi kɛ gu e biɛ ɔ he munyu nɛ wa tuɔ kɛ tsɔɔ nihi ɔ nɔ. (Heb. 13:15, 16) Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ Mawu sɔmɔli nɛ a hi si blema a blɔ fa mi ɔ, wɔ hu ja a tsɔse wɔ loko wa ma nyɛ maa ye manye. Yehowa kɛ ní tsumi wo asafo mi nikɔtɔma amɛ a dɛ konɛ a tsɔse nyɛmimɛ nyumuhi. Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko ma tsɔse nyɛminyumu ko ɔ, eko ɔ, e he maa hia nɛ e kɛ lɛ nɛ susu Baiblo sisi tomi mlaa komɛ a he kɛ dla lɛ loko e tsɔɔ lɛ ní hehi. Enɛ ɔ ma ha nɛ ní kaselɔ ɔ ma nyɛ maa ngɔ nɔ́ nɛ a ngɛ lɛ tsɔɔe ɔ kɛ tsu ní.​—1 Tim. 4:6. w15 4/15 2:1, 2

Enɛ ɔ tsɔɔ we kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ ma gbo ɔ, Abosiami nitsɛ nɛ gbe lɛ. Ke jã a, lɛɛ mɛni lɔ ɔ tsɔɔ mɔ? Kekleekle ɔ, Satan suhi nɛ ji ninyɛ kɛ yi wu tso ní peepeehi hyi je ɔ tɔ. Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, akɛnɛ Hawa he Satan lakpa munyu ɔ ye, nɛ Adam hu gbo Mawu tue he je ɔ, adesahi tsuo ba plɛ yayami peeli nɛ a gboɔ. (Rom. 5:12) Satan ji “nɔmlɔ gbelɔ” kaa bɔ nɛ Yesu tu e he munyu ɔ. (Yoh. 8:44) E ji he nyɛlɔ nɛ ngɛ he wami nitsɛnitsɛ! Ke wa teɔ si kɛ woɔ Satan ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa teɔ si kɛ woɔ nihi tsuo nɛ a fĩ e se nɛ a tsɔ Mawu nɔ yemi ɔ hɛ mi atua a. Nihi nɛ a piɛɛ jamɛatsɛmɛ ɔmɛ a he ji bɔfohi fuu nɛ a tsɔ Mawu hɛ mi atua nɛ a tsɛɛ mɛ ke daimoniohi ɔ. (Kpoj. 12:3, 4) Behi fuu ɔ, a tsɔɔ kaa a ngɛ he wami kulaa pe adesahi, nɛ a kɛ haomi nguanguahi baa adesahi a nɔ. (Mat. 8:28-32; Mar. 5:1-5) O hɛ nɛ ko je nɔ kɔkɔɔkɔ kaa daimonio ɔmɛ kɛ a nyatsɛ ɔ ngɛ he wami. (Mat. 9:34) Ke Yehowa yi bua wɔ ɔ, wa be nyɛe maa ye Satan nɔ kunimi kɔkɔɔkɔ. w15 5/15 1:6, 7

Ke o ya je si himi ko mi nɛ lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ o ngɔ o he kɛ wo ajuama bɔmi mi ɔ, mɛni o ma nyɛ maa pee? Moo kplɛɛ nɔ kaa o ngɛ gbɔjɔmi. (Rom. 7:22, 23) Moo sɔle ha Mawu konɛ e wo mo kã. (Filip. 4:6, 7, 13) Koo ngɔ o he kɛ wo níhi nɛ ma ha nɛ o maa bɔ ajuama a mi. (Abɛ 22:3) Nɛ ke o kɛ ka ko kpe ɔ, moo tu nya fo amlɔ nɔuu. (1 Mose 39:12) Yesu pee nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ se be kɛ ha wɔ. E ha we nɛ Satan nɛ ngɔ e si womi ɔmɛ kɛ sisi lɛ. E susuu we jamɛ a ní ɔmɛ a he po. Mohu ɔ, e de Satan amlɔ nɔuu ke: “Ngmami ɔ ke.” (Mat. 4:4-10) Yesu le Mawu Munyu ɔ mi, enɛ ɔ he ɔ, benɛ Satan bɔ mɔde kaa e maa ka lɛ ɔ, e nyɛ nɛ e tsɛ ngmamihi a se amlɔ nɔuu. Loko wa maa ye Satan nɔ kunimi ɔ, e sɛ nɛ waa ngmɛ blɔ nɛ nɔ́ ko nɛ ka wɔ nɛ waa kɛ wa he nɛ wo ajuama bɔmi mi. w15 5/15 2:15, 16

Yehowa juɛmi mi kuɔ wawɛɛ, nɛ e nyɛɔ leɔ níhi nɛ maa ba hwɔɔ se. E ngɛ mi kaa wa li níhi nɛ maa ba hwɔɔ se mohu lɛɛ, se wɔ hu wa ma nyɛ maa pee wa he nihi nɛ a ngɛ juɛmi. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Loko wa maa mwɔ wa yi mi kpɔ ngɛ nɔ́ ko he ɔ, wa ma nyɛ ma susu bɔ nɛ eko ɔ, e maa sa wɔ aloo ni kpahi a he ha a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o kɛ nɔ ko ngɛ nyɛɛe nɛ nyɛ maa sɛ gba si himi mi ɔ, e sa nɛ nyɛɛ ye nyɛ he nɔ ngɛ bɔmi nami akɔnɔ blɔ fa mi. Enɛ ɔ he ɔ, koo pe nɔ́ ko nɛ ma puɛ huɛ bɔmi nɛ se be nɛ ngɛ o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti ɔ! Mohu ɔ, moo pee o he nɔ nɛ ngɛ juɛmi konɛ o yu o he ngɛ oslaahi a he. O kɛ Yehowa ga womi nɛ juɛmi ngɛ mi nɛ ɔ nɛ tsu ní: “Nɔmlɔ nɛ le nɔ́ ɔ, ke e na haomi nɛ ma a, e tuu nya fo, nɛ e ya laa e he. Nɔ nɛ be juɛmi ɔ, lɛɛ e kɛ e he ya woɔ haomi mi, nɛ e naa nɔ́.”​—Abɛ 22:3. w15 5/15 4:10, 11

Mo kai nɔ́ nɛ ba Matsɛ David nɔ ɔ. Ligbi ko ɔ, ‘e ngɛ e tsu ɔ yi mi nɛ e na yo ko nɛ ngɛ due.’ (2 Sam. 11:2) E ngɛ mi kaa nɔ ko yo ji yo ɔ mohu, se e ná yo ɔ he akɔnɔ nɛ e kɛ lɛ ná bɔmi. Ke wa suɔ nɛ wa je wa juɛmi ngɛ susumi yayahi a nɔ ɔ, e he hia nɛ waa kase Hiob. E de ke: “I ka kita kaa i kɛ akɔnɔ hɛngmɛ be zangmayo ko hyɛe gblegbleegble.” (Hiob 31:1, 7, 9) Kaa bɔ nɛ Hiob pee ɔ, wɔ hu wa ma nyɛ maa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa waa kɛ akɔnɔ hɛngmɛ be nihi hyɛe. Nɛ ke wa na bɔmi nami he foni ko ngɛ kɔmpiuta, níhi a jua tsɛmi níhi a nɔ, womi tɛtlɛɛ, aloo nɔ́ kpa ko nɔ ɔ, e sa nɛ wa je wa hɛngmɛ amlɔ nɔuu. E he hia nɛ o bɔ mɔde wawɛɛ konɛ o yu o he ngɛ akɔnɔ yayahi a he. Ke o na kaa e he hia nɛ o pee tsakemi ɔ, moo pee jã amlɔ nɔuu! Ke o buɔ Yehowa munyu tue ɔ, o ma nyɛ maa yu o he ngɛ akɔnɔ yaya he, nɛ o maa hɛɛ he tsɔmi mi.​—Yak. 1:21-25. w15 6/15 3:12-14

Munyu nɛ ngɛ sɔlemi he nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi kaa “o kɛ wɔ kó ya ka mi” ɔ, kaiɔ wɔ nɔ́ nɛ ba Yesu nɔ benɛ a baptisi lɛ be bɔɔ se ɔ. Mawu mumi ɔ ngɔ Yesu kɛ ho nga a nɔ ya “konɛ Abosiami ya ka lɛ.” (Mat. 4:1) Mɛni he je nɛ Yehowa ngmɛ blɔ nɛ e ba jã a? Benɛ Adam kɛ Hawa tsɔ atua kɛ si Yehowa nɔ yemi ɔ, Yehowa tsɔ Yesu kɛ ba zugba a nɔ konɛ e ba tsu sane ko he ní. Atua nɛ a tsɔ ɔ tle sane bimi komɛ si, nɛ e ma he be loko nihi maa na nya. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ Yehowa bɔɛ adesa nɛ hi lo? Ke adesa ko ye mluku nɛ “nɔ yayami ɔ” ka lɛ ɔ, anɛ e ma nyɛ maa ya nɔ maa ye Yehowa anɔkuale lo? Nɛ ke adesahi ye mɛ nitsɛmɛ a nɔ ɔ, anɛ níhi a mi maa hi ha mɛ lo? (1 Mose 3:4, 5) E ngɛ mi kaa e ma he be loko nihi maa na sane bimi nɛ ɔmɛ a nya mohu lɛɛ, se lɔ ɔ ma ha nɛ nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ ɔ maa na kaa Yehowa nɔ yemi ɔ hi kɛ pi si. w15 6/15 5:12

Kɛ haomi ngua a ma plɛ kɛ je sisi ha kɛɛ? E maa je sisi kɛ lakpa jamihi a hɛ mi kpatami. Ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, a tsɛɛ lakpa jami ke, “Babilon Kpetekpleenyɛ, ajuamahi a nyɛ.” (Kpoj. 17:5-7) Mɛni he je nɛ a tsɛɛ lakpa jami ke yo ajuama a? Ejakaa lakpa jami nya dali yi Mawu anɔkuale. Ngɛ be mi nɛ e sa kaa a fĩ Yesu kɛ e Matsɛ Yemi ɔ se ɔ, a ya fĩ adesahi a nɔ yemihi mohu a se, nɛ a kɛ Baiblo ɔ mi tsɔɔmihi tsu we ní, ejakaa a suɔ nɛ a ná nihi fuu a nɔ he wami. A jami ɔ he tsɔ we kaa bɔ nɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a jami ɔ he tsɔ ɔ. (2 Kor. 11:2; Yak. 1:27; Kpoj. 14:4) Se mɛnɔ ma kpata Babilon Kpetekpleenyɛ ɔ hɛ mi? Yehowa ma ha nɛ “lohwe awi yelɔ tsutsuu” ɔ e “koli nyɔngma” amɛ ma tsu Yehowa ‘yi mi tomi ɔ he ní’ ha lɛ. “Lohwe awi yelɔ tsutsuu” ɔ daa si ha Je Ma Amɛ A Kake Peemi Kuu ɔ, nɛ “koli nyɔngma” a hu daa si kɛ ha ma kudɔmi he wamihi tsuo nɛ a fĩ e se ɔ.​—Kpoj. 17:3, 16-18. w15 7/15 2:3, 4

Kɛ a ma tsu sane nɛ te si nɛ ɔ he ní ha kɛɛ? Paulo wo mɛ ga ke: “Nyɛmimɛ, i ngɛ nyɛ pɛɛ kpae ngɛ Nyɔmtsɛ Yesu Kristo biɛ mi kaa nyɛ tsuo nyɛ nya nɛ pee kake, nɛ mi gbami kó ba nyɛ kpɛti. Nyɛ yi mi, kɛ nyɛ juɛmi nɛ pee kake.” (1 Kor. 1:10, 11, 13) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, e sɛ nɛ mi gbami ko kulaa nɛ hi asafo ɔ mi. (Rom. 16:17, 18) Paulo kai Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kaa a ma ngɛ hiɔwe, enɛ ɔ he ɔ, e sɛ kaa a susu ‘zugba a nɔ níhi’ a he. (Filip. 3:17-20) Nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ daa si ngɛ Mawu kɛ Kristo a nane mi. Ke ma nane mi dalɔ ko ngɛ ma se ma ko nɔ ɔ, e kɛ e he wui jamɛ a ma a mi ma kudɔmi sanehi a mi. Jã kɛ̃ nɛ e sɛ kaa nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ nɛ a kɛ a he nɛ wo ma kudɔmi sanehi a mi ngɛ je ɔ mi. (2 Kor. 5:20) Nihi nɛ a hɛ nɔ kami ji kaa a maa hi si ngɛ zugba a nɔ kɛ ya neneene ɔ fĩɔ Matsɛ Yemi ɔ se, nɛ a kɛ a he wui kunɔ kɛ pɛhi nɛ yaa nɔ ngɛ je ɔ mi ɔ mi. w15 7/15 3:9, 10

Ke o susu ngmami nɛ ɔ he saminya a, e maa ye bua mo nɛ o maa na kaa Yehowa suɔ mo saminya, nɛ e susuɔ o he wawɛɛ. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa susuɔ wa he wawɛɛ nitsɛ. (1 Pet. 5:6, 7) E sa nɛ waa na Baiblo ɔ kaa nɔ́ ko nɛ se nami ngɛ he wawɛɛ nitsɛ. Mɛni he je? Ejakaa Yehowa guɔ Baiblo ɔ nɔ nɛ e kɛ wɔ tuɔ munyu. Ke fɔlɔ ko kɛ e bi sɛɛɔ ní faa a, suɔmi kɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ a ngɛ ha a sibi ɔ mi waa. Yehowa ji wa Tsɛ, nɛ e suɔ wɔ. Nɛ e ngɛ mi kaa wa nɛ lɛ hyɛ nɛ wa nui e gbi hu hyɛ mohu lɛɛ, se e ngɛ kaa nɔ́ nɛ e guɔ Baiblo ɔ nɔ nɛ e kɛ wɔ tuɔ munyu tɛ̃ɛ. E sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa bu lɛ tue! (Yes. 30:20, 21) Ke wa kaneɔ Mawu Munyu ɔ, wa leɔ Yehowa, nɛ wa náa hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ e mi, ejakaa lɛ nɛ e kudɔɔ wɔ, nɛ e buɔ wa he.​—La 19:7-11; Abɛ 1:33. w15 8/15 1:6, 7

E ngɛ mi kaa wa ngɛ Paradeiso ɔ blɔ hyɛe mohu lɛɛ, se nɔ́ nɛ ma ha wɔ bua jɔmi pe kulaa ji Yehowa sɔmɔmi. Hyɛ bɔ nɛ wa si himi maa pee bua jɔmi ha ke nihi fuu naa Yehowa biɛ ɔ kaa e ngɛ klɔuklɔu, nɛ a kplɛɛ nɔ kaa Yehowa ji a Nɔ Yelɔ. (Mat. 6:9, 10) Wa bua maa jɔ kaa nihi nɛ a ye mluku ma hyi zugba a nɔ kaa bɔ nɛ Mawu to e yi mi ɔ. Mo susu he nɛ o hyɛ, bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, wa maa ye mluku, nɛ ke e ba jã a, e be yee ha wɔ kaa wa ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi maa wa! (La 73:28) Wa ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa maa pee nyakpɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo, ejakaa ‘Mawu nyɛɔ peeɔ nɔ́ tsuaa nɔ́.’ (Mat. 19:25, 26) Ke wa suɔ nɛ waa hi je ehe ɔ mi ɔ, e sa nɛ waa ‘pɛtɛ neneene wami ɔ he wawɛɛ’ amlɔ nɛ ɔ. (1 Tim. 6:19) Wa le kaa e be kɛe kulaa nɛ nyagbe ɔ maa ba, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa kɛ wa je mi bami nɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ blɔ hyɛe kaa nyagbe ɔ maa ba be fɛɛ be. E he hia nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ konɛ wa dla wa he kɛ to amlɔ nɛ ɔ kɛ ha je ehe ɔ mi himi. w15 8/15 3:2, 3

Níhi fuu nɛ wa naa ngɛ tiivi kɛ Intanɛti ɔ nɔ, kɛ níhi nɛ wa naa ngɛ womihi a mi mwɔnɛ ɔ, ma nyɛ ma puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ. A pee we jamɛ a ní ɔmɛ kɛ yi mi tomi kaa e ye bua Kristofohi konɛ a ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa kɛ e si womi ɔmɛ a mi. Mohu ɔ, jamɛ a ni ɔmɛ woɔ nihi he wami konɛ a kɛ a hɛ nɛ fɔ Satan je yaya nɛ ɔ nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e he hia nɛ waa hyɛ wa he nɛ hi saminya konɛ wa ko hyɛ, aloo wa ko kane níhi nɛ ma ha nɛ wa ya di “je nɛ ɔ mi akɔnɔ níhi” a se, nɛ e sɛ kaa waa bu jamɛ a ní ɔmɛ tue hulɔ. (Tito 2:12) Yehowa asafo ɔ pee we e ní kaa bɔ nɛ Satan je ɔ peeɔ e ní ɔ. Yehowa asafo ɔ lɛɛ e yeɔ bua wɔ konɛ waa pee níhi nɛ ma ha wa ma ná neneene wami. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa ngɛ womi tɛtlɛɛhi, womiyohi, womihi, videohi, kɛ Intanɛti ní tsumi he nɛ yeɔ bua wɔ konɛ wa sɔmɔ Mawu daa. Jehanɛ se hu ɔ, Yehowa asafo ɔ toɔ blɔ nya konɛ waa kpe daa ngɛ asafohi nɛ hiɛ pe 110,000 mi ngɛ je kɛ wɛ. Níhi nɛ wa kaseɔ ngɛ Baiblo ɔ mi ngɛ asafo mi kpehi kɛ he nya buami nguahi a sisi ɔ haa nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa kɛ e si womi ɔmɛ a mi ɔ mi waa.​—Heb. 10:24, 25. w15 8/15 4:9, 11

Yehowa sɔmɔli suɔ kaa a he nile ɔ nɛ tsu ní saminya, ejakaa lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ kake peemi nɛ hi asafo ɔ mi. Wa suɔ nɛ wa he nile ɔ nɛ kai wɔ Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ kɔɔ kpakpa kɛ yayami kɛ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ he. Se loko wa ma nyɛ ma tsɔse wa he nile ɔ, e sa nɛ waa pee babauu pe Baiblo ɔ nɛ wa maa kase kɛkɛ. E sa nɛ waa suɔ Mawu mlaa amɛ, nɛ wa ná hemi kɛ yemi kaa ke waa kɛ tsu ní ɔ, e maa hi ha wɔ. Paulo ngma ke: “Nɔ́ nɛ i ngɛ mo fae ke o pee nɛ ɔ ma ha nɛ waa suɔ wa sibi kɛ tsui nɛ mi tsɔ; wa he nile be wɔ fɔ bue.” (1 Tim. 1:5) Ke wa tsɔseɔ wa he nile ɔ, nɛ wa buɔ nɔ́ nɛ e deɔ wɔ ɔ tue ɔ, suɔmi nɛ wa ngɛ ha Yehowa kɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ mi maa wa. Bɔ nɛ waa kɛ wa he nile ma tsu ní ha a maa tsɔɔ kaa huɛ bɔmi gbagbanii ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti, nɛ wa suɔ kaa wa maa sa e hɛ mi. Bɔ nɛ waa kɛ wa he nile tsuɔ ní ha a hu tsɔɔ nɔmlɔ tutuutu nɛ wa ji. w15 9/15 2:2, 3

Yehowa lɛ bɔ adesahi tsuo. (La 100:3-5) Enɛ ɔ he je nɛ Baiblo ɔ tsɛ Adam ke “Mawu bi” ɔ nɛ. (Luka 3:38) Yesu hu tsɔɔ wɔ kaa e sa nɛ wa tsɛ Yehowa ke, “wa Tsɛ nɛ ngɛ hiɔwe.” (Mat. 6:9) Lɔ ɔ he ɔ, Yehowa ji wa Tsɛ, nɛ e suɔ wɔ kaa bɔ nɛ tsɛ kpakpa suɔ e bimɛ ɔ. Ni komɛ ngɛ nɛ a tsɛmɛ pee mɛ yi wu tso níhi ngɛ a jokuɛ mi. Enɛ ɔ he ɔ, ke a kai jamɛ a ní ɔmɛ ɔ, e yee ha mɛ kaa a maa kplɛɛ nɔ kaa bitsɛ ko ngɛ nɛ e ngɛ suɔmi. Yehowa be e bimɛ jã pee gblegbleegble. Tsɛ ko be nɛ e kɛ lɛ sɔ. (La 27:10) E suɔ wɔ wawɛɛ, nɛ e peeɔ níhi fuu ha wɔ kɛ tsɔɔ kaa e susuɔ wa he. Ke wa yɔse kaa Yehowa suɔ wɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wɔ hu wa maa suɔ lɛ wawɛɛ nitsɛ.​—Yak. 4:8. w15 9/15 4:3, 4

Akɛnɛ wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Mawu mi nɛ wa suɔ lɛ he je ɔ, be fɛɛ be ɔ, wa biɔ lɛ yemi kɛ buami, nɛ wa bɔɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa hlaa e susumi ngɛ sanehi a he loko wa mwɔɔ wa yi mi kpɔ. Ngɛ Samuel be ɔ mi ɔ, Israel bi ɔmɛ kɛ Filisti bi ɔmɛ hwu ta, nɛ Filisti bi ɔmɛ ye a nɔ kunimi. Ngɛ be mi nɛ e sa kaa a bi Yehowa nɔ́ nɛ e he hia kaa a pee ɔ, a pee we jã, mohu ɔ, a de ke: ‘Nyɛ ha wa ya ngɔ Yehowa somi daka a ngɛ Shilo kɛ ba konɛ Yehowa ba hi wa ngɔ, nɛ e ba kpɔ̃ wɔ kɛ je wa he nyɛli ɔmɛ a dɛ mi.’ Mɛni je yi mi kpɔ nɛ ɔ nɛ a mwɔ ɔ mi kɛ ba? “A gbe nihi babauu nitsɛ, nɛ Israel ta buli akpe nyingmi etɛ sɔuu gbo. A kpɔ̃ Mawu somi daka a.” (1 Sam. 4:2-4, 10, 11) Israel bi ɔmɛ susu kaa Somi Daka a kɛkɛ nɛ a maa ngɔ kɛ ho ta a ya a, ma ha Yehowa maa ye bua mɛ nɛ e maa bu a he. A bi we yemi kɛ buami kɛ ji Yehowa ngɔ, nɛ a bɔɛ mɔde kaa a maa le e susumi hulɔ. Mohu ɔ, a pee nɔ́ nɛ mɛɛ a susu kaa e da, nɛ a na e mi nɔ́ wawɛɛ nitsɛ.​—Abɛ 14:12. w15 9/15 5:16, 17

E sɛ nɛ o bua nɛ jɔ níhi nɛ o kase loko a baptisi mo ɔ pɛ he. (Heb. 6:1, 2) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o kaseɔ Baiblo gbamihi nɛ a ba mi momo ɔmɛ a he ní ɔ, lɔ ɔ maa ye bua mo nɛ o hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa daa. Mawu Munyu ɔ hu ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o hyɛ ke ji o hemi kɛ yemi ɔ mi wa aloo e mi wɛ. (Yak. 1:25; 2:24, 26) Bɔfo Paulo tsɔɔ kaa Kristofohi ma nyɛ maa ‘ngɔ hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ɔ kɛ wo a sibi he wami.’ (Rom. 1:12) Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ? Ke waa kɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi bɔɔ ɔ, wa ma nyɛ maa wo wa sibi a hemi kɛ yemi mi he wami. Enɛ ɔ he hia wawɛɛ, titli ɔ, ke waa kɛ nihi nɛ a hemi kɛ yemi ɔ ye bua mɛ nɛ a da ‘kahi’ a nya a bɔɔ. (Yak. 1:3) Ke waa kɛ huɛmɛ yayahi bɔ ɔ, a ma puɛ wa hemi kɛ yemi ɔ, se huɛmɛ kpakpahi lɛɛ a haa wa hemi kɛ yemi ɔ mi waa. (1 Kor. 15:33) Enɛ ɔ he je nɛ a woɔ wɔ ga kaa waa ya asafo mi kpehi daa a nɛ. Lejɛ ɔ nɛ wa ma nyɛ maa yaa nɔ maa “wo wa sibi he wami” ngɛ.​—Heb. 10:24, 25. w15 10/15 2:2, 8, 9

Ke o ngɛ o he dlae nɛ o kɛ nɔ ko ma ya kase Baiblo ɔ, e he hia nɛ o pue o yi mi tɛ. Mo susu Baiblo kaselɔ ɔ he, nɛ o bɔ mɔde kaa o maa na sane bimi loo nɔ́ hetomi nɔ́ ko nɛ ke o kɛ tsu ní ɔ, e maa ye bua lɛ nɛ e ya e hɛ mi. Ke o guu blɔ kaa kikɛ ɔ nɔ kɛ dlaa o he kɛ haa Baiblo mi ní kasemi peemi ɔ, mo nitsɛ o hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa, nɛ o kɛ gɛjɛmi ma nyɛ maa tsɔɔ nihi Baiblo ɔ mi. Ke o pueɔ o yi mi tɛ loko o yaa fiɛɛmi ɔ, o ma ná he se. (Ezra 7:10) O ma nyɛ maa kane yi ko ngɛ Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi ɔ mi konɛ lɔ ɔ nɛ ye bua mo nɛ o kɛ kã nɛ tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ. Jehanɛ se hu ɔ, o ma nyɛ ma pue o yi mi tɛ ngɛ Baiblo ngmamihi nɛ o pee o juɛmi kaa o kɛ ma tsu ní jamɛ a ligbi ɔ, kɛ womihi nɛ o suɔ kaa o kɛ ma ha nihi ɔ a he. (2 Tim. 1:6) Mo susu nihi nɛ a ngɛ o zugba kpɔ ɔ mi, kɛ nɔ́ nɛ o ma nyɛ ma de nɛ a bua maa jɔ he ɔ he. Ke o dlaa o he kikɛ ɔ, o ma nyɛ maa ngɔ Baiblo ɔ kɛ ye nihi odase kɛ pi si.​—1 Kor. 2:4. w15 10/15 4:9

Mo bi o he ke: ‘Anɛ ye bimɛ ɔmɛ le nɔ́ he je nɛ e ngɛ o slaa kaa a maa hyɛ ajuama bɔmi he fonihi lo? Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ a ma ná suɔmi kaa a maa hyɛ fonihi kaa jã? Anɛ bɔ nɛ i kɛ mɛ ngɛ ha a ha nɛ e yi ha mɛ kaa a ma de mi nɔ́ fɛɛ nɔ́ lo? Ke e pee mɛ kaa a hyɛ ajuama bɔmi he fonihi ɔ, anɛ a ma nyɛ ma de mi konɛ ma ye bua mɛ lo?’ Ke jokuɛwi ɔmɛ wɛ kulaa po ɔ, o ma nyɛ ma de mɛ ke: “Ke nyɛ na nɔ́ ko nɛ kɔɔ bɔmi nami he ngɛ Intanɛti ɔ nɔ nɛ e pee nyɛ kaa nyɛɛ hyɛ ɔ, i kpa nyɛ pɛɛ nɛ nyɛ ba de mi. E ko pee nyɛ zo, nɛ nyɛ ko ye gbeye kaa nyɛ ma ba bi yemi kɛ buami ngɛ ye dɛ. I suɔ nɛ ma ye bua nyɛ.” Ke mo nitsɛ o ngɛ níhi nɛ o kɛ ma je o hɛja hlae ɔ, mo susu bɔ nɛ o ma plɛ kɛ pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha o bimɛ ha a he saminya. Bitsɛ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Pranas ɔ de ke: “O ma nyɛ maa tu níhi fuu a he munyu, se o bimɛ ɔmɛ hyɛɛ níhi nɛ o peeɔ ɔ, nɛ a kaseɔ mo.” Ke o buɔ la kpakpahi tue, o kaneɔ womi kpakpahi, nɛ o hyɛɛ sini kpakpahi kɛ jeɔ o hɛja a, e ma nyɛ maa ye bua o bimɛ nɛ mɛ hu a maa pee jã.​—Rom. 2:21-24. w15 11/15 1:12-14

Mwɔnɛ ɔ, ma nɔ odase yemi hu ji blɔ nɛ wa guu nɔ kɛ fiɛɛɔ ha nihi nɛ e yeɔ manye wawɛɛ. Amlɔ nɛ ɔ, wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa maa fiɛɛ ngɛ lɔlehi a si dami hehi, tlee tesiahi, lɔle mami hehi, pakihi a nɔ, magbɛhi a nɔ, kɛ juahi a mi. Anɛ o yeɔ gbeye kaa o kɛ o he maa wo ma nɔ odase yemi mi lo? Ke jã a, lɛɛ moo sɔle kɛ bi yemi kɛ buami nɛ o susu munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ nɛ Nyɛminyumu Manera nɛ ji kpɔ mi nɔ hyɛlɔ tu ɔ he. E de ke: “Wa naa blɔ ehehi a nɔ nɛ wa guɔ kɛ fiɛɛɔ ɔ kaa blɔ kpa ko nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ sɔmɔ Yehowa nɛ waa tsɔɔ kaa wa yeɔ lɛ anɔkuale. Wa suɔ wawɛɛ kaa wa ma sɔmɔ lɛ ngɛ blɔ tsuaa blɔ nɛ e suɔ kaa waa gu nɔ kɛ pee jã a nɔ.” Ke wa ná kã, nɛ wa guɔ blɔ ehehi a nɔ kɛ fiɛɛɔ ɔ, lɔ ɔ maa ha nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi maa wa nɛ wa maa pee fiɛɛli nɛ wa he be. (2 Kor. 12:9, 10) Fiɛɛli fuu suɔ kaa a maa tu wa wɛbsaiti nɛ ji jw.org ɔ he munyu kɛ tsɔɔ nihi. Fiɛɛli fuu a bua jɔɔ ke a tsɔɔ nihi blɔ kɛ ya wa wɛbsaiti nɛ ji jw.org ɔ nɔ ɔ. Waa kɛ ngɛ fiɛɛe kɛ haa nihi ngɛ mahi nɛ a tsɔ a he banee ɔ nɔ. w15 11/15 5:12, 13, 15

Blɛfo gbi Baiblo ɔ kɛ Hebri munyungu nɛ ji “Sheol” ɔ tsu ní ngɛ Fiɛlɔ 9:10 kɛ ngmami kpahi a mi. Munyungu nɛ ɔ je kpo ngɛ Blɛfo gbi Baiblo kpahi hu a mi. Se a nyɛ we nɛ a kɛ munyungu nɛ ɔ nɛ tsu ní ngɛ gbi kpahi a mi, ejakaa nihi nɛ a maa kane ɔ nui Hebri munyungu “Sheol” ɔ sisi. E be a munyunguhi a sisi tsɔɔmi womihi a mi, nɛ ni komɛ po susu kaa e ji ma ko biɛ. Enɛ ɔ he ɔ, benɛ a pee Baiblo ɔ ehe ngɛ jeha 2013 ɔ mi ɔ, a ha gbi sisi tsɔɔli he blɔ kaa a tsɔɔ Hebri munyungu nɛ ji “Sheol,” kɛ Hela munyungu nɛ ji “Hades” ɔ sisi kaa “Yɔkɔ.” Ke a tsɔɔ sisi jã a, e da nɛ e haa nɛ nihi nuɔ munyu ɔ sisi heii. Jehanɛ hu ɔ, a tsake Blɛfo gbi munyuhi nɛ nihi kɛ tsu we ní mwɔnɛ ɔ hu ɔ, nɛ a kɛ munyuhi nɛ nihi pɔɔ kɛ ní tsumi mwɔnɛ ɔ to nane mi. Enɛ ɔ ha nɛ Baiblo ɔ kanemi yi, e sisi numi hu yi, nɛ e da hulɔ. Baiblohi nɛ a tsɔɔ sisi kɛ ya gbi kpahi a mi lingmi nɛ ɔ hu ye bua kɛ tsake Blɛfo gbi nɔ́ ɔ hɛ mi. w15 12/15 2:10, 12

Ke o be he wami ɔ, Yehowa maa wo o bua, nɛ e maa ye bua mo kaa bɔ nɛ e pee ha e sɔmɔli nɛ a hi si blema a. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, David tsɔɔ we kaa nɔmlɔ kpakpa nɛ e susuɔ nihi nɛ a ní ngɛ mɔbɔ a he jamɛ a be ɔ mi ɔ, be gboe gblegbleegble. Lɛɛ mɛni blɔ nɔ Yehowa maa gu kɛ ye bua nɔmlɔ kpakpa kaa jã? David tsɔɔ nya ke: ‘Ke e be he wami ɔ, Yehowa maa piɛɛ e he, nɛ e ma tle lɛ si ngɛ e hiɔ sa nɔ.’ (La 41:3) Yehowa le haomi nɛ e we bi kɛ ngɛ kpee wawɛɛ, nɛ e hɛ be a nɔ jee kɔkɔɔkɔ. E ma nyɛ maa wo mɛ kã, nɛ e ma ha mɛ juɛmi hulɔ. Jehanɛ se hu ɔ, Yehowa bɔ adesa nɔmlɔ tso ɔ konɛ lɛ nitsɛ e nyɛ nɛ e tsa e he. w15 12/15 4:7

Benɛ Paulo ngma munyu nɛ ɔ, nihi nɛ a ngɛ e juɛmi mi ji nyɛmimɛ nɛ a wo mɛ tsu ngɛ a hemi kɛ yemi ɔ he ɔ. Paulo je asafo ɔ yi, ejakaa a ‘mi mi sã mɛ ngɛ nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ a he.’ (Heb. 10:34) Nyɛmimɛ komɛ ye bua Paulo benɛ a wo lɛ tsu jeha eywiɛ ɔ, se e kɛ nyɛmimɛ komɛ hu a he kɛ. Mɛni nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ ma nyɛ maa pee kɛ ye bua Paulo? A ma nyɛ maa ya nɔ maa sɔle ha lɛ wawɛɛ. (Filip. 1:12-14; Heb. 13:18, 19) Mwɔnɛ ɔ, a wo Odasefohi fuu tsu ngɛ a hemi kɛ yemi ɔ he je. Nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a kɛ nyɛmimɛ nɛ a wo mɛ tsu ɔ he kɛ we ɔ, ma nyɛ maa pee ní komɛ kɛ ye bua mɛ. Se wa ti nihi fuu waa kɛ jamɛatsɛmɛ ɔmɛ wa kpɛti kɛ. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua mɛ kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ ji a nɔ? Ke wa suɔ wa sibi kaa nyɛmimɛ ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami nɛ waa maa sɔle wawɛɛ ha mɛ. w16.01 1:13, 14

Mawu bɔ adesahi konɛ a hi si ngɛ zugba a nɔ kɛ ya neneene, se pi ngɛ hiɔwe. (1 Mose 1:28; La 37:29) Se Yehowa hla ni komɛ konɛ a ya ye osɔfohi kɛ matsɛmɛ ngɛ hiɔwe. Enɛ ɔ he ɔ, ke e pɔ mɛ nu ɔ, a hɛ nɔ kami kɛ a susumi tsakeɔ, nɛ a hyɛɛ blɔ kaa hwɔɔ se ɔ, a maa ya hiɔwe. (Efe. 1:18) Se kɛ nɔ ko ma plɛ kɛ le kaa a fɔ lɛ nine loo a tsɛ lɛ kɛ yaa hiɔwe ha kɛɛ? Mo kadi nɔ́ nɛ Paulo de nyɛmimɛ nɛ a pɔ mɛ nu ngɛ Roma, nɛ Mawu ‘tsɛ mɛ kɛ ba pee lɛ nitsɛ e ni klɔuklɔuhi ɔ.’ E de mɛ ke: ‘Mawu ha we nyɛ mumi nɛ peeɔ nɔ nyɔguɛ, nɛ́ nyɛ ma pa hi gbeye yee; se mohu e peeɔ nyɛ Mawu bimɛ. Mumi ɔ lɛ woɔ wɔ he wami, nɛ wa nyɛɔ faa kue kɛ ngmlaa ke, “Tsaatsɛ! Tsaatsɛ!” (Rom. 1:7; 8:15) Mawu guɔ e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ maa nɔ mi kɛ haa nɔ ko kaa e fɔ lɛ nine kaa e ba piɛɛ Yesu he kɛ ye matsɛ ngɛ hiɔwe.​—1 Tes. 2:12. w16.01 3:8, 9

Mɛni wa maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa buɔ nihi nɛ Yehowa pɔ mɛ nu ɔ? Wa be mɛ bie kaa a de wɔ blɔ nɔ nɛ a gu kɛ ba pee nihi nɛ a pɔ mɛ nu. Sane nɛ ɔ kɔ we wa he, enɛ ɔ he ɔ, wa be he blɔ kaa wa leɔ. (2 Tes. 3:11) Nɛ e sɛ nɛ wa susu kaa nihi nɛ a pɔ mɛ nuɔ a hunomɛ loo a yihi, loo a fɔli, loo a weku li kpahi hu piɛɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a he. Pi weku nɛ nɔ ko je mi ɔ nɛ tsɔɔ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ e ngɛ. (1 Tes. 2:12) E sɛ kaa wa bi sanehi nɛ maa hao nihi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke nyɛmiyo ko huno piɛɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a he ɔ, e sɛ nɛ wa bi nyɛmiyo ɔ kaa ke e susu he kaa hwɔɔ se ɔ, lɛ pɛ e maa hi zugba a nɔ kɛ ya neneene ɔ, kɛ e peeɔ lɛ ha kɛɛ. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami wawɛɛ kaa ngɛ je ehe ɔ mi ɔ, Yehowa ma ha ‘nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ ngɛ hɛ ngmengmle ɔ e hiami ní.’ (La 145:16) Ke wa bui nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kaa a he hia wawɛɛ pe ni kpahi ɔ, lɔ ɔ poɔ wa he piɛ ngɛ “nyɛmimɛ ɔmɛ a ti lakpatsɛ komɛ” nɛ a deɔ ke a pɔ mɛ nu ɔ a he.​—Gal. 2:4, 5; 1 Yoh. 2:19. w16.01 4:10, 11