February

Mɛni “ní tsumi” nɛ e sa kaa tsui si tomi nɛ tsu kɛ gbe nya? E yeɔ bua wɔ ‘konɛ waa hi kɛ pi si, nɛ waa su, nɛ e ko piɛ wɔ nɔ́ ko nɔ́ ko.’ (Yak. 1:4) Ke waa kɛ ka ko ngɛ kpee ɔ, eko ɔ, wa ma yɔse kaa e he hia nɛ waa to wa tsui si wawɛɛ, nɛ wa bua nɛ jɔ níhi a he, nɛ wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nihi. Ke wa toɔ wa tsui si kɛ daa kahi a nya a, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa ma je su nɛ ɔmɛ kpo wawɛɛ, nɛ wa maa pee Kristofohi kpakpahi. Akɛnɛ tsui si tomi ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ waa pee Kristofohi kpakpahi he je ɔ, wa be suɔe kaa wa ma tɔ̃ Yehowa mlaa nɔ, konɛ wa kɛ tu kahi a nya fo. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke e he waa ha mo kaa o ma kpa ní yayahi a he susumi ɔ, o kɔni mi nɛ ko jɔ! Mo bi Yehowa konɛ e ye bua mo konɛ o kpa ní yayami ɔmɛ a he susumi. Anɛ o weku no ko teɔ si kɛ woɔ mo lo? O kɔni mi nɛ ko jɔ! Moo fia o pɛɛ si kaa o maa ya nɔ ma sɔmɔ Yehowa. Enɛ ɔ ma ha nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ o ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi maa wa. Mo kai kaa ja wa to wa tsui si loko wa maa sa Mawu hɛ mi.​—Rom. 5:3-5; Yak. 1:12. w16.04 2:15, 16

Yehowa susuu we kaa nɔ ko hi pe nɔ ko, aloo ma ko mi bimɛ hi pe ma kpa ko mi bimɛ. Ngɛ e hɛ mi ɔ, wɔ tsuo wa sɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa bɔ wɔ slɔɔtoslɔɔto, nɛ wa bua ma nyɛ maa jɔ bɔ nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ ngɛ ha a he. E sume kaa waa ngɔ wa muɔ nine kɛ tsɔɔ wa tsɛ we blɔ. Se e sume nɛ wa susu kaa wa hi pe ni kpahi hulɔ. (Rom. 10:12) E sɛ nɛ wa susu kɔkɔɔkɔ kaa ma nɛ wa je mi ɔ hi pe ma kpahi. Ke e peeɔ wɔ jã a, eko ɔ, e maa ye ha wɔ wawɛɛ kaa wa maa yu wa he ngɛ ma kudɔmi sanehi a he. Enɛ ɔ ya nɔ ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi. Nyɛmimɛ nyumu komɛ nɛ a ji Hebri bi kɛ nyɛmimɛ yalɔyihi nɛ a ji Hela bi ɔ hí si saminya. (Níts. 6:1) Kɛ wa ma plɛ kɛ le kaa wa buɔ ma nɛ wa je mi ɔ kaa e nɔ kuɔ pe ma nɛ ni kpahi je mi ɔ ha kɛɛ? Ke nyɛmi ko nɛ o kɛ lɛ ji ma kake mi ɔ wo mo ga a, anɛ amlɔ nɔuu ɔ, o deɔ ke, ‘Tsa pi jã nɛ wa peeɔ wa ní ngɛ hiɛ ɔ,’ nɛ o fiaa e ga womi ɔ kɛ fɔɔ he lo? Ke o peeɔ jã a, lɛɛ mo kai ga womi nɛ he hia nɛ je kpo ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ. w16.04 4:12, 13

Yesu fiɛɛ “matsɛ yemi ɔ he sane kpakpa a,” nɛ e suɔ kaa e kaseli ɔmɛ hu nɛ a pee jã. Mɛnɔmɛ nɛ a ngɛ sɛ gbi nɛ ɔ fiɛɛe kɛ ngɛ nihi tsuo hae? (Mat. 28:19) Yehowa Odasefohi pɛ! Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo kadi nɔ́ nɛ osɔfo ko nɛ e ji ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ nɛ e sɔmɔ ngɛ mahi fuu a nɔ ɔ de Yehowa Odasefo no ko. Ngɛ ma fɛɛ ma nɛ osɔfo ɔ ya sɔmɔ ngɛ mi ɔ mi ɔ, e bi Yehowa Odasefohi nɛ a ngɛ jamɛ a ma amɛ a mi ɔ kaa mɛni sɛ gbi a fiɛɛɔ. Osɔfo ɔ de ke, “Heto kake nɛ mɛ tsuo a ha, nɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa a li nɔ́. Nɔ́ nɛ a deɔ ji: ‘Wa fiɛɛɔ Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a.’” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ́ nɛ osɔfo ɔ de ɔ tsɔɔ we kaa wa “li nɔ́,” mohu ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa pee kake kɛ ngɛ ní tsue kaa anɔkuale Kristofohi. (1 Kor. 1:10) Mawu Matsɛ Yemi ɔ ji sɛ gbi titli nɛ ngɛ womi tɛtlɛɛ nɛ ji Hwɔɔmi Mɔ, E Ngɛ Yehowa Matsɛ Yemi ɔ He Gɔgɔ Fiae ɔ mi. A pee womi tɛtlɛɛ nɛ ɔ ngɛ gbihi 254 mi, nɛ a peeɔ eko fɛɛ eko nɛ baa a maa pee ayɔ 59. Ngɛ je ɔ mi tsuo ɔ, lɔ ɔ ji womi tɛtlɛɛ nɛ a gbaa kɛ haa nihi pe kulaa! w16.05 2:6

Eko ɔ, o suɔ kaa o ma sɔmɔ kaa blɔ gbalɔ. O pee tsakemihi ngɛ o si himi mi konɛ o nyɛ nɛ o kɛ be fuu nɛ ya fiɛɛmi. Se loloolo ɔ, e peeɔ mo kaa ke o be sika fuu aloo he lo nya ní fuu ɔ, o bua be jɔe. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Baiblo ɔ tsɔɔ we kaa ja nɔ ko pee blɔ gbalɔ loko e ma nyɛ ma sɔmɔ Yehowa. Wa ma nyɛ maa ya nɔ ma sɔmɔ Yehowa ngɛ anɔkuale mi kaa fiɛɛli. Se Yesu tsɔɔ kaa Yehowa maa jɔɔ nihi nɛ a kɛ níhi sãa afɔle ngɛ Matsɛ Yemi ɔ he ɔ. (Luka 18:29, 30) Baiblo ɔ hu tsɔɔ kaa ke wa bɔɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa jeɔ Yehowa yi ɔ, e bua jɔɔ, nɛ lɛ hu e suɔ kaa waa kɛ bua jɔmi nɛ sɔmɔ lɛ. (La 119:108) Ke wa sɔleɔ nɛ wa pueɔ wa yi mi tɛ ngɛ ní nɛ ɔmɛ a he ɔ, wa ma nyɛ maa mwɔ wa yi mi kpɔ ngɛ blɔ kpakpa nɔ ke wa ya je si himi ko mi, nɛ Yehowa maa jɔɔ wɔ. w16.05 3:13

E sɛ nɛ Kristofohi nɛ a wa a nɛ́ a susu kaa a wa pe munyuhi kɛ womihi nɛ a ngmaa kɛ haa nihewi kɛ zangmawi ɔ, lɔ ɔ he ɔ, a be kanee. Kristofohi tsuo kɛ nyagbahi fuu nɛ a tuɔ he munyu ngɛ jamɛ a womi ɔmɛ a mi ɔ kpeɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e he hia nɛ wɔ tsuo wa fã wa hemi kɛ yemi ɔ he, waa ye wa he nɔ, waa hwu kɛ si juami bi a nɔ nyɛmi, nɛ waa yu wa he ngɛ huɛ yaya bɔmi kɛ hɛja jemi yayahi a he. Enɛ ɔ he ɔ, e ngɛ mi kaa a pee jamɛ a womi ɔmɛ kɛ ha nihewi kɛ yihewi mohu lɛɛ, se munyuhi nɛ a ngɛ mi ɔ je Baiblo ɔ mi, nɛ Kristofohi tsuo ma nyɛ ma ná he se. Jehanɛ se hu ɔ, womihi nɛ a pee kɛ ha nihewi kɛ zangmawi ɔ ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kɛ Yehowa a kpɛti ɔ mi nɛ wa. Nikɔtɔmahi hu ma nyɛ ma ná he se.​—Fiɛlɔ 12:13. w16.05 5:15, 16

‘Yehowa wa Mawu ɔ, lɛ nɔ kake too pɛ ji Yehowa.’ He wami ngɛ munyu nɛ ɔ mi wawɛɛ nitsɛ! Munyu nɛ ɔ wo Israel bi ɔmɛ he wami nɛ a nyɛ da haomihi nɛ a kɛ kpe benɛ a su Si Womi Zugba a nɔ ɔ nya. Ke wɔ hu wa bu munyu nɛ ɔ tue ɔ, e maa wo wɔ he wami nɛ wa ma nyɛ maa da níhi nɛ waa kɛ maa kpe ngɛ haomi ngua a mi ɔ nya, nɛ wa nine maa su Paradeiso ɔ nɔ. Nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ wa ja Yehowa pɛ, nɛ waa suɔ lɛ nɛ wa sɔmɔ lɛ kɛ wa tsui kɛ wa klaa tsuo, nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa ha nɛ kake peemi nɛ hi waa kɛ wa nyɛmimɛ Kristofohi wa kpɛti. Ke wa yaa nɔ nɛ wa peeɔ jã a, waa kɛ nɔ mi mami ma nyɛ maa hyɛ blɔ kaa nɔ́ nɛ Yesu ma de nihi nɛ e maa bu mɛ kaa jijɔhi ɔ maa ba mi. E ma de mɛ ke: “Nyɛ nihi nɛ Tsaatsɛ gbaa nyɛ, nyɛɛ ba! Matsɛ Yemi ɔ nɛ a dla ngɔ to nyɛ kɛ je be nɛ a to je ɔ sisi ɔ, nyɛ ba ngɔ.”​—Mat. 25:34. w16.06 3:2, 20

He nɔ womi ma nyɛ ma ha waa ngɔ níhi kɛ je wa nya, nɛ wa be kplɛɛe nɛ a ye bua wɔ nɛ waa pee tsakemi. Anɛ o nyɛmi Odasefo no ko pee mo nɔdɔ nɔ́ ko hyɛ, aloo o sɔmɔmi blɔ nya ko je o dɛ hyɛ, nɛ e gba o nya lo? Ke jã a, kɛ o pee o ní ha kɛɛ? Anɛ o wo o he nɔ lo? Aloo o fia o pɛɛ si kaa o kɛ o nyɛmi ɔ maa hi si ngɛ tue mi jɔmi mi, nɛ o maa ya nɔ maa ye Yehowa anɔkuale lo? (La 119:165; Kol. 3:13) Ke nɔ ko yaa nɔ nɛ e peeɔ yayami, aloo e peeɔ kɛ laa a po ɔ, eko ɔ, e maa ye ha jamɛatsɛ ɔ kaa e maa kplɛɛ Mawu ga womi nɔ. Ke e ba jã a, e be yee ha jamɛatsɛ ɔ kaa e maa pee yayami. (Fiɛlɔ 8:11) Nyɛminyumu ko nɛ be ko nɛ be ɔ, e hyɛɛ ajuama bɔmi he fonihi ɔ de ke: “Nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ peeɔ ɔ sɛ ye hɛ mi.” Su nɛ ɔ puɛ e kɛ Yehowa a kpɛti. Nyagbenyagbe ɔ, yayami nɛ e ngɛ pee ngɛ laami mi ɔ je kpo, nɛ nikɔtɔma amɛ ye bua lɛ wawɛɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wɔ tsuo wa yi mluku. Enɛ ɔ he ɔ, ke nyɛmimɛ a ní peepeehi sɛ wa hɛ mi, wa peeɔ ní yayahi nɛ wa ngɔɔ níhi kɛ jeɔ wa nya, nɛ wa ha we nɛ a ye bua wɔ konɛ Mawu nɛ kɛ pa wɔ ɔ, wa tsui ma nyɛ maa kplii. w16.06 2:5, 6

Yesu kaseli ɔmɛ haoɔ a he ngɛ níhi nɛ e sɛ kaa a hao a he ngɛ he ɔ a he. Yi mi tomi kpakpa ko he je nɛ Yesu de mɛ ke a jɔɔ jã peemi ɔ nɛ. Yesu le kaa ke nɔ ko haoɔ e he aloo e peeɔ yeyeeye tsɔ ngɛ e hiami níhi po a he ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma je nɔ ɔ juɛmi kɛ je huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ nɔ. Yesu susuɔ e kaseli ɔmɛ a he wawɛɛ, enɛ ɔ he ɔ, e bɔ mɛ kɔkɔ si eywiɛ sɔuu ngɛ oslaa nɛ ɔ he ngɛ e Yoku ɔ Nɔ Fiɛɛmi ɔ mi. (Mat. 6:27, 28, 31, 34) Yesu le níhi nɛ nihi hia daa ligbi. E le kaa ngɛ “nyagbe ligbi ɔmɛ” a mi ɔ, ‘níhi a mi maa wa’ ha e kaseli ɔmɛ. (2 Tim. 3:1) Níhi nɛ ma ha nɛ si himi ɔ mi maa wa a ekomɛ ji, ní tsumi nɛ be, níhi a he jua nɛ wa, hwɔ, kɛ ohia ngmlikiti. Se kɛ̃ ɔ, Yesu le kaa ‘wami he hia pe ngma, nɛ nɔmlɔ tso ɔ he hia pe heha nɔ́.’ w16.07 1:8, 9

Ke wa nyɛɔ peeɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ Yehowa ngɛ hlae ngɛ wa dɛ ɔ pɛpɛɛpɛ ɔ, jinɛ e dloomi ɔ sa wɔ. Se kaa bɔ nɛ wa le ɔ, wa nyɛ we nɛ waa pee jã. Enɛ ɔ he ɔ, Matsɛ Salomo nɛ ji ní lelɔ ɔ ngma ke: “Dalɔ ko dalɔ ko be zugba nɛ ɔ nɔ. Nɔ ko nɔ ko be nɛ peeɔ kpakpa daa nɛ ɔ, nɛ lɛɛ e pee we yayami gblegbleegble.” (Fiɛlɔ 7:20) Bɔfo Paulo hu de ke: “Nihi tsuo pee yayami, nɛ Mawu hɛ mi nyami ɔ bɔ mɛ,” nɛ “yayami he hiɔwo ji gbenɔ.” (Rom. 3:23; 6:23a) Gbenɔ ji nɔ́ nɛ sa wɔ. Se Yehowa tsɔɔ kaa e suɔ adesahi wawɛɛ, nɛ e dloo wɔ ngɛ blɔ nɛ wa be nyɛe maa kale nɔ. E tsɔ e “Bi kake” ɔ kɛ ba zugba a nɔ, nɛ e ba gbo ngɛ wa he. Enɛ ɔ ji nike ní nɛ pe kulaa. (Yoh. 3:16) Enɛ ɔ he ɔ, Paulo ngma ke: ‘Yesu lɛɛ wa na kaa gbenɔ mi amanehlu ɔ nɛ e na a ha nɛ a kɛ hɛ mi nyami kɛ bu fi lɛ jlasi. Mawu dloomi ɔ nya a, Yesu ba gbo kɛ ha nihi tsuo.’ (Heb. 2:9) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, “Mawu nɔke nɔ́ ɔ ji neneene wami nɛ wa náa ngɛ wa Nyɔmtsɛ Yesu Kristo mi.”​—Rom. 6:23b. w16.07 3:3, 4

Gba si himi piɛɛ adesahi a si himi he. Ke wa susu bɔ nɛ gba si himi plɛ kɛ je sisi, kɛ yi mi tomi he je nɛ a to gba si himi sisi ɔ he ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ wa ná gba si himi he juɛmi kpakpa, nɛ wa ná jɔɔmihi fuu ngɛ mi. Benɛ Mawu bɔ Adam ɔ, e ngɔ lohwe ɔmɛ kɛ ba ha lɛ konɛ e wo mɛ biɛ. Se “lɛ nɔmlɔ ɔ nitsɛ lɛɛ a na we he piɛɛlɔ nɛ sa ha lɛ lolo.” Lɔ ɔ he ɔ, Mawu ha nɛ mahe vii ko ba nɔ Adam nɔ, nɛ Mawu je e kasa wu kake, nɛ e kɛ pee yo, nɛ e ngɔ lɛ ba ha Adam. (1 Mose 2:20-24) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Mawu ji nɔ nɛ to gba si himi sisi. Yesu ma nɔ mi kaa Yehowa ji nɔ nɛ de ke: “Nyumu ma si e tsɛ kɛ e nyɛ, nɛ e maa mɛtɛ e yo he, nɛ mɛ ni enyɔ ɔmɛ a ma plɛ pee nɔ kake.” (Mat. 19:4, 5) Adam kasa wu kake ɔ nɛ Mawu kɛ bɔ Hawa a ha nɛ mɛ ni enyɔ ɔmɛ na kaa a ngɛ kɛ ha a sibi. Mawu de we ke a po gba a mi ligbi ko, nɛ jã kɛ̃ nɛ e de we ke nyumu nɛ ngɔ yo fuu, aloo yo nɛ gba nyumuhi fuu. w16.08 1:1, 2

Behi fuu ɔ, Yesu kɛ nihi sɛɛɔ Matsɛ Yemi ɔ he ní. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e kɛ yo ko sɛɛ ní ngɛ Yakob vu ko nɛ ngɛ Sikar ma a kasa nya a he. A ní sɛɛmi ɔ ngɛ bua jɔmi nɛ e wo yiblii kpakpa hulɔ. (Yoh. 4:5-30) E kɛ tó tsulɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ Mateo nɛ e biɛ kpa ji Levi ɔ hu sɛɛ ní. Mateo ba pee Yesu se nyɛɛlɔ. Mateo kɛ ni kpahi na bɔ nɛ Yesu kɛ nihi sɛɛ ní be kɛkɛɛ ha benɛ a ye ní ngɛ Mateo we ɔ mi. (Mat. 9:9; Luka 5:27-39) Ngɛ be kpa ko hu mi ɔ, Yesu kɛ Natanael nɛ e hɛɛ we Nazaret bi a he juɛmi kpakpa a sɛɛ ní kaa nɔ kɛ e huɛ. Enɛ ɔ ha nɛ Natanael tsake e juɛmi. E ma e juɛmi nya si kaa e maa kase ní fuu kɛ je Yesu nɛ e je Nazarɛt ɔ ngɔ. (Yoh. 1:46-51) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa tsɔɔ fiɛɛli hehi bɔ nɛ a ma je huɛ bɔmi su kpo kɛ tsɔɔ nihi ha. Ke wa ye bua fiɛɛli hehi nɛ a le bɔ nɛ a kɛ nihi maa sɛɛ ní ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ, a bua maa jɔ ke ji tsui kpakpatsɛmɛ bu a munyu ɔ tue. w16.08 4:7-9

Ke nɔ ko kɛ e yo kɛ gba si himi mi nyagbahi nɛ a mi wa ngɛ kpee nɛ a nyɛ we nɛ a tsu he ní ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ yo ɔ nɛ ma e juɛmi nya si kaa e maa je gba, aloo nyumu ɔ nɛ ma e juɛmi nya si kaa e maa ngmɛɛ e yo ɔ he, aloo mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo a maa ma nya si kaa a maa po gba a mi. E sɛ nɛ waa bu gba jemi kaa nɔ́ ko nyafii. Eko ɔ, e maa pee wɔ kaa nyagba komɛ ngɛ nɛ ja nɔ ko je gba, aloo nɔ ko ngmɛɛ e yo he loko a ma nyɛ ma tsu he ní, se jã peemi kɛ nyagbahi fuu baa. Yesu ti munyu nɛ Mawu tu kaa nyumu ma si e tsɛ kɛ e nyɛ, nɛ e maa mɛtɛ e yo he ɔ mi. Lɔ ɔ se ɔ, e de ke: ‘Nɔ́ nɛ Mawu ngɔ kɛ tsa a, adesa ko nɛ ko gba mi.’ (Mat. 19:3-6; 1 Mose 2:24) Enɛ ɔ hu tsɔɔ kaa e sɛ nɛ huno ko aloo yogbayo ko nɛ gba ‘nɔ́ nɛ Mawu ngɔ kɛ tsa a mi.’ Yehowa suɔ kaa nɔ kɛ e yo nɛ a hi si daa. (1 Kor. 7:39) Ke nɔ kɛ e yo ha nɛ e hi a juɛmi mi kaa a ti nɔ tsuaa nɔ maa bu akɔtaa kɛ ha Mawu ɔ, lɔ ɔ maa wo mɛ he wami konɛ a bɔ mɔde nɛ a tsu nyagbahi nɛ a kɛ maa kpe ɔ he ní amlɔ nɔuu loko nyagba a mi nɛ ba wa. w16.08 2:10, 11

Wa he nyɛli ma nyɛ ma tua wɔ benɛ wa hɛ be wa he nɔ, aloo benɛ wa gbɔjɔ kulaa a. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ wa hɛ nɛ hi wa he nɔ be fɛɛ be. He wami womi munyu nɛ ji “nyɛ ko ha yayami nɛ ye nyɛ nɔ” ɔ tsɔɔ kaa wa ma nyɛ maa ye yayami nɔ. Wa ma nyɛ maa pee jã ke wa ya nɔ nɛ wa hwu kɛ si nɔ́ yaya a. Se ke wa hɛ je wa he nɔ, nɛ wa kpa ta a hwumi ɔ, Satan kɛ e je yaya a, kɛ wa gbɔjɔmi ɔmɛ ma nyɛ maa ye wa nɔ. Ko ha nɛ Satan nɛ wo o he gbeye nɛ o kpa kɔ̃ ɔ fiami kɔkɔɔkɔ! (1 Pet. 5:9) Ke nihi ngɛ a he mɔde bɔe konɛ Mawu nɛ jɔɔ mɛ ɔ, e sa nɛ a kai nɔ́ he je nɛ a ngɛ jã pee ɔ. Loko a maa sa Mawu hɛ mi nɛ e jɔɔ mɛ ɔ, jã a hɛ ngɛ he wami womi munyu nɛ ngɛ Hebri Bi 11:6 nɔ. Lejɛ ɔ deɔ ke: “E hia kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ maa hɛ lɛ kɛ su Mawu he ɔ, e he ye kaa Mawu ngɛ; nɛ nihi nɛ hlaa e se blɔ ɔ, e gbaa mɛ.” Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke ‘hla se blɔ’ ɔ tsɔɔ kaa e biɔ mɔde bɔmi loko wa maa sa Mawu hɛ mi.​—Níts. 15:17. w16.09 2:4,5

Blɔ tsɔɔmi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi nɛ maa ye bua wɔ konɛ waa pee juɛmi nɛ da nɛ woɔ Mawu hɛ mi nyami. Se kɛ̃ ɔ, nɔ́ nɛ wa bua jɔ he ɔ nɛ maa tsɔɔ tade nɛ wa maa wo. E slo wa ti nɔ tsuaa nɔ kɛ e hɛ ngmɛ, kɛ nɔ́ nɛ e bua jɔ he. Nɛ e slo tade nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ ma he. Se e sa kaa wa he nɛ tsɔ, wa dla wa he kaa humi, wa he dlami ɔ nɛ sa kɛ ha he nɛ wa yaa a, nɛ e pee nɔ́ nɛ e be nihi nɛ a ngɛ wa kpɔ ɔ mi ɔ haoe. Tsa pi be tsuaa be nɛ e ngɛ gbɔjɔɔ kaa wa maa na tade nɛ sa nɛ ngɛ hɛ ngmɛ nɔ. Tsuapohi fuu juaa tadehi nɛ ba nɔ nɛ nihi fuu a bua jɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, e ma he be kɛ mɔde bɔmi wawɛɛ loko nɔ ko maa na sikɛti, kɛ yi nɔ tade, aloo coat kɛ tlɔɔza nɛ ngɛ hɛ ngmɛ nɔ. Se kɛ̃ ɔ, wa nyɛmimɛ ɔmɛ a bua maa jɔ ke ji wa bɔ mɔde nɛ wa wo tade nɛ ngɛ hɛ ngmɛ nɔ nɛ e sa a. Wa suɔ kaa wa hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ bua nɛ jɔ, enɛ ɔ he ɔ, e yi ha wɔ kaa wa ma he be kɛ hla tade nɛ sa nɛ woɔ e hɛ mi nyami. w16.09 3:15, 16

Jokuɛwi poɔ níhi a he foni ngɛ a juɛmi mi wawɛɛ. Enɛ ɔ he ɔ, fɔli, nyɛɛ bɔ mɔde nɛ nyɛɛ kɛ nɔ́ he tomi níhi nɛ tsɔɔ nyɛ bimɛ ní. Ke o kɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ sa tsu ní ɔ, e ma ha nɛ hemi kɛ yemi nɛ o bimɛ ɔmɛ ngɛ kaa Baiblo ɔ da a mi maa wa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ ɔ, mo susu mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ he nɛ o hyɛ. Mɛni blɔ nɔ o ma nyɛ maa gu kɛ tsɔɔ kaa Mawu mumi ɔ nɛ ha nɛ a ngma munyu nɛ ɔ? O ma nyɛ ma ha lɛ odasehi nɛ tsɔɔ jã. Se mɛni he je nɛ o ha we nɛ o bi ɔ nitsɛ nɛ e po níhi a he foni ngɛ e juɛmi mi ɔ? Mo ha nɛ o bi ɔ nɛ le kaa ngɛ Hiob be ɔ mi ɔ, telescope aloo kɔɔhiɔ mi lɛ nɛ a kɛ yaa oslami ɔ nɔ ɔ be. Jehanɛ hu ɔ, a le kaa nɔ́ ko nɛ e kle kaa zugba be nyɛe nɛ e kpla si nɛ nɔ́ ko hɛɛ we lɛ. O ma nyɛ ma ha jokuɛ ɔ nɛ ngɔ bɔɔlu aloo tɛ kɛ tsɔɔ bɔ nɛ e sa kaa nɔ́ ko nɛ hɛɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ mi jɔɔ ɔ. Ke o gu blɔ nɛ ɔ nɔ kɛ tsɔɔ o bi ɔ ní ɔ, e maa na kaa Yehowa lɛ ha nɛ a ngma ní nɛ ɔmɛ ngɛ Baiblo ɔ mi kɛ fɔ si momoomo loko adesahi po ba le ɔ nɛ.​—Neh. 9:6. w16.09 5:9, 12

Ke wa ngɛ hemi kɛ yemi ɔ, pi Mawu yi mi tomi ɔ pɛ nɛ wa maa le. E ji nɔ́ ko nɛ woɔ wɔ he wami konɛ waa pee Mawu suɔmi nya ní. Ke wa ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ blɔ nɛ Mawu maa gu nɔ kɛ he wa yi wami ɔ mi ɔ, wa maa fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha ni kpahi. Loko wa ma ná bua jɔmi ngɛ Mawu je ehe ɔ mi kɛ ya neneene ɔ, e sa nɛ wa ná hemi kɛ yemi, nɛ waa ya nɔ nɛ wa ha nɛ e mi nɛ wa. Hemi kɛ yemi ngɛ kaa tso. E sa nɛ waa ya nɔ nɛ wa pue nɔ nyu konɛ e ya nɔ nɛ e wa. Tso nɛ adesa pee ɔ lɛɛ wami be mi, se tso nitsɛnitsɛ lɛɛ e waa nɛ e gboɔ. Ke a pue we tso nɛ wami ngɛ mi ɔ nɔ nyu ɔ, e ma bɔni gbomi, se ke a ya nɔ nɛ a pue nɔ nyu nɛ a hyɛ nɔ saminya a, e waa mlamlaamla. Tso ko ma nyɛ maa hi he wami wawɛɛ, se ke a pue we nɔ nyu ɔ, nyagbenyagbe ɔ, e ma gbo. Jã nɔuu nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ hu ngɛ. Ke wa hyɛ we nɔ saminya a, e ma gbo. (Luka 22:32; Heb. 3:12) Se ke wa hyɛ wa hemi kɛ yemi ɔ nɔ saminya a, e maa hi “wae” wawɛɛ, nɛ wa maa “hɛɛ mi saminya.”​—2 Tɛs. 1:3; Tito 2:2. w16.10 4:4, 5

Benɛ a nu Daniel kɛ e huɛmɛ ɔmɛ kɛ ho nyɔguɛ tso mi ya ngɛ Babilon ɔ, Babilon bi ɔmɛ bɔ mɔde kaa a maa nyɛ a nɔ konɛ a kase a kusumi ɔ, nɛ a sɔmɔ a mawu ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, a tsɔɔ mɛ “Babilonia gbi ɔ” kanemi kɛ e ngmami. Jehanɛ hu ɔ, nɔ hyɛlɔ nɔkɔtɔma nɛ ngɛ matsɛ we ɔ ha mɛ Babilonia biɛhi. (Dan. 1:3-7) A je biɛ ehe nɛ a kɛ ha Daniel ɔ kɛ je Babilon mawu titli nɛ a tsɛɛ lɛ ke Bel ɔ biɛ mi. Eko ɔ, Matsɛ Nebukadnezar ngɛ hlae nɛ Daniel nɛ susu kaa Babilon mawu ɔ nɔ kuɔ pe lɛ Daniel e Mawu nɛ e ngɛ sɔmɔe nɛ ji Yehowa a. (Dan. 4:8) E ngɛ mi kaa a ha Daniel he blɔ kaa e ye matsɛ ɔ niye ní kpakpa amɛ mohu lɛɛ, se e “mwɔ e yi mi kpɔ” kaa ‘e be e he blee.’ (Dan. 1:8) Akɛnɛ Daniel yaa nɔ nɛ e kaseɔ “womi klɔuklɔu” ɔ ngɛ e je gbi mi benɛ e ya je ma kpa nɔ he je ɔ, e po huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ he piɛ. (Dan. 9:2) Enɛ ɔ he ɔ, benɛ e ye jeha 70 kɛ se ngɛ Babilon po ɔ, a kɛ e Hebri biɛ nɛ ji Daniel ɔ tsɛɔ lɛ loloolo.​—Dan. 5:13. w16.10 2:7, 8

Yesu hla “tsɔlɔ anɔkualetsɛ” ɔ kaa lɛ pɛ nɛ e maa gu e nɔ kɛ ye bua Mawu we bi konɛ a nu Baiblo ɔ sisi. (Mat. 24:45-47) Kɛ je jeha 1919 ɔ mi kɛ ma a, Yesu Kristo nɛ a wo e hɛ mi nyami ɔ kɛ tsɔlɔ nɛ ɔ ngɛ ní tsue, nɛ e kɛ ngɛ nihi ye buae konɛ a nu Mawu nitsɛ e Womi ɔ sisi, nɛ a kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ ngɛ mi ɔ nɛ tsu ní. Ke waa kɛ fami nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ tsu ní ɔ, lɔ ɔ maa ye bua konɛ asafo ɔ he nɛ tsɔ, nɛ tue mi jɔmi kɛ kake peemi nɛ hi wa kpɛti. E sa nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ nɛ e bi e he ke, ‘Anɛ i fĩɔ nihi nɛ Yesu guɔ a nɔ kɛ tsɔɔ e we bi ní ɔ se lo?’ Yehowa Munyu nɛ a ngma a ha nɛ wa le bɔ nɛ e blɔ nya tomi ɔ fã nɛ ngɛ hiɔwe ɔ hu ngɛ ha. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, gbalɔ Ezekiel na tlɔɔke ko ngɛ nina mi nɛ daa si kɛ ha Mawu blɔ nya tomi ɔ fã nɛ ngɛ hiɔwe ɔ. (Eze. 1:4-28) E be kɛe nɛ Yehowa maa gu Kristo kɛ e bɔfo klɔuklɔu ɔmɛ a nɔ kɛ kpata je yaya nɛ ɔ hɛ mi. Enɛ ɔ he ɔ, Yehowa tlɔɔke ɔ ngɛ fo tue mlamlaamla konɛ e wo Yehowa nguɔ kaa lɛ ji nɔ nɛ e sa kaa e yeɔ je ɔ nɔ, nɛ e tsɔ e biɛ klɔuklɔu ɔ hu he! w16.11 3:9, 10

Kaa bɔ nɛ Yesu kaseli ɔmɛ pee ɔ, wɔ hu wa kpeeɔ kɛ kaseɔ ní, nɛ wa woɔ wa sibi he wami. (1 Kor. 14:31) Mawu sɔmɔli nɛ a ngɛ níhi a si kpami po hia he wami womi. Mo susu Yoshua he nɛ o hyɛ. E kɛ jehahi fuu ye Mawu anɔkuale. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa de Mose ke e ya wo lɛ he wami. Yehowa de Mose ke: “Wo Yoshua mlaa, nɛ o wo lɛ kã kɛ he wami; ejakaa lɛ ji nɔ nɛ maa nyɛɛ ma a hɛ mi kɛ po pa a kɛ ya ngɔ zugba a nɛ o ngɛ hyɛe ɔ.” (5 Mose 3:27, 28) A kɛ ní tsumi ngua ko wo Yoshua dɛ kaa e nyɛɛ Israel bi ɔmɛ a hɛ mi konɛ a ya ngɔ Si Womi Zugba a. E he hia nɛ a wo Yoshua he wami, ejakaa e kɛ kahi fuu maa kpe, nɛ ke e hi kulaa a, a maa ye e nɔ ngɛ ta kake mi. (Yosh. 7:1-9) Enɛ ɔ he ɔ, e be nyakpɛ kaa Yehowa tsɔ kaa a ya wo Yoshua kã kɛ he wami! Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa wo asafo mi nikɔtɔmahi kɛ kpɔ mi nɔ hyɛli po he wami, ejakaa a bɔɔ mɔde wawɛɛ kɛ hyɛɛ Mawu to ɔmɛ a nɔ.​—1 Tɛs. 5:12, 13. w16.11 1:12, 13

Baiblo Kaseli ɔmɛ le kaa e sa nɛ a ha nɛ a weku li, a huɛmɛ, kɛ sɔlemi bi ɔmɛ nɛ a le kaa a piɛɛ we lakpa jami he. Se pi lɔ ɔ pɛ. E sa nɛ a ha nɛ je ɔ tsuo nɛ na kaa Babilon Ngua a ji jami nɛ bɔ ajuama! Enɛ ɔ he ɔ, kɛ je December 1917 kɛ ya si jeha 1918 sisije ɔ, Baiblo Kaseli ɔmɛ kɛ kã gba dɛ womi nɛ e yi ji “The Fall of Babylon” (Babilon Hɛ Mi Kpatami) ɔ kakaaka 10,000,000 kɛ ha nihi. Womi nɛ ɔ kpa jamihi nɛ a tsɛɔ a he ke Kristofohi a he bo. Kaa bɔ nɛ o le ɔ, osɔfo ɔmɛ a mi mi fu wawɛɛ. Se Baiblo Kaseli ɔmɛ a kɔni mi wui nyu, mohu ɔ, a ya nɔ nɛ a tsu ní tsumi nɛ he hia nɛ ɔ. A fia a pɛɛ si kaa a maa “bu Mawu tue kaa nɔ yelɔ mohu pe adesahi.” (Níts. 5:29) Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ? Enɛ ɔ tsɔɔ kaa nyumuhi kɛ yi nɛ ɔmɛ ha we nɛ Babilon Ngua a nɛ ngɔ mɛ nyɔguɛ be mi nɛ a ngɛ je mi ta a hwue ɔ, mohu ɔ, a bɔni a he yemi ngɛ lakpa jami he, nɛ a ye bua ni kpahi konɛ a pee jã. w16.11 5:2, 4

Eko ɔ, nihi ma susu kaa Paulo ngɛ slɔɔto nɛ ngɛ nihi nɛ a ji Kristofohi kɛ nihi nɛ tsa pi Kristofohi ji mɛ a he munyu tue. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, Paulo ngma munyu nɛ ɔ kɛ ya ha “nihi tsuo nɛ a ngɛ Roma nɛ Mawu suɔ mɛ, nɛ e tsɛ mɛ kaa a ba pee ni klɔuklɔuhi ɔ.” (Rom. 1:7) Lɔ ɔ he ɔ, Paulo ngɛ slɔɔto nɛ ngɛ Kristofohi nɛ a baa a je mi ngɛ he lo nya kɛ Kristofohi nɛ a baa a je mi ngɛ mumi ɔ blɔ tsɔɔmi nya a kpɛti ɔ tsɔɔe. E ngɔ si nɛ nɔ ko maa hi “ngɛ he lo nya a,” kɛ to “akɔnɔ ní yayamihi” nɛ ‘waa kɛ wa nɔmlɔ tso ɔ tsuɔ’ ɔ he. (Rom. 7:5) Enɛ ɔ he ɔ, benɛ Paulo de ke, “nihi nɛ baa a je mi ngɛ he lo nya a, he lo mi níhi a he a susuu” ɔ, nihi nɛ e ngɛ a he munyu tue ji nihi nɛ a haa nɛ a we akɔnɔ yaya kɛ níhi nɛ a suɔ ɔ tsɔɔ mɛ nɔ́ nɛ e sa kaa a pee, nɛ́ a kɛ a juɛmi maa ní nɛ ɔmɛ a nɔ ɔ he munyu tue. Enɛ ɔ he ɔ, ni nɛ ɔmɛ ji nihi nɛ a dii a we akɔnɔ, a tsui nya ní peemi, aloo níhi nɛ a bua jɔ he ɔ se. Enɛ ɔ ma nyɛ maa pee bɔmi nami, aloo ní kpa komɛ a he akɔnɔ. w16.12 2:5, 7

Tɔmi komɛ nɛ nɔ ko tɔ̃ be ko nɛ be ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e pee yeyeeye. Be komɛ ɔ, Matsɛ David ‘yayami ɔmɛ peeɔ kaa tlomi nɛ e tloo.’ E de ke: “Ye tsui ngɛ fiae, nɛ i ngɛ kɛmɛe.” (La 38:3, 4, 8, 18) Ngɛ si fɔfɔɛ kaa jã mi ɔ, mɛni ji nɔ́ nɛ nile ngɛ mi kaa David maa pee? Nɛ mɛni e pee? E he ye kaa Yehowa maa na lɛ mɔbɔ, nɛ e kɛ e he yayami ɔmɛ maa pa lɛ. (La 32:2, 3, 5) Be komɛ hu ɔ, níhi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ o si himi mi ngɛ be pɔtɛɛ ko mi ɔ ma nyɛ ma ha nɛ o pee yeyeeye. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ David ngma La 55 ɔ, e ngɛ gbeye yee kaa a maa gbe lɛ. (La 55: 2-5) Se kɛ̃ ɔ, David ha we nɛ yeyeeye peemi nɛ ha nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ e ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ nɛ ba si. David sɔleɔ wawɛɛ ngɛ e haomi nɛ ɔmɛ a he, se e le hu kaa e sa nɛ e pee ní pɔtɛɛ komɛ konɛ e nyɛ nɛ e da níhi nɛ haa nɛ e peeɔ yeyeeye ɔmɛ a nya. (2 Sam. 15:30-34) Moo kase David. Koo pee yeyeeye tsɔ, mohu ɔ, moo pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ o ma nyɛ konɛ o nyɛ nɛ o da haomi ɔmɛ a nya, nɛ o ná nɔmi mami kaa Yehowa ma tsu nɔ́ nɛ piɛ ɔ he ní. w16.12 3:14, 15

David ngmɛ blɔ nɛ Yehowa ye bua lɛ, nɛ e dla e kɛ Yehowa a kpɛti. Blɔ kake nɛ e gu nɔ kɛ pee jã ji kaa e kplɛɛ tsɔsemi nɛ Yehowa gbalɔ Natan kɛ ha lɛ ɔ nɔ. Jehanɛ hu ɔ, David sɔle kɛ ha Yehowa, e jaje e yayami ɔmɛ kɛ tsɔɔ lɛ, nɛ e je e tsui mi kɛ bi Yehowa kaa e na lɛ mɔbɔ. (La 51:1-17) David ha we nɛ e he nile nɛ bu lɛ fɔ tsɔ, mohu ɔ, e kase nɔ́ ko kɛ je e tɔmi ɔmɛ a mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, David pee we tɔmihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he nɛ ɔ hu gblegbleegble. Jeha komɛ a se ɔ, David gbo. Se e ye anɔkuale kɛ ya si gbenɔ mi, nɛ Yehowa kaiɔ anɔkuale nɛ e ye ɔ. (Heb. 11:32-34) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ David nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi? Ke wa pee tɔmi ko nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ, e sa nɛ wa tsake wa tsui ngɛ anɔkuale mi, nɛ wa bi Yehowa nɛ e ngɔ wa he yayami ɔ kɛ pa wɔ. E sa nɛ waa jaje wa he yayami ɔmɛ ha Mawu. (1 Yoh. 1:9) Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ wa ya na asafo mi nikɔtɔma amɛ nɛ a ye bua wɔ konɛ wa dla waa kɛ Mawu wa kpɛti. (Yak. 5:14-16) Ke waa kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmi nɛ ɔ tsuɔ ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ si nɛ e wo kaa e ma tsa wɔ, nɛ e maa ngɔ wa he yayami kɛ pa wɔ ɔ mi. Lɔ ɔ se ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa wa maa kase ní kɛ je wa tɔmi ɔmɛ a mi, wa yaa nɔ nɛ wa sɔmɔɔ Yehowa, nɛ wa náa nɔ mi mami kaa si nɛ e wo kaa e maa jɔɔ wɔ hwɔɔ se ɔ maa ba mi.​—Heb. 12:12, 13. w17.01 1:13, 14

Mɛni tsɔɔ kaa nɔ ko woɔ e he nɔ? Ke nɔ ko to we e tsui si, aloo e peeɔ nɔ́ ko nɛ e be he blɔ kaa e peeɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e woɔ e he nɔ. Akɛnɛ wɔ tsuo wa yi mluku he je ɔ, wa woɔ wa he nɔ be komɛ. Se kaa bɔ nɛ wa na ngɛ Matsɛ Saul sane ɔ mi ɔ, ke enɛ ɔ ba pee wa su ɔ, nyagbenyagbe ɔ, Mawu ma kua wɔ. La 119:21 ɔ de ngɛ Yehowa he ke: ‘O kãa he nɔ woli a hɛ mi.’ Mɛni he je? Ke nɔ ko woɔ e he nɔ ɔ, hɛdɔ ngɛ he pe tɔmi nɛ nɔ ko ji blɔ nɛ e pee. Kekleekle ɔ, ke wa woɔ wa he nɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa bui Yehowa kaa lɛ ji je mluku ɔ tsuo Nɔ Yelɔ. Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, ke wa peeɔ níhi nɛ wa be he blɔ kaa wa peeɔ ɔ, e kɛ pɛ maa ba waa kɛ ni kpahi wa kpɛti. (Abɛ 13:10) Nɔ́ nɛ ji etɛ ɔ, ke wa he nɔ womi ɔ je kpo paa nɛ nihi na a, wa hɛ mi ma pue si aloo zo maa gbe wɔ. (Luka 14:8, 9) Ke nɔ ko woɔ e he nɔ ɔ, níhi yɛ nɔ saminya ha lɛ. Ngmami ɔ tsɔɔ kaa be fɛɛ be ɔ, e hi kaa wa maa pee wa he humi. w17.01 3:4, 5

Akɛnɛ Adam yi mluku hu he je ɔ, e nyɛ we nɛ e je Mawu su kpakpa amɛ kpo saminya. Pi lɛ pɛ nɛ si himi kpakpa nɛ ɔ bɔ, se e ha nɛ e sisi bimɛ yi mluku, a peeɔ yayami, nɛ a gboɔ. (Rom. 5:12) E ha nɛ e nina nyɛ we nɛ a hi si kɛ ya neneene. Jehanɛ hu ɔ, Adam kɛ Hawa be nyɛe nɛ a fɔ bi ko nɛ ye mluku, nɛ a bimɛ ɔmɛ hu be nyɛe nɛ a pee jã. Satan Abosiami gbla Adam kɛ Hawa kɛ je Yehowa he, nɛ e ngɛ adesahi tsuo sisie kɛ ba si piɔ. (Yoh. 8:44) Suɔmi nɛ Mawu ngɛ kɛ ha adesahi ɔ ngɛ daa. E ngɛ mi kaa Adam kɛ Hawa tsɔ atua mohu lɛɛ, se Yehowa suɔ nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi e kɛ adesahi a kpɛti. E sume nɛ nɔ ko nɛ gbo. (2 Pet. 3:9) Lɔ ɔ he ɔ, benɛ a tsɔ atua a nɔuu pɛ nɛ Mawu to blɔ nya konɛ e kɛ dla e kɛ adesahi a kpɛti.​—Yoh. 3:16. w17.02 1:12-14

Ke wa kase wa Mawu ɔ, nɛ waa kɛ wa juɛmi maa ní kpakpahi nɛ nihi peeɔ ɔ nɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa bua maa jɔ he blɔ nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ he wawɛɛ. Wa be kekleekle blɔ he hlae, aloo wa be suɔe kaa waa nyɛɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ hɛ mi. Mohu ɔ, wa maa pee wa he humi be fɛɛ be, nɛ wa ma bi ga womi kɛ je ni kpahi a ngɔ, nɛ waa kɛ a ga womi ɔ ma tsu ní hulɔ. Ke ni kpahi ná he blɔ ko ɔ, waa kɛ mɛ ma nya. Nɛ ke wa na bɔ nɛ Yehowa ngɛ wa nyɛmimɛ nɛ a “ngɛ je ɔ mi tsuo ɔ” jɔɔe ɔ, wa ma je Yehowa yi. (1 Pet. 5:9) Jehanɛ hu ɔ, wa ma susu níhi a he kaa Yehowa, nɛ wa ma kɔ nɔ́ se. Ke wa kaseɔ ní nɛ wa sɔleɔ daa, nɛ waa kɛ níhi nɛ wa kaseɔ ɔ tsuɔ ní ɔ, bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, wa ma tsɔse wa he nile ɔ saminya. (1 Tim. 1:5) Wa ma susu ni kpahi a he kekle. Ke wa tsu wa blɔ fa mi nɔ́ ɔ, Yehowa maa ye bua wɔ nɛ wa maa pee wa he humi, nɛ wa ma ná su kpakpahi. Nɛ kaa bɔ nɛ Yehowa wo he si ɔ, e ma ‘tsɔse wɔ kɛ pi si.’​—1 Pet. 5:10. w17.01 4:17, 18

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi nɛ waa kɛ mɛ hɛɛ hemi kɛ yemi kake ɔ hu sa bumi kɛ hɛ mi nyami, titli ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a nyɛɛ wa hɛ mi ɔ. E ngɛ mi kaa e slo ma nɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ je mi, blɔ nya nɛ a hɛɛ, he nɛ a ya sukuu kɛ ya ta, kɛ sika nɛ a ngɛ mohu lɛɛ, se wa jeɔ bumi kpo kɛ haa nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ tsuo. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa a ji “nike níhi” nɛ a ngɔ kɛ ha adesahi, nɛ a hyɛɛ Mawu we bi a nɔ. (Efe. 4:8) Mo susu asafo mi nikɔtɔmahi, kpɔ mi nɔ hyɛli, Asafo ɔ Ní Tsumi Kɔni ɔ Ajla Toli, kɛ Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ a he nɛ o hyɛ. Wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ je bumi nɛ mi kuɔ kpo kɛ ha hɛ mi nyɛɛli nɛ ɔmɛ, nɛ mwɔnɛ ɔ, wɔ hu wa peeɔ jã. Wa bui nyɛmimɛ nɛ a nyɛɛ hɛ mi ngɛ Kristofohi asafo ɔ mi nɛ a le mɛ wawɛɛ ɔ kaa mawuhi, nɛ ke wa na mɛ ɔ, wa pee we wa ní kaa nɔ́ nɛ wa na bɔfohi. Se kɛ̃ ɔ, akɛnɛ wa nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ tsuɔ ní wawɛɛ, nɛ a baa a he si he je ɔ, wa buɔ mɛ nɛ wa woɔ a hɛ mi nyami.​—2 Kor. 1:24; Kpoj. 19:10. w17.03 1:13

Hɛrode Agripa nɛ sɛ hlami ɔ ba pee Yuda bi a matsɛ aloo a hɛ mi nyɛɛlɔ. E pee we e ní kaa Yesu! Benɛ a tsɛ kpe ngua ko ɔ, Hɛrode “wo e we ablade tade ɔ.” Kɛkɛ nɛ ni ɔmɛ bɔni ngmlaa kpami ke: “Mawu ko gbi ji nɛ ɔ nɛ; enɛ ɔ lɛɛ pi nɔmlɔ gbi!” E ngɛ heii kaa Hɛrode bua jɔ yi jemi ɔ he. Se “amlɔ nɔuu ɔ, Nyɔmtsɛ ɔ bɔfo ɔ fia Hɛrode nɔ́. Gɔgɔ ye lɛ, nɛ e gbo; ejakaa e wui Mawu hɛ mi nyami.” (Níts. 12:21-23) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e hɛ kã si nɛ e ngɛ lejɛ ɔ ma yɔse kaa pi Yehowa nɛ hla Hɛrode kaa hɛ mi nyɛɛlɔ. Se Yesu lɛɛ, e kɛ e ní peepee kɛ e munyu tutui tsɔɔ kaa Mawu nɛ hla lɛ, nɛ be fɛɛ be ɔ, e tsɔɔ kaa Yehowa ji e we bi a Hɛ Mi Nyɛɛlɔ Nɛ Pe Kulaa, nɛ lɔ ɔ woɔ Mawu hɛ mi nyami. Yehowa hlɛ Yesu kaa e nyɛɛ e we bi a hɛ mi jeha bɔɔ ko kɛkɛ. Benɛ a tle lɛ si se ɔ, e de ke: “A ha mi he blɔ ngɛ níhi tsuo nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ.” Lɔ ɔ se ɔ, e de ke: “Hyɛ, i kɛ nyɛ maa hi si daa kɛ yaa su je mi nyagbe.”​—Mat. 28:18-20. w17.02 3:20, 21