March

Akɛnɛ Yefta nyɛmimɛ ɔmɛ ná e he ninyɛ he je ɔ, a fie lɛ kɛ je we ɔ mi konɛ e nine nɛ ko su gbosi ní nɛ e sa kaa a ha lɛ ɔ nɔ. (Many. 11:1-3) Se kɛ̃ ɔ, benɛ ma nimeli ɔmɛ ya kpa lɛ pɛɛ kaa e ba ye bua mɛ ɔ, e pee jã amlɔ nɔuu. (Many. 11:4-11) Yefta suɔ kaa e ma fã Mawu biɛ ɔ kɛ Mawu we bi a he. Enɛ ɔ he hia lɛ wawɛɛ pe nɔdɔ nɔ́ nɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ pee lɛ ɔ. E fia e pɛɛ si kaa e maa ye Yehowa anɔkuale. Jã nɛ e pee ɔ ha nɛ Yehowa jɔɔ lɛ kɛ Israel bi ɔmɛ tsuo. (Heb. 11:32, 33) Anɛ wa ma nyɛ maa kase nɔ́ ko ngɛ Yefta nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi lo? Ke wa nyɛmimɛ Kristofohi pee nɔ́ ko kɛ si wɔ, aloo wa susu kaa a kɛ wɔ hí si saminya a, mɛni wa maa pee? E sɛ nɛ wa ha nɛ nɔ́ nɛ a pee kɛ si wɔ ɔ nɛ ha nɛ wa kpa Yehowa sɔmɔmi. Ko kpa Kristofohi a kpehi yami, nɛ ko je o he ngɛ asafo ɔ he kɔkɔɔkɔ. Nyɛ ha nɛ waa kase Yefta nɛ waa bu Yehowa tue. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa ma nyɛ maa da si himihi nɛ a mi wa a nya, konɛ wɔ hu wa nyɛ nɛ waa pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha nihi.​—Rom. 12:20, 21; Kol. 3:13. w16.04 1:7, 9, 10

E sa nɛ waa to wa tsui si kɛ ya si nyagbe, se pi be bɔɔ ko kɛkɛ. Ngɔɔ lɛ kaa mele ko ngɛ mue. Loko ni ɔmɛ nɛ a ngɛ mele ɔ mi a yi ma ná wami ɔ, e sa nɛ a sle kɛ ba kpo. Ke pɔ tɔ nɔ ko he nɛ e kpa slemi ɔ, e ma gbo tlɔ wo ɔ mi. Jã kɛ̃ nɛ ke nɔ ko hu sle hluu nɛ e piɛ bɔɔ nɛ e maa su kpo nɛ pɔ tɔ e he nɛ e kpa slemi ɔ, lɛ hu e ma gbo. Ke wa suɔ kaa waa hi je ehe ɔ mi ɔ, e he hia nɛ waa ya nɔ nɛ waa to wa tsui si. E sa nɛ waa pee wa ní kaa bɔfo Paulo. E de ke: “Wa kɔni mi jɔ̃ we.” (2 Kor. 4:16) Kaa bɔ nɛ Paulo ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye bua lɛ konɛ e to e tsui si kɛ ya si nyagbe ɔ, wɔ hu wa ma nyɛ maa pee jã. Paulo de ngɛ Roma Bi 8:37-39 ɔ ke: ‘Nɔ nɛ suɔ wɔ ɔ haa wa yeɔ kunimi babauu. Ejakaa i ngɛ nɔ mi mami kaa gbenɔ jio, wami jio, hiɔwe bɔfohi jio, nɔ yeli kpa komɛ nɛ ngɛ hiɔwe jio, níhi nɛ ngɛ jio, níhi nɛ maa ba jio, he wami kpa ko jio, hiɔwe lokoo jio, zugba sisi jio, níhi nɛ a bɔ ɔmɛ a mi eko jio, Mawu suɔmi nɛ wa ná ngɛ Kristo Yesu, wa Nyɔmtsɛ ɔ mi ɔ, ní nɛ ɔmɛ ekoeko be nyɛe ma gba wɔ kɛ je mi.’ w16.04 2:17, 18

Mo bi Yehowa nɛ e ha mo juɛmi konɛ o nyɛ nɛ o yɔse si fɔfɔɛ nɛ ma nyɛ ha nɛ e maa ye ha mo kaa o maa yu o he ngɛ ma kudɔmi sanehi a he. A ma nyɛ maa wo mo tsu, loo a maa gbla o tue ngɛ blɔ kpa ko nɔ akɛnɛ o yeɔ Yehowa anɔkuale ɔ he je. Ke e ba jã a, mo kpa Yehowa pɛɛ konɛ e wo mo kã nɛ o nyɛ nɛ o tsɔɔ nihi nɔ́ he je nɛ o yuɔ o he ngɛ ma kudɔmi sanehi a he ɔ nya. O ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye bua mo nɛ o to o tsui si kɛ da nya. (Níts. 4:27-31) Yehowa ha wɔ Baiblo ɔ konɛ e wo wɔ he wami. Mo pue o yi mi tɛ ngɛ ngmamihi nɛ maa ye bua mo nɛ o yu o he ngɛ ma kudɔmi sanehi a he ɔ he. Bɔɔ mɔde nɛ o kase ngmami nɛ ɔmɛ kɛ wo o yi mi, ejakaa ke o ya je he ko nɛ o hɛɛ we Baiblo ɔ, ngmami nɛ ɔmɛ maa ye bua mo. Baiblo ɔ ma nyɛ ma ha nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ o ngɛ ngɛ níhi nɛ Mawu tsɔɔ kaa e maa pee hwɔɔ se ɔ mi ɔ mi maa wa. Hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ ɔ he hia wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa to wa tsui si ke a ngɛ wɔ yi mi wae. (Rom. 8:25) Moo kase ngmamihi nɛ tuɔ níhi nɛ o suɔ kaa o maa pee ngɛ je ehe ɔ mi ɔ he munyu titli, nɛ o ngɔ lɛ kaa o ngɛ je ehe ɔ mi. w16.04 4:14, 15

Osɔfohi nɛ a ngɛ jamihi nɛ a tsɛɛ a he ke Kristofohi ɔ mi ɔ fiɛɛ we Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a. Ke a ngɛ Matsɛ Yemi ɔ he munyu tue po ɔ, a ti nihi fuu tsɔɔ kaa e ji nɔ́ ko nɛ ngɛ adesa tsui mi. (Luka 17:21) A tsɔɔ we nihi kaa Matsɛ Yemi ɔ ji hiɔwe nɔ yemi nɛ Yesu ji e nya Matsɛ. Mohu ɔ, behi fuu ɔ, a tuɔ Yesu he munyu ke a ngɛ Bloonya aloo Ista yee. A tsɔɔ we nihi kaa e be kɛe nɛ Matsɛ Yemi ɔ ma ba kpata yayami peeli tsuo a hɛ mi ngɛ zugba a nɔ, nɛ e ma tsu adesahi a nyagbahi a he ní ha mɛ. (Kpoj. 19:11-21) E ngɛ heii kaa osɔfohi nɛ a ngɛ jamihi nɛ a tsɛɛ a he ke Kristofohi ɔ a mi ɔ li nɔ́ nɛ Yesu nɛ ji Mawu Matsɛ Yemi ɔ nya Matsɛ ɔ maa pee. A li nɔ́ he je nɛ e sa kaa a fiɛɛ. E sɛ kaa juɛmi nɛ Yesu kaseli ɔmɛ ma kɛ tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ pee sika nɛ a ma ná aloo tsu nguanguahi nɛ a maa ma. Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ waa ngɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ kɛ ye jua. (2 Kor. 2:17) E sɛ kaa nihi nɛ a ngɛ Matsɛ Yemi ɔ he sɛ gbi ɔ fiɛɛe ɔ nɛ a bi hiɔwo ngɛ a fiɛɛmi ní tsumi ɔ he.​—Níts. 20:33-35. w16.05 2:7, 8

Nɔ hyɛmi nɔ́ kpa ko hu ji nɛ ɔ nɛ: O bua jɔ tade ko he wawɛɛ, se o le kaa ke o wo jamɛ a tade ɔ, e maa tɔ̃tɔ̃ ni komɛ a nane ngɛ asafo ɔ mi. Baiblo ɔ de we nɔ́ ko ngɛ jamɛ a tade ɔ he. Ke jã a, lɛɛ kɛ o ma plɛ kɛ le Yehowa susumi ha kɛɛ? Baiblo ɔ de ke: “E sa nɛ yi ɔmɛ nɛ a kɛ humi peemi kɛ juɛmi nɛ mi tsɔ nɛ dla a he bɔ nɛ sa, pi kɛ yi gbɔmi slɔɔtohi kɛ sika tsu loo adiagba loo tade nɛ he jua wa saminya, se mohu ngɛ blɔ nɛ e sa yihi nɛ a tsɔɔ kaa a jaa Mawu ɔ nɔ.” (1 Tim. 2:9, 10) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ga womi nɛ ɔ kɔɔ nyumuhi kɛ yihi tsuo nɛ a sɔmɔɔ Yehowa a he. Ke wa peeɔ wa he humi, nɛ wa maa wo tade ko ɔ, wa ma nyɛ ma susu bɔ nɛ nihi maa pee a ní ngɛ he ha a he. Nɛ akɛnɛ wa suɔ wa nyɛmimɛ he je ɔ, wa sume kaa wa maa wo tade nɛ maa hao a ti nɔ ko aloo e maa tɔ̃tɔ̃ a ti nɔ ko nane.​—1 Kor. 10:23; Filip. 3:17. w16.05 3:14

Adam ha nɛ he blɔ nɛ e ná kaa Mawu bi ɔ bɔ lɛ benɛ e tsɔ e Bɔlɔ ɔ hɛ mi atua a. Se kɛ̃ ɔ, benɛ jehahi fuu ba pue mi ɔ, Adam nina, nɛ ji “nimli kpekpemi” ko kplɛɛ Mawu nɔ yemi ɔ nɔ. (Heb. 12:1) Akɛnɛ a baa a he si kɛ haa a Bɔlɔ ɔ he je ɔ, a tsɔɔ kaa a suɔ kaa a Bɔlɔ ɔ nɛ pee a Tsɛ kɛ a Puɛlɔ, se pi Satan. (Yoh. 8:44) Anɔkuale nɛ a yeɔ Mawu ɔ haa nɛ wa kaiɔ munyu nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ. Mwɔnɛ ɔ, nihi tsuo nɛ a jaa Yehowa ngɛ mumi kɛ anɔkuale mi ɔ hu bɔɔ mɔde kaa a maa ba a he si nɛ a bu Yehowa tue. A naa kaa e ji he blɔ nɛ a ná kaa a ma tsɛ Yehowa kaa a Tsɛ, nɛ a maa ba a he si ha lɛ kaa a Puɛlɔ. Anɛ o naa o he kaa o ji zu nɛ he jɔ ngɛ Mawu dɛ mi konɛ e ngɔ mo kɛ puɛ buɛ nɛ sa e hɛ mi lo? Anɛ o naa nyɛmimɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ hu kaa e ji zu nɛ he jɔ nɛ Mawu kɛ ngɛ buɛ nɛ sa e hɛ mi puɛe lo? w16.06 1:2, 3

Be mi nɛ wa ngɛ je ehe ɔ he sue haa nɛ ɔ, níhi fuu ma nyɛ ma ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ gbɔjɔ. E sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa hyɛ kaa hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ɔ mi wa lo. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa ma nyɛ ma susu munyu nɛ Yesu tu ngɛ Mateo 6:33 ɔ he. Mo bi o he ke: ‘Anɛ otihi nɛ i kɛ maa ye hɛ mi kɛ yi mi kpɔhi nɛ i mwɔɔ ɔ tsɔɔ kaa i he Yesu munyu ɔ ye niinɛ lo? Anɛ i suɔ kaa ma po fiɛɛmi aloo asafo mi kpehi a yami mi konɛ ma ngɔ be fuu kɛ tsu ní nɛ ma ná sika fuu lo? Ke ye ní tsumi ngɔɔ ye be fuu ɔ, mɛni ma pee? Anɛ ma ngmɛ blɔ nɛ je ɔ ní peepee nɛ kudɔ mi, nɛ e ha nɛ ma kpa Yehowa sɔmɔmi lo?’ Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ kpa ko hu he nɛ o hyɛ. Ngɔɔ lɛ kaa Yehowa sɔmɔlɔ ko kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ kɔɔ níhi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ he ɔ tsu we ní: huɛ bɔmi, bɔ nɛ e sa kaa waa kɛ nihi nɛ a fie mɛ kɛ je asafo ɔ mi nɛ hi si ha, kɛ hɛja jemi. Mo bi o he ke, ‘Anɛ imi hu i peeɔ jã lo?’ Ke wa yɔse kaa wa ngɛ su ko kaa jã nɛ ma nyɛ ma ha nɛ waa kplii wa tsui ɔ, e he hia nɛ wa susu wa hemi kɛ yemi ɔ he amlɔ nɔuu! E sa nɛ waa kɛ anɔkuale yemi nɛ kpa wa mi, konɛ be fɛɛ be ɔ, waa ngɔ níhi nɛ wa kaseɔ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ kɛ dla wa susumi. w16.06 2:8, 9

Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ ji e we Odasefohi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ je ekpa kulaa. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a ji adesahi nɛ a yi mluku, nɛ a tɔ̃ɔ. Se kɛ̃ ɔ, Mawu mumi klɔuklɔu ɔ ngɛ Yehowa asafo ɔ kudɔe nɛ e ngɛ nɔ yae, nɛ e yi hu ngɛ blie. E ngɛ mi kaa Yehowa we bi yi mluku mohu lɛɛ, se Yehowa gu a nɔ kɛ ngɛ nyakpɛ níhi pee. Benɛ nyagbe ligbi ɔmɛ je sisi ngɛ jeha 1914 ɔ mi ɔ, Mawu sɔmɔli nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ he pi kulaa. Se Yehowa jɔɔ a fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ jehahi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, nimli ayɔhi abɔ ba kase Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔmɛ, nɛ a ba pee Yehowa Odasefohi. Yehowa gba kɛ fɔ si kaa nɔ yami ko kaa kikɛ maa ba. E tu munyu nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ, nɛ lɔ ɔ se ɔ, e de ke: ‘Imi nitsɛ ma ha nɔ́ nɛ ɔ maa ba mi oya. Imi ji Yehowa!’ Gbami nɛ ɔ ngɛ mi bae ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi. Enɛ ɔ he ɔ, amlɔ nɛ ɔ, Mawu we bi nɛ a ngɛ zugba a nɔ a yibɔ hiɛ pe nihi nɛ a ngɛ mahi fuu a nɔ. w16.06 4:1, 2

Yesu ngɛ nɔ mi mami kaa ke e hiɔwe Tsɛ ɔ haa hiɔwe lohwe pɛlitsɛmɛ niye ní ɔ, lɛɛ e ma ha adesahi a hiami níhi kokooko. (1 Pet. 5:6, 7) E ya be niye ní ngɔe kɛ ba wo wa nya mi, se ke wa pee ngmɔ ɔ, e maa jɔɔ nɔ, nɛ wa ma ná nɔ́ ko ngɛ mi maa ye, aloo e ma ha nɛ wa ná sika kɛ he wa daa ligbi hiami níhi. Ke wa hia nɔ́ ko ɔ, e ma nyɛ maa wo nihi he wami konɛ a ha wɔ níhi nɛ a ngɛ ɔ eko. E ngɛ mi kaa Yesu de we ke Yehowa peeɔ tsu haa hiɔwe lohwe pɛlitsɛmɛ mohu lɛɛ, se Yehowa ha mɛ nile, ga, kɛ níhi nɛ a kɛ peeɔ tsu kɛ haa a he. Jã kɛ̃ nɛ Yehowa ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ná he ko nɛ waa kɛ wa weku mi bimɛ nɛ hi. Benɛ Yesu ngɛ munyu nɛ je kpo ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ tue ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa Yesu le kaa e be kɛe nɛ e maa ngɔ e wami kɛ fɔ si ha adesahi. (Kɛ to Luka 12:6, 7 ɔ he.) Yesu ba gbo we ngɛ hiɔwe lohwe pɛlitsɛmɛ a he, mohu ɔ, e ba gbo ngɛ wa he konɛ wa nyɛ nɛ waa hi si kɛ ya neneene.​—Mat. 20:28. w16.07 1:11-13

Mɛni blɔ nɔ adesahi gu kɛ ba plɛ yayami peeli, nɛ a gboɔ ɔ? Baiblo ɔ tsɔɔ nya ke: ‘Yayami nɛ nɔ kake nɛ ji Adam pee ɔ ha nɛ gbenɔ ngɛ e bimɛ a nɔ yee.’ (Rom. 5:12, 14, 17) Se bua jɔmi sane ji kaa nɔ́ ko ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa pee nɛ yayami be wa nɔ yee hu. Ke wa ná Kristo kpɔmi afɔle sami ɔ mi hemi kɛ yemi ɔ, Yehowa dloomi ɔ maa hɛɛ wɔ. (Rom. 5:20, 21) E ngɛ mi kaa loloolo ɔ yayami peeli ji wɔ mohu lɛɛ, se e sɛ nɛ wa ha yayami nɛ ye tsɛ ngɛ wa nɔ. Ke wa pee yayami ko ɔ, wa ma bi Yehowa konɛ e ngɔ kɛ pa wɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Mawu dloomi ɔ nɛ ngɛ tsɛ yee ngɛ wa nɔ. Mɛni je enɛ ɔ mi kɛ ba? Paulo tsɔɔ nya ke: ‘Mawu je e dloomi ɔ kpo ngɔ tsɔɔ. Dloomi nɛ ɔ bɔɔ wɔ kɔkɔ kaa wa kpa yayami peemi, nɛ wa ko di je nɛ ɔ mi akɔnɔ níhi a se. E tsɔɔ wɔ kaa waa hyɛ wa he nɔ saminya; waa pee nɔ́ nɛ da, nɛ waa ye Mawu gbeye.’​—Tito 2:11, 12. w16.07 3:5, 6

Adam kɛ Hawa gba a puɛ, ejakaa a gbo Mawu tue. “Blema sinɔ ngua a” nɛ ji Satan Abosiami ɔ sisi Hawa. E ha nɛ Hawa susu kaa ke e ye “tso nɛ haa nɔ leɔ kpakpa kɛ yayami” ɔ yiblii ɔ, e maa le ní saminya, nɛ e ma nyɛ maa mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ kpakpa kɛ yayami he. E bui e huno ɔ kaa lɛ ji weku ɔ yi konɛ e ma bi lɛ ga womi ngɛ sane ɔ he. Nɛ be mi nɛ e sa kaa Adam ko bu Mawu tue ɔ, lɛ hu e ngɔ tso yiblii ɔ ngɛ Hawa dɛ nɛ e ye. (Kpoj. 12:9; 1 Mose 2:9, 16, 17; 3:1-6) Benɛ Mawu bi Adam sane ɔ, Adam tsɛ̃ munyu ɔ kɛ fɔ e yo ɔ nɔ. Hawa hu de ke sinɔ ɔ lɛ mlɔɔ lɛ. (1 Mose 3:12, 13) Adam kɛ Hawa ngɔ níhi nɛ sisi numi be he kɛ je a nya! Akɛnɛ a gbo Yehowa tue he je ɔ, e bu mɛ gbenɔ fɔ. Nɔ́ nɛ ba a nɔ ɔ ji kɔkɔ bɔmi kɛ ha wɔ! Loko nɔ kɛ e yo ma ná bua jɔmi ɔ, e sa kaa a ti nɔ tsuaa nɔ nɛ kplɛɛ e tɔmi nɔ nɛ e bu Yehowa tue. w16.08 1:1, 4, 5

Eko ɔ, nyumu ɔ loo yo ɔ aloo mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo hyɛɔ nɔ́ ko nɛ be nyɛe maa ba mi ɔ blɔ. Enɛ ɔ ngɔɔ haomihi kɛ baa gba si himi ɔ mi. Ke nɔ ko suɔ nɛ bua jɔmi nɛ hi e gba si himi mi se bua jɔmi be mi ɔ, lɔ ɔ be hae nɛ nɔ ɔ tsui nɛ nɔ e mi, e ma susu kaa a sisi lɛ, nɛ e mi mi hu ma fu. Níhi nɛ ma nyɛ maa ngɔ nyagba kɛ ba gba si himi mi ɔ ekomɛ ji bɔ nɛ a tsɔse nyumu ɔ loo yo ɔ ha, bɔ nɛ a ti nɔ fɛɛ nɔ peeɔ e ní ha, bɔ nɛ a kɛ sika tsuɔ ní ha, nganyɛmɛ kɛ ngatsɛmɛ a ní peepee, kɛ bimɛ a tsɔsemi. Se bua jɔmi sane ji kaa Kristofohi nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ, a ti nihi babauu nyɛɔ tsuɔ nyagbahi nɛ a kɛ kpeɔ ɔmɛ a he ní, ejakaa a kɛ Mawu blɔ tsɔɔmi tsuɔ ní. Ke Kristofohi nɛ a sɛ gba si himi kɛ haomihi nɛ a mi wa ngɛ kpee ɔ, e sa nɛ a de asafo mi nikɔtɔma amɛ konɛ a ye bua mɛ. Asafo mi nikɔtɔma amɛ ngɛ níhi a si kpami fuu, nɛ a ma nyɛ maa ye bua nɔ kɛ e yo ɔ konɛ a kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ nɛ tsu ní. Loko wa ma nyɛ ma tsu nyagbahi nɛ waa kɛ kpeɔ ngɛ gba si himi mi ɔ he ní ɔ, e sa kaa waa sɔle kɛ ha Yehowa konɛ e ha wɔ e mumi ɔ nɛ e ye bua wɔ nɛ waa kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ tsu ní, nɛ waa wo mumi ɔ yiblii ɔ.​—Gal. 5:22, 23. w16.08 2:11-13

Be nɛ Yesu ngɛ nɛ e kɛ ma tsu e fiɛɛmi ní tsumi ɔ pi kulaa. Se kɛ̃ ɔ, e he be kɛ tsɔɔ nihi nɛ a ngɛ sane kpakpa a he bua jɔmi ɔ níhi fuu. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yesu da si ngɛ lɛ ko mi, nɛ e tsɔɔ nimli asafo ko ní ngɛ wo ɔ nya. Jamɛ a ligbi ɔ, Yesu ha nɛ Petro hɛ lo fuu nɛ e tu munyu nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ. Kɛ Yesu munyu ɔ kɛ nɔ́ nɛ e pee ha Petro ɔ ha nɛ Petro pee e ní ha kɛɛ? Petro kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ “si a nɔ́ tsuaa nɔ́, nɛ a ya nyɛɛ Yesu se.” (Luka 5:1-11) Nikodemo piɛɛ nikɔtɔma amɛ nɛ a ngɛ Sanhedrin ɔ he, nɛ e bua jɔ Yesu ní tsɔɔmi ɔ he. E suɔ kaa e maa kase níhi fuu kɛ je Yesu ngɔ, se e ngɛ gbeye yee kaa ke nihi na kaa e kɛ Yesu ngɛ ní sɛɛe ngɛ gua mi ɔ, a maa tu munyu kɛ si lɛ. Yesu náa nɔ he deka, enɛ ɔ he ɔ, e kɛ Nikodemo sɛɛ ní nyɔ mi be mi nɛ nimli asafo ɔ be lejɛ ɔ. (Yoh. 3:1, 2) Mawu Bi ɔ ná ni kakaakahi a he deka, nɛ e ye bua mɛ konɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. Anɛ enɛ ɔ tsɔɔ we kaa e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa kpale ya slaa nihi nɛ a ngɛ munyu ɔ he bua jɔmi ɔ konɛ waa kɛ mɛ nɛ pee Baiblo mi ní kasemi lo? w16.08 4:10, 11

Ke wa baa wa he si ɔ, wa maa na kaa Yehowa he tsɔ nɛ e ngɛ klɔuklɔu, nɛ e sisi tomi mlaa amɛ ji nɔ́ nɛ maa tsɔɔ wɔ blɔ nɛ da. Jehanɛ hu ɔ, ke wa baa wa he si ɔ, wa ma susu ni kpahi a he, nɛ wa maa bu mɛ. Ke ‘wa baa wa he si haa wa Mawu ɔ,’ lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa ye e sisi tomi mlaa amɛ a nɔ, nɛ wa susu ni kpahi a he. E sa nɛ wa he dlami ɔ nɛ ha nihi nɛ a na heii kaa wa ji Yehowa sɔmɔli. E sa nɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi kɛ ni kpahi nɛ a na wɔ kaa wa he sa kaa anɔkuale Mawu ɔ nane mi dali. Mawu hyɛɔ blɔ kaa wa ma dla wa he saminya, nɛ wa bua jɔ kaa wa maa bɔ wa he mɔde konɛ waa pee jã. Nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi fuu ngɛ nɛ a he dlami kɛ a je mi bami haa nɛ tsui kpakpatsɛmɛ buɔ Baiblo ɔ mi sɛ gbi nɛ heɔ nɔ yi wami ɔ tue. A he dlami ɔ woɔ Yehowa hɛ mi nyami, nɛ e haa e bua jɔɔ hulɔ. Wa ngɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a yi jee wawɛɛ. w16.09 3:18-20

Yakɔb fia e pɛɛ si kaa e kɛ bɔfo ɔ maa nɔ kunɔ, nɛ e tsɔɔ kaa e suɔ nɛ a jɔɔ lɛ! (1 Mose 32:24-26) Akɛnɛ Yakɔb fĩ si he je ɔ, Yehowa jɔɔ lɛ. E ná biɛ nɛ ji Israel, (e sisi ji “Nɔ Nɛ Kɛ Mawu Nɔ Kunɔ” aloo “Mawu Nɔɔ Kunɔ”). Yakɔb sa Yehowa hɛ mi, nɛ Yehowa jɔɔ lɛ wawɛɛ. Wa suɔ kaa Yehowa nɛ jɔɔ wɔ kaa bɔ nɛ e jɔɔ Yakɔb ɔ. Yakɔb yo nɛ e suɔ lɛ saminya nɛ ji Rahɛl ɔ hu suɔ kaa e na blɔ nɔ nɛ Yehowa maa gu kɛ ha nɛ si nɛ e wo kaa e maa jɔɔ e huno ɔ nina a nɛ ba mi. Se Rahɛl fɔ we. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, ke nɔ ko fɔ we ɔ, e haoɔ wawɛɛ. Mɛni wo Rahɛl he wami nɛ e ya nɔ nɛ e fĩ si ngɛ haomi nɛ e be nyɛe maa pee he nɔ́ ko nɛ ɔ mi? E ha we nɛ e kɔni mi nɛ jɔ̃. Mohu ɔ, e ya nɔ nɛ e kɛ hɛdɔ sɔle wawɛɛ. Yehowa bu Rahɛl kue fami ɔ tue, nɛ nyagbenyagbe ɔ, e jɔɔ lɛ kɛ bimɛ.​—1 Mose 30:8, 20-24. w16.09 2:6, 7

E he hia wawɛɛ kaa o ma ha nɛ o bimɛ ɔmɛ nɛ a le kaa ke a kɛ Baiblo mi sisi tomi mlaahi tsu ní ɔ, a ma ná he se. (La 1:1-3) O ma nyɛ maa gu blɔhi fuu a nɔ kɛ pee jã. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, o ma nyɛ ma de o bimɛ ɔmɛ kaa a ngɔ lɛ kaa a yaa hi zugba kpɔ ko nɛ e tsɔ e he banee nɔ, nɛ e sa nɛ a tsɔɔ nihi nɛ a maa suɔ kaa a kɛ mɛ maa hi lejɛ ɔ. Lɔ ɔ se ɔ, mo bi mɛ ke, “Ke a ma nyɛ maa hi si ngɛ tue mi jɔmi mi nɛ a bua nɛ jɔ ɔ, mɛni su lɛ e sa kaa a ti nɔ tsuaa nɔ nɛ ná?” Jehanɛ hu ɔ, o kɛ mɛ ma nyɛ ma susu ga womi nɛ nile ngɛ mi nɛ ngɛ Galatia Bi 5:19-23 ɔ he. Enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ a kase ní enyɔ komɛ nɛ a he hia wawɛɛ. Kekleekle ɔ, Mawu sisi tomi mlaahi haa nɛ wa náa tue mi jɔmi nɛ waa kɛ nihi hiɔ si saminya. Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, Yehowa ngɛ wɔ tsɔsee mwɔnɛ ɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa hi si ngɛ je ehe ɔ mi. (Yes. 54:13; Yoh. 17:3) O ma nyɛ maa ngɔ nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ ngɛ wa womi ɔmɛ a mi ɔ kɛ ma oti nɛ ɔ nɔ mi. O ma nyɛ maa ngɔ munyu nɛ ji “Baiblo ɔ Tsakeɔ Nihi A Si Himi” nɛ jeɔ kpo ngɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi ɔ kɛ tsu ní. w16.09 5:13, 14

E ngɛ mi kaa eko ɔ, wa be deka kulaa mohu lɛɛ, se e sa nɛ wɔ tsuo wa he be kɛ pee wa dɛ he ní kasemi kɛ weku Mawu jami. (Efe. 5:15) Se tsa pi níhi fuu nɛ wa maa kane, aloo sanehi a heto nɛ wa ma hla konɛ waa le nɔ́ nɛ wa ma ya de ngɛ asafo mi kpehi a sisi ɔ kɛkɛ ji nɔ́ nɛ e sa kaa e he nɛ hia wɔ. Mohu ɔ, e sa nɛ wa ha Mawu Munyu ɔ nɛ sɛ wa tsui mi tɔɔ, konɛ e ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. E sa nɛ waa ngmɛ pɛpɛɛpɛ. Ke wa ngɛ ní kasee ɔ, e sɛ nɛ wa susu ni kpahi pɛ a he, mohu ɔ, e sa nɛ wa susu huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ hu he. (Filip. 1:9, 10) E sa nɛ waa le kaa, behi fuu ɔ, ke wa ngɛ wa he dlae konɛ waa ya fiɛɛmi, loo asafo mi kpe, aloo wa ya tu munyu ko ɔ, wa susuɔ ni kpahi a he, se pi wɔ nitsɛmɛ wa he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ngɛ mi kaa ní hoolɔ ko maa sa e nya loko e gba ní nɛ e hoo ɔ ha nihi mohu lɛɛ, se lɔ ɔ pɛ be lɛ tɔe. Ke e ngɛ hlae nɛ e ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa a, e sa nɛ e je blɔ nɛ e hoo ní nɛ e ye. Jã kɛ̃ nɛ ke wa ngɛ hlae nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ, e sa nɛ waa kase Mawu Munyu ɔ nɛ e sɛ wɔ nitsɛmɛ wa tsui mi. Ke wa peeɔ jã a, wɔ nitsɛmɛ nɛ wa ma ná he se. w16.10 2:10, 11

A tsɔɔ hemi kɛ yemi sisi ngɛ Hebri Bi 11:1. Hemi kɛ yemi kɔɔ ní enyɔ komɛ nɛ wa be nyɛe maa na kɛ wa hɛ ngmɛ ɔ he: (1) “Nɔ́ nɛ a ngɔ hɛ kɛ fɔ nɔ.” Enɛ ɔ ma nyɛ maa tsɔɔ níhi nɛ a wo he si kaa e maa ba hwɔɔ se se a bɛ mi lolo ɔ. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji yayami peeli nɛ a ma kpata a hɛ mi, kɛ je ehe nɛ maa ba a. (2) “Níhi nɛ a ngɛ nitsɛnitsɛ nɛ a nɛ.” Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke “ngɛ nitsɛnitsɛ” ngɛ ngmami nɛ ɔ mi ɔ tsɔɔ “odase nɛ ngɛ heii” kaa nɔ́ ko nɛ a nɛ́ kɛ hɛ ngmɛ ɔ ngɛ nitsɛnitsɛ. E ngɛ mi kaa wa nɛ Yehowa Mawu, Yesu Kristo, bɔfohi, kɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ kɛ wa hɛ ngmɛ mohu lɛɛ, se wa le kaa a ngɛ nitsɛnitsɛ. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsɔɔ kaa níhi nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe ɔ ngɛ nitsɛnitsɛ? Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsɔɔ kaa wa heɔ níhi nɛ a nɛ́ kɛ hɛ ngmɛ nɛ a tu he munyu ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ yeɔ? Waa kɛ wa je mi bami, wa munyu tumi, kɛ wa ní peepee lɛ maa tsɔɔ jã. w16.10 4:6

Ke si fɔfɔɛ nɛ wa ngɛ mi ɔ ha we nɛ wa nyɛ nɛ waa pee fuu kɛ fĩ Matsɛ Yemi ɔ se po ɔ, Yehowa kɛ Yesu bua jɔɔ nɔ́ nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ nyɛɔ peeɔ ɔ he. (Luka 21:1-4; 2 Kor. 8:12) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa nyɛmimɛ komɛ nɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ yaa asafo mi kpehi, a haa sanehi a heto, nɛ a yaa fiɛɛmi daa. Anɛ e sɛ kaa wa jeɔ a yi nɛ waa wo mɛ he wami lo? Ee! Be tsuaa be nɛ o ma ná he blɔ ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o wo nihi he wami. Ke wa na kaa nɔ ko pee nɔ́ ko nɛ sa yi jemi ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa je e yi. Mo susu nɔ́ nɛ ba benɛ Paulo kɛ Banaba ngɛ Antiokia ngɛ Pisidia a he nɛ o hyɛ. Nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ kpe he ɔ de mɛ ke: “Nyɛmimɛ, ke nyɛ ngɛ munyu ko nɛ maa wo ni ɔmɛ he wami ɔ, nyɛɛ tu.” Paulo ngɔ he blɔ ɔ kɛ wo mɛ he wami. (Níts. 13:13-16, 42-44) Ke wa ma nyɛ maa tu munyu ko kɛ wo nihi he wami ɔ, e sa nɛ waa pee jã. Ke waa kɛ pee wa su kaa wa maa wo nihi he wami ɔ, nihi hu maa wo wɔ he wami.​—Luka 6:38. w16.11 1:3, 15, 16

E ji he blɔ nɛ wa ná kaa wa piɛɛ Yehowa blɔ nya tomi ɔ he! Wa le Mawu sisi tomi mlaahi kɛ níhi nɛ e ngɛ hlae nɛ waa pee, enɛ ɔ he ɔ, wa le kaa e ji wa blɔ nya ní tsumi kaa wa maa pee nɔ́ nɛ da kɛ tsɔɔ kaa lɛ nɛ e sa kaa e ye je mluku ɔ nɔ. Benɛ je ngɛ jɔe nɛ je ngɛ nae ɔ, ní yayahi ngɛ nɔ yae wawɛɛ ngɛ je ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa kase Yehowa konɛ waa “hie yayami.” (La 97:10) Wa pee we wa ní kaa nihi nɛ sɔmɔ we Mawu nɛ a ‘tsɛɔ yayami ke kpakpa, nɛ a tsɛɔ kpakpa ke yayami’ ɔ. (Yes. 5:20) Akɛnɛ wa suɔ kaa Mawu bua nɛ jɔ wa he he je ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa wa he ma tsɔ ngɛ he lo kɛ mumi mi, nɛ wa je mi bami hu he nɛ tsɔ. (1 Kor. 6:9-11) Wa suɔ Yehowa nɛ waa kɛ wa hɛ fɔɔ e nɔ. Waa kɛ sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ lɛ nitsɛ e Womi nɛ he jua wa a mi ɔ tsuɔ ní kɛ tsɔɔ kaa wa fĩ e se. Nɛ wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ jamɛ a sisi tomi mlaa amɛ ma tsu ní ngɛ wa wehi a mi, asafo ɔ mi, wa ní tsumi he aloo sukuu. w16.11 3:13

Baiblo Kaseli ɔmɛ yeɔ anɔkuale. Se ngɛ 1914 kɛ jeha 1919 a kpɛ mi ɔ, a nui a he si nɛ a maa ba ha nɔ yeli ɔmɛ ɔ sisi saminya. Enɛ ɔ he ɔ, kaa kuu ɔ, tsa pi be tsuaa be nɛ a yu a he ngɛ ta hwumi he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ United States ma nɔ yelɔ ɔ fã ke a maa sɔle kɛ bi tue mi jɔmi ngɛ May 30, 1918 ɔ nɔ ɔ, Hwɔɔmi Mɔ ɔ wo Baiblo Kaseli ɔmɛ he wami kaa a ngɔ a he kɛ wo mi. Nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ ngɔ a sika kɛ fĩ ta hwumi ɔ se, nɛ a ti nihi bɔɔ ko kɛ a he wo ta buli a ní tsumi mi nɛ a ya ta a. E ngɛ mi kaa e he ba hia nɛ a dla Baiblo Kaseli nɛ ɔmɛ, nɛ a tsɔse mɛ mohu lɛɛ, se wa be nyɛe maa ma nya si kaa enɛ ɔ he je nɛ Babilon Ngua a ngɔ mɛ nyɔguɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a le kaa e sa nɛ a je a he ngɛ lakpa jami he, nɛ ngɛ kekleekle je mi ta a mi ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ a je a he ta kulaa ngɛ lakpa jami he.​—Luka 12:47, 48. w16.11 5:9

Eko ɔ, o ma susu nɔ́ he je nɛ Paulo bɔ Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kɔkɔ kaa oslaa ngɛ he kaa a maa ‘ba a je mi ngɛ he lo nya a’ he? Mwɔnɛ ɔ, anɛ Kristofohi nɛ Mawu kplɛɛ a nɔ kaa e huɛmɛ nɛ e bu mɛ dali ɔ ma nyɛ ma ya je oslaa kaa jã a mi lo? Aywilɛho sane ji kaa, Kristofo no fɛɛ Kristofo no ma nyɛ ma ha nɛ e he lo nɛ yi mluku ɔ nɛ kudɔ lɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Paulo ngma kaa nyɛmimɛ komɛ nɛ a ngɛ Roma a bɔɔ “mɛ nitsɛmɛ a mi mi” mohu he mɔde. Enɛ ɔ ma nyɛ maa pee bɔmi nami, niye ní, dã, aloo nɔ́ kpa ko he akɔnɔ nami. A kpɛti ni komɛ ‘kɛ sisimi munyuhi sisiɔ nihi nɛ a hɛ be a he nɔ ɔmɛ a tsui.’ (Rom. 16:17, 18; Filip. 3:18, 19; Jud 4, 8, 12) Jehanɛ hu ɔ, mo kai kaa, nyɛminyumu ko hi Korinto asafo ɔ mi nɛ e “kɛ e tsɛ yo ngɛ.” (1 Kor. 5:1) Ke jã a, lɛɛ sisi numi ngɛ he kaa Mawu ha nɛ Paulo bɔ Kristofohi kɔkɔ ngɛ “He lo nya níhi a he juɛmi” he. (Rom. 8:5, 6) Kɔkɔ bɔmi nɛ ɔ kɔɔ wɔ hu wa he mwɔnɛ ɔ. w16.12 2:5, 8, 9

O tsui mi nɛ o maa je nɛ o kɛ nɔ ko nɛ o heɔ lɛ yeɔ nɛ sɛɛ o nyagba a he ní ɔ ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o da yeyeeye peemi nya. O huno aloo o yo, o huɛ nɛ nyu bi ngɛ o kɛ lɛ nyɛ kpɛti, aloo asafo mi nɔkɔtɔma ko ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o da o haomi ɔmɛ a nya nɛ o ko pee yeyeeye tsɔ. Ke o je o tsui mi nɛ o kɛ nɔ ko sɛɛ o haomi ɔmɛ a he ní ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o nu o haomi ɔmɛ a sisi, nɛ o nyɛ nɛ o da nya. Baiblo ɔ de ke: “He nɛ ga womi be ɔ, yi mi tomi peeɔ yaka; se he nɛ ga woli hiɛ ngɛ ɔ, níhi yaa nɔ pɛpɛɛpɛ.” (Abɛ 15:22) Jehanɛ hu ɔ, Yehowa guɔ asafo mi kpehi nɛ a peeɔ daa otsi ɔ nɔ kɛ yeɔ bua Kristofohi konɛ a ko pee yeyeeye tsɔ. Lejɛ ɔ ji he nɛ o maa na o nyɛmimɛ Kristofohi nɛ susuɔ o he, nɛ a suɔ kaa a wo a sibi he wami ngɛ. (Heb. 10:24, 25) ‘He wami nɛ wa woɔ wa sibi’ ɔ maa ye bua mo, nɛ e ma ha nɛ e he be wae ha mo kulaa kaa o ma kpa tsui yemi.​—Rom. 1:12. w16.12 3:17, 18

Ke hiɔ ngɛ wa nya gbae, aloo waa kɛ haomihi nɛ wa be nyɛe maa pee he nɔ́ ko ngɛ kpee ɔ, wa ngɔɔ wa haomi ɔmɛ kɛ fɔɔ Yehowa nɔ, nɛ wa náa hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa e maa hyɛ wa nɔ. (1 Pet. 5:6, 7) Jehanɛ hu ɔ, wa peeɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ konɛ wa ná asafo mi kpehi, kɛ ní kpahi nɛ Yehowa haa wɔ ɔmɛ a he se. (Heb. 10:24, 25) Mɛni fɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a bimɛ kpa Yehowa sɔmɔmi ɔ hu ma nyɛ maa pee? Gbalɔ Samuel be nyɛe nɛ e nyɛ e bimɛ nyumuhi nɛ a wa a nɔ kaa a ya nɔ nɛ a ye anɔkuale kaa bɔ nɛ e tsɔɔ mɛ ɔ. (1 Sam. 8:1-3) E sa nɛ e ngɔ sane ɔ kɛ ha Yehowa. Se kɛ̃ ɔ, Samuel ya nɔ nɛ e ye e hiɔwe Tsɛ nɛ ji Yehowa a anɔkuale, nɛ e pee níhi nɛ maa sa Yehowa hɛ mi. (Abɛ 27:11) Mwɔnɛ ɔ, fɔli fuu nɛ a ji Kristofohi kɛ si fɔfɔɛ kaa jã ngɛ kpee. A he ye kaa Yehowa pee klaalo kaa e ma he yayami peeli nɛ a tsake a tsui ɔ atuu kɛ ba e ngɔ. (Luka 15:20) Ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, fɔli nɛ ɔmɛ bɔɔ mɔde kaa a maa ye Yehowa anɔkuale kɛ ya si nyagbe. A ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ a peeɔ ɔ maa ye bua a bimɛ ɔmɛ konɛ a kpale kɛ ba Yehowa ngɔ. w17.01 1:15, 16

Nɔ nɛ baa e he si ɔ peeɔ e he humi, e le e nyɛmi kɛ e mɔde bɔmi, e kplɛɛɔ e fã tɔmihi a nɔ, e buɔ ga womi tue, nɛ e kaseɔ ní hehi. Ke nɔ ko baa e he si ɔ, Yehowa bua jɔɔ e he wawɛɛ. Jã kɛ̃ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa nɔ nɛ peeɔ e he humi ɔ le níhi nɛ e be nyɛe maa pee, kɛ níhi nɛ e be he blɔ kaa e peeɔ. Hela munyu nɛ a kɛ tsu ní ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ lemi nɛ wa le kaa wa ngɛ gbɔjɔmi ɔ nɛ ha nɛ wa je bumi kpo kɛ tsɔɔ ni kpahi, nɛ waa kɛ mɛ nɛ hi si saminya. Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ wa bɔni níhi a he susumi aloo waa pee wa ní kaa nihi nɛ a pee we a he humi? Mo susu níhi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ a he nɛ o hyɛ. Eko ɔ, he blɔ nɛ wa ngɛ ɔ haa nɛ wa buɔ wa he kaa wa he hia pe ni kpahi. (Rom. 12:16) Eko ɔ, wa peeɔ níhi nɛ gblaa nihi a juɛmi kɛ baa wa nɔ ngɛ blɔ nɛ sɛ nɔ. (1 Tim. 2:9, 10) Aloo eko ɔ, he blɔ ko nɛ wa ngɛ, huɛmɛ nɛ wa ngɛ, aloo bɔ nɛ wa susuɔ níhi a he ha a haa nɛ wa nyɛɔ ni kpahi a nɔ konɛ a pee nɔ́ nɛ wa suɔ. Wa be yɔsee kaa wa ngɛ wa he nɔ woe po. 1 Kor. 4:6. w17.01 3:6-8

Ligbi etɛ nɛ ɔ, ní tsumi nɛ Yehowa we bi ngɛ tsue ɔ ngɛ hɛ mi yae wawɛɛ, nɛ e yi ngɛ blie. Enɛ ɔ he ɔ, e he ba hia nɛ waa gu blɔ ehehi a nɔ kɛ tsu níhi a he ní. Behi fuu ɔ, waa kɛ klama ehehi nɛ tsuɔ ní tsumi nɛ ɔmɛ. Eko ɔ, e he maa wa ha ni komɛ nɛ a wa ngɛ jeha mi kaa a maa gu blɔ ehe nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ tsu ní. (Luka 5:39) Ke pi jã ji sane ɔ po ɔ, behi fuu ɔ, nihewi kɛ yihewi ngɛ he wami pe nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e da blɔ kaa nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ ma tsɔse nihewi konɛ a kɛ ní tsumi nguahi nɛ wo a dɛ. Jã nɛ a maa pee ɔ hu tsɔɔ kaa a ngɛ suɔmi. (La 71:18) Eko ɔ, e he maa wa ha nihi nɛ a ngɛ he blɔ ngua a kaa a maa ngɔ ní tsumi kɛ wo nihewi a dɛ. A ti ni komɛ bua jɔ he blɔ nɛ a ngɛ ɔ he, nɛ a yeɔ gbeye kaa e maa je a dɛ, aloo nihewi ɔmɛ be nyɛe ma tsu lɛ saminya. Eko ɔ, ni komɛ ma susu kaa a be deka nɛ a kɛ ma tsɔse nɔ ko. Nɛ ngɛ nihewi hu a blɔ fa mi ɔ, e he hia nɛ a to a tsui si ke a kɛ ní tsumi fuu wui a dɛ. w17.01 5:3, 4

Yesu ba pee adesa nɛ ye mluku kaa bɔ nɛ jinɛ Adam hu ye mluku ɔ. (Yoh. 1:14) Se Yesu lɛɛ e pee we e ní kaa Adam, e ba e jemi kaa bɔ nɛ Yehowa suɔ kaa adesa nɛ ye mluku nɛ ba e je mi ɔ. Ngɛ kahi nɛ a mi wa nɛ Yesu kɛ kpe ɔ tsuo se ɔ, e pee we yayami ko gblee, nɛ e tɔ̃ we Mawu mlaa a eko nɔ hulɔ. Yesu ji adesa nɛ e ye mluku, enɛ ɔ he ɔ, e ma nyɛ ma gbo kɛ ha adesahi konɛ e kɛ kpɔ̃ mɛ kɛ je yayami kɛ gbenɔ dɛ mi. Kaa adesa nɛ ye mluku ɔ, Yesu ye Mawu anɔkuale, nɛ e bu lɛ tue kɛ tsɔɔ bɔ nɛ jinɛ e sa kaa Adam ko pee e ni ɔ pɛpɛɛpɛ. (1 Tim. 2:6) Yesu ngɔ e wami kɛ ha kaa kpɔmi nɔ́, nɛ e kɛ bli blɔ konɛ “nihi babauu” nɛ ji nyumuhi, yihi, kɛ jokuɛwi nɛ a ná wami nɛ be nyagbe. (Mat. 20:28) Niinɛ, kpɔmi nɔ́ ɔ bli blɔ konɛ Mawu yi mi tomi ɔ nɛ ba mi. (2 Kor. 1:19, 20) Kpɔmi nɔ́ ɔ haa nɛ adesahi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ náa hɛ nɔ kami kaa a maa hi si kɛ ya neneene. w17.02 1:15, 16

Ngɔɔ lɛ kaa o ngɛ hue tso ko nɛ mi ti mi. He tsuaa he wo diblii. Eko ɔ, e maa pee mo kaa o be nyɛe maa je kpo ngɛ he ko nɛ ngɛ heii. Jã kɛ̃ nɛ eko ɔ, e ma bi nɛ o gblee kahi nɛ a nya wa a mi, nɛ lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ o hao wawɛɛ. Yesu po kɛ si himi kaa jã kpe. Loko a maa gbe Yesu ɔ, a pue e hɛ mi si nɛ e na nɔ́ wawɛɛ benɛ a ka lɛ kɛ wo ‘sɛumi tso’ nɔ ɔ. Eko ɔ, enɛ ɔ ji ka nɛ nya wa pe kulaa nɛ Yesu kɛ kpe! (Heb. 12:3) Se kɛ̃ ɔ, Yesu to e tsui si. Yesu susu nɔ́ nɛ e ma ná ke e nyɛ to e tsui si ɔ he. Nɔ́ nɛ he hia pe kulaa a, e ngɔ e juɛmi kɛ ma he blɔ nɛ e ná kaa e ma tsɔ Mawu biɛ ɔ he, nɛ e fĩ Mawu nɔ yemi ɔ se ɔ nɔ. E le kaa e be kɛe nɛ ka a se maa po, se hiɔwo nɛ e ma ná ngɛ hiɔwe ɔ lɛɛ, e maa hi si kɛ ya neneene. Mwɔnɛ ɔ, eko ɔ, kahi nɛ o kɛ kpeɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ o hao nɛ o ye tsui, se mo kai kaa e be kɛe nɛ a se maa po. w16.04 2:10

Mwɔnɛ ɔ, nihi fuu peeɔ mɛ nitsɛmɛ a tsui nya ní, nɛ ke a ngɛ yayami pee po ɔ, a he nile kojo we mɛ. Enɛ ɔ he ɔ, a li nɔ́ he je nɛ wa hia kpɔmi nɔ́ ɔ. A li nɔ́ nɛ ji yayami, nɔ́ nɛ jeɔ yayami peemi mi kɛ baa, kɛ nɔ́ nɛ e sa kaa waa pee konɛ a kpɔ̃ wɔ kɛ je yayami dɛ mi. Ke tsui kpakpatsɛmɛ ba ná le kaa Yehowa je suɔmi mi nɛ e tsɔ e Bi ɔ kɛ ba zugba a nɔ nɛ e ba kpɔ̃ wɔ kɛ je yayami kɛ gbenɔ dɛ mi ɔ, a bua jɔɔ. (1 Yoh. 4:9, 10) Kristo kpɔmi afɔle sami ɔ ji nɔ́ nɛ pe kulaa nɛ tsɔɔ kaa Mawu suɔ wɔ, nɛ e tsɔɔ hu kaa Yehowa ji dloolɔ ngua. Ke wa ba le kaa ke wa je hemi kɛ yemi kpo ngɛ Yesu afɔle sami ɔ mi ɔ, Mawu maa ngɔ wa he yayami kɛ pa wɔ nɛ wa ma ná he nile kpakpa a, wa bua jɔɔ! (Heb. 9:14) Niinɛ, enɛ ɔ ji sane kpakpa nɛ e sa kaa waa fiɛɛ kɛ ha nihi! w16.07 4:6, 7

Ke wa ná hemi kɛ yemi ngɛ kpɔmi nɔ́ ɔ mi ɔ, lɔ ɔ haa nɛ a kɛ wa he yayami ɔmɛ paa wɔ kulaa. Mawu Munyu ɔ ha nɛ wa le kaa a ma nyɛ maa ngɔ wa he yayami ɔmɛ kɛ “pa” wɔ. (Níts. 3:19-21) Kɛ gu kpɔmi nɔ́ ɔ nɔ ɔ, Yehowa ngɔɔ e sɔmɔli nɛ a kɛ mumi ɔ pɔ mɛ nu ɔ kaa e bimɛ. (Rom. 8:15-17) Se wɔ nihi nɛ wa piɛɛ ‘to kpa amɛ’ a he ɔ lɛɛ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ Yehowa pee mlaa nya womi ko nɛ wa biɛ ngɛ nɔ, konɛ e kɛ ngɔ wɔ kaa e bimɛ. Ke wa ye mluku, nɛ wa nyɛ nɛ wa da nyagbe ka a nya a, Yehowa kɛ bua jɔmi maa ngɔ e nine kɛ wo womi ɔ sisi, nɛ e maa ngɔ wɔ kaa e bimɛ nɛ e suɔ nɛ a ngɛ zugba a nɔ. (Rom. 8:20, 21; Kpoj. 20:7-9) Suɔmi nɛ Yehowa ngɛ kɛ ha e bimɛ nɛ a he jua wa a ngɛ kɛ yaa neneene. Wa ma ná kpɔmi nɔ́ ɔ he se kɛ ya neneene. Kpɔmi nɔ́ ɔ be yaka pee gblee. Adesa ko, aloo he wami ko be nyɛe nɛ e kpɔ̃ kpɔmi nɔ́ ɔ ngɛ wa dɛ. w17.02 2:15, 16

Yehowa na nɔ́ kpakpa ko ngɛ o mi nɛ e ha nɛ o ba le lɛ. E le kaa o ngɛ gbɔjɔmihi, nɛ o yi mluku, enɛ ɔ he ɔ, e le kaa o ma nyɛ ma tɔ̃. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa suɔ kaa o pee e huɛ. Yehowa suɔ wɔ saminya, enɛ ɔ he ɔ, e ha wɔ nike ní ko nɛ he jua wa. E tsɔ e Bi Yesu kɛ ba zugba a nɔ konɛ e ngɔ e wami kɛ ha kaa kpɔmi nɔ́ ngɛ wa he yayami ɔmɛ a he je. (Yoh. 3:16) Ke wa tɔ̃ ɔ, wa ma nyɛ ma bi Yehowa konɛ e ngɔ wa he yayami ɔ kɛ pa wɔ. E ngɛ mi kaa wa yi mluku mohu lɛɛ, se kpɔmi nɔ́ ɔ he je ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ngɔ wa he yayami ɔmɛ kɛ pa wɔ, nɛ wa maa ya nɔ maa pee e huɛmɛ.​—1 Tim. 1:15. w16.05 4:6, 7