July

Yefta biyo ɔ ngɔ gbami nɛ e maa gba kɛ bi nɛ e ma fɔ ɔ kɛ sã afɔle konɛ e nyɛ nɛ e sɔmɔ Yehowa. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yefta biyo ɔ konɛ wɔ hu waa ngɔ wa he kɛ sã afɔle? Nihewi kɛ Yihewi akpehi abɔ nɛ a ji Kristofohi je a tsui mi nɛ a pee a juɛmi kaa a be gba si himi mi sɛe lolo aloo a be fɔe lolo. Mɛni he je? Ejakaa a suɔ nɛ a kɛ a juɛmi nɛ ma Yehowa sɔmɔmi nɔ wawɛɛ. Jehanɛ se hu ɔ, wa nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ nɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ jeɔ a bimɛ kɛ a bibimɛ a he nɛ a kɛ a be kɛ a he wami sɔmɔɔ Yehowa wawɛɛ. A ti ni komɛ ya yeɔ bua kɛ maa asafo ɔ tsuhi, aloo a yaa Sukuu Kɛ Ha Matsɛ Yemi Sane Kpakpa Fiɛɛli ɔ eko, nɛ a hiaa kɛ yaa hehi nɛ fiɛɛli fuu a he hia ngɛ nɛ a ya sɔmɔɔ ngɛ lejɛ ɔ. Ni komɛ hu toɔ blɔ nya nɛ a bliɔ a sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi ngɛ Kaimi be ɔ mi. Yehowa hɛ be suɔmi mi nɛ anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ jeɔ nɛ a kɛ níhi sãa afɔle ɔ nɔ jee kɔkɔɔkɔ. (Heb. 6:10-12) Mo hu nɛɛ? Anɛ o ma nyɛ maa ngɔ níhi kɛ sã afɔle konɛ o nyɛ nɛ o sɔmɔ Yehowa kɛ o he wami tsuo lo? w16.04 1:16, 17

Yesu ngɔ e he kɛ to to hyɛlɔ he. E ngɔ e se nyɛɛli ɔmɛ kɛ to to kuu kake he. Mo susu nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Ke to enyɔ ngɛ yoku ko nɔ, nɛ to enyɔ kpa hu ngɛ dɔgba ko mi, nɛ to kake hu ngɛ he kpa ko ɔ, anɛ to enuɔ nɛ ɔmɛ peeɔ to kuu kake lo? Ohoo, ejakaa ja tohi bua a he nya ngɛ he kake loko a peeɔ to kuu kake. Jã kɛ̃ nɛ e sɛ nɛ wa tsɔ wa he banee ngɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ a he. E sa nɛ waa ya asafo mi kpehi daa. E he hia nɛ waa ya asafo mi kpehi konɛ waa pee “to kuu kake” nɛ waa nyɛɛ wa “hyɛlɔ kake” ɔ se. Asafo mi kpehi yeɔ bua wɔ nɛ kake peemi kɛ suɔmi hiɔ wa kpɛti kaa weku. (La 133:1) Ni komɛ ngɛ asafo ɔ mi nɛ a fɔli, loo a nyɛmimɛ kua mɛ. Se Yesu wo si kaa e ma ha mɛ weku nɛ e mi bimɛ maa suɔ mɛ nɛ a maa hyɛ mɛ. (Maak. 10:29, 30) Ke o yaa asafo mi kpehi daa a, o ma nyɛ ma ba pee tsɛ, nyɛ, nyɛminyumu, loo nyɛmiyo kɛ ha nɔ ko ngɛ asafo ɔ mi. Ke enɛ ɔ ngɛ wa juɛmi mi ɔ, wa maa bɔ mɔde wawɛɛ kaa wa maa ya asafo mi kpehi tsuo. w16.04 3:9, 10

Mwɔnɛ ɔ, wa jaa Yehowa kɛ guɔ sɔlemi nɛ wa sɔleɔ haa lɛ, kɛ fiɛɛmi kɛ asafo mi kpehi nɛ wa yaa a nɔ. Ke wa dla we waa kɛ wa nyɛmimɛ wa kpɛti ɔ, Yehowa bua be jami nɛ wa jaa lɛ ɔ he jɔe. Ke wa suɔ nɛ waa pee Yehowa huɛmɛ ɔ, e sa nɛ waa ngɔ nihi nɛ a tɔ̃ɔ wa nɔ ɔ, a tɔmihi kɛ pa mɛ. (Luka 11:4; Efe. 4:32) Yehowa suɔ kaa e sɔmɔli tsuo nɛ a ngɔ nihi a tɔmi kɛ pa mɛ, nɛ́ a kɛ nihi nɛ hi si ngɛ tue mi jɔmi mi. Wa ma nyɛ ma bi wa he ke: ‘Anɛ i ngɔɔ ye nyɛmimɛ a tɔmihi kɛ paa mɛ mla lo? Anɛ ke i ngɛ a kasa mi ɔ, ye bua jɔɔ lo?’ Ke o na kaa e he hia nɛ o ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ pe bɔ nɛ o peeɔ amlɔ nɛ ɔ, moo sɔle konɛ o de Yehowa nɛ e ye bua mo. Ke wa jeɔ he si bami mi nɛ wa sɔleɔ kaa wa hiɔwe Tsɛ ɔ nɛ ye bua wɔ ɔ, e maa pee jã.​—1 Yoh. 5:14, 15. w16.05 1:6, 7

Mɛni be fiɛɛmi ní tsumi ɔ maa ba nyagbe? Yesu tsɔɔ kaa a maa fiɛɛ sane kpakpa a hluu kɛ ya si benɛ nyagbe ɔ maa ba. Yehowa mumi klɔuklɔu ɔ ji nɔ́ nɛ ha nɛ wɔ Yehowa Odasefohi wa nyɛ nɛ wa ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ tsue ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi. (Níts. 1:8; 1 Pet. 4:14) Eko ɔ, sɔlemi yali ma de ke mɛ hu mumi klɔuklɔu ɔ ngɛ a nɔ. Se anɛ jamɛatsɛmɛ ɔmɛ nyɛɔ nɛ a tsuɔ ní tsumi nɛ Yehowa Odasefohi ngɛ tsue ɔ lo? Sɔlemi komɛ bɔ mɔde kaa a maa fiɛɛ kaa bɔ nɛ wa fiɛɛɔ ɔ, se a nyɛ we. Ni komɛ suɔ kaa a maa fiɛɛ se a peeɔ jã be kpiti pɛ. Ni kpa komɛ hu fiɛɛɔ ngɛ wehi a mi, se pi Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a nɛ a fiɛɛɔ. Enɛ ɔ he ɔ, tsa pi mɛ nɛ a ngɛ ní tsumi nɛ Yesu je sisi ɔ nɔ tsae. w16.05 2:13, 16

Bɔfo Paulo de Kristofohi ke: “A tsɔɔ nyɛ kaa nyɛ je su momo ɔ nɛ kɛ nyɛ blema je mi bami ɔ kɔ, nɛ́ e ngɛ puɛe ngɛ e we akɔnɔhi nɛ sisiɔ nɔ ɔ nya a ngɔ fɔ he. Nɛ e sa kaa nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛ ha nɛ a pee nyɛ ehe ngɛ he wami nɛ e kudɔɔ nyɛ juɛmi ɔ mi, nɛ e sa kaa nyɛɛ wo su ehe ɔ nɛ a bɔ ngɛ Mawu suɔmi nya ngɛ dami nitsɛnitsɛ kɛ se fimi nitsɛnitsɛ mi ɔ.” (Efe. 4:22-24) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e he hia nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa ya nɔ nɛ waa ‘ba wa je mi kaa ni hehi.’ Lɔ ɔ he ɔ, wa ba asafo ɔ mi kɛ jio, lingmi nɛ ɔ pɛ nɛ wa ba asafo ɔ mi jio, be fɛɛ be ɔ, wa ma nyɛ maa kase Yehowa su ɔmɛ a he ní fuu. Baiblo ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa ya nɔ nɛ waa ba wa je mi saminya konɛ waa pee wa ní kaa Yehowa. w16.05 4:8, 9

Wa ngɛ mumi mi paradeiso mi. Mwɔnɛ ɔ, Yehowa ngɛ mumi paradeiso nɛ ɔ dlae konɛ lɔ ɔ nɛ ye bua wɔ nɛ waa pee tsakemi ngɛ wa si himi mi. (Yes. 64:8) Wa ngɛ je nɛ a peeɔ yi wu tso ní ngɛ mi ɔ mi mohu lɛɛ, se wa ngɛ slɔkee. Wa ba le Yehowa kaa wa Tsɛ, nɛ amlɔ nɛ ɔ, wa ngɛ suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha wɔ ɔ he se náe. (Yak. 4:8) Wa ma ná mumi mi paradeiso ɔ he se kɛ pi si ngɛ je ehe ɔ mi. Jehanɛ se hu ɔ, waa kɛ bua jɔmi maa hi paradeiso nitsɛnitsɛ ɔ mi ngɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ sisi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yehowa ma tsake níhi a hɛ mi ngɛ zugba a nɔ. E maa ya nɔ maa ye bua nihi tsuo nɛ a maa hi zugba a nɔ ɔ, nɛ e maa tsɔɔ mɛ ní ngɛ blɔ nɛ wa be nyɛe maa kale nɔ. (Yes. 11:9) Jehanɛ se hu ɔ, Mawu ma ha nɛ wa juɛmi kɛ wa nɔmlɔ tso maa ye mluku, konɛ wa nyɛ nɛ wa ná e ní tsɔɔmi ɔ he se kɛ pi si, nɛ waa pee e suɔmi nya ní pɛpɛɛpɛ. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa ya nɔ maa ba wa he si ha Yehowa kɛ tsɔɔ kaa wa le kaa e suɔ wɔ, nɛ lɔ ɔ he je nɛ e yeɔ bua wɔ konɛ waa pee tsakemihi ngɛ wa si himi mi ɔ nɛ. w16.06 1:8, 9

Jamɛ a munyu ɔmɛ piɛɛ munyuhi nɛ Mose tu benɛ Israel bi ɔmɛ bua a he nya ngɛ Moab nga a nɔ nɛ e kɛ mɛ ngɛ sɛ yee ɔ he. Nɔ́ nɛ ɔ ya nɔ ngɛ jeha 1473 ɔ mi loko a fɔ Kristo. E piɛ bɔɔ nɛ Israel bi ɔmɛ maa po Yɔdan pa a konɛ a nine nɛ su Si Womi Zugba a nɔ. (5 Mose 6:1) Mose sɔmɔ kaa a hɛ mi nyɛɛlɔ jeha 40 sɔuu. E suɔ nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ a kɛ kã nɛ da haomihi nɛ a kɛ maa kpe ngɛ a hɛ mi ɔ nya. E he hia nɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa a Mawu ɔ mi konɛ a ye lɛ anɔkuale. Atsinyɛ jemi ko be he kaa nyagbe munyuhi nɛ Mose tu Israel bi ɔmɛ ɔ wo mɛ he wami wawɛɛ. Benɛ Mose wo Kita Nyɔngma amɛ kɛ mlaa kpa amɛ nɛ Yehowa kɛ ha Israel bi ɔmɛ a nɔ ta se ɔ, Mose tu munyu nɛ he wami ngɛ mi nɛ a ngma ngɛ 5 Mose 6:4, 5 ɔ. Anɛ Israel bi nɛ a kɛ Mose bua a he nya ngɛ lejɛ ɔ li kaa Yehowa a Mawu ɔ, ‘lɛ nɔ kake too pɛ ji Yehowa’ lo? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a le. Israel bi anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ le kaa Mawu kake pɛ nɛ ngɛ, nɛ lɛ pɛ nɛ a ja. Mawu nɛ ɔ ji a nɛmɛ Abraham, Isak, kɛ Yakɔb a Mawu ɔ nɛ. w16.06 3:2, 3

Yesu tu jamɛ a munyu ɔ benɛ e ngɛ zugba a nɔ ɔ. Se a ha Kristo he wami ngɛ hiɔwe kaa e kpata Satan je ɔ hɛ mi. (Kpoj. 19:11-16) Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ maa ma nya si kaa amlɔ nɛ ɔ, Yesu le be nɛ Harmagedon ta a maa je sisi. Se wɔɔ lɛɛ wa li. E he hia wawɛɛ nɛ waa ya nɔ nɛ waa hwɔɔ kɛ ya si benɛ haomi ɔ maa je sisi. Se Yehowa lɛɛ e le be tutuutu nɛ haomi ngua a maa ba. E to be pɔtɛɛ nɛ e kɛ nyagbe ɔ maa ba. Benɛ je ngɛ jɔe nɛ je ngɛ nae ɔ, wa ngɛ jamɛ a be ɔ he sue haa. “E be kɛe.” (Hab. 2:1-3) Kɛ wa plɛ kɛ le kɛɛ? Yehowa gbamihi tsuo baa mi ngɛ be nya pɛpɛɛpɛ. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye si nɛ e wo kaa e ma kpɔ̃ wɔ ngɛ haomi ngua a mi ɔ nɔ kokooko. Se ke wa suɔ nɛ a baa wa yi ngɛ je nɛ ɔ hɛ mi kpatami ɔ mi ɔ, lɛɛ e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa hwɔɔ. w16.07 2:4-6

Benɛ a nu Yesu ɔ, e bɔfo ɔmɛ kua lɛ. Petro de kɛ sɛ hlami kaa ke ni kpa amɛ tsuo ma kua Yesu ɔ, lɛɛ lɛɛ e be lɛ kuae. (Maak. 14:27-31, 50) Se benɛ a nu Yesu ɔ, Petro kɛ bɔfo ɔmɛ tsuo kua lɛ. Petro de si abɔ kaa e li Yesu. (Maak. 14:53, 54, 66-72) Se Petro pia e he, nɛ Yehowa ya nɔ nɛ e kɛ lɛ tsu ní. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, kaa o piɛɛ kaseli ɔmɛ a he ɔ, anɛ nɔ́ nɛ Petro pee ɔ ko ha nɛ o ko kpa Yehowa sɔmɔmi lo? Mwɔnɛ ɔ, anɛ o ma yɔse kaa Yehowa ma nyɛ ma ha yayami peelɔ ɔ be konɛ e tsake e tsui, nɛ nyagbenyagbe ɔ, Yehowa ma tsu sanehi a he ní ngɛ blɔ nɛ da nɔ lo? Se be komɛ ɔ, nihi nɛ a peeɔ yayami nguanguahi ɔ pia we a he konɛ Yehowa nɛ na mɛ mɔbɔ. Ke e ba jã a, anɛ o náa nɔ mi mami kaa ngɛ be nɛ sa mi ɔ, Yehowa maa kojo yayami peeli nɛ ɔmɛ, nɛ eko ɔ, e ma je mɛ ngɛ asafo ɔ mi lo? w16.06 4:8, 9

Jɔɔmi agbo ko nɛ Yehowa dloomi ɔ haa nɛ wa náa ji kaa wa náa bua womi ke wa hao. (La 51:17) Paulo ngma munyu nɛ ngɛ wa mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ kɛ ya ha Kristofohi nɛ a hi Tɛsalonika nɛ a ngɛ mɛ yi mi wae ɔ. E ji bua womi nitsɛnitsɛ kaa wa maa le kaa Yehowa suɔ wɔ nɛ e susuɔ wa he! Akɛnɛ yayami peeli ji wɔ he je ɔ, jinɛ wa be hɛ nɔ kami ko. (La 49:7, 8) Se Yehowa ha nɛ wa ná hɛ nɔ kami kpakpa. Yesu wo e se nyɛɛli ɔmɛ si ke: “Tsaatsɛ suɔ kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ na Bi ɔ, nɛ e heɔ lɛ yeɔ ɔ, e ná neneene wami.” (Yoh. 6:40) Niinɛ, neneene wami he hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ɔ ji nike ní ngua ko nɛ Mawu kɛ dloo wɔ. Paulo bua jɔ nike ní nɛ ɔ he saminya, enɛ ɔ he ɔ, e de ke: “Mawu je e dloomi ɔ nɛ e kɛ ma he adesahi tsuo a yi wami ɔ kpo ngɔ tsɔɔ.”​—Tito 2:11. w16.07 3:14, 15

Mwɔnɛ ɔ, Yehowa sɔmɔlɔ ko be nyɛe nɛ e da nɔ́ ko kɛkɛ nɔ nɛ e kɛ e yo loo e huno nɛ po gba mi. Se ngɔɔ lɛ kaa nɔ ko nɛ a baptisi lɛ puɛ gba, nɛ e kɛ lɛ nitsɛ e yo loo e huno po gba mi konɛ e kɛ nɔ nɛ e kɛ lɛ puɛ gba a nɛ sɛ gba si himi mi. Ke nɔ ɔ pia we e he ɔ, a maa fie lɛ kɛ je asafo ɔ mi konɛ asafo ɔ he nɛ tsɔ. (1 Kor. 5:11-13) Ja e ‘pee níhi nɛ tsɔɔ kaa e tsake e tsui’ loko a maa ngɔ lɛ ngɛ asafo ɔ mi ekohu. (Luka 3:8; 2 Kor. 2:5-10) A tsɔɔ we be abɔ nɛ e sa kaa nɔ ɔ nɛ ye loko a ngɔ lɛ ngɛ asafo ɔ mi ekohu. Se ke nɔ ko je e yo loo e huno se ɔ, e sɛ nɛ wa ma wa hɛ kɛ fɔ nɔ, e ngɛ mi kaa e ji nɔ́ ko nɛ pɔɛ bami ngɛ asafo ɔ mi mohu lɛɛ. E ma nyɛ ma he be, eko ɔ, jeha kake loo nɔ́ nɛ pe jã loko nɔ ɔ kɛ maa tsɔɔ kaa e pia e he niinɛ. Ke a ngɔ nɔ ɔ ngɛ asafo ɔ mi ekohu po ɔ, loloolo ɔ, ‘Mawu hɛ mi e maa da si ngɛ nɛ Mawu maa kojo lɛ.’​—Rom. 14:10-12. w16.08 1:12, 13

Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke “suɔ kaa” a sisi tutuutu ji kaa nɔ ko maa kpã e nine mi wawɛɛ konɛ e su nɔ́ ko he. Jamɛ a munyu ɔ nɛ bɔfo Paulo kɛ tsu ní ɔ maa nɔ mi kaa e biɔ mɔde bɔmi loko nɔ ko ma nyɛ maa ya e hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Ngɔɔ lɛ kaa nyɛminyumu ko ngɛ nɔ́ nɛ e maa pee ngɛ asafo ɔ mi hwɔɔ se ɔ he susue. Eko ɔ, amlɔ nɛ ɔ, tsa pi asafo mi sɔmɔlɔ ji lɛ, se e yɔse kaa e he hia nɛ e ná su kpakpahi. Kekleekle ɔ, e maa bɔ mɔde konɛ e he nɛ su konɛ a hla lɛ kaa asafo mi sɔmɔlɔ. Lɔ ɔ se ɔ, e maa bɔ mɔde konɛ e he nɛ su nɛ a hla lɛ kaa asafo mi nɔkɔtɔma. E biɔ nɛ e bɔ mɔde wawɛɛ konɛ e su níhi nɛ a hlaa ngɛ nihi a he loko a kɛ blɔ nya ní tsumi kpahi woɔ a dɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ he. Jã kɛ̃ nɛ e sa kaa nyɛmimɛ nɛ a suɔ kaa a ma sɔmɔ kaa blɔ gbali, a ma ya sɔmɔ ngɛ Betel, aloo a maa piɛɛ nihi nɛ a maa Matsɛ Yemi Asahi a he ɔ hu nɛ a bɔ mɔde nɛ a su oti nɛ a kɛ ma a hɛ mi ɔ he. w16.08 3:3, 4

Mo susu bɔ nɛ Nehemia pee e ní ha benɛ e ya Yerusalɛm ɔ he nɛ o hyɛ. Lɔ ɔ ji kaa ma a he gbogbo ɔmɛ tsuo hlue pue si, nɛ e nyɛmimɛ Yuda bi ɔmɛ hu a nine mi je wu. A he nyɛli nɛ a ngɛ ma kpahi a nɔ ɔ ngɛ a he gbeye woe, nɛ enɛ ɔ ha nɛ a kɔni mi jɔ̃, nɛ a kpa Yerusalɛm gbogbo ɔ fiami. Anɛ enɛ ɔ ha nɛ Nehemia hu ye gbeye nɛ e nine mi je wu lo? Dɛbi! Nehemia sɔleɔ kɛ haa Yehowa, nɛ e ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ e nɔ kaa bɔ nɛ Mose, Asa, kɛ Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ kpahi pee ɔ. (2 Mose 17:8-13; 2 Kron. 14:8-13) Ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔ mi hu ɔ, Nehemia sɔle ha Yehowa, nɛ e ngɔ e hɛ kɛ fɔ e nɔ. Ngɛ Yuda bi ɔmɛ a blɔ fa mi ɔ, a na ní komɛ kaa a ji blɔ tsimi ní nguanguahi, se Yehowa bu Nehemia kue fami ɔ tue nɛ e ye bua lɛ. Mawu kɛ e “he wami ngua” a kɛ e “nyɛmi” ɔ wo Yuda bi ɔmɛ he wami. (Neh. 2:17-20; 6:9) Anɛ o he ye kaa Yehowa kɛ e “he wami ngua” a kɛ e “nyɛmi” ɔ ngɛ e we bi he wami woe mwɔnɛ ɔ lo? w16.09 1:9

Dutch bi a we adafi fiami womi ko tsɔɔ bɔ nɛ osɔfo ɔmɛ dla a he kɛ ya kpe ko. Womi ɔ de ke: “A dlaa a he eko kɛ eko kɛkɛ, titli ɔ, ngɛ latsa be mi.” Se adafi fiami womi nɛ ɔ nɔuu de ke: ‘Yehowa Odasefohi lɛɛ, a dla we a he jã.’ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a pɔɔ Yehowa Odasefohi a yi jemi kaa ‘a dlaa a he bɔ nɛ sa kɛkɛ kaa humi. Nɛ a tsuɔ ní tsumi kpakpa nɛ sa nihi nɛ a ngɔ a he kɛ ha Mawu kulaa a.’ (1 Tim. 2:9, 10) E ngɛ mi kaa bɔfo Paulo ngɛ yihi a he munyu tue mohu lɛɛ, se sisi tomi mlaa nɛ ngɛ mi ɔ kɔɔ nyumuhi nɛ a ji Kristofohi ɔ hu a he. Akɛnɛ wa ji Yehowa we bi he je ɔ, tade womi nɛ sa ji nɔ́ ko nɛ he hia wɔ, nɛ e he hia Mawu nɛ wa ngɛ jae ɔ hulɔ. (1 Mose 3:21) Nɔ́ nɛ Ngmami ɔ deɔ ngɛ tade womi kɛ he dlami he ɔ tsɔɔ heii kaa je mluku Matsɛ ɔ ngɛ sisi tomi mlaa nɛ kɔɔ tade nɛ e sa kaa e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a wo ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa tade womi kɛ wa he dlami nɛ pee nɔ́ nɛ maa sa wa Nyɔmtsɛ Matsɛ Yehowa hɛ mi. w16.09 3:1, 2

Ni komɛ kaseɔ Baiblo mi gbamihi, aloo Baiblo mi yi nɔ sanehi, aloo níhi nɛ a tsua si nɛ a na, kɛ bɔ nɛ Baiblo ɔ kɛ je mi si kpami kpaa gbi ha a. Gbami ko nɛ ngɛ bua jɔmi nɛ wa ma nyɛ maa kase he ní ji 1 Mose 3:15. Yehowa gba gbami nɛ ɔ benɛ Adam kɛ Hawa tsɔ atua kɛ si lɛ kɛ e nɔ yemi ɔ se pɛ. Gbami nɛ ɔ ji Baiblo ɔ mi kekleekle gbami. E ha nɛ wa ba le bɔ nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ma ha nɛ waa na kaa Mawu nɔ yemi ɔ da, nɛ e maa po nɔ́ nami tsuo se. Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ kase 1 Mose 3:15 ɔ? Blɔ kake ji kaa o maa pee daka nɛ tsɔɔ be nɛ níhi ya nɔ. O ma nyɛ maa ngma ngmamihi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ gbami nɛ ɔ maa ba mi ha a he níhi fuu kɛ fɔ si. Lɔ ɔ se ɔ, o ma nyɛ maa pee níhi a mi hlami konɛ o le be nɛ a ngma ngmami nɛ ɔmɛ konɛ o to a nya nyatsɔɔ. O maa na kaa Baiblo ngmali ɔmɛ hi si ngɛ be munomunohi a mi, se nɔ́ nɛ nɔ tsuaa nɔ ngma a haa nɛ wa nuɔ gbami ɔ sisi bɔɔbɔɔbɔɔ. Enɛ ɔ maa ye bua mo konɛ o ná nɔ mi mami kaa Yehowa ‘mumi klɔuklɔu ɔ lɛ ba nihi a nɔ nɛ a tu munyu.’ w16.09 4:8

Be ko nɛ be ɔ, jinɛ bɔfo Petro sume nihi nɛ tsa pi Yuda bi ji mɛ ɔ, se bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, e bɔ mɔde nɛ e je susumi yayami nɛ ɔ ngɛ e tsui mi. (Níts. 10:28, 34, 35; Gal. 2:11-14) Jã kɛ̃ nɛ ke wa na kaa wa hɛɛ susumi yayami ngɛ he nɛ nɔ ko je ɔ he ɔ, e sa kaa waa bɔ mɔde nɛ wa je kɛ je wa tsui mi. (1 Petro 1:22) Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa pee jã? E sa nɛ wa kai kaa wa ti nɔ ko nɔ ko be nɛ e ye mluku, nɛ wa ti nɔ ko nɔ ko be nɛ sa yi wami hemi. (Rom. 3:9, 10, 21-24) Lɛɛ mɛni he je mɔ nɛ wa buɔ wa he kaa wa nɔ kuɔ pe ní kpahi ɔ? E sa nɛ wa ná bɔfo Paulo juɛmi ɔ eko. Bɔfo Paulo wo e nyɛmimɛ Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ ga kaa ‘jehanɛ ɔ, a pi nibwɔhi, loo ma se bi hu, se mohu a ji Mawu we bi.’ (Efe. 2:19) E sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa dla wa juɛmi konɛ wa ko hyɛ nihi a hɛ mi akɛnɛ a je ma kpahi a nɔ ɔ he je. Lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa wo nɔmlɔ su ehe ɔ.​—Kol. 3:10, 11. w16.10 1:9

Yehowa ha wɔ e Munyu nɛ ji Baiblo ɔ, konɛ e ye bua wɔ nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. Ke e maa hi ɔ, e sa nɛ waa kane Mawu Munyu ɔ daa, konɛ e “gbaa” wɔ nɛ waa ye “manye.” (La 1:1-3; Níts. 17:11) Lɔ ɔ se ɔ, kaa bɔ nɛ Yehowa sɔmɔli nɛ a hi si blema a pee ɔ, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ Mawu si womi ɔmɛ a he, nɛ waa pee níhi nɛ e de wɔ ke waa pee ɔ. Yehowa guɔ “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ” ɔ nɔ kɛ haa wɔ mumi mi niye ní fuu. (Mat. 24:45) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa bua jɔ níhi nɛ Yehowa kɛ dloo wɔ ɔ he ɔ, wa maa kase anɔkualetsɛmɛ nɛ a hi si blema a, nɛ wa maa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ “nɔ́ nɛ a ngɔ hɛ kɛ fɔ nɔ” ɔ nɔ kaa Mawu Matsɛ Yemi ɔ maa ba mi niinɛ. (Heb. 11:1) Sɔlemi hu ye bua Mawu sɔmɔli nɛ a hi si blema a nɛ a ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa. Mawu ha a sɔlemi ɔmɛ a heto, nɛ enɛ ɔ ha nɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi wa.​—Neh. 1:4, 11; La 34:4, 15, 17; Dan. 9:19-21. w16.10 3:7, 8

Benɛ a bi Yesu ke: “Mlaa a te nɔ́ nɛ pe kulaa nɛɛ?” ɔ, e tsɔɔ kaa lɔ ɔ ji suɔmi nɛ wa ma ná kɛ ha Mawu. Enɛ ɔ ji su titli nɛ he hia pe kulaa. (Mat. 22:35-40) Akɛnɛ hemi kɛ yemi, kɛ suɔmi tsuo he hia he je ɔ, Baiblo ngmali ɔmɛ tu su enyɔ nɛ ɔmɛ tsuo a he munyu si abɔ ngɛ munyuza, aloo munyukpɔ kake mi. Paulo wo e nyɛmimɛ ɔmɛ he wami kaa a ha nɛ a ‘hemi kɛ yemi, kɛ suɔmi ɔ mi nɛ wa kaa dama.’ (1 Tɛs. 5:8) Yohane ngma ke: ‘Nɔ́ nɛ e fã wɔ ke waa pee ji kaa wa he e Bi Yesu Kristo waa ye, nɛ waa suɔ wa sibi kaa bɔ nɛ Kristo fã wɔ ɔ.’ (1 Yoh. 3:23) E ngɛ mi kaa hemi kɛ yemi he hia mohu lɛɛ, se ke Mawu yi mi tomi ɔmɛ ba mi, nɛ Kristofohi a nine su níhi nɛ a ngɛ blɔ hyɛe ɔ nɔ ɔ, hemi kɛ yemi he be hiae hu. Se wa maa ya nɔ maa suɔ Mawu kɛ wa nyɛmi nɔmlɔ daa. Enɛ ɔ he ɔ, Paulo ngma ke: “Amlɔ nɛ ɔ, ní etɛ nɛ ɔmɛ nɛ ngɛ: hemi kɛ yemi, hɛ kɛ nɔ fɔmi, kɛ suɔmi. Se nɔ́ nɛ pe mɛ tsuo ji suɔmi.”​—1 Kor. 13:13. w16.10 4:15-17

Nyɛmimɛ nyumuhi nɛ blɔ tsɔɔmi ajla toli ɔmɛ haa nɛ a ya slaa asafo ɔmɛ ɔ, ‘tsɔɔ asafo ɔmɛ mlaahi nɛ bɔfo ɔmɛ, kɛ asafo nikɔtɔma amɛ wo ngɛ Yerusalɛm ɔ konɛ a ye nɔ.’ (Níts. 16:4) Asafo ɔmɛ kɛ mlaa nɛ ɔmɛ tsu ní, nɛ “enɛ ɔ ha asafo ɔmɛ a hemi kɛ yemi mi ba wa, nɛ daa nɛ ɔ, nihi babauu ba piɛɔ a he.” Mɛni e sa kaa waa pee ke ji Mawu blɔ nya tomi nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ kɛ blɔ tsɔɔmi ha wɔ ɔ? Yehowa nitsɛ e Womi ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ wɔ tsuo waa ba wa he si nɛ waa bu blɔ tsɔɔmi tue. (5 Mose 30:16; Heb. 13:7, 17) Mawu we bi ti si kɛ wui blɔ tsɔɔmi nɛ Mawu asafo ɔ kɛ haa wɔ ɔ, nɛ a tui he munyu nyanyaanya hulɔ, ejakaa su nɛ ɔ ma nyɛ ma puɛ suɔmi, tue mi jɔmi, kɛ kake peemi nɛ ngɛ wa kpɛti ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Kristofo no nɛ yeɔ anɔkuale ɔ pee we e ní kaa Diotrefe. Diotrefe bui nyɛmimɛ nyumuhi nɛ a nyɛɛ hɛ mi ngɛ asafo ɔ mi ɔ, nɛ e tsɔ atua kɛ si mɛ. (3 Yoh. 9, 10) Enɛ he ɔ, e sa nɛ wa bi wa he ke: ‘Anɛ i woɔ nyɛmimɛ he wami konɛ a ya nɔ nɛ a ye Yehowa anɔkuale lo? Ke nyɛmimɛ nɛ a nyɛɛ hɛ mi ngɛ asafo ɔ mi ɔ kɛ blɔ tsɔɔmi ko ha a, anɛ i kplɛɛɔ nɔ, nɛ i kɛ tsuɔ ní oya nɔuu lo?’ w16.11 2:10, 11

Yuda bi nɛ a nu mɛ kɛ ho nyɔguɛ yemi mi ya nɛ a ba a he si nɛ a pee Mawu suɔmi nya ni ɔ ná bua jɔmi ngɛ si himi mi bɔ nɛ sa. Babilon bi ɔmɛ ha mɛ he blɔ nɛ mɛ nitsɛmɛ a pee ní komɛ ngɛ a dɛ he, nɛ a nyɛɛ yaa he tsuaa he nɛ nɔ́ ko tsi we a nya. Blema a, nihi jeɔ ma kpahi a nɔ ba yeɔ jua ngɛ Babilon. Womi komɛ nɛ a na a tsɔɔ kaa Yuda bi ɔmɛ a kpɛti nihi fuu kase jua yemi, nɛ ni komɛ hu kase ga ní tsumi. A kpɛti ni komɛ po ba pee niatsɛmɛ. Nyɔguɛ si himi nɛ Israel bi ɔmɛ ya je mi ngɛ Babilon ɔ he wɛ kaa si himi nɛ a ya je mi ngɛ Ijipt jeha lafa komɛ nɛ be ɔ. (2 Mose 2:23-25) Se anɛ be ko maa ba nɛ Israel bi ɔmɛ ma nyɛ ma ja Mawu kɛ pi si ekohu lo? Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ e he maa wa kaa a ma nyɛ maa pee jã, ejakaa Babilon bi ɔmɛ ngmɛɛ we a nyɔguɛhi a he gblee. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa wo si kaa e ma ha e we bi maa ye a he, nɛ a ye a he hulɔ. Mawu si womi ɔmɛ tsuo baa mi.​—Yes. 55:11. w16.11 4:3, 5

Mɛni he je nɛ Paulo tsɔɔ kaa “a ngɛ kaa nihi nɛ gbo, nɛ yayami be a nɔ he wami hu” be mi nɛ Kristofo nɛ ɔmɛ ngɛ zugba a nɔ loloolo ɔ? Kɛ gu kpɔmi nɔ́ ɔ nɔ ɔ, Mawu ngɔ Paulo kɛ ni kpahi nɛ a ji Kristofohi a he yayami kɛ pa mɛ. E kɛ mumi klɔuklɔu ɔ pɔ mɛ nu, nɛ a ba pee e mumi mi bimɛ, nɛ a ná hɛ nɔ kami kaa a maa ya hiɔwe. Ke a ya nɔ nɛ a ye anɔkuale ɔ, a maa piɛɛ Yesu he kɛ ye matsɛ ngɛ hiɔwe. Se mɛni he je nɛ Paulo nyɛ nɛ e de ngɛ a he kaa a “gbo ngɛ yayami blɔ fa mi” be mi nɛ a ngɛ zugba a nɔ loloolo nɛ a ngɛ Mawu sɔmɔe ɔ? E ngɔ Yesu nɛ e gbo kaa adesa, se a tle lɛ si kaa mumi mi nɔmlɔ kɛ ho hiɔwe ya nɛ e be gboe hu ɔ kɛ pee nɔ hyɛmi nɔ́. Gbenɔ be Yesu nɔ he wami ko kulaa hu. Jã nɔuu nɛ e ngɛ ngɛ Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ hu a blɔ fa mi. A ma nyɛ maa bu mɛ kaa nihi nɛ a ‘gbo ngɛ yayami blɔ fa mi, se ngɛ Yesu Kristo mi ɔ, Mawu ha nɛ a hɛ ngɛ.’ (Rom. 6:9, 11) A ní peepee tsake kulaa. A ha we nɛ akɔnɔ yaya nɛ ngɛ a mi ɔ nɛ tsɔɔ mɛ nɔ́ nɛ a pee. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a gbo ngɛ a sá je mi bami ɔmɛ a he. w16.12 1:9, 10

Enɛ ɔ tsɔɔ we kaa e sɛ nɛ nɔ ɔ nɛ susu aloo e tu nɔ́ kpa ko he munyu kaa jã Baiblo ɔ, aloo suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha Yehowa, kɛ hɛ nɔ kami nɛ e ngɛ kɛ ha hwɔɔ se ɔ he pɛ. Nyɛ ha nɛ wa kai kaa Paulo kɛ ni kpahi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi, nɛ a sa Mawu hɛ mi ɔ hu pee ní komɛ nɛ ni kpahi peeɔ ngɛ si himi mi ɔ eko. A ye ní, nɛ a nu ní. A kpɛti nihi fuu sɛ gba si himi mi, nɛ a fɔ bimɛ, nɛ a tsu ní hulɔ. (Maak. 6:3; 1 Tɛs. 2:9) Se kɛ̃ ɔ, Mawu sɔmɔli nɛ ɔmɛ ha we nɛ níhi nɛ nɔ tsuaa nɔ nyɛɔ peeɔ ngɛ si himi mi ɔ nɛ he a juɛmi. Baiblo ɔ ha nɛ wa le kaa Paulo pee bo tsu kɛ hyɛ e he. Se Baiblo ɔ tsɔɔ hu kaa nɔ́ nɛ e ngɔ e juɛmi kɛ ma nɔ titli ji Kristofohi a fiɛɛmi ní tsumi kɛ ní tsɔɔmi ɔ. (Nits. 18:2-4; 20:20, 21, 34, 35) Ní tsumi nɛ ɔmɛ ji ní tsumihi nɛ e wo e nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a ngɛ Roma a he wami kaa a ngɔ a he kɛ wo mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Paulo kɛ Mawu jami pee nɔ́ titli ngɛ e si himi mi. E he ba hia nɛ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Roma a nɛ a kase lɛ, nɛ jã kɛ̃ nɛ e sa kaa wɔ hu waa pee mwɔnɛ ɔ.​—Rom. 15:15, 16. w16.12 2:5, 15, 16

Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa bua jɔɔ mɔde fɛɛ mɔde nɛ wa bɔɔ kɛ sɔmɔɔ lɛ ɔ he. Ke wa he we wa he yi, nɛ wa yi mi peeɔ wɔ enyɔɔnyɔ ɔ, Yehowa nuɔ wɔ sisi. Ke wa ngɛ ohia yee, aloo hiɔ ngɛ wa nya gbae, aloo níhi a he susumi ha we nɛ waa kɛ wa nyɛmi tsuo nɛ sɔmɔ Mawu po ɔ, Yehowa nuɔ wɔ sisi. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa bua jɔɔ anɔkuale nɛ wa yaa nɔ nɛ wa yeɔ lɛ ngɛ kahi a mi ɔ he. (Heb. 6:10, 11) Jehanɛ hu ɔ, mo kai kaa, wa ma nyɛ maa hɛ wɔ kɛ su Mawu nɛ “buɔ kue fami tue” ɔ he, nɛ́ wa ná nɔ mi mami kaa e maa bu wɔ tue. (La 65:2) Wa Mawu ɔ, “Tsɛ mɔbɔ nalɔ ji lɛ, nɛ e ji Mawu nɛ woɔ nɔ bua ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi.” E ma ha wɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ wa hia konɛ wa nyɛ nɛ waa hɛ wɔ kɛ su e he. Be komɛ ɔ, e guɔ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi a nɔ kɛ yeɔ bua wɔ. (2 Kor. 1:3) Yehowa bua jɔɔ ke ji wa je mi mi jɔmi kpo kɛ tsɔɔ ni kpahi. (Mat. 6:3, 4) Nɛ e wo si kaa lɛ nitsɛ e maa wo wɔ hiɔ. w16.12 4:13, 14

Benɛ Yesu ba zugba a nɔ ɔ, e hla kaa e be hae nɛ Mawu He Nyɛlɔ ngua a nɛ sisi lɛ. (Mat. 4:10) Gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena Yesu ma gbo ɔ, e je e tsui mi kɛ sɔle ha Mawu. Munyu nɛ Yesu tu ɔ ma nɔ mi kaa e fia e pɛɛ si kaa e maa pee Mawu suɔmi nya ní. E de ke: “Tsaatsɛ, ke o suɔ ɔ, mo je kplu nɛ ɔ kɛ je ye nɔ. Se kɛ̃ ɔ, ha nɛ nɔ́ nɛ o suɔ ɔ nɛ e ba mi, se pi nɔ́ nɛ imi i suɔ.” (Luka 22:42) Nyɛ ha nɛ waa kase Yesu, nɛ waa ngɔ he blɔ nɛ wa ngɛ kaa wa maa hla nɔ́ nɛ wa suɔ ɔ kɛ wo Yehowa hɛ mi nyami, nɛ waa pee e suɔmi nya ní! Anɛ wa ma nyɛ maa pee jã lo? Ee, wa ma nyɛ maa kase Yesu, ejakaa wɔ hu a bɔ wɔ ngɛ Mawu subai nɔ, nɛ wa je lɛ. (1 Mose 1:26) Se kɛ̃ ɔ, huzu ngɛ he yemi nɛ wa ngɛ ɔ he. Wa be nyɛe maa ye wa he kulaa kaa Yehowa. Mawu Munyu ɔ tsɔɔ kaa Mawu to huzu kɛ ha he yemi nɛ wa ngɛ ɔ, nɛ e sɛ nɛ waa be huzu nɛ sa nɛ Yehowa to kɛ ha wɔ nɛ ɔ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e sa nɛ yigbayihi nɛ a ba a he si kɛ ha a hunomɛ, konɛ bimɛ hu nɛ a ba a he si kɛ ha a fɔli.​—Efe. 5:22; 6:1. w17.01 2:4, 5

Wa ngɛ be ko nɛ sa kadimi wawɛɛ mi. Yehowa blɔ nya tomi ɔ fã nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ ngɛ hɛ mi yae ngɛ blɔhi fuu a nɔ, nɛ enɛ ɔ biɔ tsakemihi. Ke tsakemi ko sa wa he ɔ, e sa nɛ waa ba wa he si nɛ waa kɛ wa juɛmi nɛ ma nɔ́ nɛ Yehowa suɔ ɔ nɔ, se pi nɔ́ nɛ wɔɔ wa suɔ. Jã nɛ wa maa pee ɔ ma ha nɛ kake peemi maa ba. Paulo ngma sɛ womi kɛ ya ha Kristofohi nɛ a ngɛ Roma a. E de ke: ‘Wa ti nɔ tsuaa nɔ ngɛ nɔmlɔ tso kake kɛ e he níhi fuu, se e he ní ɔmɛ tsuo tsuɔ ní slɔɔtoslɔɔtohi ngɛ nɔmlɔ tso ɔ he. Jã kɛ̃ wɔ nimli babauu nɛ ɔ, wa peeɔ nɔmlɔ tso kake ngɛ Kristo mi, nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ ɔ, e nyɛmimɛ ɔmɛ a nɔ́ ji lɛ.’ (Rom. 12:4, 5) Bɔ tsuaa bɔ nɛ wa si himi ngɛ ɔ, nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa bɔ wa he mɔde wawɛɛ konɛ wa ha nɛ Yehowa Matsɛ Yemi ɔ ní tsumi nɛ pe kulaa a nɛ ya hɛ mi. Nyɛ nihi nɛ nyɛ wa ngɛ jeha mi, nyɛ tsɔse nihewi konɛ a tsu ní tsumi nɛ nyɛ tsuɔ ɔ. Nyɛ nihewi hu, ke a kɛ ní tsumi wo nyɛ dɛ ɔ, nyɛɛ pɛtɛ he, nyɛɛ ba nyɛ he si, nɛ nyɛ je bumi kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ. Nɛ nyɛ yigbayi, nyɛɛ kase Akuila yo Priskila. Priskila kɛ anɔkuale yemi fĩ e huno ɔ se ngɛ si fɔfɔɛ fɛɛ si fɔfɔɛ mi.​—Níts. 18:2. w17.01 5:15, 16

Gideon bɔ mɔde wawɛɛ nɛ e pee e he humi, nɛ wa ma nyɛ maa kase lɛ. Benɛ Yehowa bɔfo ɔ je e he kpo kɛ tsɔɔ Gideon ɔ, Gideon ha nɛ e le kaa weku nɛ e je mi ɔ ji weku nyafii pe kulaa, nɛ lɛ ji jokuɛ pe kulaa. Gideon kplɛɛ ní tsumi nɛ Yehowa ha lɛ ɔ nɔ. Lɔ ɔ se ɔ, e bɔ mɔde kaa e maa nu blɔ tsɔɔmi nɛ ngɛ ní tsumi ɔ he ɔ sisi fitsofitso, nɛ e hla blɔ tsɔɔmi kɛ je Yehowa ngɔ. (Many. 6:36-40) Gideon hɛ mi wa, nɛ e ngɛ kã. Se kɛ̃ ɔ, e hyɛ e he nɔ saminya, nɛ e kɛ hɛ si kami tsu ní. (Many. 6:11, 27) Benɛ e gbe ní tsumi nɛ Yehowa kɛ ha lɛ ɔ nya, nɛ ma bi ɔmɛ suɔ kaa e ye a nɔ matsɛ ɔ, e kua, nɛ e kpale kɛ ho e we mi ya. (Many. 8:22, 23, 29) Ke wa peeɔ wa he humi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa e sɛ nɛ waa bɔ wa he mɔde, aloo wa kua ní tsumihi nɛ a kɛ maa wo wa dɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ. Ngmami ɔ woɔ wɔ tsuo he wami kaa waa bɔ wa he mɔde, nɛ waa ya wa hɛ mi. (1 Tim. 4:13-15) Anɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa bɔ tsuaa bɔ nɛ ji ɔ, e sa nɛ wa ní tsumi nɛ tsake lo? Dɛbi. Ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wa ma nyɛ maa ya wa hɛ mi ngɛ ní tsumi fɛɛ ní tsumi nɛ wa ngɛ tsue amlɔ nɛ ɔ mi. Wa ma nyɛ maa ya nɔ nɛ wa ná Kristofohi a su kpakpahi, nɛ waa bɔ wa he mɔde pe bɔ nɛ wa peeɔ sa a, konɛ wa tsu ní tsumi kpakpahi babauu. w17.01 3:15, 16

Yehowa naa kpɔmi nɔ́ ɔ nɛ e ngɔ kɛ ha ngɛ wa he ɔ kaa nɔ́ agbo ko nɛ bɔ lɛ. (1 Pet. 1:19) E suɔ adesahi hluu kaa e ha nɛ e Bi kake ɔ ba gbo ngɛ a he. Lɔ ɔ he ɔ, Yesu mohu ba pee wa tsɛ se pi Adam. (1 Kor. 15:45) Yesu ha nɛ wa ná he blɔ kaa wa maa hi si kɛ ya neneene, se pi lɔ ɔ kɛkɛ, nyagbenyagbe ɔ, wa ma nyɛ maa kpale kɛ ba Mawu weku ɔ mi ekohu. Niinɛ, kɛ gu Yesu afɔle sami ɔ nɔ ɔ, Yehowa ma nyɛ ma he wɔ atuu kɛ ba e weku ɔ mi nɛ e be e mlaa amɛ a nɔ tɔ̃e. Anɛ o bua jɔɛ kaa be ko maa ba nɛ adesahi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ maa ye mluku ekohu lo? Kake peemi maa hi Mawu weku nɛ ngɛ hiɔwe kɛ nɔ́ nɛ ngɛ zugba a nɔ a kpɛti wawɛɛ. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa wɔ tsuo wa maa pee Mawu bimɛ. (Rom. 8:21) E sa nɛ bua jɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ kpɔmi nɔ́ ɔ he ɔ nɛ wo wɔ he wami nɛ waa pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ wa ma nyɛ, konɛ waa ye bua nihi nɛ a na kaa a ma nyɛ ma ná nike ní nɛ he jua wa nɛ ɔ he se. w17.02 1:17, 19

July 15, 2013 Hwɔɔmi Mɔ ɔ tsɔɔ mi kaa nyɛmimɛ nyumuhi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a kpɛti nihi bɔɔ ko nɛ́ a ngɛ sɔmɔe kaa blɔ tsɔɔmi ajla toli ɔ ji “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ” nɛ. Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ peeɔ kake kɛ mwɔɔ a yi mi kpɔ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ kpeeɔ daa otsi, nɛ enɛ ɔ yeɔ bua nɛ a nyɛɔ sɛɛɔ ní, nɛ a peeɔ kake. (Abɛ 20:18) Daa jeha a, a tsakeɔ sɛnɔhilɔ, ejakaa a bui Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ a kpɛti nɔ ko kaa e nɔ kuɔ pe ni kpa amɛ. (1 Pet. 5:1) Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ ngɛ ajla toli a kuu ekpa, nɛ mɛ hu a peeɔ jã. Nihi nɛ a ngɛ kuu nɛ ɔmɛ a mi ɔ, a ti nɔ ko nɔ ko bui e he kaa e nyɛmimɛ ɔmɛ a hɛ mi nyɛɛlɔ, mohu ɔ, e buɔ e he kaa e piɛɛ “tsɔli kpa amɛ” nɛ tsɔlɔ anɔkualetsɛ ɔ haa mɛ ní ɔ he, nɛ e kɛ tsɔlɔ ɔ blɔ tsɔɔmi tsuɔ ní. Mawu kɛ Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ tui munyu tɛɛ, nɛ a yi mluku hulɔ. Enɛ ɔ he ɔ, tɔ̃tɔ̃mi ma nyɛ maa ba Baiblo tsɔɔmihi, kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ a kɛ haa asafo ɔ he. w17.02 4:10-12

Nɔ́ kake nɛ he hia nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ kpɔmi nɔ́ ɔ he ɔ ji kaa wa maa tsɔɔ hemi kɛ yemi ngɛ kpɔmi nɔ́ ɔ mi, nɛ waa jɔɔ wa he nɔ kɛ ha Yehowa konɛ wa ha nɛ a baptisi wɔ. Ke a baptisi wɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa ‘Yehowa níhi ji wɔ.’ (Rom. 14:8) Akɛnɛ suɔmi lɛ haa nɛ Yehowa peeɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ he je ɔ, e suɔ kaa e sɔmɔli tsuo nɛ a ha nɛ suɔmi nɛ pee a su titli. (1 Yoh. 4:8-11) Ke wa suɔ wa nyɛmi nɔmlɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ nɛ waa pee wa “Tsɛ nɛ ngɛ hiɔwe ɔ bimɛ.” (Mat. 5:43-48) Fami nɛ nyɛɛ Yehowa nɛ wa maa suɔ lɛ ɔ se ɔ ji kaa wa maa suɔ wa nyɛmi nɔmlɔ. (Mat. 22:37-40) Wa ma nyɛ ma je suɔmi nɛ ɔ kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ kɛ gu sane kpakpa a nɛ kɔɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he nɛ wa maa fiɛɛ ha mɛ kaa bɔ nɛ a fã wɔ ke waa pee ɔ nɔ. Ke wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmi nɔmlɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Mawu hɛ mi nyami ɔ kpo jee. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Mawu ɔ “mi waa” ke wa bu fami nɛ a fã wɔ kaa waa suɔ nihi ɔ tue, titli ɔ, ke wa suɔ wa nyɛmimɛ ɔmɛ.​—1 Yoh. 4:12, 20. w17.02 2:13, 14

Eko ɔ, o ma susu kaa e he wɛ kulaa kaa nɔ ko maa pee juɛmi ngɛ sane nɛ ɔ he, ejakaa be fɛɛ be ɔ, juɛmi ngɛ mi kaa nɔ ko ma sɔmɔ Yehowa, nɛ se nami hu ngɛ he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke nɔ ko ngɛ nile ɔ, e be lɛ jloe po kaa e ya sɔmɔ Baal. Se loloolo ɔ, Israel bi ɔmɛ nyɛ we nɛ a pee “juɛmi ngɛ nɔ́ enyɔ nɛ ɔmɛ a he.” Enɛ ɔ he ɔ, nile ngɛ mi kaa Eliya wo mɛ he wami kaa a sɔmɔ anɔkuale Mawu nɛ ji Yehowa. Mɛni he je nɛ eko ɔ, e he wa ha Israel bi ɔmɛ kaa a maa pee juɛmi nɛ da a? Kekleekle ɔ, a be Yehowa mi hemi kɛ yemi hu, nɛ a kɛ e ga womi tsu we ní. A be Mawu he anɔkuale nile, aloo nile nɛ je hiɔwe ɔ, nɛ a ngɔɛ a hɛ kɛ fɔɛ Yehowa nɔ hu. Kaa a ngɛ Mawu he anɔkuale nile ɔ, jinɛ a ko pee juɛmi nɛ da. (La 25:12) Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, ma jeli nɛ ɔmɛ nɛ a sɔmɔ we Yehowa a sisi Israel bi ɔmɛ nɛ a ya ja wɔ. Yehowa sɛ hlami nɛ e bɔ mɛ kɔkɔ kaa nɔ́ ko kaa jã ma nyɛ maa ba.​—2 Mose 23:2. w17.03 2:6, 7

Ke wa susu Hezekia nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he ɔ, wa maa na tsakemihi nɛ e sa kaa waa pee konɛ nɔ́ ko ko puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ, aloo nɔ́ ko ko ngɔ be nɛ waa kɛ sɔmɔɔ Mawu ɔ. Niinɛ, wa sume kaa wa maa kase nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ. Mɛɛ lɛɛ a puɛɔ be ngɛ huɛ bɔmi hehi nɛ ngɛ intanɛti ɔ nɔ, nɛ a buɔ adesahi kaa mawuhi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, eko ɔ, ke ni komɛ nɛ a ji Kristofohi kɛ a weku li kɛ a huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ a kɛ mɛ a kpɛti ɔ ngɛ ní sɛɛe ngɛ huɛ bɔmi hehi nɛ ngɛ intanɛti ɔ nɔ ɔ, a bua jɔɔ. Se nihi fuu nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ puɛɔ be fuu ngɛ huɛ bɔmi he nɛ ɔmɛ kɛ hyɛɔ nyumuhi kɛ yihi nɛ a li mɛ ɔmɛ a foto, nɛ a kaneɔ a he níhi. Oslaa ngɛ enɛ ɔ he, ejakaa e ma ha nɛ wa puɛ wa be ngɛ níhi nɛ a he be se nami he. E ma nyɛ ma ha nɛ Kristofo no ko nɛ wo e he nɔ ke ji nihi fuu bua jɔ e he níhi nɛ e kɛ fɔɔ lejɛ ɔ he ɔ, nɛ ke a bua jɔɛ he hu ɔ, e ma nyɛ ma gba e nya. Wa ma nyɛ ma bi wa he ke, ‘Anɛ i bɔɔ mɔde kaa i be adesa ko bue kaa mawu, nɛ i be be fuu puɛe ngɛ níhi nɛ a he hia we tsɔ ɔmɛ a he lo?’​—Efe. 5:15, 16. w17.03 3:14, 17