August

Manyadalɔ Gideon kɛ e ta buli ɔmɛ kɛ a he nyɛli ngɛ ta hwue. Ta a mi wa wawɛɛ. Gideon kɛ e ta buli ɔmɛ fiee Midian bi ɔmɛ kɛ nihi nɛ a piɛɛ a he ɔmɛ a se nyɔnyɔɔnyɔ maa pee si tomi 20! He nyɛli nɛ ɔmɛ wa Israel bi ɔmɛ yi mi jehahi babauu, enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ a jɔɔ a se fieemi. Gideon kɛ nyumuhi nɛ a piɛɛ e he ɔ ya nɔ nɛ a fiee a he nyɛli ɔmɛ a se kɛ ya si a ye a nɔ kunimi kulaa. (Many. 7:22; 8:4, 10, 28) Wɔ hu wa ngɛ ta ko nɛ mi wa hwue, nɛ pɔtɔtɔɛ ngɛ mi. Wa he nyɛli ɔmɛ ekomɛ ji Satan, Satan je ɔ, kɛ mluku nɛ wa yi ɔ. Wa ti ni komɛ kɛ he nyɛli nɛ ɔmɛ ngɛ ta hwue jehahi babauu ji nɛ ɔ. Ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wa ye kunimi ngɛ tahi fuu a mi. Se e piɛ nyagbe kunimi nɛ wa maa ye. Be komɛ ɔ, eko ɔ, pɔ maa tɔ wa he ngɛ ta nɛ ɔ hwumi mi. Aloo eko ɔ, e maa pee wɔ kaa wa mlɛ hluu kaa je ɔ nɛ ba nyagbe nɛ e bɛ, lɔ ɔ he ɔ, wa be nyɛe maa mlɛ hu. Yesu bɔ wɔ kɔkɔ kaa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ, waa kɛ kahi nɛ a mi wa maa kpe, nɛ nihi maa wa wɔ yi mi wawɛɛ. Se e tsɔɔ hu kaa ke wa to wa tsui si ɔ, wa ma nyɛ maa ye kunimi.​—Luka 21:19. w16.04 2:1, 2

Wa kaseɔ Baiblo ɔ, nɛ Yehowa tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ e sa kaa waa pee, kɛ bɔ nɛ e sa kaa waa ba wa je mi ha ngɛ asafo mi kpehi a sisi. (Yes. 30:20, 21) Ke nihi nɛ a sɔmɔ we Yehowa po ba asafo mi kpehi ɔ, a yɔseɔ kaa Mawu ngɛ wɔ kudɔe. (1 Kor. 14:23-25) Yehowa ngɔɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ kudɔɔ kpehi nɛ wa peeɔ ɔ, nɛ lɛ nɛ e tsɔɔ wɔ ní ngɛ lejɛ ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ya asafo mi kpehi ɔ, wa buɔ níhi nɛ Yehowa deɔ wɔ ɔ tue, wa naa kaa e suɔ wɔ wawɛɛ, nɛ wa hɛɛ wɔ kɛ suu e he haa. Yesu nɛ ji asafo ɔ Yi ɔ de ke: “He nɛ ni enyɔ loo ni etɛ bua a he nya ngɛ ngɛ ye biɛ mi ɔ, i ngɛ a kpɛti ngɛ lejɛ ɔ.” (Mat. 18:20) Baiblo ɔ hu tsɔɔ kaa Yesu ngɛ “nyɛɛe” ngɛ asafo ɔmɛ a kpɛti. (Kpoj. 1:20–2:1) E ngɛ heii kaa Yehowa kɛ Yesu piɛɛ wa he nɛ a woɔ wɔ he wami ngɛ asafo mi kpehi a sisi. Ke Yehowa na kaa o ngɛ mɔde bɔe wawɛɛ kaa o maa hɛ mo kɛ su e kɛ e Bi ɔ he ɔ, kɛ o susu kaa e maa nu he ha kɛɛ? w16.04 3:13, 14

Nyɛmiyo ko fɔ nyɛminyumu enyɔ komɛ ngɛ he nya buami ko sisi. Se nyɛminyumu ɔmɛ a ti nɔ kake bua jɔɛ bɔ nɛ nyɛmiyo ɔ plɛ kɛ fɔ mɛ ha a he. Benɛ nyɛmiyo ɔ je ɔ, nyɛminyumu ɔ nɛ e mi mi fu ɔ bɔni nyɛmiyo ɔ he munyu yaya tumi. Se nyɛminyumu kaketsɛ ɔ kai nyɛminyumu ɔ nɛ e mi mi fu ɔ kaa nyɛmiyo ɔ kɛ haomihi fuu kpe, se ngɛ kulaa se ɔ, e ngɛ Yehowa sɔmɔe ngɛ anɔkuale mi jeha 40 sɔuu ji nɛ ɔ. E le wawɛɛ kaa pi nɛ nyɛmiyo ɔ je blɔ kaa e ma tɔ̃ nyɛminyumu ɔ nɔ. Kɛ nyɛminyumu ɔ nɛ e mi mi fu ɔ pee e ní ha kɛɛ? E de ke, “Nɔ́ nɛ o de ɔ da.” Kɛkɛ nɛ e je e juɛmi ngɛ nɔ́ nɛ ba a nɔ. Mɛni wa kaseɔ ngɛ níhi a si kpami nɛ ɔ mi? Ke nɔ ko tɔ̃ wa nɔ ɔ, wa ma nyɛ maa pee wa ní ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ. Nɔ nɛ ngɛ suɔmi ɔ ngɔɔ nihi a tɔmihi kɛ paa mɛ. (Abɛ 10:12; 1 Pet. 4:8) ‘Ke nɔ ko tɔ̃ wa nɔ nɛ wa pui mi ɔ,’ Yehowa bua jɔɔ wawɛɛ. (Abɛ 19:11) Enɛ ɔ he ɔ, be fɛɛ be nɛ nɔ ko ma de nɔ́ ko aloo e maa pee nɔ́ ko nɛ maa dɔ mo ɔ, mo bi o he ke: ‘Anɛ ma nyɛ ma ma ye hɛ kɛ fɔ tɔmi nɛ ɔ nɔ lo? Anɛ e he hia kaa ma ya nɔ nɛ ma susu nɔ́ nɛ ɔ he lo?’ w16.05 1:8, 9

Mɛnɔmɛ nɛ a ngɛ Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a fiɛɛe mwɔnɛ ɔ? Yehowa Odasefohi pɛ! Kɛ wa plɛ kɛ le kɛɛ? Ejakaa wa ngɛ sɛ gbi nɛ sa kaa a fiɛɛ ɔ fiɛɛe. Lɔ ɔ ji Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a nɛ. Blɔhi a nɔ nɛ wa guɔ kɛ fiɛɛɔ ɔ da, ejakaa wa hlaa nihi, nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ. Waa kɛ juɛmi kpakpa nɛ fiɛɛɔ. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ Yehowa nɛ wa suɔ wa nyɛmi nɔmlɔ. Wa fiɛɛɔ ngɛ je kɛ wɛ, ejakaa wa fiɛɛɔ haa nihi tsuo ngɛ gbi slɔɔtohi a mi. Wa maa ya nɔ maa fiɛɛ Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a kɛ ya su benɛ nyagbe ɔ maa ba. Ke wa hyɛ bɔ nɛ Yehowa we bi ngɛ sane kpakpa a fiɛɛe ha ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi ɔ, e ngɛ nyakpɛ kɛkɛ. Se mɛni yeɔ bua wɔ nɛ wa nyɛɔ peeɔ jã a? Bɔfo Paulo ha heto nɛ ji munyu nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ. E ba kaa Yehowa maa wo wɔ he wami konɛ wa nyɛ nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa fiɛɛ sane kpakpa a.​—2 Tim. 4:5. w16.05 2:17, 18

Ke wa buɔ Yehowa tue nɛ wa bɔɔ mɔde kaa wa maa pee e suɔmi nya ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ lɛ nɛ wa suɔ kaa wa maa sa e hɛ mi. Satan tsɔɔ kaa Yehowa be he blɔ kaa e yeɔ adesahi a nɔ. Se ke wa bu Yehowa tue ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ kaa e pee wa Nɔ Yelɔ. Nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa hiɔwe Tsɛ ɔ bua jɔɔ kaa wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa maa pee e suɔmi nya ní. (Hiob 2:3-5; Abɛ 27:11) E ngɛ mi kaa e be gbɔjɔɔ kaa wa maa ye wa gbɔjɔmihi a nɔ mohu lɛɛ, se ke wa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa pee jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa yeɔ Yehowa anɔkuale, nɛ e tsɔɔ hu kaa wa suɔ nɛ e pee wa Nɔ Yelɔ. Yehowa tsɔɔ kaa e sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa kase e su ɔmɛ. (2 Pet. 1:5-7; Kol. 3:12) E ngɛ blɔ hyɛe hu kaa wa maa bɔ mɔde wawɛɛ konɛ waa hyɛ wa susumi kɛ bɔ nɛ e peeɔ wɔ ngɛ níhi a he ha a saminya. (Rom. 8:5) Be fɛɛ be nɛ wa maa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa maa pee tsakemi ko ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ nitsɛ. w16.05 4:12, 13

Yehowa le bɔ nɛ “zu” nɛ e kɛ ma tsu ní ɔ ngɛ ha, nɛ e kɛ puɛɔ nɔ́ nɛ sa. (La 103:10-14) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e daa wa ti nɔ tsuaa nɔ gbɔjɔmi, kɛ bɔ nɛ e wa ngɛ mumi mi ha a nɔ kɛ tsuɔ e he ní. E Bi ɔ ha nɛ wa le bɔ nɛ e kɛ e sɔmɔli nɛ a yi mluku ɔ hiɔ si ha. Ke Yesu bɔfo ɔmɛ pee nɔ́ ko nɛ dɛ ɔ, mo susu bɔ nɛ e peeɔ e ní ngɛ a he ha a he nɛ o hyɛ. Be komɛ ɔ, e bɔfo ɔmɛ sãa nya ngɛ nɔ nɛ ji nɔmlɔ ngua pe kulaa ngɛ a kpɛti ɔ he. Kaa o ngɛ lejɛ ɔ, anɛ o ko na mɛ kaa a baa a he si, nɛ a ji zu nɛ he jɔ lo? Se Yesu ná we a he juɛmi yaya. Yesu jeɔ mi mi jɔmi kɛ tsui si tomi mi nɛ e woɔ e bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ ga. E le kaa ke a bu e ga womi ɔ tue, nɛ a kase e he si bami ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ a pee tsakemi. (Maak. 9:33-37; 10:37, 41-45; Luka 22:24-27) Benɛ a tle Yesu si kɛ ho hiɔwe ya nɛ mumi klɔuklɔu ɔ ba e bɔfo ɔmɛ a nɔ ɔ, a ngɔ a juɛmi kɛ ma ní tsumi nɛ e kɛ ha mɛ ɔ nɔ, se pi he blɔ nɛ a ma ná, kɛ biɛ nɛ a ma he ɔ nɔ.​—Níts. 5:42. w16.06 1:10

Yehowa se ɔ, anɔkuale Mawu kpa ko be. Mawu ko kɛ lɛ sɔɛ. (2 Sam. 7:22) Enɛ ɔ he ɔ, Mose ngɛ Israel bi ɔmɛ kaie kaa e sa nɛ a ja Yehowa pɛ. E sɛ nɛ a pee a ní kaa nihi nɛ bɔle mɛ ɔ nɛ mɛɛ a jaa mawu slɔɔtoslɔɔtohi ɔ. Jamɛ a ni ɔmɛ buɔ lakpa mawu nɛ ɔmɛ ekomɛ kaa mɛ lɛ a kudɔɔ ní komɛ ngɛ je ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Ijipt bi ɔmɛ jaa pu mawu Ra, bɔku yo mawu Nut, zugba mawu Geb, Nilo mawu Hapi, kɛ lohwehi fuu. Yehowa ngɔ Haomi Nyɔngma a kɛ pue lakpa mawu nɛ ɔmɛ a kpɛti fuu a hɛ mi si. Kanaan bi ɔmɛ a mawu nɛ nihi le wawɛɛ ji Baal. A buɔ lɛ kaa lɛ ji mawu nɛ haa nɛ nɔ fɔɔ, nɛ e ji bɔku, hiɔmi, kɛ kɔɔhiɔ mawu hulɔ. Ngɛ hehi fuu ɔ, nihi kɛ a hɛ fɔɔ Baal nɔ kɛ ha he piɛ pomi. (4 Mose 25:3) E sa nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ a kai kaa a Mawu ɔ ji “anɔkuale Mawu,” nɛ ‘lɛ nɔ kake too pɛ ji Yehowa.’​—5 Mose 4:35, 39. w16.06 3:4, 5

Yesu ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa ngɛ Yehowa kɛ Yehowa we bi a mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa susu níhi nɛ Yehowa gu e sɔmɔli a nɔ kɛ ngɛ pee ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi ɔ he ɔ, e ngɛ nyakpɛ wawɛɛ. Ngɛ Yehowa we bi a se ɔ, kuu kpa ko be nɛ ngɛ anɔkuale ɔ fiɛɛe ngɛ je kɛ wɛ. Yehowa yi bua kuu kpa ko, mohu ɔ, e yeɔ bua e we asafo nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ nɛ kake peemi ngɛ mi ɔ. Yesaya 65:14 ɔ tsɔɔ kaa kake peemi kɛ bua jɔmi maa hi Mawu we bi a kpɛti. E de ke: “Ye sɔmɔli ma la, nɛ a bua maa jɔ a he.” Yehowa sɔmɔli a bua jɔɔ, ejakaa Yehowa kudɔɔ mɛ nɛ a nyɛɔ peeɔ ní kpakpahi. Se ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, Satan je ɔ yeɔ kɔmɔ akɛnɛ níhi ngɛ puɛe kulaa ngɛ mi ɔ he je. E he hia nɛ waa ye Yehowa kɛ e we asafo ɔ anɔkuale. w16.06 4:10-12

Wa ma nyɛ maa kase nɔ́ ko nɛ e he hia ngɛ buli nɛ a hi si blema a he. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, a fiaa gbogbohi kɛ woɔ ma nguanguahi a he kaa bɔ nɛ a fia gbogbo kɛ wo Yerusalɛm ma a he ɔ. Gbogbo ɔmɛ poɔ ma mi bi ɔmɛ a he piɛ kɛ jeɔ he nyɛli a he. Nihi hu daa gbogbo ɔmɛ a yi mi hehi nɛ ya hiɔwe ɔ, nɛ a kɛ hyɛɛ zugba nɛ bɔle mɛ ɔ. Nyɔnyɔɔnyɔ kɛ piapiaapia a, buli ngɛ gbogbo ɔmɛ a nɔ, kɛ agbo ɔmɛ a nya. Ke a na oslaa ko nɛ ma a, a woɔ ma mi bi ɔmɛ a tue nɔ. (Yes. 62:6) E he hia nɛ buli ɔmɛ nɛ a pee klaalo ngɛ hehi nɛ a ngɛ ɔ, ejakaa ke a hɛ je a he nɔ aloo a hwɔ mahe ɔ, e ma nyɛ maa pee gbenɔ kɛ ha a kɛ ma mi bi ɔmɛ tsuo. (Eze. 33:6) Yuda bi ɔmɛ a yi nɔ sane ngmalɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Josephus ɔ tsɔɔ kaa ngɛ jeha 70 ɔ mi ɔ, Roma ta buli ɔmɛ a nine su Antonia Mɔ ɔ nɔ, nɛ a gu lejɛ ɔ kɛ sɛ Yerusalɛm ma a mi, ejakaa buli nɛ a ngɛ lejɛ ɔ hwɔ mahe! Roma ta buli ɔmɛ gu lejɛ ɔ kɛ sɛ sɔlemi we ɔ, nɛ a mɛ he la. Enɛ ɔ ji haomi ngua nɛ pe kulaa nɛ Yerusalɛm bi kɛ Yuda ma a kɛ kpe. w16.07 2:2, 7, 8

Yehowa dloomi ɔ haa nɛ wa náa jɔɔmihi fuu, se e sɛ nɛ wa wo wa he nɔ, nɛ wa susu kaa Yehowa kplɛɛɔ je mi bami saisaa nɔ. Ni komɛ nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ ‘plɛ Mawu dloomi ɔ hɛ mi ngɔ bu si, bɔ nɛ pee nɛ a kɛ laa a yakayaka ní peemi ɔmɛ a nɔ.’ (Jud 4) Jamɛatsɛmɛ ɔmɛ yi anɔkuale. Eko ɔ, a susu kaa a ma nyɛ maa pee yayami, nɛ lɔ ɔ se ɔ, a ma kpa Yehowa pɛɛ nɛ e ngɔ kɛ pa mɛ. Nɔ́ nɛ pa hi pe kulaa ji kaa a woɔ a nyɛmimɛ Kristofohi he wami konɛ a piɛɛ a he kɛ pee yayami. Mwɔnɛ ɔ po ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ peeɔ jã a woɔ dloomi “mumi ɔ mi mi la.” (Heb. 10:29) Mwɔnɛ ɔ, Satan sisi Kristofohi a kpɛti ni komɛ, nɛ a susu kaa a ma nyɛ maa da Mawu mɔbɔ nami ɔ nɔ kɛ pee yayami. E ngɛ mi kaa Yehowa pee klaalo kaa e kɛ nihi nɛ a pee yayami nɛ a pia a he ɔmɛ a he yayami maa pa mɛ mohu lɛɛ, se e suɔ kaa waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa hwu kɛ si yayami peemi. w16.07 3:16, 17

Ke nɔ ko kɛ e huno aloo e yo po gba mi ngɛ mlaa nya nɛ tsa pi kaa nɔ kake ɔ ya bɔ ajuama a, a ti nɔ ko kɛ nɔ kpa ko be nyɛe maa sɛ gba si himi mi hu. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke nɔ ko huno loo e yo puɛ gba nɛ e pia e he ɔ, nɔ ɔ ma nyɛ maa ngɔ kɛ pa lɛ kaa bɔ nɛ gbalɔ Hosea hu ngɔ e yo Gomer gba puɛlɔ ɔ he yayami kɛ pa lɛ ɔ. Jã kɛ̃ nɛ Yehowa hu na Israel ma nɛ a puɛ gba ngɛ mumi mi ɔ mɔbɔ. (Hos. 3:1-5) Ke nɔ ko le kaa e yo aloo e huno puɛ gba nɛ e kplɛɛ nɛ e kɛ lɛ na bɔmi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e ngɔ nɔ nɛ puɛ gba a he yayami kɛ pa lɛ. Ke e ba jã a, nɔ́ ko be nɛ nɔ ɔ maa da nɔ ngɛ Ngmami ɔ mi nɛ e kɛ nɔ ɔ nɛ po gba mi. Benɛ Yesu tu munyu nɛ ngɛ wa mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ se ɔ, e tu ‘nihi nɛ Mawu ha’ mɛ nyɛmi nɛ a ma nyɛ maa hi si nɛ a be gba si himi mi sɛe ɔmɛ a he munyu. E de ke: ‘Nɔ nɛ ma nyɛ maa pee jã a, e pee jã.’ (Mat. 19:10-12) Nihi fuu suɔ kaa a maa hi si nɛ a be gba si himi mi sɛe konɛ a nyɛ nɛ a ngɔ a juɛmi tsuo kɛ ma Yehowa jami nɔ. Wa ngɛ nihi nɛ a pee jã a yi jee wawɛɛ. w16.08 1:15, 16

Nihewi kɛ yihewi ngɛ nɔmlɔ tso mi he wami nɛ a kɛ ma nyɛ ma tsu babauu ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. (Abɛ 20:29) Nihewi nɛ a sɔmɔɔ ngɛ Betel ɔ, a ti ni komɛ yeɔ bua kɛ peeɔ Baiblo kɛ Baiblo kasemi womihi. Nyɛmimɛ nihewi kɛ yihewi fuu yeɔ bua kɛ maa Matsɛ Yemi Asahi, nɛ a dlaa mɛ. Ke adebɔ mi oslaa ko ba nyɛmimɛ a nɔ ngɛ he ko ɔ, nyɛmimɛ nihewi kɛ yihewi ya piɛɛɔ Odasefohi nɛ a le ga ní tsumi wawɛɛ ɔmɛ a he kɛ ya yeɔ bua mɛ. Nihewi kɛ yihewi fuu nɛ a ji blɔ gbali ɔ kaseɔ gbi kpahi aloo a hiaa blɔ kɛ yaa he kpahi konɛ a nyɛ nɛ a fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha nihi. La polɔ ɔ la ke: ‘Nihi nɛ hlaa Yehowa se blɔ ɔ, nɔ́ ko nɔ́ ko hia we mɛ.’ (La 34:10) Niinɛ, Yehowa kua we e sɔmɔli nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale ɔ kɔkɔɔkɔ. Ke wa tsu nɔ́ nɛ wa ma nyɛ tsuo ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ, ejakaa wa le kaa wa ngɛ e suɔmi nya ní pee. Yehowa hu maa ye e si womi ɔ nɔ, nɛ e maa hyɛ wa nɔ. w16.08 3:5, 8

Yehowa kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ woɔ wɔ he wami, nɛ e suɔ kaa e maa pee jã hulɔ. (1 Kron. 29:12) Ke Satan kɛ e je yaya a ha nɛ waa kɛ haomihi ngɛ kpee ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ Mawu mumi klɔuklɔu ɔ nɛ ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa da nya. (La 18:39; 1 Kor. 10:13) Jehanɛ hu ɔ, wa bua jɔ Mawu Munyu ɔ nɛ e kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ ye bua nihi nɛ a ngma a he. Mo susu mumi mi niye ní nɛ a kɛ da Baiblo ɔ nɔ nɛ wa nine suɔ nɔ daa nyɔhiɔ ɔ hu he nɛ o hyɛ. A ngma munyu nɛ ngɛ Zakaria 8:9, 13 nɛ ɔ be mi nɛ a ngɛ Yerusalem sɔlemi tsu ɔ mae ɔ, nɛ e kɔɔ wa he wawɛɛ mwɔnɛ ɔ. Yehowa guɔ asafo mi kpehi, kpɔmi kpehi, kpokpa nɔ kpehi, kɛ teokrase sukuu slɔɔtohi a nɔ kɛ tsɔseɔ wɔ nɛ e woɔ wɔ he wami. Tsɔsemi nɛ ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa kɛ juɛmi nɛ da nɛ sɔmɔ Mawu, waa kɛ otihi nɛ ma wa hɛ mi, nɛ wa tsu ní tsumi nɛ fɔɔ si ngɛ wa nɔ kaa Kristofohi ɔ he ní. (La 119:32) Anɛ o bɔɔ mɔde wawɛɛ kaa o ma ha tsɔsemi nɛ ɔmɛ nɛ wo mo he wami lo? w16.09 1:10, 11

Mawu Mlaa nɛ e kɛ ha Israel bi ɔmɛ ɔ tsɔɔ bɔ nɛ Yehowa sume he dlami nɛ ha we nɛ a le nyumu kɛ yo a mi tso ɔ. Mwɔnɛ ɔ, nihi dlaa a he ngɛ blɔ ko nɔ nɛ o be nyɛe maa le kaa a ji nyumuhi loo yihi. (5 Mose 22:5) Mawu Mlaa a ha nɛ wa na kaa Yehowa sume he dlami nɛ haa nɛ nyumu peeɔ kaa yo, nɛ yo hu peeɔ kaa nyumu ɔ. Nɛ e sume he dlami nɛ haa nɛ e he waa haa nihi kaa a maa le nyumu kɛ yo a mi tso ɔ hulɔ. Sisi tomi mlaahi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi nɛ ma nyɛ maa ye bua Kristofohi konɛ a dla a he saminya. E ngɛ mi kaa e slo ma fɛɛ ma kɛ e kusumi, kɛ bɔ nɛ kɔɔhiɔ mi si fɔfɔɛ ɔ ngɛ ha mohu lɛɛ, se waa kɛ sisi tomi mlaa nɛ ɔ tsuɔ ní ngɛ he fɛɛ he nɛ wa ngɛ. E he hia we nɛ a tsɔɔ wɔ tade tutuutu nɛ e sa kaa waa wo kɛ tade nɛ e sɛ kaa waa wo. Mohu ɔ, Baiblo sisi tomi mlaahi kudɔɔ wɔ konɛ waa na tadehi nɛ e sa kaa waa wo. w16.09 3:3, 4

Mo susu kã nɛ Baiblo ngmali ɔmɛ ngɛ, kɛ anɔkuale nɛ a ye ɔ he nɛ o hyɛ. Blema womi ngmali fuu tu a ma nɔ yeli ɔmɛ a he munyu kpakpa, nɛ a wo a nɔ yemi ɔmɛ a hɛ mi nyami. Se Yehowa gbali ɔmɛ lɛɛ, a ye anɔkuale ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi. A tu mɛ nitsɛmɛ a ma mi bi ɔmɛ, kɛ a matsɛmɛ ɔmɛ a fã tɔmihi a he munyu. (2 Kron. 16:9, 10; 24:18-22) Jehanɛ hu ɔ, a tu mɛ nitsɛmɛ a gbɔjɔmihi kɛ Mawu sɔmɔli kpahi hu a gbɔjɔmihi a he munyu. (2 Sam. 12:1-14) Akɛnɛ sisi tomi mlaahi nɛ waa kɛ ma nyɛ ma tsu ní ngɛ wa si himi mi ngɛ Baiblo ɔ mi he je ɔ, nihi fuu kplɛɛ nɔ kaa Baiblo ɔ je Mawu ngɔ. (La 19:7-11) Baiblo sisi tomi mlaahi poɔ wa he piɛ ngɛ lakpa jami kɛ hemi kɛ yemi gbogboe nɛ he nihi fuu nyɔguɛ ɔ he. (La 115:3-8) Bilemi tsɔɔmi ɔ haa nɛ nihi buɔ adebɔ níhi kaa mawuhi, nɛ a naa mɛ kaa mɛ lɛ a ngɛ he wami se pi Yehowa. Nihi nɛ a deɔ ke Mawu be ɔ tsɔɔ kaa wa wami ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa dɛ mi. Se nimli nɛ ɔmɛ ha we nɛ wa ná hɛ nɔ kami kpakpa kɛ ha hwɔɔ se.​—La 146:3, 4. w16.09 4:10, 11

E ngɛ heii kaa Boaz susu Rut he, nɛ e yɔse kaa níhi a mi wa ha lɛ akɛnɛ e ji ma se no ɔ he je. Boaz de Rut kaa e nyɛɛ yihewi ɔmɛ a se, konɛ nyumu ɔmɛ nɛ a tsuɔ ní ngɛ ngmɔ ɔ mi ɔ nɛ a ko doo e nya. Boaz to blɔ nya po kaa Rut nɛ ye ní tsuli ɔmɛ a niye ní ɔ eko nɛ́ e nu a nyu ɔ eko hulɔ. Jehanɛ hu ɔ, Boaz je bumi kpo kɛ tsɔɔ yo nɛ je ma se nɛ ɔ, nɛ e wo lɛ he wami. (Rut 2:8-10, 13, 14) Boaz pee Rut kpakpa, ejakaa Rut je suɔmi nitsɛnitsɛ kpo kɛ tsɔɔ e nganyɛ Naomi, se pi lɔ ɔ kɛkɛ, Boaz bua jɔ e he akɛnɛ e ba pee Yehowa sɔmɔlɔ ɔ he je. Kpakpa nɛ Boaz pee yo nɛ ɔ tsɔɔ bɔ nɛ Yehowa jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ ‘nihi nɛ a ba saa we ngɛ Israel Mawu ɔ ngɔ’ ɔ. (Rut 2:12, 20; Abɛ 19:17) Jã kɛ̃ nɛ mwɔnɛ ɔ hu ɔ, ke wa pee “nimli tsuo” kpakpa a, lɔ ɔ maa ye bua mɛ konɛ a ba le anɔkuale ɔ, nɛ a na kaa Yehowa suɔ mɛ wawɛɛ.​—1 Tim. 2:3, 4. w16.10 1:10-12

Jã kɛ̃ nɛ mwɔnɛ ɔ, wɔ hu wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa ke wa ngɔ wa haomi ɔmɛ kɛ fɔ Yehowa hɛ mi ɔ, e maa bu wɔ tue, nɛ e maa wo wɔ he wami konɛ waa kɛ bua jɔmi nɛ fĩ si daa. Nɛ ke Mawu bu wa sɔlemi ɔ tue ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa wawɛɛ. (1 Yoh. 5:14, 15) Hemi kɛ yemi piɛɛ mumi yiblii ɔ he, enɛ ɔ he ɔ, Yesu wo wɔ he wami kaa waa ya nɔ nɛ ‘wa bi’ konɛ Mawu nɛ ha wɔ e mumi ɔ. (Luka 11:9, 13) Se ke wa ngɛ sɔlee ɔ, e sɛ nɛ wa bi Mawu kaa e ha wɔ wa hiami níhi aloo e ye bua wɔ kɛkɛ. Wa ma nyɛ maa na Yehowa si daa ligbi ngɛ ‘nyakpɛ ní babauu nɛ e ha wɔ’ ɔ he, ejakaa ‘a hiɛ tsɔ’! (La 40:5) Jehanɛ hu ɔ, ke wa ngɛ sɔlee ɔ, e sa nɛ wa ‘kai nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ kaa nɔ́ nɛ waa kɛ mɛ tsuo lɛ a wo tsu’ ɔ nɛ. E sa kaa waa sɔle kɛ ha wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ je kɛ wɛ, titli ɔ, ‘nihi nɛ nyɛɛ wa hɛ mi’ ɔ. Ke Yehowa bu wa sɔlemi ɔ tue, nɛ wa na blɔ nɔ nɛ e gu kɛ pee jã a, wa bua jɔɔ wawɛɛ!​—Heb. 13:3, 7. w16.10 3:8, 9

Mwɔnɛ ɔ, Yehowa we bi ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ Matsɛ Yemi nɛ Mawu to sisi ɔ mi. Enɛ ɔ ha nɛ nihi nɛ a hiɛ pe ayɔ kpaanyɔ lɛ a ngɛ mumi mi paradeiso ɔ mi ngɛ je kɛ wɛ. Mawu mumi ɔ nɛ kudɔɔ nihi ngɛ paradeiso nɛ ɔ mi. (Gal. 5:22, 23) Niinɛ, enɛ ɔ tsɔɔ kaa anɔkuale Kristofohi ngɛ hemi kɛ yemi kɛ suɔmi wawɛɛ! Adesa ko be nyɛe maa pee nɔ́ nɛ ɔ. Wa Mawu ɔ nɛ e pee enɛ ɔ. Ní tsumi ngua nɛ ɔ ‘pee okadi nɛ maa hi si kɛ maa ya neneene, nɛ a kɛ ma kai nɔ́ nɛ Yehowa tsu.’ (Yes. 55:13) Yehowa maa ya nɔ nɛ e ma ha nihi fuu ma ba piɛɛ wa he ngɛ mumi mi paradeiso nɛ ɔ mi. Nyagbenyagbe ɔ, nihi nɛ a ye mluku, nɛ a peeɔ nɔ́ nɛ da, nɛ a ngɛ bua jɔmi ɔ ma hyi zugba a nɔ tsuo, nɛ a ma je Yehowa yi kɛ ya neneene. Nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ wa ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa si womi ɔmɛ a mi! w16.10 4:18, 19

Asafo mi nikɔtɔma amɛ daa Baiblo ɔ nɔ nɛ a kɛ blɔ tsɔɔmi haa wɔ. Mo kai ga womi nɛ Paulo kɛ ha nihi nɛ a bɛ a je mi saminya ngɛ asafo ɔ mi ɔ. A kpɛti ni komɛ “ngɔɔ a nya ngɔ woɔ nihi a sanehi a mi.” E ngɛ heii kaa asafo mi nikɔtɔma amɛ wo mɛ ga, se a kɛ ga womi ɔ tsu we ní. Kɛ e sa kaa asafo ɔ kɛ nɔ ko kaa jã a nɛ hi si ha kɛɛ? Paulo tsɔɔ kaa: “Nyɛ kadi lɛ, nɛ nyɛɛ kɛ lɛ ko bɔ.” Blɔ tsɔɔmi nɛ ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ a kɛ nɔ ɔ nɛ bɔ, se kɛ̃ ɔ, e sɛ nɛ a bu lɛ kaa he nyɛlɔ. (2 Tɛs. 3:11-15) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, ke nɔ ko yaa nɔ nɛ e peeɔ ní komɛ nɛ sɛ ngɛ asafo ɔ mi, kaa nɔ ko nɛ e kɛ nɔ ko nɛ be asafo ɔ mi ngɛ nyɛɛe konɛ a sɛ gba si himi mi ɔ, eko ɔ, asafo mi nikɔtɔma amɛ maa tu magbɛ nɔ munyu ko kɛ bɔ lɛ kɔkɔ. (1 Kor. 7:39) Ke asafo mi nikɔtɔma amɛ tu munyu ko kaa jã a, kɛ o peeɔ o ní ngɛ a ga womi ɔ he ha kɛɛ? Ke o le nɔ nɛ ngɛ jamɛ a nɔ́ ɔ pee ɔ, anɛ o maa bɔ mɔde kaa o kɛ jamɛatsɛ ɔ be bɔe lo? Ke o fĩ si nɛ o kɛ lɛ bɔɛ ɔ, lɔ ɔ maa ye bua lɛ konɛ e na kaa e sa nɛ e kua je mi bami yaya a. w16.11 2:13

Ngɛ Pentekoste ligbi ɔ nɔ ngɛ jeha 33 ɔ mi ɔ, a ngɔ mumi klɔuklɔu ɔ kɛ pɔ Yuda bi kɛ ma je li akpehi abɔ nu. Kristofohi ehe nɛ ɔmɛ ba pee ‘wɛtso nɛ Mawu hla, odehe osɔfohi, je ma klɔuklɔu, kɛ Mawu nitsɛ e ma.’ (1 Pet. 2:9, 10) Benɛ bɔfo ɔmɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ, a bɔ mɔde nɛ a hyɛ Mawu asafo ɔ nɔ saminya. Se ni komɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ ye “lakpa kɛ puɛ nyɛmimɛ ɔmɛ a tue kɛ ya nyɛɛ a se,” titli ɔ, ngɛ bɔfo ɔmɛ a gbenɔ se. (2 Tɛs. 2:6-8) Nyumu nɛ ɔmɛ a kpɛti nihi fuu ngɛ he blɔhi ngɛ asafo ɔ mi. A sɔmɔ kaa nikɔtɔmahi, nɛ pee se ɔ, a sɔmɔ kaa “osɔfohi.” Yesu de e se nyɛɛli ɔmɛ ke: “Nyɛ tsuo pɛpɛɛpɛ nyɛmimɛ ji nyɛ.” (Mat. 23:8) Se nihi bɔni osɔfo yemi. Nyumuhi nɛ a nyɛɛ hɛ mi ɔmɛ a kpɛti nihi fuu a bua jɔ je mi nile nɛ Aristotle kɛ Plato tsɔɔ ɔ he, enɛ ɔ he ɔ, a tsɔɔ lakpa tsɔɔmihi ngɛ jami ɔ mi, nɛ bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, a kɛ ba ma tsɔɔmi klɔuu nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ nane mi. w16.11 4:8

Loko wa ba plɛ Kristofohi ɔ, wa pɔɔ tɔmi. Eko ɔ, wa li kaa Mawu buɔ tɔmi nɛ ɔmɛ kaa yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he. Wa ngɛ kaa “nyɔguɛhi kɛ ha mu níhi kɛ mlaa nɔ nɛ a yi.” Wa ma nyɛ ma de ke wa “ji yayami nyɔguɛhi.” (Rom. 6:19, 20) Se pee se ɔ, wa ba na Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ, wa pee tsakemi ngɛ wa si himi mi, wa jɔɔ wa he nɔ ha Mawu, nɛ wa ha nɛ a baptisi wɔ. Wa le kaa Mawu ha nɛ wa ‘ye wa he kɛ je yayami he, nɛ wa ba bɔni nɔ́ nɛ da peemi.’ (Rom. 6:17, 18) Se kɛ̃ ɔ, ke wa ngmɛ blɔ nɛ wa nɔmlɔ tso nɛ yi mluku ɔ tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ waa pee ɔ, wa ma ‘ha nɛ yayami maa ye wa nɔ.’ Akɛnɛ wa ma nyɛ ma “ha nɛ” yayami nɛ ye wa nɔ, aloo waa ye yayami nɔ he je ɔ, e sa nɛ wa bi wa he ke, mɛni lɛ wa suɔ nɛ waa pee? Mo bi o he ke: ‘Be komɛ ɔ, anɛ i haa nɛ ye nɔmlɔ tso aloo ye juɛmi nɛ yi mluku ɔ sisiɔ mi nɛ i peeɔ yayami lo? Aloo i ngɛ kaa nɔ nɛ gbo, nɛ yayami be e nɔ he wami hu?’ Ke wa bua jɔ Mawu dloomi ɔ he wawɛɛ ɔ, wa maa bɔ mɔde konɛ waa pee níhi nɛ maa sa e hɛ mi. w16.12 1:11, 12

Akɛnɛ wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ wa weku mi bimɛ kɛ nihi nɛ a ngɛ wa we asafo ɔmɛ a mi ɔ maa hi si saminya he je ɔ, wa ngɛ tue mi jɔmi. Wa le kaa waa kɛ wa nyɛmimɛ tsuo yi mluku. Enɛ ɔ he je ɔ, be komɛ ɔ, nyagbahi ma nyɛ maa ba wa kpɛti. A tsɔɔ wɔ kaa ke e ba jã a, waa kɛ Yesu ga womi nɛ ɔ nɛ tsu ní: “O kɛ o nyɛmi ɔ nɛ ya dla nyɛ kpɛti.” (Mat. 5:24) Ke wa kai kaa wa nyɛminyumu ɔ aloo wa nyɛmiyo ɔ hu ngɛ “Mawu, nɔ nɛ e haa tue mi jɔmi ɔ” jae ɔ, e be yee ha wɔ kaa wa maa pee jã. (Rom. 15:33; 16:20) Tue mi jɔmi kpa ko hu ngɛ nɛ se be. “Juɛmi nɛ a kɛ maa mumi ɔ nɔ ɔ” ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi waa kɛ wa Bɔlɔ ɔ wa kpɛti. Munyu nɛ Yesaya tu ɔ ba mi ngɛ e be ɔ mi, se mwɔnɛ ɔ hu ɔ, e ngɛ mi bae wawɛɛ. E de ke: ‘Nɔ nɛ ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ mo Yehowa o nɔ, nɛ e heɔ mo yeɔ ɔ, o haa lɛ tue mi jɔmi.’​—Yes. 26:3; Rom. 5:1. w16.12 2:5, 18, 19

E ngɛ mi kaa wa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi nɛ Satan je yaya nɛ ɔ ma nyagbe mohu lɛɛ, se Yehowa ngɛ e we bi jɔɔe. Yehowa bɔɔ mɔde kaa e ma ha waa kɛ wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ tsuo nɛ ná nile babauu nɛ wa bua nɛ jɔ. (Yes. 54:13) Kaa bɔ nɛ Yesu wo si ɔ, amlɔ nɛ ɔ, Yehowa ha nɛ wa ba piɛɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ suɔmi ngɛ a kpɛti nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ he. Enɛ ɔ ji jɔɔmi agbo. (Maak. 10:29, 30) Jehanɛ hu ɔ, nihi nɛ a bɔɔ mɔde wawɛɛ kaa a ma hla Mawu se blɔ ɔ náa tue mi jɔmi nitsɛnitsɛ, a tsui nɔɔ a mi, nɛ a ngɛ bua jɔmi wawɛɛ. (Filip. 4:5-7) O ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa ke ‘o pee Mawu suɔmi nya ní ɔ, nɔ́ nɛ e wo he si ɔ, o nine maa su nɔ.’ (Heb. 10:35, 36) Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ waa wo wa hemi kɛ yemi ɔ mi he wami, nɛ waa je wa tsui mi tsuo kɛ sɔmɔ Yehowa. Wa ma nyɛ maa pee jã, ejakaa wa le kaa Yehowa ji nɔ nɛ maa wo wɔ hiɔ ngɛ be nɛ sa mi.​—Kol. 3:23, 24. w16.12 4:17, 20

Anɛ he blɔ nɛ a kɛ peeɔ nɔ́ nɛ nɔ suɔ nɛ huzu ngɛ he ɔ ji he yemi nitsɛnitsɛ lo? Ee, e ji he yemi nitsɛnitsɛ! Mɛni he je? Huzu nɛ ngɛ he yemi nɛ wa ngɛ ɔ he ɔ ma nyɛ maa po wa he piɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, akɛnɛ wa ngɛ he yemi he je ɔ, wa ma nyɛ maa hɛɛ lɔle kɛ ya he ko tsitsaa. Se ke o hɛɛ lɔle ngɛ gbɛjegbɛ ko nɛ a kɛ lɔle kudɔmi he mlaa tsu we ní ngɛ nɔ, nɔ fɛɛ nɔ nyɛɔ tuɔ fo bɔ nɛ e suɔ, aloo nɔ fɛɛ nɔ nyɛɔ guɔ he nɛ e suɔ ɔ, anɛ o be tsui yee lo? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, o maa ye tsui. Jã kɛ̃ nɛ huzu nɛ Mawu to kɛ ha wɔ ɔ ma ha nɛ wa ná he yemi nitsɛnitsɛ nɛ wa ngɛ ɔ he se. Bɔ nɛ pee nɛ wa yɔse nɔ́ he je nɛ nile ngɛ mi kaa wa be huzu nɛ Yehowa to kɛ ha wɔ ɔ he bee ɔ, ha nɛ wa susu Adam sane ɔ he nɛ waa hyɛ. Adam be huzu nɛ a ha lɛ ɔ he, nɛ e ye tso yiblii nɛ Mawu fã lɛ ke e ko ye ɔ. He blɔ nɛ ɔ nɛ Adam kɛ tsu we ní saminya a ha nɛ e tɔ̃ tɔmi agbo. Enɛ ɔ ha nɛ e sisi bimɛ ngɛ nɔ́ nae jehahi babauu ji nɛ ɔ. (Rom. 5:12) E sa nɛ waa kase nɔ́ ko ngɛ nɔ́ nɛ je Adam tue gbomi ɔ mi kɛ ba a mi, konɛ waa ngɔ he yemi nɛ Yehowa kɛ ha wɔ ɔ kɛ tsu ní saminya, nɛ wa ko be huzu nɛ e to ha wɔ ɔ he. w17.01 2:6, 8

Ke a kɛ ní tsumi ehe ko ngɛ wa dɛ woe, nɛ wa sɔleɔ, nɛ wa susuɔ níhi a he saminya a, wa maa pee wa he humi, nɛ wa be ní tsumi nɛ wa be nyɛe ma tsu ɔ ngɔe kɛ fɔ wa kuɛ nɔ. Se kɛ̃ ɔ, Gideon nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ kaiɔ wɔ kaa ke a ngɔ ní tsumi ehe ko kɛ wo wa dɛ ɔ, Yehowa blɔ tsɔɔmi kɛ e jɔɔmi pɛ ji nɔ́ nɛ maa ye bua wɔ konɛ waa ye manye. Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami kaa “waa ba wa he si ha wa Mawu ɔ.” (Mika 6:8) Enɛ ɔ he ɔ, be fɛɛ be nɛ a kɛ ní tsumi ehe ko maa wo wa dɛ ɔ, e sa nɛ waa sɔle, nɛ wa susu nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yehowa deɔ wɔ kɛ guɔ e Munyu ɔ kɛ e we asafo ɔ nɔ ɔ he. Akɛnɛ wa yi mluku he je ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa nyɛɛ Yehowa blɔ tsɔɔmi se. Nyɛ ha nɛ wa kai kaa, Yehowa he si bami ɔ lɛ ‘peeɔ wɔ nimli nguahi,’ se pi wɔ nitsɛmɛ. (La 18:35, NW) Ke wa baa wa he si haa Mawu ɔ, e maa ye bua wɔ nɛ wa be wa he bue tsɔ pe bɔ nɛ e sa kaa waa bu wa he, nɛ wa be susue kaa wa he hia we tsɔ hulɔ. w17.01 3:17, 18

Yesu le kaa e be kɛe nɛ e sɔmɔmi ní tsumi ngɛ zugba a nɔ ɔ maa ba nyagbe, nɛ e he maa hia nɛ ni kpahi nɛ a tsa nɔ. E ngɛ mi kaa e kaseli ɔmɛ yi mluku mohu lɛɛ, se e ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ a mi, nɛ e de mɛ kaa a ma tsu ní tsumi nɛ kle pe e nɔ́ ɔ po. (Yoh. 14:12) E tsɔse mɛ saminya, nɛ a fiɛɛ sane kpakpa a kɛ kpa je ɔ mi tsuo ngɛ jamɛ a be ɔ mi. (Kol. 1:23) Benɛ Yesu ba gbo nɛ e ngɔ e wami kɛ sã afɔle ɔ se ɔ, Yehowa tle lɛ si kɛ ho hiɔwe ya, nɛ e kɛ ní tsumi fuu wo e dɛ. A ha lɛ ‘he wami kpetekpleenyɛ nɛ pã nihi tsuo nɛ ngɛ tsɛ yee a he wami.’ (Efe. 1:19-21) Ke wa ya nɔ nɛ wa ye anɔkuale nɛ wa gbo loko Harmagedon ta a fɛ po ɔ, a ma tle wɔ si, nɛ wa maa hi si ngɛ je ehe nɛ a peeɔ nɔ́ nɛ da ngɛ mi ɔ mi. Wa ma ná ní tsumi fuu nɛ ngɛ bua jɔmi nɛ wa ma tsu. Se amlɔ nɛ ɔ, ní tsumi ko ngɛ nɛ he hia wawɛɛ nɛ wɔ tsuo wa ma nyɛ ma tsu. Ní tsumi nɛ ɔ ji sane kpakpa fiɛɛmi kɛ kaselɔ peemi ní tsumi ɔ. Niheyo jio, nɔ nɛ wa ngɛ jeha mi jio, nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ ‘ní tsumi nɛ wa ngɛ tsue ha Nyɔmtsɛ ɔ, wa tsu nɛ e ya nɔ saminya be tsuaa be.’ w17.01 5:17, 18

Yesu ba zugba a nɔ nɛ e ba gbo si kake nyɔngloo. Enɛ ɔ he ɔ, a be kpɔmi nɔ́ ko woe hu. (Heb. 9:24-26) Adam yayami ɔ ha nɛ a bu wɔ tsuo gbenɔ fɔ, se kpɔmi nɔ́ ɔ po fɔ bumi nɛ ɔ se. Wa naa Yehowa si kaa kɛ gu Kristo afɔle sami ɔ nɔ ɔ, a kpɔ̃ wɔ kɛ je Satan je nɛ ɔ nɔ yemi sisi, nɛ wa yi gbenɔ gbeye hu. (Heb. 2:14, 15) Mawu si womi ɔmɛ maa ba mi kokooko. Kaa bɔ nɛ Yehowa adebɔ he mlaahi tsuɔ ní be tsuaa be ɔ, jã kɛ̃ nɛ e si womi ɔmɛ hu maa ba mi kokooko. E tsakee we. Yehowa ha wɔ wami, se pi lɔ ɔ kɛkɛ, e suɔ wɔ hulɔ. “Suɔmi nɛ Mawu ngɛ kɛ ha wɔ ɔ, wɔ nitsɛmɛ wa le, nɛ wa ji he nɔ́. Mawu ɔ, suɔmi ji lɛ.” (1 Yoh. 4:16) Zugba a tsuo maa pee paradeiso nɛ bua jɔmi ngɛ mi, nɛ nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ ma je Mawu suɔmi ɔ kpo. Nyɛ ha nɛ waa kɛ Mawu bɔfohi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ nɛ pee kake kɛ de ke: “Wa Mawu! Wa ngɛ o yi jee; wa ngɛ o hɛ mi nyami woe, nɛ wa ngɛ mo si nae kɛ yaa neneene. Ejakaa o le ní; o kle, nɛ o je agbo! Amen!”​—Kpoj. 7:12. w17.02 2:16, 17

June 1, 1973 Hwɔɔmi Mɔ ɔ bi sane ko ke: “Anɛ . . . a ma nyɛ maa baptisi nihi nɛ a nyɛ we nɛ a kpa sigaleti numi ɔ lo?” Hwɔɔmi Mɔ ɔ ha heto ke: “Ngmami ɔ ha nɛ wa naa kaa a he sui kɛ ha baptisimi.” Hwɔɔmi Mɔ ɔ tsɛ ngmamihi komɛ a se nɛ e kɛ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ e sa nɛ a fiee nihi nɛ a nuɔ sigaleti nɛ a tsakee we a tsui ɔ kɛ je asafo ɔ mi. (1 Kor. 5:7) Hwɔɔmi Mɔ ɔ de ke: “Enɛ ɔ tsɔɔ we kaa wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa maa nyɛ nɔ ko nɔ, aloo waa pee kpɛii. Mawu ji nɔ nɛ wo mlaa nɛ ɔ, nɛ e ha nɛ wa na e susumi ngɛ e Munyu ɔ mi.” Ngɛ United States ɔ, womi ko nɛ e tuɔ jami he munyu ɔ de ke: “Jami hɛ mi nyɛɛli kɛ a ní tsɔɔmi ɔmɛ daa níhi nɛ a jami mi bi ɔmɛ deɔ, aloo níhi nɛ ma mi bi deɔ ɔ nɔ.” Ngɛ Yehowa Odasefohi a jami ɔ se ɔ, anɛ jami ko ngɛ nɛ e fia e pɛɛ si kaa e kɛ Mawu Munyu ɔ ma tsu ní kɛ pi si ke ji e he maa wa ha jami mi bi ɔmɛ kaa a kɛ ma tsu ní po lo? w17.02 4:15

Akɛnɛ asafo mi nikɔtɔmahi baa a he si he je ɔ, a sume nɛ ni kpahi nɛ bu mɛ kaa bɔ nɛ a buu nihi nɛ a he biɛ ngɛ je ɔ mi ɔ. Enɛ ɔ he je ɔ, e slo mɛ ngɛ osɔfohi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ, kɛ osɔfohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi nɛ Yesu tu a he munyu ɔmɛ a he. Yesu de ngɛ osɔfo ɔmɛ a he ke: “A suɔ okplɔɔ yi himi ngɛ ní yemi he, kɛ nikɔtɔmahi a sihi hehi ngɛ kpe he ɔmɛ; a suɔ nɛ a kɛ bumi nɛ nga mɛ ngɛ jua nɔ.” (Mat. 23:6, 7) Anɔkuale Kristofohi nɛ a ji asafo mi nikɔtɔmahi jeɔ he si bami mi nɛ a buɔ Yesu munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ tue: “Nyɛɛ lɛɛ a ko tsɛ nyɛ ‘Tsɔɔlɔ,’ ejakaa nyɛ tsuo pɛpɛɛpɛ nyɛmimɛ ji nyɛ, nɛ tsɔɔlɔ kake pɛ nyɛ ngɛ. Nyɛ ko tsɛ nɔ ko nɔ ko ngɛ zugba a nɔ ‘Tsɛ,’ ejakaa tsɛ kake pɛ nyɛ ngɛ nɛ ngɛ hiɔwe. Jehanɛ ɔ, a ko tsɛ nyɛ ti nɔ ko ‘Tsɔɔlɔ’ hulɔ; ejakaa tsɔɔlɔ kake pɛ nyɛ ngɛ, nɛ lɛ ji Kristo.” (Mat. 23:8-11) Enɛ ɔ he je nɛ Odasefohi nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ jeɔ suɔmi kɛ bumi kpo kɛ tsɔɔ asafo mi nikɔtɔmahi kaa a nyɛmimɛ, nɛ a woɔ a hɛ mi nyami ɔ nɛ. w17.03 1:14, 15

E sa nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ nɛ pee juɛmi ngɛ níhi a he, nɛ ke wa ma nyɛ maa pee juɛmi nɛ da nɛ nile ngɛ mi ɔ, ja waa kɛ Ngmami ɔ tsu ní. E sɛ nɛ wa ha nɛ nɔ ko nɛ pee juɛmi ha wɔ. Mohu ɔ, e sa nɛ wɔ nitsɛmɛ waa le nɔ́ nɛ Mawu suɔ, konɛ waa pee lɔ ɔ. E ji oslaa kaa wa ma ha nɛ nɔ ko nɛ pee juɛmi ha wɔ. Se mɛni ma nyɛ ma ha nɛ waa pee jã? Juami bi a nɔ nyɛmi ma nyɛ ma ha nɛ waa pee juɛmi nɛ dɛ. (Abɛ 1:10, 15) Se kɛ̃ ɔ, ke nihi ngɛ wa nɔ nyɛe kaa mɛni po ɔ, e ji wa blɔ nya ní tsumi kaa waa kɛ wa he nile nɛ wa ngɔ Baiblo ɔ kɛ tsɔse ɔ ma tsu ní. Behi fuu ɔ, ke wa ha nɛ nihi pee juɛmi ha wɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ ‘a se nyɛɛe.’ Ke wa ha nɛ ni kpahi pee juɛmi ha wɔ ɔ, lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa wa pee juɛmi, se e ma nyɛ maa ye wɔ awi. Bɔfo Paulo ha nɛ Galatia bi ɔmɛ na kaa oslaa ngɛ he kaa a ma ha nɛ ni kpahi nɛ pee juɛmi ha mɛ. (Gal. 4:17) Ni komɛ ngɛ asafo ɔ mi nɛ a ngɛ hlae nɛ a tsɔɔ nihi nɔ́ nɛ e sa kaa a pee konɛ a kɛ gbla mɛ kɛ je bɔfo ɔmɛ a he. w17.03 2:8-10

Yosia kɛ kã pee Mawu suɔmi nya ní. Kaa bɔ nɛ Yosia pee ɔ, e sa nɛ jokuɛwi nɛ a je Yehowa sɔmɔmi sisi kɛ je a jokuɛwi a si. Eko ɔ, Matsɛ Manase nɛ pee se ɔ, e tsake e tsui ɔ lɛ tsɔɔ Yosia kaa Mawu naa nɔ mɔbɔ. Nihewi kɛ yihewi, nyɛɛ hɛ kɛ su anɔkualetsɛmɛ nɛ a wa ngɛ jeha mi, nɛ a ngɛ nyɛ weku ɔ, kɛ nyɛ we asafo ɔmɛ a mi ɔ he, konɛ nyɛɛ le ní kpakpahi nɛ Yehowa pee ha mɛ ɔ. Jehanɛ hu ɔ, mo kai kaa benɛ Yosia nu Ngmami ɔ mi munyu nɛ a ngɛ kanee ɔ, e ta e tsui he wawɛɛ, nɛ e kɛ tsu ní amlɔ nɔuu. Ke o kane Mawu Munyu ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ o pee níhi nɛ ma ha mo bua jɔmi wawɛɛ, nɛ e ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ Mawu nyɛ kpɛti ɔ mi nɛ wa, nɛ o maa ye bua nihi konɛ a sɔmɔ Mawu hulɔ. (2 Kron. 34:18, 19) Ke o kase Baiblo ɔ, lɔ ɔ hu ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o na blɔ nɔ nɛ o maa gu kɛ ya o hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Ke o kase Baiblo ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o ngɔ kɛ tsu ní kaa bɔ nɛ Yosia pee ɔ. w17.03 3:18, 19