October

Mo bi Yehowa konɛ e wo mo he wami. Yehowa ji “Mawu nɛ haa nɔ toɔ e tsui si, nɛ e woɔ nɔ he wami.” (Rom. 15:5) Lɛ pɛ ji nɔ nɛ e le si himi mi nɛ wa ngɛ, bɔ nɛ e peeɔ wɔ ngɛ níhi a he ha, kɛ wa subai. Enɛ ɔ he ɔ, e le nɔ́ tutuutu nɛ wa hia konɛ wa nyɛ nɛ waa to wa tsui si. Se ke wa sɔle kaa Mawu nɛ wo wɔ he wami konɛ wa nyɛ nɛ waa to wa tsui si ɔ, mɛni blɔ nɔ e maa gu kɛ ha wɔ heto? Ke waa kɛ ka ko kpe nɛ wa de Yehowa kaa e ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa to wa tsui si ɔ, e wo si kaa e ma ‘ha wɔ he wami konɛ waa je mi.’ (1 Kor. 10:13) Mɛni blɔ nɔ e maa gu kɛ pee jã? Behi fuu ɔ, e jeɔ blɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ je mi, konɛ wa nyɛ nɛ waa da nya. Niinɛ, Yehowa haa wɔ he wami konɛ wa nyɛ nɛ waa kɛ “tsui si tomi kɛ bua jɔmi nɛ fĩ si saminya.” (Kol. 1:11) Nɛ akɛnɛ Yehowa le wa fã tɔmihi tsuo he je ɔ, e be blɔ ngmɛe kɔkɔɔkɔ nɛ ka ko nɛ wa be nyɛe maa da nya nɛ ba wa nɔ. w16.04 2:5, 6

Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa bu adesa nɔ yeli tue, se Baiblo ɔ nɔuu hu tsɔɔ kaa e sa nɛ waa bu Mawu tue be fɛɛ be. (Níts. 5:29; Tito 3:1) Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ pee jã? Yesu tsɔɔ sisi tomi mlaa ko nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa le nɔ nɛ e sa kaa waa bu lɛ tue kaa bɔ nɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ tsɔɔ ɔ. Ke wa yeɔ amlaalo ɔ mlaahi a nɔ nɛ wa jeɔ bumi kpo kɛ tsɔɔ amlaalo nane mi dali, nɛ wa woɔ tohi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɔɔ Kaisare ɔ níhi kɛ haa Kaisare. (Rom. 13:7) Ke amlaalo ɔ de wɔ ke waa pee nɔ́ ko nɛ Mawu sume ɔ, wa pee we, se wa jeɔ bumi mi kɛ tsɔɔ mɛ nya. Waa kɛ wa he wui je nɛ ɔ mi ma kudɔmi sanehi a mi. (Yes. 2:4) Akɛnɛ Yehowa ngmɛ adesa nɔ yemihi blɔ nɛ a ngɛ wa nɔ yee he je ɔ, wa ti si kɛ wui mɛ. Jehanɛ se hu ɔ, waa kɛ wa he wui ma he suɔmi ní peepeehi a mi. (Rom. 13:1, 2) Wa bɔɛ mɔde kaa wa ma tsake nɔ yemihi, aloo wa maa tsɔɔ ma nɔ yeli nɔ́ nɛ e sa kaa a pee, loo wa maa fɔ sɔ kɛ hla ma nɔ yeli, loo wɔ nitsɛmɛ wa maa da si nɛ a fɔ sɔ ha wɔ. w16.04 4:1, 2

Sanehi fuu ngɛ nɛ ke e ba Kristofohi enyɔ a kpɛti ɔ, mɛ ni enyɔ ɔmɛ pɛ a ma nyɛ ma tsu he ní, nɛ e sa kaa a pee jã hulɔ. Se be komɛ ɔ, e hí peemi jã. E ma bi nɛ ni kpahi ngɛ asafo ɔ mi ɔ nɛ ye bua. (Mat. 18:15-17) Yesu tsɔɔ kaa ke nɔ ɔ kɛ yayami peelɔ ɔ pɛ ya tu, nɛ e nui sisi, odasehi hu ba mi, nɛ e nui sisi, nɛ asafo mi nikɔtɔmahi hu ba mi, nɛ loloolo ɔ, e nui sisi ɔ, a bu yayami peelɔ ɔ “kaa wɔ jalɔ, loo tó tsulɔ.” Mwɔnɛ ɔ, enɛ ɔ maa tsɔɔ kaa e sa nɛ a fiee yayami peelɔ ɔ kɛ je asafo ɔ mi. “Yayami” ɔ ma nyɛ maa pee ojo fiami aloo nɔ he guɛ gbemi. “Yayami” nɛ a ngɛ he munyu tue ngɛ hiɛ ɔ pi sane tsɔwitsɔwi nɛ baa nyɛmimɛ a kpɛti ɔ. Mohu ɔ, (1) e ji yayami nɛ nihi enyɔ ɔ ma nyɛ ma dla, kɛ (2) yayami nɛ ke a tsu we he ní ɔ, a ma nyɛ maa fiee nɔ ko ngɛ he. Blɔhi etɛ nɛ Yesu tu he munyu ngɛ Mateo 18:15-17 ɔ kɔ we yayami nɛ ɔmɛ a he. w16.05 1:14

Baiblo ɔ wui wɔ mlaa ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa peeɔ ɔ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ wui wɔ mlaa pɔtɛɛ ngɛ tade womi he. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ juɛmi wawɛɛ nitsɛ. E slo bɔ nɛ nihi dlaa a he ha ngɛ ma tsuaa ma nɔ, nɛ bɔ nɛ nihi dlaa a he ha be ko nɛ be ɔ, je ekpa ngɛ bɔ nɛ a dlaa a he ha mwɔnɛ ɔ he. Kaa Baiblo ɔ wo wɔ mlaa pɔtɛɛ ngɛ tade womi kɛ he dlami he ɔ, jinɛ be nɛ ɔ mi ɔ, jamɛ a mlaa amɛ be be. Yi mi tomi nɛ ɔ nɔuu he je nɛ Baiblo ɔ wui wɔ mlaahi fuu ngɛ ní tsumi, níhi nɛ waa kɛ ma je wa hɛja, aloo níhi nɛ ke wa pee ɔ, wa ma ná nɔmlɔ tso mi he wami ɔ he ɔ nɛ. Ke Baiblo ɔ tsɔɔ we wɔ nɔ́ pɔtɛɛ nɛ e sa kaa waa pee ngɛ sane ko he ɔ, kɛ wa ma plɛ kɛ pee juɛmi nɛ da kɛɛ? Ngɛ si fɔfɔɛ kaa jã a mi ɔ, e ji wa blɔ nya ní tsumi kaa wa ma susu níhi a he saminya konɛ waa pee nɔ́ nɛ maa sa Yehowa hɛ mi, kɛ nɔ́ nɛ e maa jɔɔ nɔ, se pi nɔ́ nɛ wɔ nitsɛmɛ wa suɔ.​—La 37:5. w16.05 3:2, 6

Eko ɔ, wɔ tsuo wa ngɛ Baiblo mi womi ko nɛ wa bua jɔ he wawɛɛ. Ni komɛ a bua jɔ Sane Kpakpa amɛ a he, ejakaa a haa nɛ a naa Yehowa su kpakpa amɛ nɛ Yesu je kpo ɔ. (Yoh. 14:9) Ni kpa komɛ hu ngɛ nɛ a bua jɔɔ Baiblo ɔ mi gbami womihi a he. Womi nɛ ɔmɛ a kpɛti kake ji Kpo jemi womi ɔ. E tsɔɔ ‘níhi nɛ maa ba mi ngɛ be kpiti mi.’ (Kpoj. 1:1) Ni komɛ ngɛ nɛ ke a kane La womi ɔ, e woɔ a bua, nɛ ni komɛ hu ngɛ nɛ a bua jɔɔ ga womi kpakpahi nɛ ngɛ Abɛ womi ɔ mi ɔ he. Enɛ ɔ tsɔɔ heii kaa a ngma Baiblo ɔ kɛ ha nɔ tsuaa nɔ. Akɛnɛ wa fiɛ we Baiblo ɔ he he je ɔ, wa bua jɔ wa Baiblo kasemi womi ɔmɛ a he, ejakaa Mawu Munyu ɔ nɔ nɛ a da kɛ ngma. Womihi, womiyohi, womi tɛtlɛɛhi kɛ womi kpahi nɛ wa nine suɔ nɔ ɔ tsuo je Yehowa ngɔ. Womi nɛ ɔmɛ yeɔ bua wɔ nɛ wa hɛɛ wɔ kɛ suu Yehowa he, nɛ wa ‘he waa ngɛ hemi kɛ yemi mi.’​—Tito 2:2. w16.05 5:1-3

Mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa kase Kristo su ɔmɛ. Su nɛ ɔmɛ piɛɛ Mawu mumi ɔ yiblii ɔ he. Mumi ɔ yiblii ɔ kake ji suɔmi. Wa suɔ Mawu, nɛ wa suɔ kaa wa maa bu lɛ tue konɛ e ye bua wɔ. Wa le kaa e mlaa amɛ a nɔ yemi yi. Mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa hwu kɛ si je ɔ kɛ e mumi yaya a konɛ a ko puɛ wa je mi bami. (Efe. 2:2) Be ko nɛ be ɔ, benɛ bɔfo Paulo ji niheyo ɔ, e ha nɛ Yuda bi a jami nya dali ɔmɛ a he nɔ womi ní peepee ɔ tsake e je mi bami wawɛɛ. Se pee se ɔ, e ngma ke: “Kristo lɛ woɔ mi he wami nɛ e haa nɛ i nyɛɔ peeɔ nɔ́ tsuaa nɔ́.” (Filip. 4:13) Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa pee wa ní kaa Paulo nɛ waa ya nɔ nɛ wa bi Mawu nɛ e ha wɔ mumi klɔuklɔu ɔ. Wa le kaa ke wa ba wa he si kɛ bi Yehowa nɔ́ ko ɔ, e ma ha wɔ kokooko.​—La 10:17. w16.06 1:12

Loko Yehowa ma nyɛ maa pee wa Mawu ɔ, e sa nɛ wa ja lɛ pɛ. Wa be nyɛe ma ja Mawu kpa ko kɛ piɛɛ e he, nɛ jã kɛ̃ nɛ wa be nyɛe maa ngɔ tsɔɔmi aloo ní peepee kpa ko kɛ futu jami nɛ wa jaa lɛ ɔ. E sɛ nɛ wa susu kaa Yehowa ji mawu ko kɛkɛ, aloo e nɔ kuɔ pe mawu kpahi tsuo kɛkɛ. Yehowa pɛ ji nɔ nɛ e sa kaa nihi nɛ ja. Loko wa ma nyɛ ma ja Yehowa pɛ ɔ, e sa nɛ waa hyɛ nɛ hi konɛ wa ko ngɔ nɔ́ kpa ko kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi. Mɛni ji ní komɛ nɛ ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, waa kɛ ma nyɛ maa pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi? Ngɛ Kita Nyɔngma amɛ a mi ɔ, Yehowa ha nɛ e mi tɛ̃ ha e we bi ɔmɛ kaa e sɛ nɛ a ja mawu kpa ko ngɛ e se. (5 Mose 5:6-10) Mwɔnɛ ɔ, wa ngɛ wɔ jami mi mi slɔɔtoslɔɔtohi. Ekomɛ a yɔsemi yee. Se níhi nɛ Yehowa ngɛ hlae ngɛ e sɔmɔli a dɛ ɔ tsakee we. Loloolo ɔ, ‘lɛ nɔ kake too pɛ ji Yehowa.’​—Maak. 12:29. w16.06 3:10, 12

Benɛ Petro bi Yesu kaa e sa nɛ e ngɔ nihi a tɔmi kɛ pa mɛ “si kpaago lo” ɔ, Yesu ha lɛ heto ke: “Dɛbi, i de we mo ke si kpaago, se mohu si kpaago totoe nyingmi kpaago.” Yesu ngɛ tsɔɔe kaa e sa nɛ waa je wa tsui mi nɛ waa ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ daa. (Mat. 6: 15; 18:21, 22) Juɛmi ngɛ mi kaa wa ma kai kaa akɛnɛ wa yi mluku he je ɔ, wa ma nyɛ ma tɔ̃ nihi a nɔ. Ke wa yɔse kaa wa tɔ̃ nɔ ko nɔ ɔ, Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa ya nɔ ɔ ngɔ nɛ waa kɛ lɛ ya kpata. (Mat. 5:23, 24) Ke wa tɔ̃ nihi a nɔ nɛ a kɛ pa wɔ ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wɔ hu waa ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ. (1 Kor. 13:5; Kol. 3:13) Ke waa kɛ nihi a tɔmihi paa mɛ ɔ, Yehowa hu maa ngɔ wa tɔmihi kɛ pa wɔ. Niinɛ, ke nihi tɔ̃ wa nɔ ɔ, nyɛ ha nɛ waa na mɛ mɔbɔ kaa bɔ nɛ Yehowa nɛ ji wa Tsɛ ɔ hu naa wɔ mɔbɔ ɔ.​—La 103:12-14. w16.06 4:15, 17

Ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi ɔ, a fã Yehowa we bi kaa a fiɛɛ ‘sane kpakpa nɛ kɔɔ matsɛ yemi ɔ he ɔ, bɔ nɛ pee nɛ je ma amɛ tsuo nɛ a nu; nɛ lɔ ɔ se loko nyagbe ɔ maa ba.’ (Mat. 24:14) Sɛ gbi ɔ nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ hu ji “sane kpakpa nɛ tsɔɔ kaa Mawu mi mi hi ha adesahi tsuo.” Yehowa gu Kristo nɔ kɛ je mi mi himi kpo kɛ tsɔɔ wɔ, enɛ ɔ lɛ haa wa hyɛɔ blɔ kaa wa ma ná jɔɔmihi fuu ngɛ Matsɛ Yemi ɔ sisi ɔ nɛ. (Níts. 20:24; Efe. 1:3) Anɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ maa kase Paulo lo? Anɛ wa ma nyɛ maa tsɔɔ kaa wa bua jɔ Yehowa dloomi ɔ he, nɛ wa fiɛɛɔ kɛ kã lo? (Rom. 1:14, 15) Wa ji yayami peeli se wa ngɛ Yehowa dloomi ɔ he se náe ngɛ blɔhi fuu a nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e ji wa blɔ nya ní tsumi kaa wa ma ha nɛ nihi tsuo nɛ a le blɔhi a nɔ nɛ Yehowa guɔ kɛ tsɔɔ kaa e suɔ adesahi, kɛ bɔ nɛ a ti nɔ tsuaa nɔ ma plɛ kɛ ná he se ha. w16.07 4:4, 5

Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yesu ma gbo ɔ, e bɔ e kaseli ɔmɛ kɔkɔ si etɛ sɔuu ngɛ “nɔ nɛ ngɛ je ɔ nɔ matsɛ yee” ɔ he. (Yoh. 12:31; 14:30; 16:11) Yesu le kaa Abosiami ma yu nihi a mumi mi hɛ ngmɛ nɛ a ma je a juɛmi kɛ je Baiblo gbamihi nɛ tsɔɔ heii kaa je nɛ ɔ nyagbe ɔ su si ta a nɔ. (Zef. 1:14) Satan guɔ je ɔ lakpa jami blɔ nya tomi ɔ nɔ kɛ yuɔ nihi a mumi mi hɛ ngmɛ. Ke o kɛ nihi ngɛ ní sɛɛe ɔ, mɛni ji nɔ́ nɛ o toɔ he hɛ? Anɛ Abosiami ‘yu we nihi nɛ a he we yi ɔmɛ a mumi mi hɛ ngmɛ’ momo po lo? Anɛ e ha we nɛ nihi nɛ a je a juɛmi ngɛ je ɔ nyagbe ɔ nɛ ma, kɛ matsɛ nɛ Kristo ngɛ yee ngɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ nya a nɔ lo? (2 Kor. 4:3-6) Nihi fuu sume kaa wa ma de mɛ ke je nɛ ɔ nyagbe su si ta. Ko ha nɛ sɛ gbi ɔ nɛ nihi sume kaa a maa bu tue ɔ nɛ wo o kɔni mi nyu aloo e ha nɛ o hɛ nɛ je o he nɔ. O le nɔ́ he je nɛ e sa kaa o ya nɔ nɛ o hwɔɔ ɔ. w16.07 2:11, 12

Ke a ngɔ ayɛflo kɛ ba ha e huno ngɛ yo kpeemi ligbi ɔ nɔ ɔ, bua jɔmi nɛ a náa a hí kalemi. Mawu Munyu ɔ kɛ ga womi haa nihi tsuo nɛ a suɔ kaa a maa sɛ gba si himi mi ɔ. Yehowa ji nɔ nɛ to gba si himi sisi, nɛ e suɔ kaa nihi nɛ a maa sɛ gba si himi mi ɔ nɛ a ná bua jɔmi. (Abɛ 18:22) Se kɛ̃ ɔ, Ngmami ɔ ha nɛ wa le heii kaa adesahi yi mluku, enɛ ɔ he ɔ, ke a sɛ gba si himi mi ɔ, a ma gbo “dengme.” (1 Kor. 7: 28) Mɛni maa ye bua mɛ konɛ a ko gbo dengme tsɔ? Nɛ mɛni Kristofohi ma nyɛ maa pee konɛ a gba si himi ɔ nɛ ngɔ? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa suɔmi he hia wawɛɛ nitsɛ. E he hia nɛ nihi kɛ a yihi nɛ a je suɔmi nɛ hii huɛmɛ a kpɛti ɔ (Hela, phi·liʹa) kpo kɛ tsɔɔ a sibi. Suɔmi nɛ hii nyumu kɛ yo a kpɛti ɔ (eʹros) hu haa nɛ bua jɔmi hiɔ gba si himi ɔ mi. Nɛ ke a fɔ bimɛ hu ɔ, e he hia nɛ a je suɔmi nɛ hiɔ weku mi bimɛ a kpɛti ɔ (stor·geʹ) kpo kɛ ha a he. Se suɔmi nɛ a kɛ daa sisi tomi mlaa nɔ ɔ (a·gaʹpe) lɛ haa nɛ gba si himi ɔ yeɔ manye. w16.08 2:1, 2

Timoteo ji Matsɛ Yemi fiɛɛlɔ nɛ e he be momo. Se kɛ̃ ɔ, ke e fiɛɛmi ní tsumi ɔ maa nu tso ɔ, e sa kaa e “hyɛ” e ní tsɔɔmi ɔ saminya. Timoteo le kaa ni komɛ ma tsake, nɛ a bua maa jɔ e munyu ɔ he. Ke nihi a bua maa jɔ e munyu ɔ he ɔ, e sa kaa e tsake blɔ nɔ nɛ e guɔ kɛ fiɛɛɔ ɔ konɛ e munyu ɔ nɛ kɔ a si himi he. Akɛnɛ wa ji Matsɛ Yemi fiɛɛli he je ɔ, e sa nɛ wɔ hu waa ngɔ ga womi nɛ ɔ kɛ tsu ní. Behi fuu ɔ, ke wa ya fiɛɛ ngɛ wehi a mi ɔ, wa pɔɛ nihi nami ngɛ we mi. Ngɛ he komɛ ɔ, wa nyɛ we we ɔmɛ a mi sɛmi akɛnɛ a fia gbogbohi kɛ wo a he ɔ he je. Ke jã nɛ si fɔfɔɛ ɔ ji ngɛ o kpɔ ɔ mi ɔ, anɛ o ma nyɛ maa gu blɔ kpa nɔ kɛ fiɛɛ sane kpakpa a lo? Blɔhi nɛ a nuɔ tso nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ fiɛɛ sane kpakpa a kake ji ma nɔ odase yemi. Odasefohi fuu guɔ blɔ nɛ e nuɔ tso nɛ ɔ nɔ kɛ fiɛɛɔ nɛ e woɔ yiblii kpakpa. A toɔ be nɛ a ya fiɛɛɔ ha nihi ngɛ tlee tesiahi, lɔle si dami hehi, juahi a nɔ, pakihi a nɔ, kɛ magbɛhi a nɔ. w16.08 3:14-16

Yehowa guɔ wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ a nɔ kɛ woɔ wɔ he wami. (Heb. 12:12, 13) Munyu nɛ ɔ wo nihi fuu nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ he wami. Jã kɛ̃ nɛ e ji mwɔnɛ ɔ. Mɛni wɔ hu wa ma nyɛ maa pee? Mo susu bɔ nɛ Aaron kɛ Hur hɛɛ Mose kɔni ɔmɛ nitsɛnitsɛ be mi nɛ a ngɛ ta a hwue ɔ he nɛ o hyɛ. (2 Mose 17:8-13) Wa ma nyɛ maa gu blɔ slɔɔtohi a nɔ kɛ ye bua ni kpahi. Mɛnɔmɛ e sa kaa waa ye bua? Wa ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ a bwɔ, nihi nɛ a be he wami, nihi nɛ a weku li teɔ si kɛ woɔ mɛ, nihi nɛ a hɛ ngɛ jae, kɛ nihi nɛ a suɔli gbo. Wa ma nyɛ maa wo nihewi kɛ yihewi nɛ a ngɛ a nɔ nyɛe kaa a pee yayami, aloo a di “ní nami” se ngɛ je yaya nɛ ɔ mi ɔ he wami konɛ a nyɛ nɛ a da ka nɛ ɔmɛ nya. (1 Tɛs. 3:1-3; 5:11, 14) Mo hla blɔhi a nɔ nɛ o maa gu kɛ je suɔmi nitsɛnitsɛ kpo kɛ tsɔɔ nyɛmimɛ ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ, ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi, be nɛ o kɛ ni kpahi bla kɛ ngɛ ní yee, aloo be nɛ o kɛ nihi ngɛ ní sɛɛe ngɛ tɛlifoo nɔ. w16.09 1:13, 14

E ji wa blɔ nya ní tsumi kaa wa ma ha nɛ wa Mawu nɛ ngɛ klɔuklɔu ɔ, kɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi, kɛ nihi nɛ a ngɛ wa kpɔ ɔ mi ɔ nɛ na kaa wa he dlami woɔ Yehowa hɛ mi nyami, nɛ a ná bumi kɛ ha sɛ gbi nɛ wa fiɛɛɔ ɔ. (Rom. 13:8-10) E sa nɛ wa dla wa he saminya, titli ɔ, ke wa yaa Kristofohi a kpehi a sisi, aloo ke wa ngɛ fiɛɛe. E sa nɛ wa he dlami nɛ tsɔɔ kaa ‘wa tsuɔ ní tsumi kpakpa nɛ sa nihi nɛ ngɔ a he kɛ ha Mawu kulaa.’ (1 Tim. 2:10) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, tade ko nɛ sa ngɛ ma ko nɔ ɔ be nɔ́ nɛ sa pee ngɛ ma kpa nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Yehowa we bi nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ daa bɔ nɛ nihi peeɔ a ní ha ngɛ mahi nɛ a ngɛ mi ɔ nɔ kɛ dlaa a he, konɛ a ko tɔ̃tɔ̃ nɔ ko nane. Ke wa yaa kpɔ mi kpehi kɛ kpokpa nɔ kpehi ɔ, e sɛ nɛ wa he dlami ɔ nɛ pee kaa bɔ nɛ nihi fuu dlaa a he ɔ, mohu ɔ, e sa nɛ wa dla wa he kaa humi. Ke wa pee jã a, e he be wae ha wɔ kaa wa ma je wa he si kaa Yehowa Odasefohi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e be yee ha wɔ kulaa kaa wa maa ye nihi odase ke wa ná he blɔ ɔ. w16.09 3:7, 8

O ma nyɛ maa ngɔ Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ kɛ tsu ní. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, tsu tsuaa tsu ɔ, nɔ ko kɛ̃ nɛ ma! Ke nɔ ko he we Baiblo ɔ yi ɔ, mo bi lɛ sanehi konɛ o le nɔ́ nɛ e heɔ yeɔ. Jehanɛ hu ɔ, mo hla nɔ́ nɛ e bua jɔ he nɛ o kɛ lɛ nɛ susu he. (Abɛ 18:13) Ke e bua jɔ je mi si kpami he ɔ, eko ɔ, ke o kɛ lɛ susu bɔ nɛ Baiblo ɔ kɛ je mi si kpami kpa a gbi ha a he ɔ, e bua maa jɔ he. Ni komɛ hu ngɛ nɛ ke o kɛ mɛ susu níhi nɛ tsɔɔ kaa gbamihi kɛ yi nɔ sanehi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ da a he ɔ, a bua maa jɔ he. Aloo eko ɔ, o ma nyɛ maa tsɔɔ nihi Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ a kɛ ma nyɛ ma tsu ní ngɛ a si himi mi. Sisi tomi mlaa nɛ ɔmɛ ekomɛ ngɛ Yoku ɔ Nɔ Fiɛɛmi ɔ mi. Mo kai kaa oti nɛ o ngɛ hlae nɛ o su he ji kaa o ma ha nɛ o munyu ɔ nɛ ta a tsui he, se pi nɛ o kɛ mɛ maa je atsinyɛ. Enɛ ɔ he ɔ, ke a ngɛ nɔ́ ko dee ɔ, moo bu tue saminya. Moo je bumi mi kɛ bi sanehi, nɛ o to o tsui si kɛ tsɔɔ mɛ níhi a nya, titli ɔ, ke o kɛ nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi ngɛ ní sɛɛe. Ke o pee jã a, eko ɔ, a maa bu mo tue. w16.09 4:14-16

Ke o ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ konɛ a hɛ nɛ mwɔ si ngɛ asafo ɔ mi ɔ, mo bi o he ke, ‘Ke i ya to nubwɔ ngɛ ma kpa nɔ ɔ, kɛ ma suɔ kaa ni kpahi nɛ a kɛ mi nɛ hi si ha kɛɛ?’ (Mat. 7:12) Mo ná nibwɔhi a he tsui, ejakaa a ngɛ mɔde bɔe kaa a maa kase bɔ nɛ si himi ɔ ngɛ ha ngɛ ma ehe nɛ a ba je mi ɔ mi. Eko ɔ, wa be bɔ nɛ a susuɔ níhi a he ha, kɛ bɔ nɛ a peeɔ a ní ha a sisi nue amlɔ nɔuu. Se e sɛ nɛ waa hyɛ blɔ kaa a maa kase bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha a, mohu ɔ, e sa nɛ waa nu mɛ sisi, nɛ wa he mɛ atuu. Ke wa kase he nɛ ni kpahi je ɔ he ní, kɛ a kusumi ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa le mɛ saminya. Ke wa ngɛ weku Mawu jami pee ɔ, wa ma nyɛ maa pee níhi a mi hlami konɛ waa le bɔ nɛ nibwɔhi nɛ a ngɛ wa we asafo ɔ mi ɔ peeɔ a ní ha. Blɔ kpa nɛ wa maa gu nɔ kɛ le nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ saminya a ji kaa, wa maa fɔ mɛ nine kɛ ba wa we mi konɛ waa kɛ mɛ nɛ ye ní. Akɛnɛ Yehowa “bli blɔ ngɔ ha ma je li ɔmɛ nɛ mɛ hu a he ye” he je ɔ, anɛ e sɛ kaa wɔ hu wa bli blɔ kɛ ha “nihi nɛ waa kɛ mɛ hɛɛ hemi kɛ yemi kake ɔ” lo?​—Níts. 14:27; Gal. 6:10; Hiob 31:32. w16.10 1:15, 16

Benɛ Paulo tu nyumu kɛ yi nɛ ɔmɛ a he munyu ta a, e tu wa Nyɔmtsɛ Yesu Kristo nɛ e pee nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ pe kulaa a he munyu. Hebri Bi 12:2 ɔ tsɔɔ kaa: “Bua jɔmi nɛ a ngɔ kɛ ma e hɛ mi ɔ he je ɔ, e fĩ si ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ, nɛ zo pee we lɛ, nɛ e ya hi si ngɛ Mawu matsɛ sɛ ɔ hiɔ nɔ.” Niinɛ, e sa nɛ wa “susu” bɔ nɛ Yesu to e tsui si kɛ na nɔ́ wawɛɛ ɔ he saminya. Kaa bɔ nɛ a pee Yesu ɔ, ni komɛ kaa Antipa kɛ Yesu kaseli kpahi ngmɛɛ we a hemi kɛ yemi ɔ he, enɛ ɔ he ɔ, a gbe mɛ. (Kpoj. 2:13) A ma tle nimli nɛ ɔmɛ si kɛ ya hiɔwe. A ma tle blematsɛmɛ nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi ɔ si kɛ ba wami nɛ “hi pe kulaa” a mi. Se nihi nɛ a ma tle mɛ si kɛ ya hiɔwe ɔ, mɛɛ a nɔ́ ɔ maa hi pe blematsɛmɛ ɔmɛ a nɔ́ ɔ. (Heb. 11:35) Benɛ Matsɛ Yemi ɔ bɔni nɔ yemi ngɛ jeha 1914 ɔ se ɔ, a tle anɔkualetsɛmɛ nɛ a pɔ mɛ nu nɛ a gbo ɔ si kɛ ho hiɔwe ya kaa mumi mi adebɔ, nɛ a kɛ Yesu ngɛ adesahi a nɔ yee.​—Kpoj. 20:4. w16.10 3:12

Fɔli komɛ je we a bimɛ ɔmɛ a yi akɛnɛ mɛ hu a fɔli je we a yi gblee ɔ he je. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ní tsuli fuu ngɛ nɛ a nitsumitsɛmɛ je we a yi, enɛ ɔ he ɔ, a deɔ ke a wui mɛ he wami. Ke nɔ ko pee nɔ́ ko nɛ a je e yi ɔ, lɔ ɔ woɔ lɛ he wami. Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ maa wo nihi he wami ke wa de mɛ kaa a ngɛ su kpakpahi, aloo ‘wa wo ni nɛmɛ nɛ a hao ɔ he wami.’ (1 Tɛs. 5:14) Hela munyu nɛ a pɔɔ sisi tsɔɔmi ke “he wami womi” ɔ tsɔɔ kaa “o ma ha nɛ nɔ ko nɛ hɛ lɛ kɛ su o he.” Ke waa kɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi pee kake kɛ ngɛ sɔmɔe ɔ, lɔ ɔ haa nɛ wa náa he blɔ kɛ woɔ mɛ he wami. (Fiɛlɔ 4:9, 10) Enɛ ɔ he ɔ, mo bi o he ke: Anɛ i haa nɛ ni kpahi leɔ nɔ́ he je nɛ i suɔ mɛ, nɛ ye bua jɔɔ a he ɔ lo? Loko wa ma ha sane bimi nɛ ɔ heto ɔ, e sa nɛ wa susu abɛ nɛ ɔ he: “Munyu nɛ a tu ngɛ be nɛ sa mi ɔ, hyɛ bɔ nɛ e hi ha!”​—Abɛ 15:23. w16.11 1:3-5

Mawu tsɔɔ nɔ́ nɛ e maa pee ha e we bi hwɔɔ se. E de ke: “Ma ngɔ nyɛ kɛ ba he kake kaa tohi nɛ kpale ba a tsu mi.” (Mika 2:12) Yehowa gu e gbalɔ Zefania nɔ kɛ de ke: ‘Ma ha je ma amɛ gbi nɛ he tsɔ [nɛ ji anɔkuale nɛ ngɛ Ngmami ɔ mi ɔ]. Mɛ tsuo a maa fa kue ha imi Yehowa, nɛ a maa pee a nya kake kɛ sɔmɔ mi.’ (Zef. 3:9) Hyɛ bɔ nɛ wa bua jɔ ha kaa wa pee kake kɛ ngɛ Yehowa sɔmɔe! E ngɛ heii kaa ga womi nɛ ngɛ Mawu nitsɛ e Womi ɔ mi nɛ Kristofohi nɛ a ngɛ Korinto asafo ɔ, kɛ asafo kpahi a mi ɔ kɛ tsu ní ɔ ha nɛ asafo ɔ he tsɔ, nɛ tue mi jɔmi kɛ kake peemi hi a kpɛti. (1 Kor. 1:10; Efe. 4:11-13; 1 Pet. 3:8) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, a to Yehowa we bi a he blɔ nya, kake peemi ngɛ a kpɛti, nɛ a ngɛ Mawu yi mi tomi ɔ nɛ ngɛ nyakpɛ ɔ fiɛɛe ngɛ je kɛ wɛ. w16.11 2:16, 18

Ngɛ jeha lafa nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, nihi fuu nyɛɔ nɛ a kaneɔ Baiblo ɔ ngɛ Hela kɛ Latin gbi ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, a nyɛ nɛ a ngɔ tsɔɔmi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ kɛ to lakpa tsɔɔmi nɛ sɔlemi ɔ kɛ ngɛ a nɔ nyɛe ɔ he. Benɛ ni komɛ na kaa nɔ́ nɛ sɔlemi ɔmɛ ngɛ tsɔɔe ɔ ji lakpa a, a kpa sɔlemi ɔ yami. Se a nyɛ we nɛ a je a juɛmi kpo, ejakaa ke nɔ ko pee jã a, a ma nyɛ maa gbe lɛ po. Be komɛ a se ɔ, nihi fuu nyɛ we Hela kɛ Latin gbi ɔ kanemi, nɛ ke nɔ ko ka kaa e maa tsɔɔ Mawu Munyu ɔ sisi kɛ ya gbi nɛ nihi fuu nyɛɔ kaneɔ ɔ mi ɔ, sɔlemi ɔ teɔ si kɛ woɔ lɛ. Ke nɔ ko te si kɛ wo nɔ́ nɛ sɔlemi ɔ tsɔɔ ɔ, a gblaa e tue wawɛɛ. Mawu sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a pɔ mɛ nu ɔmɛ a kpɛti ni komɛ kpeɔ kaa kuu ngɛ laami mi, se a kpɛti ni komɛ nyɛ we nɛ a pee jã. Nihi nɛ a pɔ mɛ nu nɛ a ji “odehe osɔfohi” ɔ nyɛ we nɛ a sɔmɔ Mawu ngɛ blɔ nya tomi nya. Babilon Ngua a nyɛ nihi a nɔ wawɛɛ! w16.11 4:8, 10, 11

E sa nɛ wa kua yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he nɛ ni komɛ nɛ a ngɛ Korinto ɔ pee ɔ. Se loko wa ma nyɛ maa tsɔɔ kaa wa kplɛɛ Mawu dloomi ɔ nɔ ɔ, ja wa tsake, nɛ wa ha we nɛ ‘yayami nɛ ye wa nɔ hu.’ Se kɛ̃ ɔ, anɛ wa fia wa pɛɛ si kaa níhi nɛ Yehowa tsɔɔ wɔ ɔ, wa ma ‘he lɛ kɛ wa tsui tsuo,’ nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa kua yayamihi nɛ nihi susuɔ kaa hɛdɔ be a he ɔ lo? (Rom. 6:14, 17) Mo susu bɔfo Paulo he nɛ o hyɛ. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa e pee we yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ he nɛ a tu he munyu ngɛ 1 Korinto Bi 6:9-11 ɔ eko. Se kɛ̃ ɔ, e tsɔɔ kaa lɛ hu e pee yayami. E ngma ke: “Imi lɛɛ he lo mi nɔmlɔ ji mi, nɛ a jua mi ngɔ wo yayami sisi. Ejakaa i nui nɔ́ nɛ i ngɛ pee ɔ sisi. Ejakaa níhi nɛ i suɔ ɔ, pi lɔ ɔmɛ nɛ i peeɔ, mohu ɔ, i peeɔ níhi nɛ i hiɔ.” (Rom. 7:14, 15) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ní kpahi ngɛ nɛ Paulo naa kaa a ji yayami, nɛ e ngɛ mɔde bɔe kaa e ma kua yayami nɛ ɔmɛ. (Rom. 7:21-23) Nyɛ ha nɛ waa kase Paulo, konɛ níhi tsuo nɛ Yehowa tsɔɔ wɔ ɔ, wa ‘he lɛ kɛ wa tsui tsuo.’ w16.12 1:15, 16

Ke o kɛ nyagbahi aloo haomihi ngɛ kpee, aloo o pee yeyeeye ɔ, moo je o tsui mi nɛ o fa kue ha o hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ. Ke o je o tsui mi kɛ sɔle ha Yehowa, nɛ o pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o ma nyɛ kɛ tsu nyagba a he ní ɔ, lɔ ɔ maa ye bua mo wawɛɛ pe nɛ o maa hao. (La 94:18, 19) Kaa bɔ nɛ Filipi Bi 4:6, 7 tsɔɔ ɔ, ke wa jeɔ wa tsui mi kɛ sɔleɔ kɛ haa Yehowa daa a, e maa bu wɔ tue. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? E maa ye bua wɔ konɛ wa tsui he nɛ jɔ, nɛ wa je susumihi nɛ dɛ kɛ je wa juɛmi kɛ wa tsui mi. Nihi fuu ná enɛ ɔ mi níhi a si kpami, nɛ a ma nyɛ maa ye he odase. Mawu ha we nɛ a pee yeyeeye loo a ye gbeye, mohu ɔ, e ha nɛ a ná tue mi jɔmi nɛ adesahi a juɛmi kpi he. Eko ɔ, mo hu o ná jamɛ a níhi a si kpami ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, “Mawu he jɔmi” ɔ ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o da nyagba amɛ a nya. O ma nyɛ ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kulaa ngɛ Yehowa si womi nɛ ɔ mi: “Ko ha nɛ nɔ́ ko nɛ wo o he gbeye. Imi ji o Mawu ɔ nɛ! Ma wo mo he wami; ma piɛɛ o he.”​—Yes. 41:10. w16.12 3:3, 4

Mose kua weto ní nɛ e ma ná ngɛ Ijipt ɔ, “mohu ɔ, e hla kaa e kɛ Mawu we bi ɔmɛ maa na amanehlu pe nɛ e maa ye yayami mi ngɔɔmi nɛ se kɛ we ɔ.” (Heb. 11:25, 26) Nyɛ ha nɛ waa kase anɔkualetsɛmɛ komɛ kaa Mose nɛ a hi si blema a hemi kɛ yemi ɔ. Wa ma nyɛ maa pee jã ke ji wa ngɔ he blɔ nɛ a kɛ peeɔ nɔ́ nɛ nɔ suɔ ɔ kɛ tsu ní saminya a. Eko ɔ, ke ni kpahi tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ waa pee ɔ, e he be wae ha wɔ kaa wa maa le nɔ́ nɛ e sa kaa waa pee. Se ke wa peeɔ jã a, jɔɔmi ko ma bɔ wɔ. Mɛni ji jamɛ a jɔɔmi ɔ? Baiblo ɔ ha heto ngɛ 5 Mose 30:19, 20. Kuku 19 ɔ tsɔɔ níhi nɛ Mawu kɛ fɔ Israel bi ɔmɛ a hɛ mi konɛ a hla nɔ́ nɛ a suɔ. Ngɛ kuku 20 ɔ mi ɔ, wa na kaa Yehowa ha mɛ he blɔ ngua ko nɛ a kɛ maa tsɔɔ nɔ́ nɛ ngɛ a tsui mi. Wɔ hu wa ma nyɛ maa hla kaa wa ma sɔmɔ Yehowa. Blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ wa maa gu nɔ kɛ ngɔ nike ní nɛ ɔ kɛ tsu ní saminya ji kaa wa maa suɔ Yehowa nɛ wa je e yi, nɛ waa wo e hɛ mi nyami! w17.01 2:10, 11

Yehowa ngɛ blɔ hyɛe kaa waa kɛ nyɛmihi nɛ e ha wɔ ɔ ma tsu ní saminya. Mɛni he je? Ejakaa e suɔ wɔ, nɛ e le kaa ke waa kɛ nike ní nɛ ɔ tsu ní ɔ, wa ma ná bua jɔmi. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, Yehowa le kaa adesahi ngɛ fã tɔmi. Wɔ nitsɛmɛ wa be nyɛe ma je mluku nɛ wa yi, yayami, kɛ gbenɔ kɛ je; nɛ wa be nyɛe ma kudɔ ni kpahi, ejakaa wɔ tsuo wa ngɛ nyɛmi nɛ a kɛ peeɔ nɔ́ nɛ nɔ nitsɛ suɔ. (1 Ma. 8:46) Ke wa ngɛ nile kɛ níhi a si kpami kaa mɛni po, wa ngɛ kaa jokuɛwi ngɛ Yehowa hɛ mi. (Yes. 55:9) Ngɛ si fɔfɔɛ fɛɛ si fɔfɔɛ mi ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ Yehowa nɛ tsɔɔ wɔ blɔ, nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa e maa ye bua wɔ, nɛ e maa pee níhi nɛ wɔ nitsɛmɛ wa be nyɛe maa pee ɔ kɛ ha wɔ. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, e sa nɛ wa tsu wa blɔ fa mi nɔ́, nɛ waa gu blɔ nɛ da nɔ kɛ tsu nyagbahi a he ní, nɛ waa ye bua ni kpahi. Ngɛ e kpiti pomi mi ɔ, e sa nɛ waa ‘ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ nɛ waa pee kpakpa,’ nɛ waa ‘ye anɔkuale.’ w17.01 1:2-4

Barzilai kplɛɛ we he blɔ nɛ ɔ nɔ. Mɛni he je? Barzilai le kaa e wa ngɛ jeha mi, enɛ ɔ he ɔ, e de David kaa e sume nɛ e ma ba pee tlomi ngɛ e kuɛ nɔ. Barzilai tsɔɔ kaa e suɔ nɛ a ngɔ he blɔ ɔ kɛ ha Kimham nɛ eko ɔ, e ji e binyumu ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ɔ mohu. (2 Sam. 19:31-37) Akɛnɛ Barzilai pee e he humi he je ɔ, e pee juɛmi nɛ da. Tsa pi nɛ e susu kaa e sɛ kɛ ha he blɔ nɛ e ná a, aloo akɛnɛ e bwɔ he je ɔ, e ngɛ hlae nɛ e jɔɔ e he. Mohu ɔ, e le kaa e si himi ɔ tsake, nɛ e le e gbɔjɔmihi hulɔ. E sume nɛ e ngɔ nɔ́ ko nɛ e be nyɛe maa pee kɛ fɔ e kuɛ nɔ. (Gal. 6:4, 5) Ke wa ngɔ wa juɛmi kɛ ma he blɔ nɛ wa ma ná, aloo biɛ nɛ wa ma he ɔ nɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ma wo wa he nɔ, waa kɛ ni kpahi ma si koli, nɛ nyagbenyagbe ɔ, wa nine maa nyɛ si. (Gal. 5:26) Se ke wɔ tsuo wa peeɔ wa he humi ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa pee kake kɛ tsu ní kɛ wo Mawu hɛ mi nyami, nɛ waa ye bua ní kpahi.​—1 Kor. 10:31. w17.01 4:5, 6

Yehowa ji Bɔlɔ nɛ e he ngɛ nyakpɛ wawɛɛ. Nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko nɛ e bɔ ɔ, ngɛ kaa bɔ nɛ e suɔ nɛ e hi ɔ. (Yer. 10:12) Kaa bɔ nɛ wa naa ngɛ adebɔ mi ɔ, Yehowa je suɔmi mi nɛ e to huzu ha e bɔ níhi tsuo. E wo adebɔ he mlaahi kɛ je mi bami he mlaahi konɛ níhi tsuo nɛ a pee kake kɛ tsu ní saminya. (La 19:7-9) Enɛ ɔ he ɔ, nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ ngɛ je mluku ɔ mi ɔ, yi mi tomi ko he je nɛ Mawu pee, nɛ a ngɛ nɔ́ nɛ a tsuɔ konɛ e yi mi tomi ɔ nɛ ba mi. Yehowa tsɔɔ bɔ nɛ e sa nɛ adebɔ níhi nɛ pee kake kɛ tsu ní ha. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Adebɔ he mlaa ko tsɔɔ kaa ke a fɔ nɔ́ ko kɛ ya hiɔwe ɔ, e ma ba nɔ zugba. Mlaa nɛ ɔ lɛ hɛɛ kɔɔhiɔ nɛ poɔ wa he piɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ, e kudɔɔ wo ɔ kɛ bɔ nɛ wo ɔ fiaa ha a, nɛ e yeɔ bua nɛ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ yaa nɔ nɛ a hii wami mi ngɛ zugba a nɔ. Adebɔ níhi tsuo nɛ adesahi piɛɛ he ɔ yaa nɛ a baa, nɛ a tsuɔ ní pɛpɛɛpɛ. A bi a huzu ɔmɛ a he. E ngɛ heii kaa bɔ nɛ a to adebɔ níhi a he blɔ nya a yeɔ odase kaa Mawu ngɛ yi mi tomi ko kɛ ha zugba a kɛ adesahi. Ke wa ngɛ fiɛɛe ɔ, anɛ wa ma nyɛ maa gbla nihi a juɛmi kɛ ya Nɔ nɛ to ní nɛ ɔmɛ a he blɔ nya saminya a nɔ lo?​—Kpoj. 4:11. w17.02 1:4, 5

Ngɛ Mose gbenɔ se ɔ, Yoshua ba da e nane mi. Yoshua hu ná he wami womi kɛ je ‘Yehowa tabo ɔ nyatsɛ’ ɔ ngɔ. Bɔfo nɛ ɔ nyɛɛ Yehowa we bi a hɛ mi nɛ a kɛ Kanaan bi ɔmɛ ya hwu ta. (Yosh. 5:13-15; 6:2, 21) Pee se ɔ, benɛ Matsɛ Hezekia ngɛ nɔ yee ɔ, Asiria bi ɔmɛ a tabo ɔ ba wo a he gbeye kaa a ma kpata Yerusalɛm ma a hɛ mi. Ngɛ nyɔ kake mi ɔ, ‘Yehowa bɔfo ko ya gbe ta buli akpe lafa kɛ nyingmi kpaanyɔ kɛ enuɔ ngɛ Asiria ta a mi.’ (2 Ma. 19:35) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, bɔfo ɔmɛ ye mluku, se nyumuhi nɛ bɔfo ɔmɛ ye bua mɛ ɔ yi mluku. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be ko ɔ, Mose wui Yehowa hɛ mi nyami. (4 Mose 20:12) Yoshua hu bi we Yehowa blɔ tsɔɔmi, nɛ e kɛ Gibeon bi ɔmɛ so. (Yosh. 9:14, 15) Be ko ɔ, Hezekia hu ‘wo e he nɔ.’ (2 Kron. 32:25, 26) E ngɛ mi kaa nyumu nɛ ɔmɛ yi mluku mohu lɛɛ, se Yehowa hyɛ blɔ kaa Israel bi ɔmɛ maa nyɛɛ a blɔ tsɔɔmi se. Yehowa gu bɔfohi a nɔ kɛ ye bua nyumu nɛ ɔmɛ. Niinɛ, Yehowa ji nɔ nɛ ngɛ e we bi a hɛ mi nyɛɛe. w17.02 3:7-9

Ke a wo nɔ ko hɛ mi nyami ɔ, nɔ́ nɛ e tsɔɔ ji kaa a ma susu nɔ ɔ he wawɛɛ, nɛ a je bumi kpo kɛ tsɔɔ lɛ. Behi fuu ɔ, wa ngɔɔ hɛ mi nyami kɛ haa nihi nɛ a pee nɔ́ ko nɛ sa bumi, aloo a hɛɛ blɔ nya pɔtɛɛ ko. Lɔ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa bi wa he ke, mɛnɔmɛ nɛ e sa kaa waa ngɔ hɛ mi nyami kɛ ha, nɛ mɛni he je? Kpojemi 5:13 ɔ tsɔɔ kaa “Nɔ nɛ hii si ngɛ matsɛ sɛ ɔ nɔ, kɛ To bi ɔ” sa hɛ mi nyami. Kpojemi yi 4 ɔ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ Yehowa sa hɛ mi nyami ɔ. Hiɔwe nibɔ níhi nɛ a nɔ kuɔ ɔ woɔ a gbi nɔ nɛ a jeɔ Yehowa, ‘Nɔ nɛ ngɛ daa a’ yi. A deɔ ke: “Wa Nyɔmtsɛ, kɛ wa Mawu! Mo ji nɔ nɛ sa kaa a ngɔ hɛ mi nyami, bu, kɛ he wami kɛ ha. Mo lɛ o bɔ níhi tsuo; o bɔ mɛ bɔ nɛ o suɔ kaa a hi. Nɛ a ngɛ jã pɛ!”​—Kpoj. 4:9-11. w17.03 1:1, 2

Nihi pɔɔ demi ke: Moo pee nɔ́ nɛ o tsui suɔ. Se oslaa ngɛ he kaa wa maa pee jã. Nɛ ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, jã peemi teɔ si kɛ woɔ Baiblo ɔ blɔ tsɔɔmi. Baiblo ɔ bɔɔ wɔ kɔkɔ kaa wa ko ha nɛ wa tsui nɛ yi mluku ɔ, kɛ wa he numi nɛ sisi wɔ konɛ waa pee juɛmi nɛ dɛ. Nɔ hyɛmi níhi fuu ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa ke wa pee wa tsui nya ní ɔ, wa maa na e mi nɔ́. E sa nɛ wa kai kaa, akɛnɛ wa ji adesahi nɛ wa yi mluku he je ɔ, wa ‘tsui ɔ ma nyɛ maa sisi wɔ.’ (Yer. 3:17; 13:10; 17:9; 1 Ma. 11:9) Ke wa peeɔ wa tsui nya ní, nɛ wa haa nɛ wa he numi kudɔɔ wa susumi kɛ wa ní peepee ɔ, mɛni maa je mi kɛ ba? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa mwɔ wa yi mi kpɔ be mi nɛ wa mi mi fu ɔ, mɛni ma nyɛ maa je mi kɛ ba? Ke wa pee jã hyɛ ɔ, lɛɛ atsinyɛ jemi ko be he kaa wa le nɔ́ nɛ maa je mi kɛ ba. (Abɛ 14:17; 29:22) Ke wa ngɛ haoe hu nɛɛ, anɛ wa ma nyɛ maa pee juɛmi nɛ da lo? (4 Mose 32:6-12; Abɛ 24:10) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa da wa he numi nɔ kɛ pee juɛmi ngɛ nɔ́ ko nɛ e he hia wawɛɛ he ɔ, wa he numi ma nyɛ maa sisi wɔ. w17.03 2:12, 13

Wɔ tsuo wa yi mluku, enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma tɔ̃. Se wa naa Yehowa si kaa e gbla we wa tue “bɔ nɛ sa wɔ” ke ji wa tsake wa tsui, wa ná hemi kɛ yemi ngɛ Yesu kpɔmi afɔle sami ɔ mi, nɛ wa je he si bami mi nɛ wa sɔle ha lɛ. (La 103:10) Se kɛ̃ ɔ, kaa bɔ nɛ David de Solomon ɔ, loko Yehowa maa kplɛɛ jami nɛ waa kɛ haa lɛ ɔ nɔ ɔ, ja wa ‘sɔmɔ lɛ kɛ wa tsui tsuo.’ (1 Kron. 28:9) Nɔ nɛ ‘sɔmɔɔ Mawu kɛ e tsui tsuo’ ɔ ngɛ suɔmi nɛ mi kuɔ kɛ ha lɛ, nɛ e suɔ kaa e ma sɔmɔ lɛ daa. Behi fuu ɔ, ke Baiblo ɔ kɛ “tsui” ɔ tsu ní ɔ, e daa si ha bɔ nɛ wa ngɛ ha tutuutu. E tsɔɔ nɔ́ nɛ wa suɔ, wa susumi, bɔ nɛ wa nuɔ níhi a he ha, wa su, kɛ otihi nɛ waa kɛ maa wa hɛ mi. Lɔ ɔ he ɔ, nɔ nɛ e kɛ e tsui tsuo sɔmɔ ɔ Yehowa a ja we lɛ akɛnɛ ni kpahi ngɛ lɛ jae he je. Wɔ hu nɛɛ? E ngɛ mi kaa wa yi mluku mohu lɛɛ, se ke wa pee we osato ngɛ Mawu jami mi ɔ, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ngɛ Mawu sɔmɔe kɛ wa tsui tsuo.​—2 Kron. 19:9. w17.03 3:1, 3

Ke wa pee nɔ́ kpakpa ko ɔ, anɛ e ma nyɛ maa pee kaa Yehowa ‘ngmɛɛ wa je mi he ngɔ ha wɔ,’ konɛ nɔ́ nɛ ngɛ wa tsui mi ɔ nɛ je kpo paa lo? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, nyɛminyumu ko dla e he saminya nɛ e ya tu magbɛ nɔ munyu ngɛ nihi fuu a hɛ mi. Nihi fuu je e yi ngɛ e mɔde bɔmi ɔ he. Kɛ e maa pee e ní ngɛ yi jemi ɔ he ha kɛɛ? Ke a ngɛ wa yi jee ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ Yesu munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ ma tsu ní: “Ke nyɛ pee níhi tsuo nɛ a fã nyɛ ke nyɛɛ pee ɔ, nyɛ de ke, ‘Wɔɔ lɛɛ sɔmɔli nɛ a he be se nami kɛkɛ ji wɔ. Ní tsumi nɛ sa kaa wa tsu ɔ, lɔ ɔ pɛ wa tsu nɛ ɔ nɛ.’” (Luka 17:10) Wa ma nyɛ maa kase nɔ́ ko kɛ je Hezekia sane ɔ mi. Hezekia wo e he nɔ, ejakaa ‘kpakpa nɛ a pee lɛ ɔ, e nɛ Yehowa si, nɛ e je we Yehowa yi kɛ to nane mi.’ (2 Kron. 32:24-27, 31) Ke wa pue wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ Mawu pee ha wɔ ɔ he ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa ba wa he si, nɛ wa ma nyɛ maa ngɔ yi jemi ɔ kɛ ha Yehowa, nɔ nɛ yeɔ bua e we bi be fɛɛ be ɔ. w17.03 4:12-14