February

Noa kpɛ we daka hyɛ, enɛ ɔ he ɔ, benɛ Yehowa de lɛ ke e kpɛ daka a, e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ, nɛ e “pee nɔ́ tsuaa nɔ́” nɛ Yehowa fã lɛ ke e pee ɔ. Mɛni je mi kɛ ba? Daka a he Noa kɛ e weku ɔ a yi wami. Jehanɛ hu ɔ, akɛnɛ Noa ha nɛ Mawu ha lɛ juɛmi nɛ e kɛ hyɛ e weku ɔ nɔ he je ɔ, e ye manye. Loko Nyu Kpekpemi ɔ maa ba a, fɔli ná we lɛ gbɔjɔɔ kaa a ma tsɔse a bimɛ, se Noa nyɛ nɛ e tsɔɔ e bimɛ ɔmɛ ní saminya, nɛ e pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha mɛ. (1 Mose 6:5) Ke fɔlɔ ji mo ɔ, ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ o ma nyɛ maa “pee nɔ́ tsuaa nɔ́” nɛ Mawu fã mo ke o pee ɔ? Moo bu Yehowa tue. Moo ngɔ bimɛ a tsɔsemi he blɔ tsɔɔmihi nɛ e kɛ haa wɔ kɛ guɔ e Munyu ɔ, kɛ e we asafo ɔ nɔ ɔ kɛ tsu ní. Se kɛ̃ ɔ, ngɛ mɔde nɛ fɔli komɛ bɔ ɔ tsuo se ɔ, a bimɛ ɔmɛ je asafo ɔ mi. Ke fɔli bɔ a he mɔde nɛ a ngɔ anɔkuale ɔ kɛ tsɔse a bi ko, nɛ a bi ɔ sɔmɔ we Yehowa po ɔ, fɔli ɔmɛ a he nile bui mɛ fɔ. A ma nyɛ maa hyɛ blɔ kaa a bi ɔ maa kpale kɛ ba Yehowa ngɔ ligbi ko. w18.03 30 ¶10-11

Anɛ o suɔ nɛ o pee nihi nibwɔ se o nuɔ he kaa o be nyɛe maa pee lo? Ni komɛ gboɔ zo nɛ a susuɔ kaa eko ɔ, a kɛ nibwɔ ɔmɛ be nyɛe maa sɛɛ ní be gagaa konɛ a bua nɛ jɔ. Ni komɛ hu be sika tsɔ, nɛ a susuɔ kaa a be nyɛe ma ha nibwɔ ɔmɛ níhi nɛ nyɛmimɛ kpahi ma ha mɛ ɔ. O we ɔ mi nɛ e ma tsɔ, kɛ huɛ bɔmi su nɛ o ma je kpo kɛ tsɔɔ nibwɔ ɔmɛ lɛ he hia, se pi níhi nɛ a he jua wa nɛ o kɛ ma dla we ɔ mi ɔ. E he hia nɛ nɔ nɛ o fɔ̃ lɛ nine ɔ nɛ na kaa o suɔ lɛ, nɛ o susuɔ e he. (Filip. 2:4) Jamɛ a be ɔ ji be nɛ nihi fuu kɛ deɔ níhi a si kpami komɛ nɛ a ná. Behi fuu ɔ, he nya buami nɛ ɔmɛ a sisi nɛ wa náa he blɔ kɛ buɔ nyɛmimɛ a níhi a si kpami tue. Asafo mi nɔkɔtɔma ko de ke: “Ke i fɔ̃ nyɛmimɛ nine kɛ ba ye we ɔ mi ɔ, i náa he blɔ kɛ leɔ mɛ, nɛ i nuɔ mɛ sisi saminya, titli ɔ, bɔ nɛ a plɛ kɛ ba na anɔkuale ɔ.” Ke nihi nɛ wa fɔ̃ mɛ nine ɔ na kaa wa susuɔ a he ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa a bua maa jɔ a he. w18.03 17 ¶15-17

Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, fɔli nɛ a ji Kristofohi suɔ kaa a maa ye bua a bimɛ konɛ a mwɔ yi mi kpɔ nɛ da. Ke nɔ ko ngɛ baptisimi nɛ a maa baptisi lɛ ɔ tsɛ̃e kɛ ngɛ toe nɛ sisi numi be he kaa e maa pee jã a, lɔ ɔ ma nyɛ ma puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ. (Yak. 4:17) Nile ngɛ mi kaa fɔli ma ná nɔ mi mami kaa a bimɛ ɔmɛ pee klaalo niinɛ kaa a maa nyɛɛ Kristo se loko a baptisi mɛ. Kpɔ mi nɔ hyɛli komɛ tsɔɔ kaa a naa nihewi kɛ yihewi nɛ a yaa ye jeha 20 aloo a wa pe jã nɛ a fɔli ji Kristofohi se a baptisii we mɛ. Behi fuu ɔ, nihewi kɛ yihewi nɛ ɔmɛ yaa asafo mi kpehi, nɛ a yaa fiɛɛmi hulɔ. Mɛ hu a naa a he kaa Yehowa Odasefohi ji mɛ. Se yi mi tomi komɛ a he je ɔ, a jɔɔ we a he nɔ ha Yehowa konɛ a baptisi mɛ. Mɛni he je? Be komɛ ɔ, a fɔli ɔmɛ deɔ mɛ ke a mlɛ bɔɔ loko a ha nɛ a baptisi mɛ. w18.03 8 ¶1-2

E sa nɛ waa le bɔ nɛ Kristo susuɔ níhi a he kɛ bɔ nɛ e peeɔ e ní ha a konɛ waa kase lɛ. Yesu ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Mawu a kpɛti ɔ he hia lɛ pe nɔ́ fɛɛ nɔ́. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa peeɔ wa ní kaa Yesu ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa maa hi kaa Yehowa. Enɛ ɔ he je nɛ e sa kaa wa ná Yesu juɛmi ɔ nɛ. Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ pee jã? Yesu kaseli ɔmɛ na nyakpɛ níhi nɛ e pee ɔ. A nu bɔ nɛ e kɛ nihi tu munyu ha benɛ e ngɛ nihi ní tsɔɔe ɔ, a na bɔ nɛ e kɛ nimli slɔɔtohi hi si ha, nɛ a na bɔ nɛ e ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní ha. (Níts. 10:39) Mwɔnɛ ɔ, wa be nyɛe maa na Yesu. Se Yehowa je suɔmi mi nɛ e ha nɛ a ngma Sane Kpakpa amɛ konɛ ke wa ngɛ kanee ɔ, waa le Yesu saminya. Ke wa kane Mateo, Maako, Luka kɛ Yohane a womi ɔmɛ, nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ wa kane ɔmɛ a he ɔ, e ma ha nɛ waa le Kristo juɛmi ɔ. Kɛkɛ ɔ, wa ma nyɛ maa “nyɛɛ e nane mami he ɔmɛ a se haa,” nɛ wɔ hu wa ma ná Kristo “juɛmi ɔ nɔuu.”​—1 Pet. 2:21; 4:1. w18.02 22 ¶15-16

Kɛ je blema lokoo ɔ, nihi guɔ blɔ pɔtɛɛ etɛ nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ kaseɔ Mawu he ní: adebɔ níhi, níhi nɛ a kase ngɛ Mawu sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a ngɔ, kɛ jɔɔmihi nɛ mɛ nitsɛmɛ a náa ke a ngɔ Mawu sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní. (Yes. 48:18) Eko ɔ, Noa hyɛ adebɔ níhi, nɛ e na odasehi nɛ tsɔɔ kaa Mawu ngɛ, nɛ e kase Mawu suhi nɛ a nɛ kɛ hɛ ngmɛ kaa ‘e he wami nɛ ngɛ daa, kɛ Mawu nɛ e ji ɔ’ he ní hulɔ. (Rom. 1:20) Enɛ ɔ he ɔ, Noa he ye kaa Mawu ngɛ, nɛ e ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ e mi. Eko ɔ, Noa nu Yehowa he sane kɛ je e weku li a ngɔ. A kpɛti nɔ kake ji e tsɛ Lamek nɛ e ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ Mawu mi ɔ. Benɛ a fɔ Lamek ɔ, Adam ngɛ je mi. E weku li kpahi hu nɛ e kase Yehowa he ní kɛ je a ngɔ ji e nɛ Metusela kɛ e nɛnɛkasowa Yared. Benɛ Yared gbo ɔ, Noa ye jeha 366. (Luka 3:36, 37) Noa bua jɔ níhi nɛ e kase kɛ je sane nɛ ɔmɛ a mi ɔ he, nɛ lɔ ɔ wo lɛ he wami nɛ e sɔmɔ Mawu.​—1 Mose 6:9. w18.02 9 ¶4-5

Ke Kristofo no ko aloo wa weku no de nɔ́ ko loo e pee nɔ́ ko kɛ si wɔ ɔ, e dɔɔ wɔ wawɛɛ. Se ke e he wa ha wɔ kaa wa maa ngmɛɛ sane ɔ he hu nɛɛ? Anɛ wa maa hɛɛ abofu ɔ mi jehahi babauu lo? Anɛ waa kɛ Baiblo ɔ ga womi ɔ ma tsu ní konɛ wa dla sane ɔ mla lo? Ke wa ha nɛ sane ɔ se kɛ ɔ, e he maa wa kaa wa ma dla waa kɛ wa nyɛmi ɔ wa kpɛti konɛ tue mi jɔmi nɛ ba. Mɛni o maa pee konɛ o dla o kɛ lɛ nyɛ kpɛti? Klekleekle ɔ, moo je o tsui mi nɛ o sɔle kɛ ha Yehowa. Mo kpa Yehowa pɛɛ konɛ e ye bua mo nɛ o kɛ o nyɛmi ɔ nɛ sɛɛ ní ngɛ mi mi jɔmi mi. Mo kai kaa o nyɛmi ɔ hu ji Yehowa huɛ. (La 25:14) Yehowa mi mi jɔ kɛ ha e huɛmɛ, enɛ ɔ he ɔ, e suɔ kaa wɔ hu waa pee jã. (Abɛ 15:23; Mat. 7:12; Kol. 4:6) Lɔ ɔ se ɔ, mo susu nɔ́ nɛ o ma de o nyɛmi ɔ he saminya. Koo ma o juɛmi nya si kaa o nyɛmi ɔ je blɔ nɛ e pee mo jã. E ma nyɛ maa ba kaa mo hu o piɛɛ he nɛ nyagba a ba a nɛ. w18.01 10 ¶15-16

Ngɛ suɔmi nɛ nihi be mwɔnɛ ɔ tsuo se ɔ, nihi nɛ a jaa Yehowa lɛɛ a ngɛ slɔɔto, ejakaa a jeɔ suɔmi nitsɛnitsɛ kpo kɛ haa nimli tsuo. Jã nɛ Mawu we bi ngɛ kɛ je blema. Yesu tsɔɔ kaa mlaa nɛ pe kulaa nɛ ngɛ Mose Mlaa a mi ɔ ji kaa nɔ ko maa suɔ Mawu. Mlaa nɛ nyɛɛ lɔ ɔ se ji kaa nɔ ko maa suɔ e nyɛmi nɔmlɔ. (Mat. 22:38, 39) Yesu tsɔɔ hu kaa suɔmi nɛ Kristofohi ma ná kɛ ha a sibi ɔ lɛ ma ha nɛ nihi maa na kaa a ji anɔkuale Kristofohi. (Yoh. 13:35) E tsɔɔ kaa anɔkuale Kristofohi maa suɔ a he nyɛli po. (Mat. 5:43, 44) Yesu je suɔmi agbo kpo kɛ ha nihi. E hia blɔ kɛ ya mahi a nɔ, nɛ e fiɛɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a. E tsa hɛ yuyuili, glɔtsɛmɛ, kpititsɛmɛ kɛ nihi nɛ a tue nui nɔ́, nɛ e tle gbogboehi si. (Luka 7:22) Yesu gbo kɛ ha adesahi tsuo. Yesu je suɔmi nitsɛnitsɛ kpo kaa e Tsɛ ɔ nɔuu. Ngɛ je ɔ mi tsuo ɔ, Yehowa Odasefohi jeɔ suɔmi nitsɛ kpo kɛ tsɔɔ nihi. w18.01 29-30 ¶11-12

Eko ɔ, kɛ je o jokuɛ mi tɔɔ nɛ a baptisi mo. Se kɛ̃ ɔ, pi be fɛɛ be nɛ o maa le nyagbahi nɛ o kɛ maa kpe hwɔɔ se. Bɔ nɛ pee nɛ o nyɛ nɛ o ya nɔ nɛ o ye Yehowa anɔkuale ɔ, e sɛ nɛ o hɛ nɛ je nɔ kaa o wo Yehowa si kaa o maa ye lɛ anɔkuale ngɛ si fɔfɔɛhi tsuo a mi. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa o wo je mluku ɔ tsuo Nɔ Yelɔ ɔ si kaa o maa ya nɔ ma sɔmɔ lɛ ke o huɛmɛ aloo o fɔli kpa lɛ sɔmɔmi po. (La 27:10) Be fɛɛ be nɛ o kɛ nyagba ko maa kpe ɔ, o ma nyɛ ma bi Yehowa nɛ e ye bua mo konɛ o nyɛ nɛ o hi si ngɛ o he nɔ jɔɔmi ɔ nya. (Filip. 4:11, 12) Yehowa suɔ nɛ o pee e huɛ. Se e ma bi nɛ o mia o hɛ mi loko o ma nyɛ maa ya nɔ maa pee Yehowa huɛ, nɛ o tsu o yi wami hemi ɔ he ní. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Filipi Bi 2:12 ɔ de ke: “Nyɛɛ kɛ gbeye yemi kɛ he domi blibliibli nɛ hi nyɛ nitsɛmɛ nyɛ yi wami hemi ɔ he ní tsue.” Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ o susu blɔ nɔ nɛ o maa gu kɛ baa huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti ɔ yi, kɛ bɔ nɛ o ma plɛ kɛ ye lɛ anɔkuale ngɛ kahi tsuo nɛ o kɛ maa kpe ɔ mi ɔ he. Ke o he o he ye tsɔ ɔ, e ma nyɛ maa ngɔ nyagba kɛ ba. Nihi nɛ a kɛ jehahi fuu sɔmɔ Mawu ɔ po a kpɛti ni komɛ je anɔkuale ɔ mi. w17.12 24 ¶4, 6-7

Yehowa wo wa hɛ mi nyami, ejakaa e ha wɔ he blɔ kaa wa fĩ ní tsumi ngua nɛ ngɛ nɔ yae mwɔnɛ ɔ se. E wo wɔ si kaa ke wa fĩ Matsɛ Yemi ɔ se ɔ, e maa jɔɔ wɔ. (Mal. 3:10) Yehowa wo si kaa nɔ nɛ haa nɔ nɔ́ faa a, lɛ hu níhi maa ya nɔ ha lɛ saminya. (Abɛ 11:24, 25) Nɔ́ hami haa nɛ wa bua jɔɔ hulɔ, ejakaa “bua jɔmi babauu ngɛ nɔ́ hami mi pe nɔ́ ngɔmi.” (Níts. 20:35) Fɔli hu ma nyɛ maa ngɔ a munyu tumi, kɛ a ní peepee kɛ tsɔse a bimɛ kɛ ni hehi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ konɛ mɛ hu a fĩ Matsɛ Yemi ní tsumi ɔ se, konɛ a ná jɔɔmihi babauu. Níhi tsuo nɛ wa ngɛ ɔ je Yehowa ngɔ. Ke wa ha Yehowa níhi nɛ e ha wɔ ɔ eko ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ lɛ, nɛ wa bua jɔ níhi tsuo nɛ e pee ha wɔ ɔmɛ a he. Benɛ Israel bi ɔmɛ ngɔ a níhi kɛ ba konɛ a kɛ ma sɔlemi we ɔ, ‘a nya nɛ a bua jɔ a he kaa a nyɛ nɛ a je a tsui mi faa kɛ pee nɔ́ ko kaa jã.’ (1 Kron. 29:9) Nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ waa kɛ bua jɔmi nɛ ke Yehowa níhi nɛ e ha wɔ ɔ eko. w18.01 21 ¶18-19

Kekleekle gbogboehi a si tlemi ɔ ba ngɛ be nɛ Kristo “bami ɔ” je sisi ɔ se. Nihi nɛ a pɔ mɛ nu nɛ a maa hi wami mi kɛ ya si be nɛ amanehlu ngua a maa ba a, ‘a ma sa mɛ kɛ ho ngɛ bɔku ɔmɛ a mi.’ (1 Tɛs. 4:13-17; Mat. 24:31) ‘Ke nyagbe titimati ɔ pɛ ɔ, a ma tsake mɛ tsuo si kake too, kaa a fiaa hɛ ngmɛ ɔ.’ (1 Kor. 15:51, 52) Mwɔnɛ ɔ, anɔkuale Kristofohi fuu ngɛ nɛ a pɔɛ mɛ nu, nɛ a tsɛ we mɛ kaa a ya piɛɛ Kristo he ngɛ hiɔwe kɛ sɔmɔ. Mohu ɔ, a ngɛ be nɛ je yaya nɛ ɔ maa ba nyagbe ngɛ “Yehowa ligbi ɔ” nɔ ɔ blɔ hyɛe. Nɔ ko be nɛ ma nyɛ maa le be tutuutu nɛ nyagbe ɔ maa ba, se odase tsɔɔ kaa waa kɛ nyagbe ɔ he kɛ we kulaa. (1 Tɛs. 5:1-3) Lɔ ɔ se ɔ, gbogboehi a si tlemi kpa ko hu maa ya nɔ. A ma tle nihi si kɛ ba wami mi ngɛ paradeiso zugba a nɔ. Nihi nɛ a ma tle mɛ si ɔ ma nyɛ maa ye mluku ekohu, nɛ a be gboe hu. w17.12 11 ¶15; 12 ¶18-19

Ke wa bɔ mɔde nɛ wa ná suɔmi kɛ mi mi sami ɔ, e he maa wa kaa wa maa je nɔ ko he hunga. Mawu Munyu ɔ de ke: “Suɔmi toɔ e tsui si, nɛ e mi mi hi. Suɔmi ji hunga.” (1 Kor. 13:4) Bɔ nɛ pee nɛ hunga jemi ko he si ngɛ wa tsui mi ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa na níhi kaa bɔ nɛ Mawu naa lɛ ɔ, nɛ waa na kaa wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yi ɔmɛ hu piɛɛ nɔmlɔ tso kake nɛ ji Kristofohi asafo ɔ he. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa nu he ha wa sibi, nɛ lɔ ɔ kɛ Baiblo ɔ mi munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ ma kpa gbi: “Ke a wo nɔmlɔ tso ɔ he nɔ́ kake hɛ mi nyami ɔ, nɔmlɔ tso ɔ he ní kpa amɛ tsuo kɛ lɛ nyaa.” (1 Kor. 12:16-18, 26) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa nyɛmi ko ná he blɔ ko ɔ, e sɛ nɛ waa je hunga, mohu ɔ, e sa nɛ waa kɛ lɛ nɛ nya. Mo susu Matsɛ Saul binyumu Yonatan he nɛ o hyɛ. Benɛ a hla David kaa nɔ nɛ maa ye matsɛ ɔ, Yonatan ji David he hunga. Mohu ɔ, e wo David he wami. (1 Sam. 23:16-18) Anɛ wa ma nyɛ ma je mi mi himi kɛ suɔmi kpo kaa bɔ nɛ Yonatan pee ɔ lo? w17.11 27 ¶10-11

Yehowa ha nɛ a ngma Mose Mlaa a ngɛ e Munyu nɛ ji Baiblo ɔ mi. E sume nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma Mlaa a mi ní tsɔwitsɔwi ɔmɛ a nɔ tsɔ, mohu ɔ, wa yɔse “níhi nɛ a he hia” nɛ ji sisi tomi mlaahi nɛ a nɔ kuɔ nɛ ngɛ mlaa nɛ ɔmɛ a mi ɔ, nɛ waa ngɔ kɛ tsu ní. (Mat. 23:23) Mose Mlaa a tsɔɔ ‘nile ɔ kɛ anɔkuale ɔ he foni’ nɛ kɔɔ Yehowa kɛ e sisi tomi mlaahi nɛ da amɛ a he. (Rom. 2:20) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wesa he ma amɛ tsɔɔ asafo mi nikɔtɔma amɛ kaa a “hyɛ nɛ a ye dami sane.” Jehanɛ hu ɔ, wesa he ma amɛ tsɔɔ wɔ tsuo bɔ nɛ e sa nɛ ‘waa na wa sibi mɔbɔ’ ha. (Zak. 7:9) Wa be Mlaa a sisi hu. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa tsakee we, nɛ loloolo ɔ, e suɔ nɛ waa ye dami sane nɛ wa je mɔbɔ nami kpo. E ji he blɔ nɛ se be nɛ wa ná kaa wa ma ja Mawu, nɔ nɛ bɔ wɔ ngɛ e subai nɔ, nɔ nɛ wa ma nyɛ maa kase e su kpakpa amɛ, kɛ nɔ nɛ wa ba sa we ngɛ e ngɔ ɔ! w17.11 13-14 ¶2-3; 17 ¶18-19

E sa nɛ nyɛmimɛ nyumuhi nɛ a tuɔ munyu ngɛ munyu tumi kpoku ɔ nɔ ɔ nɛ a ngɔ a munyu ɔ kɛ da Ngmami ɔ nɔ titli. (Yoh. 7:16) Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ? Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ o ha nɛ níhi a si kpami, nɔ́ he tomi níhi, aloo blɔ nɔ nɛ o guɔ kɛ tuɔ munyu ɔ nɛ je nihi a juɛmi kɛ je ngmamihi nɛ o kɛ ngɛ ní tsue ɔ a nɔ. Jehanɛ hu ɔ, mo kai kaa ngmamihi nɛ o maa kane kɛkɛ ɔ tsɔɔ we kaa o kɛ Baiblo ɔ ngɛ ní tsɔɔe. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke o kɛ ngmamihi fuu tsu ní ɔ, eko ɔ, o tue buli ɔmɛ be ekoeko kaie. Enɛ ɔ he ɔ, moo hla ngmamihi nɛ sa, moo to o tsui si kɛ kane, nɛ o tsɔɔ mi, nɛ o ngɔ nɔ́ he tomi níhi kɛ tsu ní, nɛ o tsɔɔ bɔ nɛ a kɛ ní kasemi nɛ ngɛ mi ɔ ma tsu ní ha. (Neh. 8:8) Kɛkɛ ɔ, moo hla ngmamihi nɛ o kɛ maa tsɔɔ otihi nɛ ngɛ munyu tumi he womi ɔ mi ɔ. Nɔ́ nɛ pe kulaa a, moo sɔle kɛ bi Yehowa konɛ e ye bua mo nɛ o nyɛ nɛ o tsɔɔ níhi nɛ a he jua wa nɛ ngɛ e Munyu ɔ mi ɔ.​—Ezra 7:10. w17.09 26 ¶11-12

Ngɛ jeha 537 loko a fɔ Kristo ɔ mi ɔ, Yehowa we bi ná bua jɔmi wawɛɛ. A ya hi nyɔguɛ tso mi ngɛ Babilon jeha 70, se amlɔ nɛ ɔ, a ye a he nɛ a kɛ bua jɔmi kɛ kã bɔni ní tsumi wawɛɛ konɛ a ngɔ anɔkuale jami kɛ ma si ekohu ngɛ Yerusalem. A fia sɔlemi we ɔ sisi tomi ɔ ngɛ jeha 536 mi loko a fɔ Kristo. Ngɛ jeha 16 se ɔ, Yehowa sɔlemi we ɔ ngɛ loloolo nɛ a gbi nya. E he ba hia nɛ a kai Mawu we bi kaa e sa nɛ a kpale kɛ ya Yehowa ngɔ, nɛ a ko ngɔ níhi nɛ mɛ nitsɛmɛ a suɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ a si himi mi. Bɔ nɛ pee nɛ Mawu nɛ ye bua e we bi konɛ a kai nɔ́ he je nɛ e kpɔ̃ mɛ kɛ je Babilon ɔ, e tsɔ e gbalɔ Zakaria a ngɔ ngɛ jeha 520 loko a fɔ Kristo ɔ mi. Eko ɔ, Zakaria biɛ nɛ sisi ji “Yehowa kai” ɔ ha nɛ a kai anɔkuale ko nɛ he hia. E ngɛ mi kaa a hɛ je nɔ kaa Yehowa ngɛ he wami nɛ e kɛ kpɔɔ nɔ mohu lɛɛ, se Mawu lɛɛ loloolo ɔ, e kaiɔ e we bi. (Zak. 1:3, 4) Yehowa je suɔmi mi nɛ e ha nɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa e maa kpale ngɔ anɔkuale jami kɛ ma si ekohu. Se kɛ̃ ɔ, e wo mɛ si veveeve kaa e sume nɛ a sɔmɔ lɛ kɛ a tsui fã. w17.10 21-22 ¶2-3

Nihi nɛ a kaseɔ juɛmi ɔ he ní ɔ tsɔɔ kaa ke nɔ ko ngɛ mi mi sami ɔ, lɔ ɔ haa nɛ e náa nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa, nɛ e nyɛɔ nɛ e kɛ nihi hiɔ si saminya. Ke o ye bua nihi be mi nɛ a ngɛ haoe ɔ, o náa bua jɔmi, hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ o ngɛ ɔ mi waa, o hɛ ja we tsɔ, nɛ o susuu we ní yayahi a he. Niinɛ, ke o mi mi sãa mo ɔ, mo nitsɛ hu o náa he se. Kristofohi nɛ a jeɔ a suɔmi mi kɛ yeɔ bua nihi ɔ náa he nile kpakpa, ejakaa a le kaa nɔ́ nɛ a ngɛ pee ɔ kɛ Mawu sisi tomi mlaa amɛ kpaa gbi. Ke wa ngɛ su nɛ ɔ, e haa nɛ wa peeɔ fɔli kpakpahi, hunomɛ aloo yigbayi kpakpahi, kɛ huɛmɛ kpakpahi. Ke nɔ ko ngɛ mi mi sami wawɛɛ, nɛ e fĩ lɛ ɔ, e he wɛ kaa e ma ná yemi kɛ buami kɛ je ni kpahi a ngɔ. (Mat. 5:7; Luka 6:38) E sa nɛ lemi nɛ wa le kaa ke wa mi mi sãa wɔ ngɛ nihi a he ɔ, wɔ nitsɛmɛ wa náa he se ɔ nɛ wo wɔ he wami konɛ waa kase jamɛ a su ɔ. Se yi mi tomi titli he je nɛ wa mi mi sãa wɔ ngɛ nihi a he ɔ ji kaa wa suɔ nɛ waa kase Yehowa Mawu nɛ waa wo e hɛ mi nyami, ejakaa lɛ nɛ e ha wɔ su nɛ ji suɔmi, kɛ mi mi sami.​—Abɛ 14:31. w17.09 12 ¶16-17

Ngɛ Matsɛ kɛ Osɔfo Nɔkɔtɔma nɛ a wo Yesu se ɔ, a ha lɛ ní tsumi kpa ko kaa ‘e ma Yehowa we ɔ.’ Ngɛ jeha 1919 ɔ mi ɔ, Yesu kpɔ̃ Mawu we bi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ kɛ je Babilon Ngua a dɛ mi, nɛ e ha a to Kristofohi asafo ɔ sisi ekohu. Enɛ ɔ piɛɛ ní tsumi nɛ a kɛ wo e dɛ kaa e ma Yehowa we ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, e hla “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ” ko konɛ e nyɛɛ Mawu we bi nɛ a ngɛ mumi mi sɔlemi we ngua a kpo ɔ nɔ ngɛ zugba a nɔ ɔ a hɛ mi, nɛ́ e tsɔɔ mɛ blɔ. (Mat. 24:45) Jehanɛ hu ɔ, Yesu kɛ hɛdɔ ngɛ Mawu we bi a he tsue, nɛ e ngɛ mɛ ye buae konɛ a jami ɔ he nɛ tsɔ. (Mal. 3:1-3) Ngɛ Jeha Akpe Nɔ Yemi ɔ mi ɔ, Yesu kɛ nimli 144,000 nɛ e kɛ mɛ maa ye matsɛ kɛ osɔfo ɔ ma ha nɛ adesahi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ maa ye mluku. Ke a gbe ní tsumi nɛ ɔ nya a, Mawu sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ pɛ nɛ a maa hi zugba a nɔ. Nyagbenyagbe ɔ, anɔkuale jami pɛ lɛ maa hi zugba a nɔ! w17.10 29 ¶15-16

E biɔ nɛ nɔ ko nɛ e ji blɔ nɛ e gbe nɔmlɔ ɔ nɛ e pee nɔ́ ko loko a maa na lɛ mɔbɔ. E sa nɛ e tu fo kɛ ya sa we ngɛ wesa he ma nɛ e kɛ e he kɛ we ɔ mi. (Yosh. 20:4) Wami nɛ e ma ná a daa si ngɛ fo nɛ e maa tu kɛ ya wesa he ma a mi ɔ nɔ, e sa nɛ e hi lejɛ ɔ kɛ ya si benɛ osɔfo nɔkɔtɔma a ma gbo! Enɛ ɔ biɔ nɛ e ngɔ níhi kɛ sã afɔle. E sa nɛ e si e ní tsumi kɛ he jɔmi nɛ e ngɛ ngɛ lɛ nitsɛ e we mi ɔ, nɛ e be nyɛe maa hia blɔ kɛ ya he ko he ko hulɔ. Se e hi kaa e kɛ ní nɛ ɔmɛ maa sã afɔle. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, ke yayami peelɔ ko tsake e tsui ɔ, ja e pee nɔ́ ko kaa jã loko Mawu maa na lɛ mɔbɔ. E sa nɛ e kpa yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he nɛ e ngɛ pee ɔ kulaa, se pi lɔ ɔ kɛkɛ. E sa nɛ e kpa yayami tsɔwitsɔwihi nɛ ma ha nɛ e pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ hulɔ. Ke wa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa kpa yayami ɔ peemi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ Yehowa nɛ e na kaa nɔ́ nɛ wa pee ɔ hao wɔ wawɛɛ, nɛ wa ngɔɛ lɛ kaa bɔ tsuaa bɔ nɛ ji ɔ, e maa na wɔ mɔbɔ.​—2 Kor. 7:10, 11. w17.11 10-11 ¶10-11

Yehowa fã wɔ kaa waa pee wa nyɛmimɛ kpakpa. (1 Yoh. 3:17) Se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ e je wa tsui mi, e sɛ nɛ wa fo wɔ pɛ wa nɔ́ mi. Wa ma nyɛ ma bi wa he ke: ‘Anɛ ye huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ i kɛ mɛ wa kpɛti, nihi nɛ a ngɛ he blɔ nguahi, aloo nihi nɛ a ma nyɛ maa to mi nane mi ɔ pɛ nɛ i peeɔ mɛ kpakpa lo? Aloo i bɔɔ mɔde kaa ma hla blɔhi nɛ ma nyɛ ma gu nɔ kɛ pee nyɛmimɛ nɛ i li mɛ kpakpa ko, aloo a be nɔ́ ko nɛ a kɛ maa to mi nane mi ɔ kpakpa lo?’ (Luka 14:12-14) Nɛ ke wa nyɛmi Kristofo no ko he fĩ lɛ akɛnɛ e nyɛ we nɛ e to níhi a he blɔ nya saminya, aloo e nɛ wɔ si ngɛ kpakpa ko nɛ wa pee lɛ ɔ he hu nɛɛ? Ke e ba jã a, e sa nɛ waa ngɔ ga womi nɛ ngɔ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ kɛ tsu ní. Ke o kɛ ga womi nɛ ɔ tsu ní, nɛ o ha nɔ nɔ́ kɛ juɛmi nɛ da a, o ma ná bua jɔmi nɛ ngɛ nɔ́ hami mi ɔ eko.​—Níts. 20:35. w17.10 9 ¶12

Portifa yo ɔ je e hɛ ngɔ pi Yosef, ejakaa Yosef he ngɛ “fɛu saminya,” nɛ e suɔ kaa Yosef kɛ lɛ nɛ ná bɔmi. Se ngɛ mɔde nɛ Portifa yo ɔ bɔ si abɔ tsuo se ɔ, Yosef ngmɛɛ we e he ha lɛ. Benɛ si fɔfɔɛ ɔ mi ba wa, nɛ yo ɔ nu lɛ ɔ, e tu fo kɛ je e he. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yosef nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi? Ke waa kɛ ka ko nɛ ma nyɛ ma ha nɛ wa tɔ̃ Mawu mlaa ko nɔ kpe ɔ, e ma bi nɛ waa tu nya fo. (Abɛ 1:10) Be ko nɛ be ɔ, jinɛ ni komɛ peeɔ jiklɔɔ, a deɔ dã, a nuɔ sigaleti, a kɛ tsopa yaya tsuɔ ní, a bɔɔ ajuama, nɛ a peeɔ ní kpahi nɛ sɛ mohu lɛɛ, se amlɔ nɛ ɔ, a ba plɛ Odasefohi. Eko ɔ, ngɛ a baptisimi se po ɔ, be komɛ ɔ, e peeɔ mɛ kaa a kpale kɛ ya a sa je mi bami ɔmɛ a he ekohu. Loloolo ɔ, ke e peeɔ mo kaa o pee nɔ́ ko nɛ teɔ si kɛ woɔ Yehowa mlaa amɛ ɔ, mo he be kɛ susu bɔ nɛ ke o nyɛ we nɛ o ye o he nɔ ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma puɛ o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti huɛ bɔmi ɔ ha a he. O ma nyɛ ma susu níhi nɛ ma nyɛ maa pee ka ha mo ɔ he, nɛ o dla o he kɛ to, konɛ ke o ya je jamɛ a si fɔfɔɛ ɔmɛ a mi ɔ, o nyɛ nɛ o tu nya fo. (La 26:4, 5; Abɛ 22:3) Ke o kɛ ka ko kpe ɔ, mo bi Yehowa nɛ e ha mo nile kɛ he nɔ yemi konɛ o nyɛ nɛ o da nya. w17.09 4-5 ¶8-9

Ke waa kɛ wa he wui jua yemi mi vii, nɛ si fɔfɔɛ fɛɛ si fɔfɔɛ mi nɛ wa ngɛ ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa wa maa di ní nami “nitsɛnitsɛ” se ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ waa kɛ Yehowa nɛ pee huɛ. Akɛnɛ blematsɛ Abraham ngɛ hemi kɛ yemi nɛ e suɔ kaa e kɛ Yehowa maa pee huɛ he je ɔ, e bu Yehowa tue nɛ e hia kɛ je sika ma nɛ ji Ur mi, nɛ e ya hi bo tsuhi a mi. (Heb. 11:8-10) E ngɔ e hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ be fɛɛ be, ejakaa Mawu ji Nɔ nɛ peeɔ nɔ niatsɛ nitsɛ. Abraham dí he lo nya níhi a se kɔkɔɔkɔ, nɛ e kɛ tsɔɔ kaa e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. (1 Mose 14:22, 23) Yesu wo nihi he wami kaa a ná hemi kɛ yemi nɛ ɔ eko, enɛ ɔ he ɔ, e de niatsɛ ko ke: “Ke o ngɛ hlae nɛ o hi kɛ pi si ɔ, yaa nɛ o ya jua o níhi nɛ o ngɛ ɔ, nɛ o ngɔ sika a kɛ ha ohiatsɛmɛ, nɛ o ma na juetli ngɛ hiɔwe. Kɛkɛ ɔ, kpale kɛ ba nɛ o ba nyɛɛ ye se.” (Mat. 19:21) Jamɛ a nyumu ɔ be Abraham hemi kɛ yemi ɔ eko, se ni kpahi lɛɛ, a ngɔ a hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ kulaa. w17.07 10 ¶12

Benɛ Abraham po Yufrate Pa a, jeha 430 se loko e nina a ba pee ma nɛ maa hi zugba nɛ ɔ nɔ. (2 Mose 12:40-42; Gal. 3:17) Abraham suɔ kaa e maa mlɛ, ejakaa e tsui si tomi ɔ daa si ngɛ hemi kɛ yemi nɛ e ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ nɔ. (Heb. 11: 8-12) E ngɛ mi kaa Abraham nɛ si nɛ Yehowa wo lɛ ɔ tsuo mi bami mohu lɛɛ, se e suɔ kaa e maa hyɛ Yehowa blɔ. Ke a tle Abraham si kɛ ba paradeiso ɔ mi ngɛ zugba a nɔ ɔ, moo hyɛ bɔ nɛ e bua maa jɔ ha. Ke e na e kɛ e nina a a he munyuhi nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, e bua maa jɔ wawɛɛ. Ke Abraham ba ná le kaa Yehowa kɛ lɛ tsu yi mi tomi pɔtɛɛ ko he ní konɛ lɛ Yehowa a e yi mi tomi nɛ kɔɔ si womi nina a he ɔ nɛ ba mi ɔ, moo hyɛ bɔ nɛ Abraham bua maa jɔ ha! Atsinyɛ jemi ko be he kaa e bua maa jɔ kaa e tsui si nɛ e to kɛ mlɛ be gagaaga a pee we yaka. w17.08 5-6 ¶10-11

Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke “mu ní tsumi” ɔ kɔ we ajuama bɔmi pɛ he. E ma nyɛ maa tsɔɔ sigaleti numi, aloo munyu yayahi nɛ a kɛ woɔ nɔ nya muɔ. (2 Kor. 7:1; Efe. 5:3, 4) E kɔɔ mu níhi nɛ nihi peeɔ ngɛ laami mi ɔ a he hulɔ. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji womihi nɛ tleɔ bɔmi nami he akɔnɔ si ɔ a kanemi, aloo bɔmi nami he fonihi kɛ videohi a hyɛmi. Ní nɛ ɔmɛ ma nyɛ ma ha nɛ nɔ ko nɛ fiɛ e fɔmi níhi a he. Nihi nɛ bɔmi nami he foni hyɛmi ba pee a su ɔ náa “akɔnɔ yaya,” nɛ enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ ke a kɛ nɔ ko ná we bɔmi ɔ, a be nyɛe maa hi si. Níhi a mi hlami ko tsɔɔ kaa nihi nɛ bɔmi nami he foni hyɛmi tlɔ a he ɔ ngɛ kaa nihi nɛ ke a nui dã, aloo tsopa yaya ko ɔ, a nyɛ we si himi ɔ. E be nyakpɛ kaa bɔmi nami he fonihi a hyɛmi haa nɛ nɔ hɛ mi pueɔ si, e ha we nɛ nɔ tsuɔ ní saminya, e ha we nɛ bua jɔmi hii wekuhi a mi, e kɛ gba puɛmi baa, nɛ e haa nɛ nihi gbeɔ a he po. w17.08 19 ¶8-9

Benɛ Israel bi ɔmɛ kpale kɛ ho Yerusalem ya a, la polɔ ɔ kai bɔ nɛ Yehowa ye bua mɛ ha a, nɛ e po la nɛ ɔ. La polɔ ɔ ná nɔ mi mami kaa Mawu ma ha nɛ ma a agbo ɔmɛ nɛ a pee kpɛii, konɛ e sɔmɔli nɛ a ná he piɛ pomi! Eko ɔ, o kɛ nyagbahi nɛ haa nɛ nɔ peeɔ yeyeeye maa kpe. Se Yehowa ma nyɛ ma ha mo juɛmi konɛ o nyɛ nɛ o da nya. La polɔ ɔ tsɔɔ kaa ke e Mawu ɔ ‘wo gbi ɔ, a nuɔ ngɛ zugba a nɔ, nɛ e tsuɔ ní nɔuu.’ Lɔ ɔ se ɔ, la polɔ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa ‘haa nɛ snoo nɛɔ, e gbɛɔ bɔ́, nɛ e haa nɛ gbiɛ ngo ngu nɛɔ,’ nɛ e bi ke: “Mɛnɔ ma nyɛ maa da e fĩɛ ɔ nya?” La polɔ ɔ tsɔɔ hu kaa ‘ke Yehowa fa a, gbiɛ ngo ngu ɔmɛ sileɔ.’ (La 147:15-18) Wa Mawu ɔ nɛ e ngɛ juɛmi kɛ he wami pe nɔ tsuaa nɔ, nɛ haa nɛ gbiɛ ngo ngu kɛ snoo nɛɔ ɔ, ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o da ka fɛɛ ka nɛ o kɛ maa kpe ɔ nya. w17.07 20 ¶14-15

Mawu ji nɔ nɛ ngɛ he blɔ kaa e yeɔ je ɔ nɔ, e nɔ yemi ɔ se be, nɛ e sa nɛ waa kɛ wa tsui tsuo nɛ fĩ e nɔ yemi ɔ se. Mɛni he je? Ejakaa Yehowa lɛ bɔ níhi tsuo. Enɛ ɔ he ɔ, Yehowa ngɛ he blɔ kaa e yeɔ adesahi kɛ bɔfohi tsuo a nɔ. Satan bɔɛ nɔ́ ko hyɛ. Enɛ ɔ he ɔ, e be he blɔ kaa e yeɔ je mluku ɔ nɔ. Benɛ Satan, Adam, kɛ Hawa tsɔ atuã kɛ si he blɔ nɛ Yehowa ngɛ kaa e yeɔ je mluku ɔ nɔ ɔ, a tsɔɔ kaa a woɔ a he nɔ. (Yer. 10:23) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, akɛnɛ a ngɛ he blɔ kaa a hlaa nɔ́ nɛ a suɔ he je ɔ, a ma nyɛ maa hla kaa a be Mawu nɔ yemi ɔ sisi hie. Se anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa a ngɛ he blɔ kaa a tsɔɔ atuã kɛ siɔ lɛ lo? Dɛbi. He blɔ nɛ a kɛ hlaa nɔ́ nɛ nɔ suɔ ɔ haa adesahi nyɛɔ peeɔ juɛmi nɛ da ngɛ a si himi mi daa ligbi. Se lɔ ɔ tsɔɔ we kaa a ma nyɛ ma tsɔ atuã kɛ si a Bɔlɔ ɔ loo nɔ nɛ ha mɛ wami ɔ. E ngɛ heii kaa ke nɔ ko te si kɛ si Yehowa a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e kɛ he blɔ nɛ e ngɛ kaa e maa hla nɔ́ nɛ e suɔ ɔ tsu we ní saminya. Akɛnɛ wa ji adesahi he je ɔ, e sa nɛ waa hi Yehowa nɔ yemi nɛ da a sisi. w17.06 27-28 ¶2-4

Ke wa buɔ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ kaa nɔ́ ko nɛ he jua wa a, wa maa pee wa ní kaa bɔfo Paulo, nɛ wa maa ya nɔ maa fiɛɛ ha nihi ke a ngɛ wɔ yi mi wae po. (Níts. 14:19-22) Ngɛ jeha 1930 kɛ jeha 1944 a kpɛ mi ɔ, a te si kɛ wo wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ United States ɔ wawɛɛ. Se kɛ̃ ɔ, kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, a fĩ si kpɛii nɛ a ya nɔ nɛ a fiɛɛ kɛ kã. Bɔ nɛ pee nɛ a nyɛ nɛ a ya nɔ nɛ a fiɛɛ ɔ, a fã he blɔ nɛ a ngɛ kaa a fiɛɛɔ haa nihi ɔ he ngɛ kojomi he si abɔ. Ngɛ jeha 1943 ɔ mi ɔ, Nyɛminyumu Nathan H. Knorr tu sane ko nɛ a kɛ ya U.S. Kojomi He Ngua a nɛ a ye nguɔ ɔ he munyu. E de ke: “Nyɛ mɔde bɔmi ɔ he je nɛ wa ye nguɔ ɔ nɛ. Yi mi wami nɛ ɔ nɛ Nyɔmtsɛ ɔ we bi nyɛ nɛ a da nya a lɛ ha nɛ wa ye kunimi ɔ nɛ.” Niinɛ, akɛnɛ wa suɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he je ɔ, yi mi wami be nyɛe ma ha nɛ wa kpa fiɛɛmi. Ke wa buɔ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ kaa juetli nɛ he jua wa nɛ Yehowa ha wɔ ɔ, pi “ngmlɛfia abɔ” nɛ wa maa ye ngɛ fiɛɛmi mi ɔ nɛ he maa hia wɔ. Mohu ɔ, wa maa pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ wa ma nyɛ konɛ wa “tsu sɔmɔmi ní tsumi ɔ kɛ pi si.”​—2 Tim. 4:5. w17.06 11-12 ¶11-12

Ke wa suɔ Yehowa wawɛɛ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ waa ye e mlaa amɛ a nɔ, wa ma fĩ si, nɛ wa maa hie yayami. (La 97:10) Se kɛ̃ ɔ, Satan kɛ e je ɔ bɔɔ mɔde kaa a ma ha nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Mawu ɔ nya nɛ jɔ. Juɛmi nɛ nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi mwɔnɛ ɔ hɛɛ ngɛ suɔmi he ɔ dɛ kulaa. A be suɔmi ha Bɔlɔ ɔ, mohu ɔ, a ‘suɔ mɛ nitsɛmɛ a he.’ (2 Tim. 3:2) Satan je ɔ haa nɛ nihi ngɔɔ a juɛmi kɛ maa “níhi nɛ peeɔ he lo ɔ akɔnɔ kɛ níhi nɛ peeɔ hɛ ngmɛ ɔ akɔnɔ kɛ níhi nɛ nɔ ko ngɛ nɛ e kɛ fĩaa” a nɔ. (1 Yoh. 2:16) Bɔfo Paulo bɔ Kristofohi kɔkɔ ngɛ níhi nɛ he lo ɔ dii se ɔ a he. E de ke: “Juɛmi nɛ a kɛ maa he lo ɔ nɔ ɔ peeɔ gbenɔ . . . ejakaa juɛmi nɛ a kɛ maa he lo ɔ nɔ ɔ peeɔ nɔ Mawu he nyɛlɔ.” (Rom. 8: 6, 7) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi nɛ a kɛ a juɛmi maa he lo nya níhi fuu, kɛ bɔmi nami nɔ ɔ, a ná we bua jɔmi nitsɛnitsɛ, nɛ e yeɔ mɛ awi wawɛɛ.​—1 Kor. 6:18; 1 Tim. 6:9, 10. w17.05 18 ¶5-6

Ke nyɛmimɛ nɛ a ya sa we ngɛ ma kpahi a nɔ ɔ tsɔɔ kaa a bua jɔ níhi nɛ nyɛmimɛ haa mɛ ɔ he, nɛ a bɛ ní ɔ, nihi nɛ a ba to a ngɔ ɔ a bua maa jɔ. Se kɛ yaa kɛ yaa a, e sa nɛ nibwɔ ɔmɛ nɛ a bɔ mɔde kaa a ma tsu ní kɛ hyɛ a he. Ke a pee jã a, bumi maa hi a he, nɛ huɛ bɔmi kpakpa maa hi a kɛ a nyɛmimɛ ɔmɛ a kpɛti. (2 Tɛs. 3:7-9) Se e sa nɛ waa pee ní komɛ kɛ ye bua mɛ. Enɛ ɔ peemi bi we sika fuu loko wa ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ a ba sa we ɔ. Nɔ́ nɛ he hia mɛ pe kulaa ji be nɛ wa ma ná ha mɛ, kɛ suɔmi kpo nɛ wa ma je kɛ tsɔɔ mɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, o ma nyɛ maa tsɔɔ mɛ hehi nɛ a woɔ lɔle ngɛ, kɛ hehi nɛ a ma ná niye ní kpakpa nɛ he jua wɛ ngɛ. O ma nyɛ maa tsɔɔ mɛ ga ní tsumi ko, aloo níhi nɛ a ma nyɛ maa jua konɛ a ná a nya ngma hulɔ. Nɔ́ nɛ pe kulaa a, o ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ a nyɛ nɛ a kɛ asafo ehe nɛ a ba je mi ɔ nɛ bɔ saminya. Ke e maa hi ɔ, o ma nyɛ maa ngɔ o lɔle kɛ wo mɛ kɛ ya asafo mi kpehi. Jehanɛ ɔ hu ɔ, o ma nyɛ maa tsɔɔ mɛ bɔ nɛ a kɛ nihi maa je Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ he ní sɛɛmi sisi ha ngɛ nyɛ zugba kpɔ ɔ mi. O kɛ wa nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ ma nyɛ maa pee kake kɛ ya fiɛɛmi. w17.05 5 ¶11-12

E yeɔ ha nihi nɛ a ngɔɔ a juɛmi kɛ maa he lo nya níhi a nɔ ɔ kaa a ma ná he lo nya níhi a he juɛmi nɛ da. Mɛni he je? Ejakaa a mumi mi hɛ ngmɛ ɔ yu. (1 Kor. 2:14) Akɛnɛ a nyɛ we nɛ a susuɔ níhi a he saminya he je ɔ, e he maa wa ha mɛ kaa a maa le slɔɔto nɛ ngɛ kpakpa kɛ yayami a kpɛti. (Heb. 5:11-14) Enɛ ɔ he ɔ, suɔmi nɛ ni komɛ ngɛ kaa a ma ná he lo nya níhi fuu ɔ mi ngɛ wae daa. A bɔɔ mɔde kaa a ma ná babauu, se e tɔɛ mɛ. (Fiɛlɔ 5:10) Se dloomi nya a, Mawu tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa kua he lo nya níhi fuu a se dimi. Lɔ ɔ ji Mawu Munyu nɛ ji Baiblo ɔ nɛ wa maa kase daa a. Kaa bɔ nɛ Yesu pue e yi mi tɛ ngɛ anɔkuale nɛ je Mawu ngɔ ɔ he nɛ e nyɛ da kahi a nya a, jã nɔuu nɛ ke wa ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ waa hwu kɛ si he lo nya níhi fuu a se dimi. (Mat. 4:8-10) Ke wa pee jã a, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa suɔ Yesu pe he lo nya níhi. w17.05 26 ¶17