April

Kɛ wa ma plɛ kɛ ná nike ní kpakpa nɛ ɔmɛ a he se ha kɛɛ? E sa nɛ waa kase asafo mi nikɔtɔma amɛ a hemi kɛ yemi kɛ a nɔ hyɛmi ní kpakpa amɛ. E sa nɛ waa bu ga womihi nɛ a jeɔ Baiblo ɔ mi kɛ haa wɔ ɔ tue hulɔ. (Heb. 13:7, 17) Mo kai kaa asafo mi nikɔtɔma amɛ suɔ wɔ, nɛ a suɔ nɛ waa ya wa hɛ mi ngɛ mumi mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke a na kaa wa ngɛ asafo mi kpehi a mi poe aloo kã nɛ wa ngɛ ɔ ngɛ si bae ɔ, a yeɔ bua wɔ amlɔ nɔuu. A buɔ wɔ tue, nɛ a woɔ wɔ he wami, nɛ a jeɔ Baiblo ɔ mi kɛ woɔ wɔ ga kpakpahi. Anɛ o naa yemi kɛ buami nɛ nikɔtɔma amɛ kɛ haa mo ɔ kaa e ji blɔ nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mo lo? Mo kai kaa tsa pi be fɛɛ be nɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ náa lɛ gbɔjɔɔ kaa a maa wo wɔ ga. Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ e ko ye ha asafo mi nikɔtɔma amɛ kaa a maa wo mo ga? Moo ba o he si, moo pee o he nɔ nɛ a nyɛɔ suɔ e he, nɛ́ o na mɛ si ngɛ ga womi he. Moo na yemi kɛ buami nɛ nikɔtɔma amɛ kɛ ngɛ mo hae ɔ kaa e ji blɔ nɛ Mawu ngɛ nɔ gue kɛ ngɛ suɔmi kpo jee ha mo. Ke o pee jã a, o ma ná he se, nɛ nikɔtɔma amɛ hu a bua maa jɔ. w18.03 31 ¶15-16

E slo bɔ nɛ jokuɛ fɛɛ jokuɛ ngɛ ha. Ke a ji juami bimɛ po ɔ, e slo bɔ nɛ a ti nɔ fɛɛ nɔ nuɔ níhi a sisi ha. Jokuɛ komɛ nuɔ anɔkuale ɔ sisi mla, a nyɛɔ nɛ a peeɔ juɛmi nɛ da, nɛ a suɔ kaa a baptisi mɛ. A kpɛti ni komɛ hu ngɛ nɛ ja a wa bɔɔ loko a ma nyɛ maa baptisi mɛ. Enɛ ɔ he ɔ, fɔli nɛ a kɔɔ nɔ́ se ɔ nyɛ we a bimɛ a nɔ kaa a ha nɛ a baptisi mɛ. Mohu ɔ, a daa bɔ nɛ a bimɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ nuɔ níhi a sisi ha a nɔ kɛ yeɔ bua mɛ konɛ a ya a hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Ke jokuɛ ko kɛ munyu nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ tsu ní ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ e fɔli a bua maa jɔ. Se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ e hi a juɛmi mi kaa e he hia nɛ a ye bua a bimɛ ɔmɛ nɛ a ba pee Kristo kaseli. Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ a susu sane bimi nɛ ɔ he: ‘Anɛ ye bi ɔ ngɛ Mawu he nile bɔ nɛ sa nɛ e ma nyɛ maa jɔɔ e he nɔ ha Mawu konɛ a baptisi lɛ lo?’ w18.03 9 ¶6

Ke nɔ ko fɔ̃ wɔ nine nɛ wa kplɛɛ nɔ ɔ, e sɛ nɛ waa ngɔ nɔ́ ko nɛ he hia we kɛ je wa nya nɛ wa kua yami. Eko ɔ, nɔ nɛ fɔ̃ wɔ nine ɔ gbo dengme kɛ to níhi a he blɔ nya, lɔ ɔ he ɔ, ke wa yɛ ɔ, e dengme gbomi ɔ maa pee yaka. (Mat. 5:37) Ni komɛ kplɛɛɔ nine fɔmi nɔ, se pee se ɔ, a kplɛɛɔ nine fɔmi kpa nɛ a susu kaa lɔ ɔ hi pe kekle nɔ́ ɔ nɔ. Anɛ lɔ ɔ tsɔɔ suɔmi kɛ bumi lo? Nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko nɛ wa nyɛmi ɔ ma ha wɔ ɔ, e sa nɛ wa bua nɛ jɔ he. (Luka 10:7) Se ke nyagba ko he je nɛ wa be nyɛe maa ya a, e sa nɛ wa ha nɛ nɔ nɛ fɔ̃ wɔ nine ɔ nɛ le nɔuu. Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ waa pee wa ní kaa bɔ nɛ a hyɛɛ blɔ kaa nibwɔhi nɛ a pee ɔ. Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, nihi ma nyɛ ma ya slaa nɔ ko be mi nɛ a wui nɔ ɔ si. Ngɛ he komɛ hu ɔ, a hyɛɛ blɔ kaa nɔ ɔ nɛ wo si loko e ba. Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, a hyɛɛ blɔ kaa nɔ nɛ a fɔ̃ lɛ nine ɔ nɛ kua nine fɔmi ɔ si kake aloo si enyɔ ko. Nɛ ngɛ he komɛ ɔ, ke nɔ ko kua nine fɔmi ko ɔ, e tsɔɔ kaa e bua jɔɛ nine fɔmi ɔ he. Ke nɔ ko fɔ̃ wɔ nine ɔ, nyɛ ha nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa ha nɛ nɔ ɔ bua nɛ jɔ. w18.03 18 ¶20-21

E sa nɛ o kai kaa pi Baiblo mi nile pɛ nɛ haa nɛ nɔ ko peeɔ mumi mi nɔmlɔ. (1 Ma. 4:29, 30; 11:4-6) Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ Baiblo mi nile nɛ wa ma ná a se ɔ, mɛni hu e sa kaa waa pee? E sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa pee níhi nɛ ma ha nɛ wa nane maa pi si ngɛ mumi mi. (Kol. 2:6, 7) Kekleekle ɔ, e he hia nɛ o kase womi nɛ ji, “Nyɛɛ To Nyɛ He Ngɛ Mawu Suɔmi ɔ Mi” ɔ. Ke o kase womi nɛ ɔ tsuo ɔ, lɔ ɔ maa ye bua mo, nɛ o ma nyɛ maa ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní ngɛ o si himi mi. Ke o kase womi nɛ ɔ ta a, lɛɛ o ma nyɛ maa kase womi kpahi nɛ maa ye bua mo konɛ o hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. (Kol. 1:23) Anɛ o susuɔ níhi nɛ o kaseɔ ɔmɛ a he, nɛ o deɔ Yehowa konɛ e ye bua mo nɛ o kɛ tsu ní ngɛ o si himi mi lo? Ke wa ngɛ ní kasee, nɛ wa ngɛ wa yi mi tɛ pue ɔ, oti nɛ e sa kaa wa kɛ ma wa hɛ mi ji kaa wa ma ná suɔmi kɛ ha Yehowa konɛ waa ye e mlaa amɛ a nɔ. (La 40:8; 119:97) Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa kua níhi nɛ be hae nɛ waa wa ngɛ mumi mi.​—Tito 2:11, 12. w18.02 24-25 ¶7-9

Nɔ́ nɛ e sa nɛ waa pee konɛ wa ná hemi kɛ yemi kaa Noa a ji kaa wa maa kase Mawu Munyu ɔ saminya, wa ma ha nɛ nɔ́ nɛ wa ngɛ kasee ɔ maa sɛ wa tsui mi, konɛ waa ngɔ nɔ́ nɛ wa ngɛ kasee ɔ kɛ tsu ní. (1 Pet. 1:13-15) Ke wa pee jã a, hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ kɛ juɛmi nɛ je Mawu ngɔ ɔ maa po wa he piɛ ngɛ Satan klama amɛ, kɛ su yayahi nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ he. (2 Kor. 2:11) Nihi babauu a bua jɔ basabasa peemi kɛ je mi bami yaya he, nɛ a peeɔ níhi nɛ he lo ɔ suɔ. (1 Yoh. 2:15, 16) Enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ nihi nɛ a gbɔjɔ ngɛ Mawu jami mi ɔ ma susu kaa Mawu ligbi ngua a be bae piɔ. Mo kai kaa benɛ Yesu ngɔ wa be nɛ ɔ kɛ to Noa be ɔ he ɔ, pi basabasa peemi kɛ je mi bami yayami he munyu nɛ e ngɛ tue, mohu ɔ, nyagbahi nɛ maa ba ke wa je wa juɛmi kɛ je Mawu jami nɔ ɔ he munyu e ngɛ tue. (Mat. 24:36-39) Mo bi o he ke: ‘Anɛ bɔ nɛ i baa ye je mi ha a tsɔɔ kaa i le Yehowa nitsɛnitsɛ lo? Anɛ hemi kɛ yemi nɛ i ngɛ ɔ woɔ mi he wami nɛ i hiɔ si ngɛ Mawu sisi tomi mlaa amɛ a nya, nɛ i fiɛɛɔ ha ni kpahi lo?’ Bɔ nɛ o ma ha sane bimi nɛ ɔmɛ a heto ha a maa tsɔɔ kaa o ngɛ ‘Mawu suɔmi nya ní pee,’ aloo o pee we e suɔmi nya ní.​—1 Mose 6:9. w18.02 9-10 ¶8-10

Wa be nyɛe maa yu wa he kulaa ngɛ a he. Ejakaa waa kɛ mɛ nɛ tsuɔ ní, waa kɛ mɛ nɛ yaa sukuu nɛ waa kɛ mɛ lɛ ngɛ he kake. Se wa ma nyɛ ma kua a susumihi kɛ a ní peepee ɔmɛ. Wa ma nyɛ maa pee jã kɛ gu Baiblo ɔ nɛ wa maa kase, kɛ nihi nɛ a sɔmɔɔ Yehowa nɛ waa kɛ mɛ maa bɔ gbagbanii ɔ nɔ. Enɛ ɔ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi maa wa saminya. E sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa ye bua nihi konɛ a ba le Yehowa. Mo hla he blɔhi nɛ o kɛ maa ye nihi odase. Mo kpa Yehowa pɛɛ nɛ e ye bua mo konɛ o nyɛ nɛ o de mɛ nɔ́ ko nɛ maa ta a tsui he. E sa nɛ wa ha nɛ ni kpahi nɛ a le kaa wa ji Yehowa Odasefohi. Ke wa pee jã a, wa je mi bami kpakpa a maa wo Yehowa hɛ mi nyami, se pi wɔ nitsɛmɛ. Yehowa tsɔɔ wɔ bɔ nɛ wa maa pee ha kɛ “kua ní peepeehi nɛ sɛ Mawu hɛ mi kɛ je mi akɔnɔhi, nɛ waa kɛ juɛmi nɛ mi tsɔ kɛ dami kɛ Mawu gbeye yemi nɛ hi si ngɛ níhi a blɔ nya tomi nɛ ɔ mi.” (Tito 2:11-14) Ke wa ba wa je mi saminya a, ni kpahi maa na, nɛ a kpɛti ni komɛ po ma de ke: ‘Waa kɛ nyɛ maa ya, ejakaa wa nu kaa Mawu kɛ nyɛ ngɛ.’​—Zak. 8:23. w18.01 31 ¶17-18

Anɛ tɔmi ngɛ he kaa nɔ ko maa suɔ e he lo? Dɛbi, tɔmi be he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e hi kaa wa maa suɔ wa he bɔ nɛ sa. Jã nɛ Yehowa bɔ wɔ. Yesu de ke: “E sa nɛ o suɔ o nyɛmi kaa bɔ nɛ o suɔ o he ɔ.” (Maak. 12:31) Ke wa sume wa he ɔ, wa be nyɛe maa suɔ wa nyɛmi. Ngmami ɔ po de ke: “Hunomɛ hu nɛ a suɔ a yi ɔmɛ kaa mɛ nitsɛmɛ a nɔmlɔ tso ɔmɛ. Nyumu nɛ e suɔ e yo ɔ suɔ lɛ nitsɛ e he, ejakaa nyumu ko be nɛ e nyɛɔ lɛ nitsɛ e nɔmlɔ tso, mohu ɔ, e haa lɛ niye ní nɛ e fiɛ we e he.” (Efe. 5:28, 29) Enɛ ɔ he ɔ, e hi kaa wa maa suɔ wɔ nitsɛmɛ wa he bɔ nɛ sa. Suɔmi nɛ a wo ta ngɛ 2 Timoteo 3:2 ɔ ji suɔmi yaya, nɛ e foɔ lɛ pɛ e nɔ́ mi. Nihi nɛ a suɔ a he tsɔ ɔ susuɔ a he pe bɔ nɛ e sa kaa a susu a he. (Rom. 12:3.) Nɔ́ nɛ a susuɔ he pɛ ji mɛ nitsɛmɛ a he. A susuu we ni kpahi a he. Ke níhi yɛ nɔ saminya ha mɛ ɔ, a piaa ni kpahi mohu. Nihi nɛ a foɔ mɛ pɛ a nɔ́ mi ɔ be bua jɔmi nitsɛnitsɛ. w18.01 23 ¶4-5

Dɛ he ní kasemi ji blɔ nɛ wa guɔ nɔ kɛ buɔ Yehowa tue, nɛ sɔlemi ji blɔ nɛ wa guɔ nɔ nɛ waa kɛ lɛ sɛɛɔ ní. E sɛ nɛ Kristofo no nɛ e na sɔlemi kaa nɔ́ ko nɛ a peeɔ kɛkɛ, aloo nɔ́ ko nɛ ma ha nɛ níhi nɛ ya nɔ ha lɛ saminya ngɛ e si himi mi. Mohu ɔ, sɔlemi ji ní sɛɛmi nitsɛnitsɛ nɛ yaa nɔ ngɛ waa kɛ wa Bɔlɔ ɔ wa kpɛti. Yehowa suɔ nɛ e nu o gbi. (Filip. 4:6) Ke o kɛ nyagbahi ngɛ kpee ɔ, ga womihi nɛ nile ngɛ mi nɛ Baiblo ɔ kɛ ha ji kaa ‘moo ngɔ o haomi ɔmɛ kɛ ha Yehowa.’ (La 55:22) Anɛ o heɔ munyu nɛ ɔ yeɔ lo? Nyɛmimɛ ayɔhi abɔ ma nyɛ ma de kɛ nɔ mi mami kaa a kɛ ga womi nɛ ɔ tsu ní nɛ e ye bua mɛ wawɛɛ. Mo hu e ma nyɛ maa ye bua mo! Tsa pi be nɛ wa ngɛ nɔ́ ko hlae pɛ nɛ e sa nɛ waa sɔle ha Yehowa. Be komɛ ɔ, wa nyagba amɛ haa nɛ wa hɛ jeɔ jɔɔmihi nɛ Yehowa jɔɔ wɔ ɔmɛ a nɔ. Ke e hí kulaa a, daa ligbi ɔ, o ma nyɛ ma kadi níhi etɛ nɛ Yehowa pee ha mo nɛ o ma nyɛ maa na lɛ si ngɛ he. Moo sɔle kɛ na Yehowa si ngɛ jamɛ a jɔɔmi ɔmɛ a he. w17.12 25-26 ¶10-11

Daa jeha a, Baiblo kaseli akpehi abɔ jɔɔ a he nɔ haa Yehowa, nɛ a haa nɛ a baptisiɔ mɛ. A kpɛti nihi fuu ji jokuɛwi nɛ a tsɔse mɛ ngɛ anɔkuale ɔ mi nɛ a ma a juɛmi nya si kaa a ma sɔmɔ Yehowa a wami be tsuo. (La 1:1-3) Ke o ji Kristofo no nɛ ngɛ bimɛ ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa o ngɛ blɔ hyɛe kaa be maa su nɛ o binyumu ɔ aloo o biyo ɔ ma ha nɛ a baptisi lɛ. (Kɛ to 3 Yohane 4 ɔ he.) Akɛnɛ fɔlɔ ji mo he je ɔ, o suɔ kaa o bi ɔ nɛ le ngmami klɔuklɔu ɔmɛ nɛ mwɔnɛ ɔ, lɔ ɔ ji Hebri Ngmami ɔ kɛ Kristofohi a Hela Ngmami ɔ. Ke wa bimɛ ɔmɛ wɛ po ɔ, a ma nyɛ maa kase nihi nɛ Baiblo ɔ tu a he munyu, kɛ níhi nɛ ya nɔ nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he ní. Yehowa asafo ɔ ha wɔ níhi fuu nɛ fɔli ma nyɛ maa ngɔ kɛ ye bua a bimɛ. Mo kai kaa Ngmami ɔ nɛ wa maa le ɔ ji nɔ́ titli nɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi maa wa. w17.12 18 ¶1; 19 ¶4

Ke o ji yogbayo nɛ e huno be asafo ɔ mi, nɛ o susuɔ kaa e kɛ mo hí si saminya a hu nɛɛ? Ke o kɛ lɛ sãa nya ngɛ e ní peepeehi a he ɔ, anɛ lɔ ɔ ma ha nɛ e tsake lo? Ke o nyɛ nɛ o ha nɛ e pee nɔ́ nɛ o suɔ po ɔ, anɛ lɔ ɔ ma ha nɛ e ba na anɔkuale ɔ lo? Tsa pi be fɛɛ be. Se ke o je bumi kpo kɛ tsɔɔ o huno ɔ kaa weku ɔ yi ɔ, o ma nyɛ maa ye bua nɛ tue mi jɔmi nɛ hi weku ɔ mi, o ma je Yehowa yi, nɛ o ma nyɛ ma ha nɛ o huno ɔ nɛ ba na anɔkuale ɔ, nɛ nyɛ tsuo nyɛ nine maa su kunimi yemi jlasi ɔ nɔ. (1 Pet. 3:1, 2) Ke o ji huno nɛ e yo be asafo ɔ mi, nɛ o susuɔ kaa o yo ɔ bui mo hu nɛɛ? Ke o kpaa ngmlaa kɛ woɔ e yi konɛ e le kaa mo ji nyumu ngɛ we ɔ mi ɔ, anɛ lɔ ɔ ma ha nɛ e ná bumi kɛ ha mo lo? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e be hie jã! Mawu suɔ kaa o kase Yesu konɛ o je suɔmi kpo kaa weku yi. Yesu nɛ ji asafo ɔ yi ɔ jeɔ suɔmi kpo, nɛ e toɔ e tsui si kɛ haa asafo ɔ. (Luka 9:46-48) Ke huno ko kase Yesu ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua e yo ɔ konɛ e ba na anɔkuale ɔ. w17.11 28-29 ¶13-14

Nihi nɛ a hɛɛ je ɔ susumi ɔ kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmi tsu we ní, nɛ ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, susumi nɛ ɔ ma nyɛ ma puɛ wa hemi kɛ yemi ɔ bɔɔbɔɔbɔɔ. Mwɔnɛ ɔ, je ɔ susumi ɔ bɔle wɔ kɛ kpe. Wa naa ekomɛ ngɛ tiivi nɔ, Intanɛti ɔ nɔ, ní tsumi hehi, kɛ sukuuhi a mi. Ngɛ mahi fuu a nɔ ɔ, nihi pɔɔ demi ke a he we yi kaa Mawu ngɛ, nɛ a kɛ jami ko hu bɔɛ. Nihi nɛ a deɔ enɛ ɔ susuu we níhi a he saminya konɛ a le kaa Mawu ngɛ loo e be, se mohu ɔ, a susuɔ kaa a ma nyɛ maa pee mɛ nitsɛmɛ a suɔmi nya ní. (La 10:4) Nihi fuu buɔ a he juɛmitsɛmɛ, enɛ ɔ he ɔ, a deɔ ke, “Ke i he we yi kaa Mawu ngɛ po ɔ, ma nyɛ ma ba ye je mi saminya.” Anɛ juɛmi ngɛ mi kaa nɔ ko ma he ye kaa Bɔlɔ ko be lo? Ke nɔ ko ke e ma hla heto ɔ ngɛ je mi si kpami mi ɔ, e maa laa kulaa. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, heto ɔ ngɛ kpiti. Ke tsu fɛɛ tsu ɔ, nɔ ko lɛ ma, lɛɛ bɔ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ hu nɛɛ? w17.11 20-21 ¶2-4

Mo susu se nami nɛ ngɛ Kaimi ɔ nɛ wa maa ya a he. Mo kai kaa asafo mi kpehi nɛ wa yaa a piɛɛ jami nɛ wa jaa Mawu ɔ he. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa kɛ Yesu tsuo toɔ nihi nɛ a bɔɔ mɔde kaa a maa ya kpe nɛ e he hia pe kpehi tsuo ngɛ jeha a mi ɔ he hɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa suɔ nɛ Yehowa kɛ Yesu nɛ a na kaa wa ya Kaimi ɔ, lɛɛ ja eko ɔ, wa be he wami gbagblaa, aloo nɔ́ ko be nɛ wa ma nyɛ maa pee ngɛ si fɔfɔɛ nɛ wa ngɛ mi ɔ he. Nihi nɛ Yehowa ma ha mɛ neneene wami ɔ, ‘e ngma a biɛ’ ngɛ wami womi ɔ mi. Ke wa ngɔ wa ní peepee kɛ tsɔɔ kaa Kristofohi a kpehi a he hia wɔ ɔ, Yehowa be wa biɛ gbɛe ngɛ “wami womi” ɔ mi. (Kpoj. 20:15) Ke Kaimi ligbi ɔ ngɛ sue ɔ, wa ma nyɛ maa sɔle pe bɔ nɛ wa peeɔ daa a, nɛ́ wa susu huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ he saminya.​—2 Kor. 13:5. w18.01 13 ¶4-5

Be abɔ nɛ nɔ nɛ e gbe nɔmlɔ ɔ ngɛ wesa he ma a mi ɔ, e ngɛ he piɛ pomi. Yehowa tu wesa he nɛ ɔmɛ a he munyu. E de ke: ‘Á sa we ngɛ lejɛ ɔ.’ (Yosh. 20:2, 3) Yehowa ha we nɛ a kojo nɔ nɛ gbe nɔ ɔ ekohu ngɛ jamɛ a yayami ɔ he, nɛ muɔ he lue yelɔ ɔ hu be he blɔ kaa e ma ya sɛ wesa he ma a mi nɛ e ya gbe nɔ ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e he hia we nɛ nɔ nɛ gbe nɔmlɔ ɔ nɛ e ye gbeye kaa a maa gbe lɛ kɛ to nane mi. Ke e ngɛ wesa he ma a mi ɔ, Yehowa poɔ e he piɛ. Ke nɔ ko ngɛ wesa he ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa a wo lɛ tsu. E nyɛɔ nɛ e tsuɔ ní, e yeɔ bua ni kpahi, nɛ e kɛ tue mi jɔmi sɔmɔɔ Yehowa. Niinɛ, e ma nyɛ ma ná si himi nɛ ngɛ bua jɔmi! Mawu we bi komɛ pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he nɛ a tsake a tsui, se loloolo ɔ, e peeɔ mɛ kaa nɔ́ nɛ a “wo mɛ tsu,” ejakaa a he nile buɔ mɛ fɔ, nɛ a susuɔ kaa Yehowa hɛ be a yayami ɔ nɔ jee gblegbleegble. Ke e peeɔ mo jã a, wa kpa mo pɛɛ nɛ o ná nɔ mi mami kaa ke Yehowa kɛ o he yayami pa mo ɔ, e mɔbɔ nami ɔ be hae nɛ o he nile nɛ bu mo fɔ! w17.11 9 ¶6; 11 ¶13-14

Mɛni ji blɔ kake nɛ wa maa gu nɔ kɛ ye bua konɛ kake peemi nɛ hi Mawu we bi a kpɛti? E sa nɛ wa susu nɔ́ nɛ abolo ɔ kɛ wai ɔ daa si ha a he saminya. E he hia nɛ waa pee enɛ ɔ loko Kaimi ɔ nɛ su, nɛ jamɛ a gbɔkuɛ ɔ nɛ a maa ye Kaimi ɔ ji be nɛ e sa kaa waa pee jã titli. (1 Kor. 11:23-25) Abolo ɔ daa si kɛ ha Yesu nɔmlɔ tso nɛ yayami ko be he ɔ, nɛ wai ɔ hu daa si kɛ ha e muɔ nɛ pue si ɔ. Se nɔ́ nɛ abolo ɔ kɛ wai ɔ daa si ha nɛ wa maa le ɔ pɛ pi. E he hia nɛ wa kai kaa Kristo kpɔmi afɔle sami ɔ haa nɛ wa naa bɔ nɛ Yehowa kɛ Yesu tsuo suɔ wɔ ha. Yehowa ngɔ e Bi ɔ kɛ ha ngɛ wa he, nɛ Yesu hu je e tsui mi nɛ e ngɔ e wami kɛ sã afɔle ngɛ wa he je. Suɔmi ko be nɛ pe enɛ ɔmɛ. Ke wa susu bɔ nɛ a suɔ wɔ ha a he ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami nɛ wɔ hu wa maa suɔ mɛ wawɛɛ. Suɔmi nɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ ngɛ kɛ ha Yehowa a ngɛ kaa kpã nɛ e fĩ wɔ kɛ bla, nɛ enɛ ɔ haa nɛ wa peeɔ kake. w18.01 14 ¶11

Yehowa suɔ adesahi wawɛɛ, nɛ wa he jua wa ha lɛ. E ngɔ e Bi ɔ muɔ kɛ ha konɛ e kɛ he wa yi wami kɛ ya neneene. (Yoh. 3:16) Ke Yehowa nyɛ we nɛ e ye e si womi ɔmɛ a nɔ ɔ, Abosiami maa na nɔ́ ko nɛ e maa da nɔ kɛ tsɔɔ kaa Mawu yeɔ lakpa, nɛ e ngɔɔ ní kpakpahi kɛ laa e bɔ níhi, nɛ lɔ ɔ he ɔ Mawu nɔ yemi ɔ dɛ. He fɛu yeli ma de ke: “Jije e bami ɔ he si womi nɛ ɔ ngɛ? Hyɛ, kɛ je ligbi ɔ nɛ wa nɛmɛ ɔmɛ nɔ gbenɔ mahe mi ɔ, níhi tsuo ngɛ nɔ yae kaa bɔ nɛ a ngɛ kɛ je adebɔ sisije ɔ pɛpɛɛpɛ.” (2 Pet. 3:3, 4) Enɛ ɔ he ɔ, Yehowa be hae nɛ a wo e nɔ yemi ɔ nguɔ nɛ a si adesahi nɛ a buɔ lɛ tue ɔ. E maa ye e si womi ɔ nɔ, nɛ e ma he a yi wami! (Yes. 55:10, 11) Jehanɛ hu ɔ, Yehowa nɔ yemi ɔ daa si ngɛ suɔmi nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa e maa ya nɔ maa suɔ e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ, e maa bu mɛ kaa a he jua wa, nɛ e bua maa jɔ a he daa.​—2 Mose 34:6. w17.06 23 ¶7

Kɛ je be nɛ Yehowa wo si kaa Kpɔlɔ ko maa ba hwɔɔ se ɔ he si ngɛ 1 Mose 3:15 ɔ, e bu afɔle sami nɛ ɔ kaa nɔ́ ko nɛ a ngɔ kɛ ha momo. Maa pee jeha 4,000 se ɔ, Yehowa ngɔ e Bi kake nɛ e suɔ lɛ saminya a kɛ sã afɔle ngɛ adesahi a he. (Yoh. 3:16) Hyɛ bɔ nɛ wa bua jɔ Yehowa suɔmi nɛ ɔ he ha! Akɛnɛ Mawu bɔ wɔ ngɛ e subai nɔ he je ɔ, wɔ hu wa nyɛɔ nɛ wa jeɔ suɔmi nɛ fo we lɛ pɛ e nɔ́ mi ɔ kpo. Habel tsɔɔ kaa e suɔ Mawu benɛ e je e tsui mi faa nɛ e ngɔ níhi nɛ e ngɛ ɔ a kpɛti nɔ́ nɛ hi pe kulaa a kɛ sã bɔ ha lɛ ɔ. (1 Mose 4:3, 4) E ngɛ mi kaa nihi bui Mawu sɛ gbi nɛ Noa fiɛɛ ha mɛ ɔ tue mohu lɛɛ, se Noa ya nɔ nɛ e fiɛɛ ha mɛ jehahi abɔ kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ suɔmi, nɛ e fo we lɛ pɛ e nɔ́ mi. (2 Pet. 2:5) Benɛ Mawu fã Abraham kaa e ngɔ e binyumu Isak kɛ sã bɔ ha lɛ ɔ, Abraham fo we lɛ pɛ e nɔ́ mi, mohu ɔ, e tsɔɔ kaa e suɔ Mawu wawɛɛ. (Yak. 2:21) Kaa bɔ nɛ nyumuhi anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ pee ɔ, wɔ hu wa suɔ kaa wa ma je suɔmi kpo ke wa ya je si himi nɛ mi wa mi po. w17.10 8 ¶3-4

Akɛnɛ Yesu nɛ ji Osɔfo Nɔkɔtɔma a ngɔ e he kɛ sã afɔle ha wɔ he je ɔ, wa ngɛ nɔ mi mami kaa Mawu maa ngɔ wa he yayami ɔmɛ kɛ pa wɔ, nɛ wa nine maa su “mɔbɔ nami nɔ konɛ wa ná dloomi nɛ maa ye bua wɔ ngɛ be nɛ sa mi.” (Heb. 4:16) Enɛ ɔ he ɔ, mo ná hemi kɛ yemi ngɛ Yesu afɔle sami ɔ mi. Ko susu kaa a kɛ kpɔmi nɔ́ ɔ ha ngɛ wɔ tsuo wa he kɛkɛ. Mohu ɔ, mo ná hemi kɛ yemi kaa a ngɔ kpɔmi nɔ́ ɔ kɛ ha ngɛ o he. (Gal. 2:20, 21) Mo ná hemi kɛ yemi kaa kpɔmi nɔ́ ɔ nɔ a da nɛ a kɛ o he yayami ɔmɛ pa mo. Mo ná hemi kɛ yemi kaa kpɔmi nɔ́ ɔ he je ɔ, o ma nyɛ maa hi si kɛ ya neneene. Yesu afɔle sami ɔ ji nike ní nɛ Yehowa kɛ ha mo. Yehowa ngɔ o he yayami ɔmɛ kɛ pa mo, enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ waa ye gbeye kaa e ma kai jamɛ a yayami ɔmɛ, loo e maa gbla wa tue ngɛ a he ekohu. (La 103:8-12) Niinɛ, wa ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa ngɔ wa he yayami ɔmɛ kɛ pa wɔ. w17.11 11-12 ¶14-17

Ligbi nɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ye kekleekle Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ, Yesu sɔle jamɛ a nyɔ ɔ mi kaa e kaseli ɔmɛ nɛ a pee kake kaa bɔ nɛ e kɛ e Tsɛ ɔ pee kake ɔ nɔuu. Yehowa ha e Bi ɔ sɔlemi ɔ heto, nɛ mwɔnɛ ɔ, nimli ayɔhi abɔ ba he ye kaa Yehowa lɛ tsɔ e Bi nɛ e suɔ lɛ ɔ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Kaimi ɔ ha nɛ kake peemi ngɛ Yehowa Odasefohi a kpɛti. Kaimi ɔ ngɛ slɔɔto ngɛ kpehi tsuo nɛ Mawu we bi peeɔ ɔ he. Nimli nɛ a je ma slɔɔtohi a nɔ nɛ a tuɔ gbi ekpaekpa kpeɔ ngɛ he slɔɔtohi ngɛ je ɔ mi tsuo. Ngɛ he komɛ ɔ, ke nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ bua a he nya jã a, e peeɔ nihi nyakpɛ, nɛ ni komɛ hu tuɔ he munyu yaya. Se Yehowa kɛ Yesu a bua jɔ kake peemi nɛ ɔ he wawɛɛ! Yehowa gba kɛ fɔ si kaa e we bi maa pee kake. Enɛ ɔ he ɔ, e pee we wɔ nyakpɛ kaa kake peemi ngɛ wa kpɛti.​—Eze. 37:15-17; Zak. 8:23. w18.01 14 ¶7-9

“Tsu fiali ɔmɛ” nɛ ji Yuda jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ kua Mesia a. A kplɛɛ we nɔ kaa Yesu ji Kristo ɔ, nɛ a pee níhi nɛ pe jã po. Yuda bi babauu sume lɛ hluu kaa a suɔ nɛ amlaalo ɔ nɛ bu lɛ gbenɔ fɔ. (Luka 23:18-23) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a piɛɛ he nɛ a gbe Yesu ɔ nɛ. Ke a kua Yesu, nɛ a gbe lɛ ɔ, lɛɛ kɛ e ba lɛ kɛɛ nɛ e ba pee ‘kɔ̃ nya tɛ titli’ ɔ? Lɔ ɔ ma nyɛ maa ba mi ke ji kaa a tle lɛ si kɛ ba wami mi ekohu. Bɔfo Petro tu ‘Yesu Kristo, Nazarɛt no ɔ, nɔ nɛ a gbe lɛ ngɛ tso nɔ, se Mawu tle lɛ si kɛ je gbeje ɔ’ he munyu. (Níts. 3:15; 4:5-11; 1 Pet. 2:5-7) Enɛ ɔ he ɔ, Mawu Bi nɛ ɔ nɛ a tle lɛ si ɔ pɛ ji nɔ nɛ ‘a ngɔ kɛ ha ngɛ nimli a kpɛti nɛ e sa kaa a gu e nɔ kɛ he wa yi wami.’​—Níts. 4:12; Efe. 1:20. w17.12 9-10 ¶6-9

Benɛ Yesu ngɛ amanehlu ngua nɛ ma ngɛ wa hɛ mi ɔ he munyu tue ɔ, e de ke: “A maa na nɔmlɔ Bi ɔ nɛ e ma ngɛ bɔku ɔmɛ a mi kɛ he wami kɛ hɛ mi nyami babauu. Nɛ [Yesu] maa tsɔ e bɔfo ɔmɛ kɛ titimati pɛmi nɛ nya wa, nɛ a ma bua nihi nɛ e hla amɛ a nya.” (Mat. 24:29-31) ‘Nihi nɛ a hla amɛ a nya buami ɔ’ tsɔɔ be nɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu nɛ a ngɛ zugba a nɔ jamɛ a be ɔ mi ɔ maa ya hiɔwe. Amanehlu ngua a maa je sisi loko enɛ ɔ maa ba, se kɛ̃ ɔ, e maa ba loko Hamagedɔn ta a maa je sisi. Kɛkɛ ɔ, nimli 144,000 ɔmɛ tsuo maa piɛɛ Yesu he kɛ kpata matsɛmɛ nɛ a ngɛ zugba a nɔ tsuo a hɛ mi. (Kpoj. 17:12-14) Nyagbe Kaimi nɛ wa maa ye loko a ma bua nihi nɛ a pɔ nu ɔmɛ a nya kɛ ya hiɔwe ɔ maa pee nyagbe nɔ́, ejakaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, kɛkɛ Yesu “ba” momo. w18.01 16 ¶15

Yesu ngɛ hiɔwe, nɛ e ngɛ kɛ yaa “neneene,” nɛ e be gboe gblegbleegble. (Kpoj. 1:5, 18; Rom. 6:9; Kol. 1:18; 1 Pet. 3:18) E wo e bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ si kaa a kɛ lɛ maa ye tsɛ ngɛ hiɔwe. (Luka 22:28-30) Paulo tsɔɔ kaa “a tle Kristo si kɛ je gbeje, lɛ ji kekle yiblii ngɛ nihi nɛ a nɔ gbenɔ mahe mi ɔmɛ a kpɛti.” Paulo ya nɔ nɛ e tsɔɔ kaa a ma tle ni kpahi hu si kɛ ya hiɔwe. E de ke: “Se nɔ fɛɛ nɔ ngɛ lɛ nitsɛ e blɔ he nɛ sa: Kristo ji kekle yiblii, lɔ ɔ se ɔ, nihi nɛ a ji Kristo níhi ngɛ be nɛ e ba a mi.” (1 Kor. 15:20, 23) Kɛ je jeha 1914 ɔ mi nɛ be nɛ Yesu wo si kaa e maa “ba” a je sisi. Loloolo ɔ, wa ngɛ jamɛ a be ɔ mi, nɛ e be kɛe nɛ je yaya nɛ ɔ maa ba nyagbe. w17.12 10 ¶11; 11 ¶14-16

Wa Tsɛ nɛ naa nɔ mɔbɔ wawɛɛ ɔ nitsɛ hu suɔli gbo. E suɔli nɛ ɔmɛ ekomɛ ji Abraham, Isak, Yakob, Mose, kɛ Matsɛ David. (4 Mose 12:6-8; Mat. 22:31, 32; Níts. 13:22) Mawu Munyu ɔ haa nɛ wa náa nɔ mi mami kaa Yehowa ngɛ be nɛ e kɛ ma tle e suɔli nɛ ɔmɛ si kɛ ba wami mi ekohu ɔ blɔ hyɛe wawɛɛ. (Hiob 14:14, 15) Ke e tle mɛ si ɔ, a bua maa jɔ, nɛ a ma ná nɔmlɔ tso mi he wami nitsɛ. Jehanɛ hu ɔ, mo susu Mawu Bi nɛ e suɔ lɛ wawɛɛ ɔ gbenɔ ɔ he nɛ o hyɛ. Mawu ‘bua jɔ Yesu saminya,’ se kɛ̃ ɔ, Yesu gbo gbenɔ yeyee. (Abɛ 8:22, 30) Wa be nyɛe maa kale bɔ nɛ e gbenɔ ɔ dɔ Yehowa ha a. (Yoh. 5:20; 10:17) Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami wawɛɛ kaa Yehowa maa ye bua wɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ngɛ aywilɛho yee ɔ, e sɛ nɛ waa to tsle kaa wa maa je wa tsui mi kɛ de Yehowa bɔ nɛ e peeɔ wɔ ha. Lemi nɛ wa le kaa Yehowa nuɔ wɔ sisi, nɛ e haa wɔ bua womi nɛ wa hia a haa nɛ wa bua jɔɔ wawɛɛ!​—2 Kor. 1:3, 4. w17.07 13 ¶3-5

Mwɔnɛ ɔ, nimli ayɔhi abɔ ba ngɛ Yehowa sɔmɔe, nɛ a jeɔ a tsui mi nɛ a ngɔɔ a “níhi nɛ a he jua wa” kaa a be, a he wami, kɛ a he lo nya níhi kɛ fĩɔ Yehowa mumi mi sɔlemi we ngua a se. (Abɛ 3:9) Yehowa hɛ be ní nɛ wa tsuɔ, kɛ suɔmi nɛ wa jeɔ kpo kɛ tsɔɔ lɛ ɔ nɔ jee gblegbleegble. Níhi tsuo nɛ Yehowa asafo ɔ ngɛ tsue mwɔnɛ ɔ ji odase nɛ tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ e we bi jɔɔe, nɛ Kristo hu ngɛ wa hɛ mi nyɛɛe. Wa ngɛ asafo ko nɛ a to sisi saminya, nɛ e ngɛ he piɛ pomi, nɛ e maa hi si kɛ ya neneene ɔ mi. O bua nɛ jɔ kaa o piɛɛ Yehowa asafo ɔ he, nɛ́ ‘o bu Yehowa o Mawu ɔ tue ngɛ anɔkuale mi.’ (Zak. 6:15) Kɛkɛ ɔ, wa Matsɛ kɛ Osɔfo Nɔkɔtɔma a maa po o he piɛ. Moo pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o ma nyɛ kɛ fĩ anɔkuale jami se. Ke o pee jã a, o ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa tabohiatsɛ ɔ maa bu o he, nɛ e maa po o he piɛ ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi, nɛ e maa po o he piɛ kɛ ya neneene! w17.10 30 ¶18-19

E be kɛe nɛ ma kudɔmi blɔ nya tomi, jami blɔ nya tomi, kɛ jua yemi blɔ nya tomi nɛ peeɔ Satan je ɔ maa gu. Gbalɔ Ezekiel, kɛ gbalɔ Zefania gba kɛ fɔ si kaa sika tsu kɛ sika hiɔ nɛ jua yemi blɔ nya tomi ɔ ngɔ e hɛ kɛ fɔ nɔ jeha lafahi abɔ ji nɛ ɔ hɛ mi ma kpata. (Eze. 7:19; Zef. 1:18) Ke wa bwɔ, nɛ wa yɔse kaa wa ngɔ ní nami nitsɛnitsɛ kɛ tsake je nɛ ɔ mi “ní nami nɛ dɛ” fuu ɔ, kɛ e maa pee wɔ ha kɛɛ? E ma nyɛ maa pee wɔ kaa nɔ ko nɛ e kɛ e be tsuo tsu ní kɛ bua sika fuu nya, nɛ́ pee se ɔ, e ba le kaa sika a tsuo ji abisinia sika. (Abɛ 18:11) Niinɛ, nyagbenyagbe ɔ, he lo nya ní nɛ ɔmɛ maa ta aloo a ma puɛ, lɔ ɔ he ɔ, moo ngɔ ní nɛ ɔmɛ kɛ tsu ní kɛ “ná huɛmɛ” ngɛ hiɔwe. Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa peeɔ kɛ fĩɔ Yehowa Matsɛ Yemi ɔ se ɔ haa nɛ wa peeɔ mumi mi niatsɛmɛ. w17.07 11 ¶16

Ni komɛ nɛ a ji Kristofohi nɛ a pee yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ bɔɔ mɔde kaa a maa laa nɔ konɛ a hɛ mi ko pue si, aloo a ko ha nɛ nihi a nine nɛ nyɛ si. (Abɛ 28:13) Se kɛ̃ ɔ, jã peemi tsɔɔ we suɔmi, ejakaa pi yayami peelɔ ɔ pɛ nɛ enɛ ɔ yeɔ lɛ awi, mohu ɔ e yeɔ ni kpahi hu awi. E be hae nɛ Mawu mumi ɔ nɛ tsu ní saminya ngɛ asafo ɔ mi, nɛ e ma nyɛ ma puɛ tue mi jɔmi nɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ hulɔ. (Efe. 4:30) Ke Kristofo no ko pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ, suɔmi nitsɛnitsɛ haa nɛ e ya jajeɔ haa asafo mi nikɔtɔma amɛ konɛ a nyɛ nɛ a ye bua lɛ. (Yak. 5:14, 15) Wa ngɛ su kpakpahi fuu, se suɔmi pe mɛ tsuo. (1 Kor. 13:13) E haa nɛ a leɔ wɔ kaa Yesu se nyɛɛli, kɛ nihi nɛ a kaseɔ Yehowa, nɔ nɛ ji suɔmi ɔ. Paulo de ke, ‘Ke i be suɔmi ɔ, pi nɔ́ ko kulaa ji mi.’ (1 Kor. 13:2) Nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ wa je suɔmi kpo “ngɛ ní peepee kɛ anɔkuale mi,” se pi “munyu tutui” mi pɛ.​—1 Yoh. 3:18. w17.10 11 ¶17-18

Mo susu kã nɛ Yosef pee benɛ Potifar yo ɔ ngɛ hlae nɛ e kɛ lɛ nɛ bɔ ajuama a he nɛ o hyɛ. Eko ɔ, e le kaa ke e kplɛɛ we ɔ, e wami ma nyɛ ma ya je oslaa mi. Se ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, e pee kã, nɛ e kua kaa e kɛ lɛ ma ná bɔmi. (1 Mose 39:10, 12) Rahab hu pee kã. Benɛ slaali nɛ a je Israel ɔ ba e we ɔ mi ngɛ Yeriko ɔ, e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ, e pee kã, nɛ e ngɔ nyumu enyɔ ɔmɛ kɛ laa. Pee se ɔ, e ye bua mɛ nɛ a je ma a mi slɔkee. (Yosh. 2:4, 5, 9, 12-16) Benɛ Saduki bi ɔmɛ te si kɛ wo Yesu bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ ɔ, mɛ hu a pee kã, ejakaa a na bɔ nɛ Yesu pee kã ha a, enɛ ɔ he ɔ, a kpa we fiɛɛmi ngɛ Yesu biɛ mi. (Níts. 5:17, 18, 27-29) Yosef, Rahab, kɛ Yesu kɛ e bɔfo ɔmɛ tsuo fia a pɛɛ si kaa a maa pee nɔ́ nɛ da. Kã nɛ a pee ɔ tsɔɔ we kaa a he a he ye tsɔ. Yehowa nɛ a kɛ a hɛ fɔ e nɔ ɔ, lɛ wo mɛ kã. Wɔ hu waa kɛ si fɔfɔɛ komɛ kpeɔ nɛ biɔ kã peemi. E sa nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ mohu pe nɛ waa kɛ wa hɛ maa fɔ wɔ nitsɛmɛ wa nɔ.​—2 Tim. 1:7. w17.09 29 ¶6-9

Wa be nyɛe ma je su momo ɔ ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa he wami nya. Nihi nɛ a nyɛ pee jã a, a bɔ mɔde wawɛɛ loko a nyɛ kpa a su yaya amɛ. A kase Mawu Munyu ɔ wawɛɛ, nɛ a ha nɛ he wami nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ mi ɔ ta a tsui he, nɛ lɔ ɔ ye bua mɛ nɛ a nyɛ kpa a su yaya amɛ. (Luka 11:13; Heb. 4:12) Loko wa ma ná Mawu he wami ɔ he se ɔ, ja wa kaneɔ Baiblo ɔ daa, wa pueɔ wa yi mi tɛ ngɛ he, nɛ wa sɔleɔ daa konɛ wa ná nile kɛ he wami nɛ maa ye bua wɔ konɛ waa ngɔ ga womi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ kɛ tsu ní. (Yosh. 1:8; La 119:97; 1 Tes. 5:17) Ke wa dlaa wa he loko wa yaa asafo mi kpehi ɔ, lɔ ɔ hu maa ye bua wɔ nɛ wa ma ná Mawu Munyu ɔ kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ he se. (Heb. 10:24, 25) Jehanɛ hu ɔ, wa suɔ kaa wa maa ngɔ ní slɔɔtohi nɛ Yehowa asafo ɔ guɔ nɔ kɛ haa Mawu we bi nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ mumi mi niye ní ɔ kɛ tsu ní saminya. (Luka 12:42) E ngɛ mi kaa e sa nɛ Kristofohi nɛ a je su momo ɔ ngɛ a he lɛɛ, se pi lɔ ɔ pɛ nɛ e sa kaa a pee loko Mawu maa kplɛɛ a nɔ. E sa nɛ a wo su ehe ɔ hulɔ.​—Kol. 3:10. w17.08 21 ¶16-17

A ye Matsɛ David sane yayahi fuu. E ngɛ mi kaa Yehowa pɔ lɛ nu ngɛ e jokuɛwi a si kaa e ma ba ye Israel nɔ matsɛ mohu lɛɛ, se e mlɛ maa pee jeha 15 loko a wo lɛ matsɛ ngɛ e wɛtso ɔ mi. (2 Sam. 2:3, 4) Loko jamɛ a be ɔ maa su ɔ, Matsɛ Saul nɛ yi anɔkuale ɔ bɔ mɔde kaa e maa gbe David. Enɛ ɔ he ɔ, e he ba hia nɛ David nɛ wo lalaalo ngɛ ma se, kɛ tɛ puɔhi a mi ngɛ nga nɔ. Nyagbenyagbe ɔ, benɛ a gbe Saul ngɛ ta nya po ɔ, e he ba hia nɛ David nɛ ya nɔ nɛ e mlɛ maa pee jeha kpaago ekohu loko a wo lɛ Israel ma a tsuo nya matsɛ. (2 Sam. 5:4, 5) Mɛni he je nɛ David ná suɔmi ɔ kaa e maa to e tsui si kɛ hyɛ Yehowa blɔ ɔ? E ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa suɔmi nɛ ngɛ daa a nɔ. E kɛ bua jɔmi hyɛ e yi wami hemi blɔ, nɛ e susu bɔ nɛ Yehowa kɛ lɛ hi si saminya ha a he. (La 13:6) Niinɛ, David le kaa ke e to e tsui si ɔ, e ma ná he se. w17.08 6 ¶14-15

Benɛ je ngɛ jɔe nɛ je ngɛ nae ɔ, gbi hu ngɛ tsakee. Munyunguhi kɛ bɔ nɛ wa deɔ ní komɛ ha a a sisi numi ma nyɛ ma tsake kulaa. Jã kɛ̃ nɛ Hebri kɛ Hela gbi nɛ ji gbihi titli nɛ a kɛ ngma Baiblo ɔ hu tsake. Hebri kɛ Hela gbi ɔ nɛ nihi tuɔ mwɔnɛ ɔ je kpa ngɛ nɔ́ nɛ a kɛ ngma Baiblo ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, ke nɔ ko suɔ nɛ e nu Mawu Munyu ɔ sisi ɔ, ja e kane nɔ́ nɛ a tsɔɔ sisi, ke ji nɔ ɔ nu Hebri aloo Hela gbi nɛ a tuɔ mwɔnɛ ɔ po. Ni komɛ susuɔ kaa e sa nɛ a kase blema Hebri kɛ Hela gbi ɔ konɛ a nyɛ nɛ a nu Baiblo ɔ sisi saminya. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, eko ɔ, lɔ ɔ be mɛ ye buae kaa bɔ nɛ a susu ɔ. Wa bua jɔ kaa amlɔ nɛ ɔ, a tsɔɔ Baiblo mluku ɔ aloo e fã ko sisi kɛ ya gbihi maa pee 3,000 mi. E ngɛ heii kaa Yehowa suɔ nɛ ‘mahi kɛ wɛtsohi, kɛ gbihi tsuo’ nɛ a ná e Munyu ɔ he se. (Kpoj. 14:6) Anɛ enɛ ɔ ha we nɛ o hɛ mo kɛ su Mawu nɛ ngɛ suɔmi, nɛ e hyɛ we nɔ hɛ mi ɔ he haa lo? w17.09 19 ¶4

Ke a fiee o weku no ko kɛ je asafo ɔ mi ɔ, e ma bi nɛ o ye o he nɔ konɛ o kɛ lɛ ko bɔ. Ke wa yɔse kaa wa ní peepee kɛ Mawu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ kɛ e blɔ tsɔɔmi ɔ kɔ ɔ, e he be wae ha wɔ kaa wa maa ye wa he nɔ ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔmɛ a mi. Matsɛ David nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ hu yeɔ bua wɔ. David ba ná he wami wawɛɛ, se benɛ Saul kɛ Shimei ha nɛ e mi mi fu ɔ, e ye e he nɔ nɛ e gbi mɛ. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Se David nyɛ we nɛ e ye e he nɔ ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi. E kɛ Batsheba puɛ gba, nɛ e ka Nabal kɛ e we ɔ a hɛ mi kpatami. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Se kɛ̃ ɔ, wa ma nyɛ maa kase ní kpakpahi ngɛ David he. Kekleekle ɔ, e sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ye a he nɔ wawɛɛ, konɛ a ko ngɔ he blɔ nɛ a ngɛ ɔ kɛ ye nyɛmimɛ awi. Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, e sɛ nɛ wa ti nɔ ko nɛ he e he nɛ e ye tsɔ, nɛ e susu kaa e be nyɛe maa nɔ ka ko mi.​—1 Kor. 10:12. w17.09 5-6 ¶12-13