February

Yesu mi mi sãa lɛ ngɛ nihi a he. Nihi yɔse bɔ nɛ Yesu suɔ mɛ ha a, nɛ lɔ ɔ ha nɛ a kɛ bua jɔmi bu Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ tue. Ke wɔ hu wa susuɔ nihi a he wawɛɛ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nihi maa bu sɛ gbi nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ tue, nɛ wa ma tsu wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ kɛ pi si. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa mi mi nɛ sã wɔ ngɛ nihi nɛ wa fiɛɛɔ ha mɛ ɔ a he? E sa nɛ waa ngɔ wa he kɛ wo a si fɔfɔɛ mi, konɛ bɔ nɛ wa suɔ kaa nihi nɛ a pee ha wɔ ɔ, wɔ hu waa pee jã ha mɛ. (Mat. 7:12) Mo susu a ti nɔ fɛɛ nɔ hiami níhi a he. E sɛ nɛ waa gu blɔ kake pɛ nɔ kɛ je ní sɛɛmi sisi. E sa nɛ waa da si fɔfɔɛ nɛ a ti nɔ fɛɛ nɔ ngɛ mi kɛ bɔ nɛ e susuɔ níhi a he ha a nɔ kɛ pee jã. Mo bi nɔ ɔ sanehi konɛ o kɛ le níhi nɛ e heɔ yeɔ. (Abɛ 20:5) Sanehi nɛ wa biɔ nihi ɔ haa nɛ wa naa nɔ́ he je nɛ a hia sane kpakpa a. Enɛ ɔ ma ha nɛ waa je mi mi sami mi kɛ ye bua mɛ kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ.​—Kɛ to 1 Korinto Bi 9:19-23 ɔ he. w19.03 20 ¶2; 22 ¶8-9

Nɔ́ nɛ Adam kɛ Hawa pee ɔ tsɔɔ kaa a bua jɔɛ ní kpakpahi nɛ Yehowa pee ha mɛ ɔ he kulaa. Wɔ tsuo wa ná he blɔ nɛ waa kɛ maa tsɔɔ kaa waa kɛ mɛ kpa we gbi. Ke wa ha nɛ a baptisi wɔ ɔ, wa ngɛ tsɔɔe kaa Yehowa pɛ ji nɔ nɛ e sa kaa e tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ, nɛ lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa suɔ wa Tsɛ ɔ, nɛ wa he lɛ ye. Ke a baptisi wɔ ɔ, e sa nɛ waa pee Yehowa suɔmi nya ní daa ligbi, se pi nɔ́ nɛ wɔɔ wa suɔ. Mawu sɔmɔli ayɔhi abɔ ngɛ jã pee. Yaa nɔ nɛ o kase Mawu Munyu ɔ, o kɛ nyɛmimɛ nɛ bɔ be fɛɛ be, nɛ o kɛ kã nɛ tsɔɔ nihi níhi nɛ o kase ngɛ o Tsɛ nɛ e suɔ mo ɔ he ɔ, nɛ mo hu o ma ba pee kaa mɛ. (Heb. 10:24, 25) Ke o ngɛ yi mi kpɔ ko mwɔe ɔ, moo da ga womihi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi kɛ ga womihi nɛ Yehowa guɔ e we asafo ɔ nɔ kɛ haa wɔ ɔ nɔ kɛ pee jã. (Yes. 30:21) Kɛkɛ ɔ, o maa ye manye ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi.​—Abɛ 16:20. w19.03 7 ¶17-18

Yehowa ha wɔ mumi mi niye ní fuu. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e haa wɔ blɔ tsɔɔmihi kɛ guɔ asafo mi kpehi, wa womi tɛtlɛɛ ɔmɛ, kɛ wa wɛbsaiti ɔmɛ a nɔ. Eko ɔ, o bu magbɛ nɔ munyu ko tue, aloo o kane munyu ko ngɛ wa womi ɔmɛ a mi, aloo o hyɛ brɔɔdkastin ko nɛ o de o he ke, ‘Munyu nɛ ɔ ba ngɛ e be nya.’ Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa níhi nɛ Yehowa pee ha wɔ ɔ? (Kol. 3:15) Be fɛɛ be nɛ wa maa sɔle ɔ, e sa nɛ waa na Yehowa si ngɛ nike ní kpakpahi nɛ e ha wɔ ɔ he. Enɛ ɔ ji blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ je hɛsa kpo. Nɔ́ kpa ko hu nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ hɛsa ji kaa wa ma ha nɛ wa Matsɛ Yemi Asa amɛ a nɔ kɛ a he tsuo ma tsɔ nyaii. Be fɛɛ be nɛ a ma dla Matsɛ Yemi Asa a nɔ ɔ, e sa nɛ wa ya ye bua. E sa nɛ nyɛmimɛ nɛ a hyɛɛ munyu tumi kɛ video klama amɛ a nɔ ɔ hu nɛ a hyɛ a nɔ saminya konɛ klama amɛ a se nɛ kɛ. Ke wa hyɛ Matsɛ Yemi Asa amɛ a nɔ saminya a, a se maa kɛ, nɛ níhi fuu be puɛe ngɛ he. Jã nɛ wa maa pee ɔ ma ha nɛ asafo ɔ ma ná sika kɛ ma Matsɛ Yemi Asahi, nɛ a ma dla asa momohi. w19.02 18 ¶17-18

Hiob kɛ be babauu susu nyakpɛ níhi nɛ Yehowa bɔ ɔmɛ a he. (Hiob 26:7, 8) Benɛ e susu zugba a, hiɔwe ɔ, bɔku ɔmɛ kɛ hiɔwe simi he ɔ, e nya kpɛ e he wawɛɛ, nɛ e na kaa nɔ́ ko nyafii pɛ lɛ e le ngɛ adebɔ he. Jehanɛ hu ɔ, e bua jɔ Yehowa munyu ɔmɛ a he nɛ e kɛ tsuɔ ní. Enɛ ɔ he ɔ, Hiob de ke: “I ngɔ [Mawu] munyu ɔmɛ kɛ to.” (Hiob 23:12) Yehowa he pee Hiob nyakpɛ nɛ e ná bumi kɛ ha lɛ. E ná suɔmi kɛ ha e Tsɛ ɔ, nɛ e suɔ kaa e maa pee e suɔmi nya ní. Enɛ ɔ ha nɛ Hiob fia e pɛɛ si kaa e be Yehowa se jee gblegbleegble. E sa nɛ waa kase Hiob. Mwɔnɛ ɔ, wa le adebɔ níhi a he ní fuu pe Hiob kɛ e yi nɔ bi ɔmɛ. Jehanɛ hu ɔ, wa ngɛ Baiblo mluku ɔ tsuo, nɛ e ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa le Yehowa saminya. Ní nɛ ɔmɛ tsuo nɛ wa maa kase ɔ ma ha nɛ wa ná suɔmi kɛ bumi kɛ ha Yehowa. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa pee e suɔmi nya ní, nɛ wa be dami ní peemi he ngmɛe kɔkɔɔkɔ.​—Hiob 28:28. w19.02 5 ¶12

Kɛ je blema a, ma nɔ yeli waa Yehowa we bi yi mi. Behi fuu ɔ, a deɔ ke wa yi mlaa nɔ, se sane ɔ ji kaa wa fia wa pɛɛ si kaa wa maa “bu Mawu tue kaa nɔ yelɔ mohu pe adesahi.” (Níts. 5:29) Ke a ye wa he fɛu jio, a wo wɔ tsu aloo a kongo wɔ jio, ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, waa kɛ mɛ be gidigidi pee, mohu ɔ, wa maa pee kpoo kɛ ya si benɛ haomi ɔ maa ba nyagbe. Jehanɛ ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Hanania, Mishael, kɛ Azaria pee ɔ he nɛ waa hyɛ. A kɛ matsɛ ɔ tu munyu ngɛ bumi mi, nɛ a de lɛ ke a be amaga a nɛ e puɛ ɔ jae. A dla a he kɛ ha nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yehowa maa ngmɛ blɔ nɛ e ba a nɔ ɔ. (Dan. 3:1, 8-28) Ke nihi suɔ nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ ma ha nɛ wa tɔ̃ Yehowa nɔ ɔ, wa ma nyɛ maa pee wa ní kaa Hebri nihewi etɛ ɔmɛ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? He si bami maa ye bua wɔ nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa Yehowa maa hyɛ wa nɔ. (La 118:7) Waa kɛ nihi nɛ a te si kɛ wo wɔ ɔ maa tu munyu ngɛ bumi mi. (1 Pet. 3:15) Jehanɛ hu ɔ, wa be nɔ́ ko pee kɛ puɛ waa kɛ wa Tsɛ nɛ e suɔ wɔ ɔ wa kpɛti. w19.02 10-11 ¶11-13

Ke wa susuɔ hɛ nɔ kami nɛ Yesu gbenɔ afɔle sami ɔ ha nɛ wa ná a he ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami wawɛɛ. (Yoh. 3:16; Efe. 1:7) Ke e piɛ otsi bɔɔ ko nɛ Kaimi ɔ maa su ɔ, wa náa he blɔ klɛdɛɛ ko konɛ wa kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ kpɔmi nɔ́ ɔ he wawɛɛ. Ke jamɛ a be ɔ su ɔ, moo kane Kaimi ɔ he ngmami ɔmɛ, nɛ́ o pue o yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ Yesu pee benɛ e piɛ bɔɔ nɛ e ma gbo ɔ he. Kɛkɛ ɔ, ke wa bua wa he nya kɛ ha Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ, wa maa na nɔ́ nɛ abolo ɔ kɛ wai ɔ, kɛ kpɔmi afɔle sami ɔ tsɔɔ nitsɛnitsɛ. Ke wa nu nɔ́ nɛ Yesu kɛ Yehowa pee ha wɔ ɔ sisi, nɛ wa le se nami nɛ ngɛ he kɛ ha waa kɛ wa suɔli tsuo ɔ, hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ɔ mi maa wa, nɛ e maa wo wɔ he wami konɛ wa fĩ si kɛ ya si nyagbe. (Heb. 12:3) Bua jɔmi sane ji kaa Yesu jeɔ su nɛ ɔmɛ kpo loloolo kaa wa Osɔfo Nɔkɔtɔma nɛ e kpaa Mawu pɛɛ kɛ haa wɔ! (Heb. 7:24, 25) Nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ nɔ́ nɛ Yesu pee ha wɔ ɔ he ji kaa wa maa ye fami nɛ e fã wɔ kaa wa kai e gbenɔ ɔ nɔ sisiisi.​—Luka 22:19, 20. w19.01 22 ¶8; 23-24 ¶10-11

Yehowa ha wɔ tsuo he blɔ konɛ wa ja lɛ. Sanehi a heto nɛ wa haa ngɛ asafo mi kpehi a sisi ɔ hu ji “yi jemi afɔle” nɛ wa sãa kɛ haa Mawu, nɛ nɔ ko be nyɛe maa sã afɔle nɛ ɔ ha wɔ. (Heb. 13:15) Anɛ Yehowa hyɛɛ blɔ kaa afɔle nɛ wa sãa aloo hetohi nɛ wɔ tsuo wa haa a nɛ sɔ lo? Dɛbi! Moo na asafo mi kpehi kaa niye ní nɛ o kɛ o huɛmɛ bla kɛ ngɛ yee. Ngɔɔ lɛ kaa nyɛmimɛ komɛ ngɛ nyɛ asafo ɔ mi to hɛja jemi ko he blɔ nya, nɛ a de mo ke o hoo nɔ́ ko kɛ ba. Kɛ o maa nu he ha kɛɛ? Eko ɔ, o tsui maa po bɔɔ. Se kɛ̃ ɔ, o maa bɔ mɔde nɛ o maa hoo niye ní ɔ konɛ e ngɔ ha nɔ fɛɛ nɔ. Yehowa hu fɔ wɔ nine, nɛ e ngmɛ okplɔɔ kɛ e nɔ niye ní kpakpahi fuu kɛ ha wɔ. (La 23:5; Mat. 24:45) Ke wɔ hu wa ngɔ nike ní ko nɛ klee we po kɛ ba a, e bua maa jɔ, ejakaa e le kaa lɔ ɔ nɛ wa ma nyɛ ma ha. Lɔ ɔ he ɔ, mo dla o he saminya, nɛ o ha sanehi a heto bɔ nɛ o ma nyɛ. Ke o pee jã a, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa tsa pi niye ní pɛ nɛ o ba yeɔ ngɛ Yehowa okplɔɔ ɔ he, mohu ɔ, mo hu o ngɔɔ nike ní kɛ ba haa o nyɛmimɛ. w19.01 8 ¶3; 13 ¶20

Blema a, ke nihi ngɛ lakpa mawuhi jae ɔ, a ngɔɔ a he kɛ woɔ ajuama bɔmi mi. (Hos. 4:13, 14) Lakpa jami mi ní peepee nɛ ɔmɛ haa nɛ nihi peeɔ níhi nɛ he lo ɔ suɔ. Se bua jɔmi nɛ a náa ngɛ mi ɔ se kɛ we. David de ke: ‘Nihi nɛ a he sɔɔ kɛ ya nyɛɛɔ mawu kpahi a se ɔ, a haomi hiɛɛ babauu.’ Jehanɛ hu ɔ, wɔ jali nɛ ɔmɛ gbe jokuɛwi babauu kɛ sã afɔle ha a mawu ɔmɛ. (Yes. 57:5) Yehowa hie yi wu tso ní peepeehi kaa jã! (Yer. 7:31) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, nihi nɛ a ngɔɔ a he kɛ woɔ lakpa jami mi ɔ nɛ́ tɔmi ko ngɛ ajuama bɔmi he. A kplɛɛ nyumu kɛ nyumu aloo yo kɛ yo a bɔmi nami po nɔ. Nihi nɛ a peeɔ jã a susu kaa a ngɛ he blɔ nɛ a peeɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a suɔ, se ngɛ anɔkuale mi ɔ, a náa ‘haomi babauu.’ (1 Kor. 6:18, 19) Enɛ ɔ he ɔ, nihewi kɛ yihewi, nyɛɛ bu nyɛ Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ tue. Nyɛ ná nɔ mi mami kaa ke nyɛ bu lɛ tue ɔ, e maa hi ha nyɛ nitsɛmɛ. E sɛ nɛ nyɛ hɛ nɛ je nɔ kaa haomihi nɛ jeɔ yayami peemi mi kɛ baa a hiɛ kulaa pee bua jɔmi nɛ ngɛ mi ɔ.​—Gal. 6:8. w18.12 27-28 ¶16-18

Ke Kristofo no ko ya bɔ ajuama a, e sa nɛ e yo ɔ, aloo e huno ɔ nɛ mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ sane ɔ he. Yesu tsɔɔ kaa nɔ nɛ a je e se ɔ ma nyɛ maa po gba a mi, nɛ e ma nyɛ maa sɛ gba si himi mi ekohu faa. (Mat. 19:9) Se nɔ nɛ a je e se ɔ ma nyɛ maa ngɔ yayami ɔ kɛ pa. Tɔmi ko be lɔ ɔ he. Hosea kpale ya ngɔ Gomer. Ke Gomer kpale kɛ ba Hosea ngɔ ɔ, e be he blɔ nɛ e kɛ nyumu kpa ya náa bɔmi. Hosea kɛ Gomer “ná we bɔmi” kɛ ya si be ko. (Hos. 3:1-3, NW, sisi ningma) Pee se ɔ, eko ɔ, Hosea kɛ lɛ bɔni bɔmi nami ekohu, nɛ lɔ ɔ tsɔɔ bɔ nɛ Mawu kpale ngɔ e we bi ɔmɛ ekohu nɛ e kɛ mɛ hi si ɔ. (Hos. 1:11; 3:4,5) Kɛ sane nɛ ɔ kɔɔ gba si himi he ha kɛɛ mwɔnɛ ɔ? Ke nɔ nɛ a je e se ɔ mwɔ e yi mi kpɔ kaa e be gba a mi poe, nɛ e kɛ e yo ɔ loo e huno ɔ ná bɔmi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e ngmɛɛ sane ɔ he kulaa. (1 Kor. 7:3, 5) Ke a ná bɔmi ɔ, e be nyɛe maa da yayami ɔ nɔ kɛ po gba a mi hu. E sa nɛ mɛ ni enyɔ ɔmɛ nɛ a bɔ mɔde nɛ a hi si saminya konɛ a gba a nɛ sa Mawu hɛ mi. w18.12 13 ¶13

Si fɔfɔɛ komɛ hu ngɛ nɛ waa kɛ ma nyɛ maa kpe hwɔɔ se. Ke wa ngɛ ní kasee ɔ, e sa nɛ wa susu bɔ nɛ Yehowa naa jamɛ a si fɔfɔɛ ɔmɛ ha a he. Ke wa pee jã, nɛ e ba kaa waa kɛ si fɔfɔɛ ko kpe nɛ e sa nɛ waa mwɔ wa yi mi kpɔ nɔuu ɔ, e he be wae kaa wa maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da. Benɛ Potifar yo ɔ ka kaa e kɛ Yosef ma ná bɔmi ɔ, Yosef tu fo nɔuu. Nɔ́ nɛ Yosef pee ɔ tsɔɔ kaa e sɛ hlami nɛ e susu bɔ nɛ Yehowa naa gba puɛmi ha a he. (1 Mose 39:8, 9) Jehanɛ hu ɔ, heto nɛ e ha Potifar yo ɔ tsɔɔ kaa e hɛɛ Mawu susumi. Yosef de Potifar yo ɔ ke: “Mɛni he je mɔ nɛ ma tsu yi wu tso ní kaa kikɛ nɛ ɔ, nɛ ma pee yayami kɛ si Mawu?” Wɔ hu nɛɛ? Ke nɔ ko nɛ waa kɛ lɛ tsuɔ ní ngɔ e ní peepee kɛ tsɔɔ kaa e bua jɔ wa he, aloo e mane wɔ foni ko loo sɛ gbi nɛ tleɔ bɔmi nami akɔnɔ si ɔ, mɛni wa maa pee? Ke wa sɛ hlami nɛ wa hla Yehowa juɛmi ngɛ níhi kaa jã a he, nɛ wa le nɔ́ nɛ wa maa pee ɔ, e he be wae ha wɔ kaa wa maa pee nɔ́ nɛ da. w18.11 25 ¶13-14

Womi mi leli komɛ tsɔɔ kaa a ma nyɛ maa tsɔɔ ngmami nɛ ɔ sisi ke, “Ma tuu kɛ bua jɔmi ngɛ Nyɔmtsɛ ɔ mi, nɛ ma po ye he kɛ nyami ngɛ Mawu mi.” Munyu nɛ ɔ woɔ wɔ he wami ha! Yehowa wo wɔ si kaa e maa pee nyakpɛ níhi kɛ ha wɔ hwɔɔ se, se pi lɔ ɔ pɛ kɛkɛ, e ha wɔ nɔ mi mami kaa e kɛ oya yemi ngɛ ní tsue konɛ e yi mi tomi ɔ nɛ ba mi. E sa nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. Enɛ ɔ ji ní kasemi nɛ he hia nɛ wa na ngɛ Habakuk womi ɔ mi. (Hab. 2:4) Loko wa ma nyɛ ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa mi ɔ, ja wa ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti ɔ mi wa. Enɛ ɔ he ɔ, (1) e sɛ nɛ wa kpa sɔlemi, mohu ɔ, waa ya nɔ nɛ wa de Yehowa wa haomi ɔmɛ. (2) E sa nɛ waa bu níhi nɛ Yehowa deɔ wɔ kɛ guɔ e Munyu ɔ kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ e haa wɔ kɛ guɔ e we asafo ɔ nɔ ɔ tue; (3) nɛ waa kɛ anɔkuale yemi nɛ mlɛ Yehowa. Jã nɛ Habakuk pee. E ngɛ mi kaa benɛ e je e womi ɔ ngmami sisi ɔ, e ngɛ aywilɛho yee mohu lɛɛ, se e gbe womi ɔ ngmami nya kɛ bua jɔmi ejakaa Yehowa wo lɛ he wami. Ke wa kase Habakuk nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wɔ hu wa maa na kaa Yehowa ji Tsɛ nɛ e woɔ nɔ bua! Ngɛ anɔkuale mi ɔ, he kpa ko be nɛ wa ma ná bua womi kɛ je ngɛ je nɛ yi wu tso ní peepeehi hyi lɛ tɔ nɛ ɔ mi kaa ja Yehowa ngɔ. w18.11 17 ¶18-19

“Mawu suɔ je ɔ saminya, nɛ lɔ ɔ he ɔ, e ngɔ e Bi kake too ɔ kɛ ha, konɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e heɔ lɛ yeɔ ɔ, a ko kpata e hɛ mi, mohu ɔ, e ná neneene wami.” (Yoh. 3:16) Munyu nɛ ɔ hu haa nɛ anɔkuale Kristofohi náa nɔ mi mami kaa Mawu suɔ mɛ. Yesu wami nɛ e ngɔ kɛ ha ngɛ wa he ɔ tsɔɔ kaa lɛ hu e suɔ wɔ wawɛɛ. Hyɛ bɔ nɛ suɔmi nɛ ɔ woɔ wɔ he wami ha! Mawu Munyu ɔ tsɔɔ kaa “amanehlu aloo haomi” ko be nyɛe ma “je wɔ kɛ je Kristo ɔ suɔmi ɔ he.” (Rom. 8:35, 38, 39) Be komɛ ɔ, kahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ haa nɛ wa gbɔjɔɔ ngɛ nɔmlɔ tso mi, wa yeɔ aywilɛho, nɛ bua jɔmi nɛ waa kɛ sɔmɔɔ Yehowa a hu taa. Se ke wa kai suɔmi nɛ mi wa nɛ Kristo ngɛ kɛ ha wɔ ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa wo wɔ he wami konɛ wa fĩ si. (2 Kor. 5:14) Ke oslaa ba wa nɔ, nihi ngɛ wɔ yi mi wae, níhi yɛ nɔ kaa bɔ nɛ wa ngɛ hlae, nɛ wa pee yeyeeye ɔ, suɔmi nɛ Yesu ngɛ kɛ ha wɔ ɔ ma nyɛ maa wo wɔ he wami konɛ wa fĩ si. w18.09 14 ¶8-9

Loko wa ma nyɛ maa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya a, ja wa bu Yehowa munyu ɔmɛ tsuo tue nɛ waa kɛ tsu ní. E sa nɛ wa ha nɛ anɔkuale ɔ he nɛ hia wɔ pe nɔ́ fɛɛ nɔ́, nɛ́ waa ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní. David mwɔ e yi mi kpɔ kaa e maa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya. E sa nɛ waa kase David. Ke wa pee we jã a, e maa pee wɔ kaa waa kpale ya ngɔ níhi nɛ wa ngɔ kɛ sã afɔle loko wa nine su anɔkuale ɔ nɔ ɔ ekomɛ. Nɔ́ nɛ e sa kaa waa pee mohu ji kaa wa maa pɛtɛ anɔkuale ɔ tsuo he saminya. E sɛ nɛ waa hla anɔkuale ɔ mi, nɛ waa pɛtɛ ekomɛ a he nɛ waa ngmɛɛ ekomɛ a he. E sa nɛ waa nyɛɛ ngɛ “anɔkuale ɔ tsuo” nya. (Yoh. 16:13) Ke waa kɛ wa be tsuɔ ní ngɛ nile mi ɔ, e maa ye bua wɔ nɛ wa be gbae kɛ je anɔkuale ɔ he. Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, hɛja jemi, Intanɛti ɔ, tiivi hyɛmi kɛ ní kpahi maa ngɔ wa be tsuo. E ngɛ mi kaa tɔmi ko be ní nɛ ɔmɛ a he mohu lɛɛ, se ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, a be hae nɛ wa ná be kɛ kase Baiblo ɔ nɛ waa pee níhi nɛ a he hia ngɛ wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi. w18.11 10 ¶7-8

Ke nɔ ko si himi tsake tlukaa a, tsakemi ɔ ma nyɛ maa wo e he gbeye, nɛ e maa ye tsui wawɛɛ. (Abɛ 12:25) Eko ɔ, e maa ye ha wɔ kaa waa kɛ bua jɔmi maa kplɛɛ tsakemi ɔ nɔ. Ke wa ya je si fɔfɔɛ kaa jã mi ɔ, mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa “pee kpoo” nɛ wa ko ye gbeye? (La 131:1-3) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, e ngɛ mi kaa waa kɛ haomihi fuu kpeɔ mohu lɛɛ, se “Mawu tue mi jɔmi” ɔ haa nɛ wa bua jɔɔ. (Filip. 4:6, 7) Se ke waa kɛ si fɔfɔɛhi nɛ mi wa ngɛ kpee nɛ wa bi yemi kɛ buami kɛ je Yehowa ngɔ ɔ, Mawu tue mi jɔmi ɔ ma nyɛ maa wo wɔ he wami konɛ waa ya wa hɛ mi ngɛ Mawu jami mi, nɛ wa kɔni mi be jɔ̃e. Tsa pi wa bua pɛ nɛ Mawu mumi klɔuklɔu ɔ maa wo, e ma nyɛ ma ha nɛ wa kai ngmami titli komɛ nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ko ngmɛɛ Mawu jami mi níhi nɛ a he hia amɛ a he.​—Yoh. 14:26, 27. w18.10 27 ¶2; 28 ¶5, 8

Mɛni lɛ ye adesahi awi pe nɔ́ fɛɛ nɔ́? Lakpa yemi! Lakpa munyu ji munyu nɛ nɔ ko le kaa e pi anɔkuale, se kɛ̃ ɔ, e ngɔɔ jamɛ a munyu ɔ kɛ sisiɔ nihi. Mɛnɔ nɛ e ye lakpa kekleekle? Yesu Kristo tsɔɔ kaa jamɛ a nɔ ɔ ji “Abosiami.” Nɛ lɛ ji kekleekle “lakpa a e tsɛ.” (Yoh. 8:44) Mɛni be nɛ e ye kekleekle lakpa a? E ye lakpa nɛ ɔ jeha akpehi abɔ ji nɛ ɔ ngɛ Eden abɔɔ ɔ mi. Benɛ Yehowa bɔ Adam kɛ Hawa nɛ ji kekleekle nimli ɔmɛ ɔ, e ha nɛ a hi Paradeiso ɔ mi ngɛ bua jɔmi mi. Kɛkɛ nɛ Abosiami ba je kpo. E le kaa Mawu wo Adam kɛ Hawa mlaa kaa a ko ye “tso ɔ nɛ haa nɔ leɔ kpakpa kɛ yayami ɔ” nɔ yiblii, nɛ ke a gbo tue nɛ a ye ɔ, a ma gbo. Ngɛ mlaa nɛ ɔ nɛ Satan le ɔ tsuo se ɔ, e gu sinɔ ko nɔ nɛ e de Hawa ke: “Nyɛ be gboe! [enɛ ɔ ji kekleekle lakpa nɛ a ye]. Mawu de jã, ejakaa e le kaa ke nyɛ ye jamɛ a tso ɔ yiblii ɔ, nyɛ hɛ ngmɛ ma bli, nɛ nyɛ maa hi kaa lɛ Mawu ɔ nitsɛ; nyɛ maa le kpakpa kɛ yayami.”​—1 Mose 2:15-17; 3:1-5. w18.10 6 ¶1-2

Loko wa tsui mi ma tsɔ ɔ, ja níhi nɛ wa susuɔ a he kɛ níhi nɛ wa peeɔ ɔmɛ a he tsɔ. Ke wa suɔ kaa jami nɛ wa jaa Yehowa a he nɛ tsɔ ɔ, lɛɛ e sa nɛ níhi nɛ wa susuɔ a he ɔ a he nɛ tsɔ. (2 Kor. 4:2; 1 Tim. 1:5) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ nihi nɛ a tsui mi tsɔ ɔ “maa na Mawu” be mi nɛ “nɔmlɔ adesa ko be nyɛe nɛ e na [Mawu] hɛ mi nɛ e yi ma ná wami” ɔ? (2 Mose 33:20) Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke “na” a ma nyɛ maa tsɔɔ “juɛmi nɛ a kɛ poɔ nɔ́ he foni, aloo nɔ́ ko nɛ a leɔ.” Nihi nɛ a kɛ a “tsui hɛ ngmɛ ɔmɛ” naa Mawu ɔ ji nihi nɛ a le Mawu nitsɛnitsɛ nɛ a bua jɔ e su ɔmɛ a he ɔ nɛ. (Efe. 1:18) Ngɛ Mawu su ɔmɛ lemi se ɔ, anɔkuale Kristofohi ‘naa Mawu’ ngɛ níhi nɛ Mawu peeɔ kɛ haa mɛ ɔ mi. (Hiob 42:5) Jehanɛ hu ɔ, a ngɔɔ a juɛmi kɛ maa jɔɔmihi nɛ Mawu kɛ ma ha nihi nɛ a bɔɔ mɔde kaa a ma ha nɛ a he ma tsɔ, nɛ a kɛ anɔkuale yemi ngɛ lɛ sɔmɔe ɔ nɔ. w18.09 20 ¶13, 15-16

Ke wa le nɔ́ nɛ da, nɛ wa pee ɔ, Yehowa maa jɔɔ wɔ. E ngɛ mi kaa níhi nɛ wa kaseɔ ɔ ma ha nɛ waa pee ní leli, se behi fuu ɔ, níhi nɛ wa kase nɛ wa le ɔ kɛkɛ pi, yi mi kpɔhi nɛ wa maa mwɔ ɔ lɛ maa tsɔɔ kaa wa ji ní leli. Tatuhi kase we ní, se a jeɔ nile kpo. Wa naa nile nɛ ɔ ngɛ bɔ nɛ a buaa niye ní nya kɛ toɔ ngɛ latsa be mi ɔ. (Abɛ 30:24, 25) Kristo nɛ ji “Mawu juɛmi ɔ” peeɔ e Tsɛ ɔ suɔmi nya ní be fɛɛ be. (1 Kor. 1:24; Yoh. 8:29) Ke wa ba wa he si, nɛ wa pee nɔ́ nɛ wa le kaa e da a, Mawu maa jɔɔ wɔ babauu. (Mat. 7:21-23) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa ha nɛ Yehowa asafo ɔ nɛ pee he ko nɛ nihi kɛ he si bami ma nyɛ ma sɔmɔ Yehowa ngɛ. Be kɛ tsui si tomi he hia loko wa ma nyɛ maa ngɔ nɔ́ ko nɛ wa le kaa e da a kɛ tsu ní. Se jã nɛ wa maa pee ɔ maa tsɔɔ kaa wa baa wa he si, nɛ he si bami ma ha nɛ wa ná bua jɔmi kɛ ya neneene. w18.09 7 ¶18

Sisije ɔ, Bɔlɔ ɔ to e yi mi kaa adesahi nɛ a ye mluku ɔ kɛ lɛ nɛ pee kake kɛ tsu e yi mi tomi ɔ he ní. E ngɛ mi kaa mwɔnɛ ɔ, adesahi yi mluku mohu lɛɛ, se a kpɛti nihi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ kɛ Yehowa ma nyɛ maa pee kake kɛ tsu ní daa ligbi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa fiɛɛɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a, nɛ wa peeɔ nihi kaseli ɔ, lɛɛ wa ji “nihi nɛ a piɛɛ Mawu he kɛ ngɛ ní tsue.” (1 Kor. 3:5-9) E ji he blɔ ngua nɛ wa ná kaa wa piɛɛ hiɔwe kɛ zugba Bɔlɔ ɔ he kɛ ngɛ ní tsumi nɛ e he hia lɛ wawɛɛ ɔ tsue! Se tsa pi fiɛɛmi kɛ kaselɔ peemi ní tsumi ɔ pɛ ji ní tsumi nɛ wa ma nyɛ maa piɛɛ Yehowa he kɛ tsu. Ní kpa komɛ hu nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa piɛɛ Yehowa he kɛ ngɛ ní tsue ji, wa weku mi bi kɛ wa nyɛmimɛ Kristofohi nɛ wa maa ye bua, nihi nibwɔ nɛ wa maa pee, wa he nɛ wa maa ngɔ kɛ ha kɛ tsu asafo ɔ tsu mami ní tsumihi, kɛ wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi nɛ wa ma bli. (Kol. 3:23) Se kɛ̃ ɔ, wa suɔ nɛ wa kai kaa e sɛ nɛ waa ngɔ wa he kɛ to ni kpahi a he. Ejakaa e slo jeha nɛ nɔ fɛɛ nɔ ye kɛ e nɔmlɔ tso mi he wami. Jehanɛ hu ɔ, wa si fɔfɔɛ ngɛ ekpaekpa, nɛ e slo nɔ́ nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ le peemi. w18.08 23 ¶1-2

Yehowa wo Habakuk bua, nɛ e wo lɛ si kaa e ma tsu sane ɔ he ní. E be kɛe nɛ e haomi ɔmɛ a se maa po. Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, Mawu ngɛ gbalɔ ɔ dee ke: “Moo to o tsui si. Ke e ngɛ mo pee kaa ye se ngɛ kɛe po ɔ, mo he mi nɛ o ye, ma tsu nɔ́ nɛ o ngɛ bie ɔ he ní!” Yehowa ha nɛ Habakuk le kaa e to be nɛ e kɛ ma tsu e si womi ɔmɛ a he ní. Lɔ ɔ he ɔ, e wo Habakuk he wami konɛ e mlɛ kɛ ya si be nɛ e ma tsu e yi mi tomi ɔ he ní. Nyagbenyagbe ɔ, Yehowa ha we nɛ Habakuk nine nɛ nyɛ si. Ke wa to wa tsui si kɛ mlɛ Yehowa, nɛ wa buɔ níhi nɛ e deɔ wɔ ɔ tue ɔ, wa ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi, nɛ wa ma ná bua jɔmi ngɛ nyagbahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ tsuo se. Yesu ma nɔ mi kaa wa ma nyɛ ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa mi kaa e maa ye e be ɔ nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ waa hao wa he ngɛ ‘behi aloo ligbihi’ nɛ Mawu de we nɔ́ ko ngɛ a he ɔ he. (Níts. 1:7) Lɔ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃, mohu ɔ, e sa nɛ waa kɛ he si bami, hemi kɛ yemi, kɛ tsui si tomi nɛ mlɛ Yehowa, konɛ waa kɛ be nɛ wa ngɛ mlɛe ɔ nɛ sɔmɔ lɛ kɛ wa nyɛmi tsuo.​—Maak. 13:35-37; Gal. 6:9. w18.11 16 ¶13-14

Kaa bɔ nɛ Yuda bi tsuo he ye ɔ, Petro hu he ye kaa ma je li ɔmɛ a he tsɔ we. Se nɔ́ ko ya nɔ ngɛ Petro si himi mi nɛ ha nɛ susumi nɛ ɔ nɛ e hɛɛ ɔ tsake. Nɔ́ nɛ ba ji kaa Mawu je nina ko kɛ tsɔɔ Petro. (Níts. 10:9-16) Kaa bɔ nɛ Petro pee ɔ, e sa nɛ waa kpa wa mi saminya nɛ waa hyɛ kaa nɔ hɛ mi hyɛmi aloo nɔ mi hlami su nɛ ɔ eko ngɛ wa mi lo. Ke nɔ ko de wɔ ke su nɛ ɔ eko ngɛ wa he ɔ, e sa nɛ waa kɛ he si bami nɛ kplɛɛ nɔ, nɛ wa tsu he ní. Mɛni hu wa ma nyɛ maa pee? Ke wa bli wa tsui mi gbajaa a, suɔmi nɛ wa ma ná kɛ ha nihi ɔ be hae nɛ wa ná a he juɛmi yaya. (2 Kor. 6:11-13) Anɛ nihi nɛ o kɛ mɛ hɛɛ he womi nɔ su kake pɛ ji nihi nɛ o kɛ mɛ bɔɔ lo? Anɛ a ji nihi nɛ o kɛ mɛ je ma loo wɛtso kake mi, aloo nyɛ tuɔ gbi kake lo? Ke jã a, lɛɛ moo bɔ mɔde nɛ o kɛ ni kpahi hu nɛ bɔ. O ma nyɛ maa fɔ nihi nɛ o kɛ mɛ ji ma kake mi ɔ nine konɛ nyɛɛ ya fiɛɛmi kɛ bla, aloo o ma nyɛ maa fɔ mɛ nine kɛ ba o we mi nɛ nyɛɛ ye ní. (Níts. 16:14, 15) Ke o pee jã a, suɔmi nɛ o ma ná kɛ ha ni kpahi ɔ mi maa wa, nɛ lɔ ɔ be hae nɛ o ná nihi nɛ a je ma kpahi a mi ɔ a he juɛmi yaya. w18.08 9 ¶3, 6; 10 ¶7

Nyɛmimɛ komɛ nyɛ we nɛ a kua je ɔ su ɔmɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke a ya okplɔɔ ngmɛmi ko sisi ɔ, bɔ nɛ a doɔ nɛ a peeɔ a ní ha a tsɔɔ we kaa Kristofohi ji mɛ. A fonihi nɛ a kɛ fɔɔ huɛ bɔmi hehi nɛ ngɛ intanɛti ɔ nɔ kɛ níhi nɛ a ngmaa kɛ fɔɔ lejɛ ɔ tsɔɔ kaa a hɛɛ je ɔ susumi. Enɛ ɔ he ɔ, a ní peepee ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa ha nyɛmimɛ kpahi kaa a ma je a he kɛ je je ɔ he. (1 Pet. 2:11, 12) Ngɛ je ɔ mi ɔ, nihi diɔ “níhi nɛ peeɔ he lo ɔ akɔnɔ kɛ níhi nɛ peeɔ hɛ ngmɛ ɔ akɔnɔ” ɔ se, nɛ a ngɔɔ níhi nɛ a ngɛ ɔ kɛ fĩaa. (1 Yoh. 2:16) Se akɛnɛ Yehowa we bi ji wɔ he je ɔ, Ngmami ɔ woɔ wɔ he wami kaa wa “kua ní peepeehi nɛ sɛ Mawu hɛ mi kɛ je mi akɔnɔhi, nɛ waa kɛ juɛmi nɛ mi tsɔ kɛ dami kɛ Mawu gbeye yemi nɛ hi si ngɛ níhi a blɔ nya tomi nɛ ɔ mi.” (Tito 2:12) E sa nɛ wa munyu tumi, wa ní yemi kɛ ní numi, wa he dlami, bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha ngɛ ní tsumi he, kɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa peeɔ ɔ nɛ tsɔɔ kaa Yehowa sɔmɔli ji wɔ niinɛ. w18.07 25 ¶13-14

Ke wa ngɛ Yehowa hyɛe ɔ, lɔ ɔ be hae nɛ nihi a ní peepee nɛ wo wa mi mi la nɛ e puɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti. Enɛ ɔ he hia wawɛɛ titli ke wa ngɛ sɔmɔmi he blɔ ko ngɛ Yehowa asafo ɔ mi. E ji anɔkuale kaa e sa nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ ‘kɛ gbeye yemi kɛ he domi blibliibli nɛ hi lɛ nitsɛ e yi wami hemi ɔ he ní tsue,’ se e sa nɛ wa kai kaa Yehowa be kpɛii ngɛ bɔ nɛ e kojoɔ wɔ ha a he. (Filip. 2:12) Mohu ɔ, ke Yehowa tu ní tsumi babauu kɛ wo wa dɛ ɔ, e ma bi babauu si ngɛ wa dɛ. (Luka 12:48) Ke wa suɔ Yehowa a, nɔ́ ko be wa nane tɔ̃tɔ̃e, nɛ nɔ́ ko be nyɛe ma gba wɔ kɛ je e suɔmi ɔ he. (La 119:165; Rom. 8:37-39) Ngɛ behi nɛ a mi wa nɛ ɔmɛ a mi ɔ, nyɛ ha wa wo wa yi nɔ nɛ waa hyɛ Nɔ nɛ e ‘hii si ngɛ e matsɛ sɛ ɔ nɔ ngɛ hiɔwe ɔ’ be fɛɛ be konɛ wa yɔse e suɔmi nya ní. (La 123:1) E sɛ nɛ wa ha nɛ nihi a ní peepee nɛ puɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti. w18.07 16 ¶19-20

Ke wa nu kaa Yehowa we bi a he ngɛ hiɛe ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ! Ngɛ 2017 ɔ mi ɔ, waa kɛ nihi 10,000,000 kɛ se kase Baiblo ɔ. Enɛ ɔ tsɔɔ heii kaa Mawu we bi ha nɛ a la a ngɛ kpɛe! Nihi ayɔhi abɔ ba Kaimi ɔ eko, nɛ a ba kase kpɔmi nɔ́ ɔ nɛ Mawu je e suɔmi mi kɛ ha wɔ ɔ he ní. (1 Yoh. 4:9) Yehowa we bi nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ tuɔ gbi slɔɔtoslɔɔtohi. Se ngɛ lɔ ɔ tsuo se ɔ, wa peeɔ kake kɛ jeɔ wa Tsɛ Yehowa yi. (Kpoj. 7:9) E ngɛ mi kaa wɔ tsuo wa tui gbi kake, nɛ wa be ma kake mi mohu lɛɛ, se wa ma nyɛ ma ‘kpɛ kaa lahi ngɛ je ɔ mi.’ (Filip. 2:15) Wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ ngɛ hɛ mi yae, kake peemi nɛ ngɛ wa kpɛti, kɛ bɔ nɛ wa ngɛ hwɔɔe ha a woɔ Yehowa hɛ mi nyami. w18.06 21 ¶1-3

Heto nɛ e ha mɛ ɔ tsɔɔ kaa e bua jɔ ní nɛ e kɛ yo ɔ ngɛ sɛɛe ɔ he wawɛɛ pe ní nɛ e maa ye ɔ po. E Tsɛ ɔ suɔmi nya ní ji kaa e fiɛɛ ha nihi tsuo, nɛ Samaria yihi hu piɛɛ he. Fiɛɛmi ní tsumi ɔ ngɛ kaa niye ní ha lɛ. (Yoh. 4:32-34) Yakobo kɛ Yohane kase we nɔ́ ko ngɛ nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ mi. Be ko nɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ngɛ blɔ hiae nɛ a ya gu Samaria a, a ya hla he ko nɛ a maa hwɔ ngɛ Samaria kɔpe ko mi. Se Samaria bi ɔmɛ ha we mɛ he ko nɛ a hwɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Yakobo kɛ Yohane mi mi fu, nɛ a ná nɛ la je hiɔwe ba sã kɔpe ɔ tsuo. Se Yesu kã a hɛ mi wawɛɛ. (Luka 9:51-56) Kaa jamɛ a kɔpe ɔ ngɛ Galilea he nɛ Yakobo kɛ Yohane je ɔ, jinɛ a ko de ke la nɛ je hiɔwe ba sã kɔpe ɔ lo? Eko ɔ, akɛnɛ a be Samaria bi ɔmɛ a he juɛmi kpakpa a he je nɛ a mi mi fu ɔ nɛ. Pee se benɛ bɔfo Yohane ya fiɛɛ ngɛ Samaria nɛ nihi fuu bu lɛ tue ɔ, eko ɔ, zo gbe lɛ kaa be ko nɛ be ɔ, e mi mi fu Samaria bi ɔmɛ.​—Níts. 8:14, 25. w18.06 10-11 ¶12-13

Ke wa ha nɛ Baiblo mi anɔkuale ɔ pee kaa mlɛ mi fimi nɔ́ nɛ fĩ wa mlɛ mi wawɛɛ ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami, nɛ wa maa tu anɔkuale be fɛɛ be. Mɛni he je nɛ e sɛ nɛ waa ye lakpa a? Ejakaa lakpa yemi ji Satan ta hwumi ní ɔmɛ a kpɛti kake. Lakpa yemi yeɔ lakpatsɛ ɔ kɛ nɔ nɛ heɔ lakpa munyu ɔ yeɔ ɔ tsuo awi. (Yoh. 8:44) E ngɛ mi kaa wa yi mluku mohu lɛɛ, se e sa nɛ wa mia wa hɛ mi nɛ wa ko ye lakpa. (Efe. 4:25) Se e be gbɔjɔɔ. Abigail nɛ e ye jeha 18 ɔ de ke: “Be komɛ ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ anɔkuale tumi he hia we, titli ke lakpa yemi ma ha nɛ o ye o he ngɛ si fɔfɔɛ ko mi.” Lɛɛ mɛni he je nɛ e he hia kaa waa tu anɔkuale? Victoria nɛ e ye jeha 23 ɔ de ke: “Ke o tu anɔkuale, nɛ o fã o hemi kɛ yemi ɔ he ɔ, nihi ma nyɛ maa wa mo yi mi. Se, se nami fuu ngɛ jã nɛ o maa pee ɔ he: O ma ná bua jɔmi, o maa nu he kaa o hɛ kɛ su Yehowa he, nɛ nihi nɛ a suɔ mo ɔ maa bu mo.” Enɛ ɔ he ɔ, se nami ngɛ he kaa o maa ‘ngɔ anɔkuale nɛ ji mlɛ mi fimi nɔ́ ɔ kɛ fĩ o mlɛ mi’ be fɛɛ be. w18.05 28 ¶3, 5

Akɛnɛ níhi a mi ngɛ wae ngɛ je ɔ mi he je ɔ, e sa nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ waa hwɔɔ. Se wa le kaa nyagbe ɔ maa ba ngɛ be tutuutu nɛ Yehowa to ɔ nya. (Mat. 24:42-44) Se loko jamɛ a be ɔ maa su ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si, nɛ waa hwɔɔ pe bɔ nɛ wa ngɛ pee amlɔ nɛ ɔ. Moo kane Mawu Munyu ɔ daa ligbi, nɛ o sɔle daa. (1 Pet. 4:7) Moo kase nyɛmimɛ nɛ a kɛ bua jɔmi ngɛ hwɔɔe, nɛ a ha nɛ a la a ngɛ kpɛe ɔ. Ngɔɔ o he kɛ wo sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi vii, nɛ́ o kɛ nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ bɔ wawɛɛ. Lɔ ɔ ma ha nɛ o ná bua jɔmi, nɛ o maa na kaa ligbi ɔmɛ ngɛ yae mlamlaamla. (Efe. 5:16) E ngɛ mi kaa wa yi mluku mohu lɛɛ, se Yehowa ngmɛ wɔ blɔ nɛ wa ngɛ lɛ sɔmɔe. Enɛ ɔ nɛ wa le ɔ woɔ wa hemi kɛ yemi mi he wami wawɛɛ. E sa nɛ wa bua nɛ jɔ asafo mi nikɔtɔma amɛ a he, ejakaa a ji “nike níhi” nɛ Yehowa “kɛ ha ngɛ adesahi a mi.” (Efe. 4:8, 11, 12) Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko ba slaa mo ɔ, moo ngɔ jamɛ a he blɔ ɔ kɛ kase níhi fuu kɛ je e ngɔ. w18.06 24-25 ¶15-18

Yesu de e kaseli ɔmɛ kaa a “hi [e] suɔmi ɔ mi.” Mɛni he je? Ejakaa loko nɔ ko ma nyɛ maa pee Kristo kaselɔ nitsɛnitsɛ daa ligbi ɔ, ja e fĩ si. Yesu ngɔ munyu nɛ ji, ‘hii mi’ ɔ kɛ tsu ní ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ ngɛ Yohane 15:4-10 konɛ e kɛ ma nɔ mi kaa e he hia nɛ wa fĩ si. Mɛni wa maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ nɛ waa hi Kristo suɔmi ɔ mi konɛ e bua nɛ jɔ wa he? Ja wa ye e mlaa amɛ a nɔ. Ngɛ e kpiti pomi mi ɔ, Yesu ngɛ dee ke, ‘Nyɛɛ bu mi tue.’ Nɔ́ nɛ Yesu nitsɛ pee ɔ nɛ e ngɛ wɔ dee ke waa pee ɔ nɛ, ejakaa e de ke: “Imi hu i ye Tsɛ ɔ kita amɛ a nɔ nɛ i ngɛ e suɔmi ɔ mi.” E sa nɛ waa nyɛɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se. (Yoh. 13:15) Fami nɛ Yesu fã wɔ kaa wa ya fiɛɛ ɔ je e Tsɛ ɔ ngɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ye fami nɛ ɔ nɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ Mawu. (Mat. 17:5; Yoh. 8:28) Ke wa pee jã a, Yehowa kɛ Yesu hu maa suɔ wɔ daa. w18.05 18 ¶5-7

E biɔ nɛ nihewi kɛ yihewi nɛ a mwɔ a yi mi kpɔ ngɛ sukuu yami, ní tsumi kɛ ní kpahi a he. Ke o le otihi nɛ ngɛ o hɛ mi ɔ, e be yee ha mo kaa o maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da ngɛ níhi a he. Ke o kɛ oti kpakpahi ma o hɛ mi mla a, o maa ye manye mla. Nihewi kɛ yihewi babauu nɛ a ngɛ Yehowa asafo ɔ mi ngɛ je kɛ wɛ ɔ sa yi jemi nitsɛ. A jɔɔ a he nɔ kɛ ha Yehowa, nɛ a kɛ Mawu jami mi otihi pee nɔ́ titli ngɛ a si himi mi. Nihewi kɛ yihewi nɛ ɔmɛ bɔɔ mɔde kaa a kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmihi ma tsu ní ngɛ a si himi mi, nɛ a bua jɔɔ a he ngɛ si himi mi hulɔ. A buɔ Yehowa blɔ tsɔɔmi tue ngɛ weku si himi mi. Solomon de ke: ‘Ngɔɔ o hɛ ngɔ fɔ Yehowa nɔ kulaa. . . . Nɔ́ tsuaa nɔ́ mi ɔ, mo kai Yehowa, nɛ e maa tsɔɔ mo blɔ nɛ da.’ (Abɛ 3:5, 6) Yehowa bua jɔ nihewi kɛ yihewi nɛ a ngɛ e we asafo ɔ mi ɔ a he saminya, nɛ a he jua wa ha lɛ. E suɔ mɛ wawɛɛ, enɛ ɔ he ɔ, e poɔ a he piɛ, e tsɔɔ mɛ blɔ, nɛ e jɔɔ mɛ. w18.04 26 ¶7; 27 ¶9

Bɔfo Yohane pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ. Níhi nɛ e ngma ngɛ Yesu sɔmɔmi ní tsumi ɔ he ɔ wo Kristofohi nɛ a hi si ngɛ e be ɔ mi ɔ he wami, nɛ mwɔnɛ ɔ hu ɔ, e munyu ɔmɛ woɔ wɔ he wami. Yohane Sane Kpakpa a mi pɛ nɛ wa naa Yesu munyu nɛ tsɔɔ kaa suɔmi ji nɔ́ nɛ kadiɔ anɔkuale Kristofohi ɔ ngɛ. (Yoh. 13:35) Wa ma nyɛ maa kase anɔkuale ɔ he níhi fuu ngɛ Yohane sɛ womi etɛ ɔmɛ a mi. Ke yayami ko nɛ wa pee ɔ ha nɛ wa pee gbedee, nɛ wa kane kaa “Yesu muɔ ɔ tsuɔ wa he kɛ jeɔ yayamihi tsuo a he” ɔ, anɛ lɔ ɔ ha we nɛ wa bua jɔɔ lo? (1 Yoh. 1:7) Ke wa he nile ngɛ wɔ fɔ bue, nɛ wa kane kaa “Mawu kle pe wa tsui ɔ,” anɛ bua jɔmi nɛ wa náa a ha we nɛ wa hɛ ngmɛ nɔ nɛ da nyu lo? (1 Yoh. 3:20) Yohane pɛ lɛ e ngma ke, “Mawu ji suɔmi.” (1 Yoh. 4:8, 16) Sɛ womi enyɔne kɛ etɛne nɛ Yohane ngma a jeɔ Kristofohi nɛ a “ngɛ nyɛɛe ngɛ anɔkuale ɔ nya” a yi.​—2 Yoh. 4; 3 Yoh. 3, 4. w18.04 18 ¶14-15