April

Wɔ hu nɛɛ? Anɛ wa susuɔ níhi a he kaa Yehowa aloo kaa nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa kpɛti nihi fuu ngɛ mɔde bɔe kaa wa maa ba wa je mi saminya konɛ waa sa Mawu hɛ mi. Se wa susumihi hu nɛɛ? Anɛ wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa ma ha nɛ wa susumi kɛ Yehowa susumi nɛ kɔ lo? Jã nɛ wa maa pee ɔ biɔ mɔde bɔmi wawɛɛ. Se e yi kulaa kaa wa ma susu níhi a he kaa bɔ nɛ je ɔ susuɔ níhi a he ɔ, ejakaa je ɔ mumi ɔ bɔle wɔ kɛ kpe. (Efe. 2:2) Akɛnɛ nihi babauu foɔ mɛ pɛ a nɔ́ mi ngɛ je ɔ mi he je ɔ, e yi kulaa kaa wɔ hu wa maa pee jã. Niinɛ, e be gbɔjɔɔ kaa wa ma susu níhi a he kaa Yehowa, se e yi kulaa kaa wa ma susu níhi a he kaa nihi ngɛ je ɔ mi. Ke wa kua we je ɔ susumi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa fo wɔ pɛ wa nɔ́ mi, nɛ wa maa ba wa je mi bɔ nɛ wɔ nitsɛmɛ wa suɔ. (Maak. 7:21, 22) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa susu níhi a he kaa bɔ nɛ “Mawu susuɔ” níhi a he ɔ, se pi “kaa adesahi.” w18.11 18 ¶1; 19 ¶3-4

Yehowa nitsɛ tu munyu kɛ je hiɔwe si etɛ nɛ e ha nɛ e Bi ɔ le kaa e suɔ lɛ saminya. Atsinyɛ jemi ko be he kaa nɔ́ nɛ ɔ wo Yesu he wami wawɛɛ. Benɛ a baptisi Yesu ngɛ Yɔdan Pa a mi se ɔ, Yehowa tu munyu nɛ ngɛ yi nɔ ɔ. Eko ɔ, Yesu kɛ Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ pɛ nɛ a nu munyu nɛ ɔ. Jehanɛ ɔ, maa pee jeha kake loko Yesu ma gbo ɔ, e bɔfo ɔmɛ a kpɛti nihi etɛ nu munyu nɛ Yehowa tu kɛ kɔ Yesu he ɔ. Yehowa de ke: “Ye Bi nɛ i suɔ lɛ, nɛ ye bua jɔ e he ji nɛ ɔ nɛ. Nyɛɛ bu lɛ tue.” (Mat. 17:5) Nyagbe ɔ, benɛ e piɛ ligbi bɔɔ ko nɛ Yesu ma gbo ɔ, Yehowa kɛ lɛ tu munyu ekohu kɛ je hiɔwe. (Yoh. 12:28) Yesu le kaa nihi maa bu lɛ kaa musu bɔlɔ, a maa wa lɛ yi mi nɛ a maa gbe lɛ, se kɛ̃ ɔ, e sɔle kaa nɔ́ nɛ Yehowa suɔ ɔ nɛ ba mi, se pi nɔ́ nɛ lɛɛ e suɔ. (Mat. 26:39, 42) “E fĩ si ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ, nɛ zo pee we lɛ,” e hla we hɛ mi nyami ngɛ je ɔ mi, e suɔ nɛ e Tsɛ ɔ pɛ nɛ wo e hɛ mi nyami.​—Heb. 12:2. w18.07 10-11 ¶15-16

Benɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ye Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ se ɔ, e kɛ we kulaa nɛ e pee nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa e ngɛ kã. Mɛni e pee? Yesu le kaa ke e ba zugba a nɔ ɔ, a maa bu lɛ musu bɔlɔ, nɛ a maa gbe lɛ, se kɛ̃ ɔ, e ba konɛ e ba pee e Tsɛ ɔ suɔmi nya ní. (Mat. 26:65, 66) Yesu ye anɔkuale kɛ wo Yehowa hɛ mi nyami, nɛ e tsɔɔ kaa e fĩ Mawu nɔ yemi ɔ se. Anɔkuale nɛ e ye ɔ ma ha nɛ adesahi nɛ a ma tsake a tsui ɔ ma ná neneene wami. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, Yesu dla e kaseli ɔmɛ konɛ a nyɛ nɛ a da haomihi nɛ a kɛ maa kpe ɔmɛ a nya. Nɔ́ kpa ko hu nɛ Yesu pee kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ kã ji kaa e susuu we níhi nɛ ma ha nɛ e kɔni mi ma jɔ̃ ɔ he, mohu ɔ, e kɛ e juɛmi ma e bɔfo ɔmɛ a hiami níhi a nɔ. Blɔ nya nɛ e to kɛ ha e se nyɛɛli nɛ a maa pɔ mɛ nu benɛ e ha nɛ Yudas je se ɔ maa hi mɛ kaie kaa a piɛɛ somi ehe ɔ he, nɛ a ma ná Yesu muɔ nɛ a plɛ pue si ɔ he se.​—1 Kor. 10:16, 17. w19.01 22 ¶7-8

Yesu Tsɛ ɔ he nɔ kɛ je hiɔwe ke: “I wo e hɛ mi nyami momo, nɛ ma wo e hɛ mi nyami ekohu.” Yesu hao ejakaa e sɛ nɛ e pee nɔ́ ko nɛ ma ha nɛ Yehowa nine maa nyɛ si. Yesu le kaa a maa wa lɛ yi mi, nɛ e ma gbo gbenɔ yeyee. (Mat. 26:38) Nɔ́ nɛ he hia Yesu wawɛɛ ji kaa e maa wo e Tsɛ ɔ biɛ ɔ hɛ mi nyami. A po Yesu nya kaa e ji musu bɔlɔ, enɛ ɔ he ɔ, e pee lɛ kaa e gbenɔ ɔ ma ha nɛ nihi maa gbe Mawu biɛ ɔ he guɛ. Eko ɔ, bɔ nɛ nihi gbeɔ Yehowa biɛ ɔ he guɛ nɛ a yeɔ wɔ sane yaya kaa bɔ nɛ a pee Yesu ɔ haoɔ wɔ. Wa he lakpa munyuhi nɛ nihi tuɔ ɔ hu ma nyɛ maa hao wɔ. Eko ɔ, wa susuɔ bɔ nɛ lakpa munyu nɛ ɔmɛ maa ngɔ he guɛ gbemi kɛ ba Yehowa biɛ ɔ nɔ ɔ he. Ngɛ behi kaa jã mi ɔ, Yehowa munyu ɔmɛ woɔ wa bua. Yehowa maa wo e biɛ ɔ hɛ mi nyami kokooko.​—La 94:22, 23; Yes. 65:17. w19.03 11-12 ¶14-16

Yesu de e kaseli ɔmɛ ke e maa na amanehlu babauu, nɛ a maa gbe lɛ. Se nɔ́ nɛ Yesu de mɛ ɔ pee mɛ nyakpɛ ejakaa jinɛ a ngɛ blɔ hyɛe kaa Yesu maa ngɔ Matsɛ Yemi ɔ kɛ ha Israel ma a ekohu. Enɛ ɔ he ɔ, bɔfo Petro de Yesu ke: “Nyɔmtsɛ, naa o he mɔbɔ; nɔ́ nɛ ɔ nɛ ko ba o nɔ kɔkɔɔkɔ.” Se Yesu de lɛ ke: “Satan, bee kɛ ho ye se ya! O ji tɛmi tɛ kɛ ha mi, ejakaa o susuu we níhi a he kaa bɔ nɛ Mawu susuɔ níhi a he ɔ, mohu ɔ, o susuɔ níhi a he kaa adesahi.” (Mat. 16:22, 23; Níts. 1:6) Yesu munyu nɛ ɔ tsɔɔ kaa e slo je nɛ Satan ngɛ kudɔe ɔ susumi ngɛ Mawu susumi he. (1 Yoh. 5:19) Petro ngɛ hlae nɛ Yesu nɛ susu lɛ nitsɛ e he kaa bɔ nɛ nihi babauu peeɔ ngɛ je ɔ mi ɔ. Se Yesu le kaa e Tsɛ ɔ susumi ngɛ ekpa kulaa. Heto nɛ Yesu ha Petro ɔ tsɔɔ kaa Yesu kua je ɔ susumi ɔ, nɛ e pɛtɛ Mawu susumi ɔ he wawɛɛ. w18.11 18 ¶1-2

Ke nihi ayɔhi abɔ bua a he nya ngɛ je kɛ wɛ ngɛ Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ sisi nɛ Yehowa ma e yi si nɛ e ngɛ mɛ hyɛe ɔ, mɛni e naa? E ngɛ mi kaa e naa nimli babauu mohu lɛɛ, se e toɔ nihi nɛ a ba Kaimi ɔ a he hɛ kakaaka. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e naa nihi nɛ a baa Kaimi ɔ daa jeha a. A ti ni komɛ kɛ si temi kɛ womi kpeɔ, se a bɔɔ mɔde nɛ a baa. Ni komɛ pɔɛ asafo mi kpehi yami, se a naa Kaimi ɔ kaa kpe ko nɛ e he hia kaa a ya. Jehanɛ hu ɔ, ni komɛ baa Kaimi ɔ konɛ a ba hyɛ bɔ nɛ blɔ nya tomi ɔ ngɛ ha kɛkɛ, se Yehowa toɔ nimli nɛ ɔmɛ tsuo a he hɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke Yehowa na nimli babauu nɛ a ba Kaimi ɔ, e bua jɔɔ. (Luka 22:19) Se kɛ̃ ɔ, yi mi tomi nɛ a kɛ baa a he lɛ hia lɛ. Anɛ wa suɔ nɛ Yehowa kɛ e we asafo ɔ nɛ a tsɔɔ wɔ ní lo?​—Yes. 30:20; Yoh. 6:45. w19.01 26 ¶1-3

Tsa pi gbomi kɛkɛ nɛ Yesu suɔ kaa e ma gbo kɛ ha e kaseli ɔmɛ, mohu ɔ, be fɛɛ be ɔ, e ní peepee tsɔɔ kaa e susuɔ a he kekle. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ pɔ tɔ e he nɛ e hao po ɔ, e si we e kaseli ɔmɛ. (Luka 22:39-46) Jehanɛ hu ɔ, e ngɔ e juɛmi kɛ ma níhi nɛ e ma nyɛ maa pee ha nihi ɔ nɔ se pi níhi nɛ e ma ná kɛ je a dɛ. (Mat. 20:28) Asafo kake pɛ nɛ suɔmi nitsɛnitsɛ ngɛ mi ɔ mi nɛ wa ngɛ ɔ nɛ, nɛ be fɛɛ be ɔ, wa suɔ nɛ waa fɔ nihi nine konɛ a ba piɛɛ wa he. Se kɛ̃ ɔ, nihi nɛ e sa kaa waa ye bua mɛ titli ji nihi nɛ “a kɛ wɔ ngɛ hemi kɛ yemi ɔ mi” se a kpa fiɛɛmi kɛ asafo mi kpehi yami ɔ. (Gal. 6:10) Ke wa wo mɛ he wami kaa a ya asafo mi kpehi, titli Kaimi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ mɛ. Ke a ti nɔ ko kpale kɛ ba Yehowa, wa Tsɛ kɛ wa nɔ hyɛlɔ nɛ e ngɛ suɔmi ɔ ngɔ ɔ, Yehowa kɛ Yesu bua jɔɔ.​—Mat. 18:14. w19.01 29 ¶12, 14; 30 ¶15

Benɛ Yesu maa to e gbenɔ Kaimi ɔ he blɔ nya a, e ngɔ niye ní nɛ a kɛ ye He Tsɔmi ɔ nɛ piɛ ɔ eko kɛ pee jã. Yesu de e kaseli ɔmɛ kaa ní enyɔ nɛ ɔmɛ daa si ha e nɔmlɔ tso nɛ ye mluku kɛ e muɔ nɛ e kɛ maa sã afɔle kɛ ha mɛ ɔ. Eko ɔ, e pee we bɔfo ɔmɛ nyakpɛ kaa blɔ nya tomi ehe nɛ ɔ ngɛ kpokploo. Mɛni he je? Nyɔhiɔ bɔɔ nɛ be ɔ, Yesu ya slaa e huɛmɛ nɛ ji Lazaro, Maata kɛ Maria. Yesu ngɔ he blɔ ɔ kɛ bɔni ní tsɔɔmi. Maata ngɛ we ɔ mi lɛɛ se e hɛdɔ nɛ e ngɛ ní hooe ha nɔmlɔ ngua nɛ ba slaa mɛ ɔ. Benɛ Yesu na nɔ́ nɛ ɔ, e to e tsui si kɛ dla Maata juɛmi kaa pi be fɛɛ be nɛ e he hia kaa a hoo ní fuu. (Luka 10:40-42) Pee se benɛ e piɛ ngmlɛfia bɔɔ ko pɛ nɛ Yesu ma gbo ɔ, e ngɔ lɛ nitsɛ e ga womi ɔ kɛ tsu ní. E ha nɛ Kaimi ɔ he blɔ nya tomi ɔ pee kpokploo. w19.01 20-21 ¶3-4

Benɛ Yehowa tle Yesu si ɔ, e ha lɛ “blɔ nya nɛ e nɔ kuɔ,” nɛ e ha lɛ nɔ́ ko nɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, nɔ ko ná we hyɛ. Lɔ ɔ ji wami ko nɛ a be nyɛe ma kpata hɛ mi! (Filip. 2:9; 1 Tim. 6:16) Niinɛ, bɔ nɛ Yehowa wo Yesu hɛ mi nyami ha ngɛ anɔkuale nɛ e ye ɔ he ɔ ngɛ nyakpɛ wawɛɛ! Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa ko hla hɛ mi nyami ngɛ je ɔ mi? E sa nɛ e hi wa juɛmi mi kaa Yehowa hɛ ji e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a nɔ gblegbleegble, nɛ behi fuu ɔ, e jɔɔ mɛ ngɛ blɔhi nɛ a susuu we kaa e maa gu kɛ pee jã a nɔ. Wa be nyɛe maa le jɔɔmihi tsuo nɛ wa ma ná hwɔɔ se. Se amlɔ nɛ ɔ nɛ wa ngɛ si fĩe ngɛ kahi kɛ nyagbahi a mi ngɛ je yaya nɛ ɔ mi ɔ, nyɛ ha nɛ wa kai be fɛɛ be kaa je ɔ maa be kɛ ho. (1 Yoh. 2:17) Wa Tsɛ Yehowa nɛ e ngɛ suɔmi ɔ, ‘pi nɔ nɛ e dɛ ji lɛ nɛ e hɛ maa je wa ní tsumi kɛ suɔmi nɛ wa je kpo ngɛ e biɛ ɔ he ɔ nɔ.’​—Heb. 6:10. w18.07 11 ¶17-18

Yesu kɛ e bɔfo ɔmɛ ye e nyagbe gbɔkuɛ niye ní ɔ, nɛ níhi nɛ e de ɔ tsɔɔ kaa kake peemi he hia lɛ wawɛɛ. Benɛ e kɛ e kaseli ɔmɛ sɔle ɔ, e de ngɛ e sɔlemi ɔ mi kaa e suɔ nɛ a pee kake kaa bɔ nɛ e kɛ e Tsɛ ɔ pee kake ɔ. Kake peemi nɛ maa hi a kpɛti ɔ maa pee odase agbo, nɛ nihi maa na kaa Yehowa lɛ tsɔ Yesu kɛ ba zugba a nɔ kaa e ba pee Mawu suɔmi nya ní. Suɔmi ji nɔ́ titli nɛ a kɛ ma kadi Yesu kaseli ɔmɛ, nɛ jamɛ a suɔmi ɔ ma ha nɛ a pee kake. (Yoh. 13:34, 35) E da blɔ kaa Yesu tu kake peemi he munyu jã. E to he hɛ kaa kake peemi be e kaseli ɔmɛ a kpɛti. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a sã nya hyɛ “ngɛ nɔ nɛ ji nɔmlɔ ngua pe kulaa ngɛ a kpɛti ɔ he.” Benɛ Yesu kɛ mɛ ye e nyagbe gbɔkuɛ niye ní ɔ, a kpale sã nya ekohu. (Luka 22:24-27; Maak. 9:33, 34) Be ko hu ɔ, Yakobo kɛ Yohane ya de Yesu ke e ha nɛ a hi e kasa nya ngɛ e Matsɛ Yemi ɔ mi.​—Maak. 10:35-40. w18.06 8 ¶1-2

Yehowa suɔ nɛ nɔ kɛ e yo nɛ a suɔ a sibi wawɛɛ nɛ a suɔmi ɔ nɛ hi si daa. (Mat. 19:3-6) Gba puɛmi ji yi wu tso ní peepee, nɛ e tsɔɔ we suɔmi. Enɛ ɔ he ɔ, kita nɛ to nɔ kpaago ngɛ Kita Nyɔngma amɛ a mi ɔ tsɔɔ kaa a ko puɛ gba. (5 Mose 5:18) Ke nɔ ko je e yo loo e huno se ɔ, e pee yayami kɛ “si Mawu,” nɛ e wa e huno ɔ aloo e yo ɔ yi mi. (1 Mose 39:7-9) Ke gba puɛmi ba a, nɔ nɛ a je e se ɔ tsui maa ye lɛ, nɛ dɔdɔɛ ɔ ma nyɛ maa hi si jehahi babauu. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa susuɔ jokuɛwi a he wawɛɛ. Yehowa wo fɔli mlaa kaa a ha a bimɛ he lo nya ní nɛ a ye bua mɛ konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ Mawu a kpɛti. E sa nɛ fɔli nɛ a ngɔ he blɔ fɛɛ he blɔ nɛ a ma ná kɛ ye bua a bimɛ konɛ a bua nɛ jɔ Yehowa Mlaa a he nɛ a ná suɔmi kɛ ha Yehowa. (5 Mose 6:6-9; 7:13) E sa nɛ fɔli nɛ a na a bimɛ kaa weto ní, aloo nike ní nɛ Yehowa ha mɛ kaa a hyɛ nɔ saminya, se pi nɔ́ ko nɛ a maa hɛɛ lɛ bɔ nɛ mɛɛ a suɔ.​—La 127:3. w19.02 21 ¶5, 7

Hiob hɛ nɛ e kɛ fɔ jɔɔmi nɛ e ma ná a nɔ ɔ ye bua lɛ nɛ e ngmɛɛ we dami ní peemi he. Hiob he ye kaa Mawu bua jɔ si nɛ e fĩ ɔ he. Ngɛ haomihi nɛ Hiob kɛ kpe ɔ tsuo se ɔ, e ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa jɔɔ lɛ. Hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ ɔ ye bua lɛ nɛ e ngmɛɛ we dami ní peemi he. E ngɛ mi kaa Hiob yi mluku mohu lɛɛ, se bɔ nɛ e fĩ si ha he je ɔ, Yehowa jɔɔ lɛ babauu! (Hiob 42:12-17; Yak. 5:11) Se jɔɔmihi fuu ngɛ nɛ Hiob ma ná hwɔɔ se. Wa Mawu ɔ tsakee we. (Mal. 3:6) Ke wa hɛ ngɛ nɔ kaa Yehowa bua jɔ níhi nɛ da nɛ wa peeɔ ɔ he ɔ, e ma ha nɛ waa kɛ bua jɔmi maa hyɛ si himi kpakpa nɛ e wo he si ɔ blɔ. (1 Tɛs. 5:8, 9) Be komɛ ɔ, eko ɔ, o maa nu he kaa mo pɛ nɛ o ngɛ nɔ́ nɛ da pee. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi mo pɛ. Nihi ayɔhi abɔ ngɛ je kɛ wɛ piɛɛ o he, mɛ hu a kpa we nɔ́ nɛ da peemi. Mawu maa bu mo kɛ piɛɛ e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a hi si blema nɛ a ngmɛɛ we dami ní peemi he kɛ ya si gbenɔ mi ɔ a he.​—Heb. 11:36-38; 12:1. w19.02 7 ¶15-16

Ngɛ Kaimi be nɛ ɔ mi ɔ, e he maa hia nɛ wa bi wa he ke: ‘Mɛni ma nyɛ maa pee kɛ kase Yesu suɔmi ɔ wawɛɛ? Anɛ i susuɔ ye he pe ye nyɛmimɛ Kristofohi lo? Anɛ i hyɛɛ blɔ kaa ye nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a pee níhi nɛ a be nyɛe maa pee lo?’ Nyɛ ha nɛ waa kase Yesu be fɛɛ be, nɛ ‘waa nu he ha wa sibi.’ E be kɛe nɛ Kristo gbenɔ Kaimi ɔ maa ba nyagbe. Ke Yesu “ba” ngɛ amanehlu ngua a mi ɔ, e ma ba bua “nihi nɛ e hla” nɛ a ngɛ zugba a nɔ loloolo ɔ a nya kɛ ho hiɔwe ya. Kɛkɛ ɔ, Kaimi ɔ maa ba nyagbe. (1 Kor. 11:26; Mat. 24:31) Ke Kaimi ɔ ba nyagbe po ɔ, wa he ye kaa Yehowa we bi a hɛ be blɔ nya tomi nɛ ngɛ kpokploo nɛ ɔ nɔ jee gblegbleegble. E ma ha nɛ a ma kai bɔ nɛ Yesu ba e he si ha, kã nɛ e pee kɛ suɔmi nɛ e je kpo ɔ. w19.01 25 ¶17-19

Kaa bɔ nɛ nɔmlɔ tso mi he wami nami he hia a, jã nɔuu nɛ bɔ nɛ wa ngɛ ha ngɛ wa mi ɔ hu he hia. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, loko wa ma nyɛ ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa be fɛɛ be ɔ, ja wa yeɔ niye ní kpakpa, nɛ́ wa gbɔleɔ wa kpɔ mi. Jã nɔuu nɛ loko wa he maa wa ngɛ Mawu jami mi ɔ, ja wa kaneɔ Baiblo ɔ kɛ Baiblo kasemi womihi, nɛ wa pee níhi nɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa mi. Níhi nɛ wa kase nɛ waa kɛ ma tsu ní kɛ wa hemi kɛ yemi ɔ nɛ wa maa tu he munyu kɛ tsɔɔ ni kpahi ɔ ngɛ kaa nɔ́ nɛ wa ngɛ wa kpɔ mi gbɔlee. (Rom. 10:8-10; Yak. 2:26) Jehanɛ hu ɔ, bɔ nɛ wa maa na wa nɔmlɔ tso ɔ ha ngɛ ahuhuɛ mi ɔ ma nyɛ maa sisi wɔ nɛ wa susu kaa wa ngɛ he wami, be mi nɛ eko ɔ, hiɔ ko laa e he ngɛ wa mi. Jã nɔuu nɛ asafo mi kpehi kɛ fiɛɛmi nɛ wa yaa kɛ ní kpahi nɛ wa peeɔ ngɛ Mawu jami mi ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa susu kaa wa hemi kɛ yemi ɔ mi wa, be mi nɛ eko ɔ, akɔnɔ yaya komɛ hɔɔ si ngɛ wa mi. (1 Kor. 10:12; Yak. 1:14, 15) E sa nɛ wa kai kaa Satan suɔ nɛ e ngɔ e susumi yayami ɔmɛ nɛ a ngɛ kaa duɔ ɔ kɛ wo wa mi. w19.01 15 ¶4-5

Eko ɔ, wa ma bi wa he ke: ‘Anɛ i ngɛ jã pee lo? Anɛ i ngɛ Samaria no mɔbɔ nalɔ ɔ kasee lo?’ (Luka 10:30-35) ‘Anɛ ma nyɛ ma je mɔbɔ nami kpo nɛ ma ye kɛ bua nihi nɛ a ngɛ nɔ́ nae ɔ pe bɔ nɛ i ngɛ pee ɔ lo? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ma nyɛ ma ye bua nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi, nihi nɛ a suɔli gbo, kɛ jokuɛwi nɛ a fɔli be asafo ɔ mi lo? Anɛ ma nyɛ ma “tu bua womi munyu kɛ tsɔɔ ni nɛmɛ nɛ a hao ɔ lo”?’ (1 Tɛs. 5:14; Yak. 1:27) Mɛni he je nɛ ke wa na nihi mɔbɔ ɔ, wa bua maa jɔ ɔ? Ke wa naa nihi mɔbɔ ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ wa ngɛ mɛ nɔ́ ko hae, nɛ kaa bɔ nɛ Yesu de ɔ, bua jɔmi ngɛ nɔ́ hami mi. Jehanɛ hu ɔ, ke wa pee jã a, Yehowa bua maa jɔ wa he. (Níts. 20:35; Heb. 13:16) Matsɛ David de ngɛ nɔ nɛ e susuɔ nihi a he ɔ he ke: ‘Yehowa maa bu e he, nɛ e yi ma ná wami. Yehowa maa gbaa lɛ ngɛ zugba a nɔ.’ (La 41:1, 2) Ke wa naa nihi mɔbɔ, nɛ wa mi mi sãa wɔ ngɛ a he ɔ, Yehowa hu maa na wɔ mɔbɔ, nɛ wa ma ná bua jɔmi kɛ ya neneene.​—Yak. 2:13. w18.09 19 ¶11-12

Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Yoshiko ya na e dɔkita, nɛ dɔkita a de lɛ sane yobu ko. Dɔkita a de lɛ ke nyɔhiɔ bɔɔ ko pɛ nɛ e piɛ ha lɛ nɛ e kɛ maa hi je mi. Kɛ Yoshiko pee e ní ha kɛɛ? E kai ngmami ko nɛ e bua jɔ he wawɛɛ nɛ ji wa mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ. Kɛkɛ nɛ e de dɔkita a kaa e yi gbeye kulaa, ejakaa Yehowa piɛɛ e he. Munyu nɛ ɔ ye bua wa nyɛmiyo ɔ nɛ e nyɛ ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa. Ke wɔ hu waa kɛ kahi ngɛ kpee ɔ, ngmami nɛ ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ, nɛ wa be gbeye yee. Yehowa ha nɛ Yesaya ngma munyu nɛ ɔmɛ konɛ e kɛ wo Yuda bi nɛ a ma ba nuu mɛ nyɔguɛ kɛ ya Babilon ɔ a bua. Se tsa pi Yuda bi nɛ a ngɔ mɛ nyɔguɛ ɔ pɛ a he je nɛ Yehowa ha nɛ a ngma munyu nɛ ɔ kɛ to. A ngma kɛ ha e we bi nɛ a hi si kɛ je jamɛ a be ɔ mi kɛ ma a tsuo. (Yes. 40:8; Rom. 15:4) Mwɔnɛ ɔ, behi nɛ wa ngɛ mi ɔ ji “behi nɛ a mi wa nɛ a nya dami” ngɛ yee. Enɛ ɔ he ɔ, he wami womi munyu nɛ ngɛ Yesaya womi ɔ mi ɔ he hia wɔ wawɛɛ.​—2 Tim. 3:1. w19.01 2 ¶1-2

Ke Kristofo no ɔ je gba po ɔ, loloolo ɔ, a ji he lo kake. Ke a be he kake ɔ, mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo a kɛ nyagbahi maa kpe. Bɔfo Paulo tsɔɔ nɔ́ he je nɛ e hi kaa a maa hi si. E ngma ke: “A tsu huno ɔ nɛ e he we yi ɔ he kɛ gu e yo ɔ nɔ, nɛ a tsu yogbayo ɔ nɛ e he we yi ɔ hu he kɛ gu nyɛminyumu ɔ nɔ; ke pi jã a, jinɛ nyɛ bimɛ a he be tsɔe, se amlɔ nɛ ɔ lɛɛ a ngɛ klɔuklɔu.” (1 Kor. 7:14) Anɔkuale Kristofohi fuu nyɛ nɛ a kɛ a hunomɛ loo a yihi nɛ a he we yi ɔ hi si ngɛ nyagbahi nɛ a mi wa mi. Benɛ nɔ nɛ he we yi ɔ ba pee Yehowa sɔmɔlɔ ɔ, a na kaa se nami ngɛ he kaa a ji gba. (1 Kor. 7:16; 1 Pet. 3:1, 2) Ngɛ Kristofohi asafo ɔ mi ngɛ je kɛ wɛ ɔ, wa naa gbahi fuu nɛ a ngɛ fɛu. E be nyakpɛ kaa o naa hunomɛ kɛ a yihi nɛ a ngɛ bua jɔmi ngɛ nyɛ asafo ɔ mi. Nyɛmimɛ nyumu nɛ ɔmɛ suɔ a yi ɔmɛ, nɛ yi ɔmɛ hu jeɔ a tsui mi kɛ fĩɔ a huno ɔmɛ a se kɛ tsɔɔ kaa a suɔ mɛ. Enɛ ɔ ji odase nɛ tsɔɔ kaa gba hɛ mi ma nyɛ maa ba nyami.​—Heb. 13:4. w18.12 14 ¶18-19

Eden sisi ji “Bua Jɔmi,” nɛ niinɛ, abɔɔ ɔ mi hu ngɛ bua jɔmi. Niye ní fuu ngɛ lejɛ ɔ, lejɛ ɔ ngɛ fɛu, nɛ lohwehi fuu ngɛ abɔɔ ɔ mi nɛ a kɛ mɛ fiɛɔ. (1 Mose 1:29-31) Hebri munyungu nɛ a tsɔɔ sisi ke “abɔɔ” ɔ, ngɛ Hela gbi mi ɔ, a deɔ ke pa·raʹdei·sos. Cyclopaedia nɛ M’Clintock kɛ Strong ngma a tsɔɔ kaa ke a de Hela no kaa e tsɔɔ bɔ nɛ pa·raʹdei·sos ngɛ ha a, e ma de ke: “E ji zugba agbo ko nɛ a po piɛ kɛ wo he nɛ e mi ngɛ fɛu. Tso nguahi nɛ a woɔ yiblii ngɛ lejɛ ɔ, nɛ pahi nɛ a mi tsɔ beɔ ngɛ mi. Jijɔhi kɛ afugbɛhi fuu nyɛɛɔ ngɛ pa amɛ a he.” (Kɛ to 1 Mose 2:15, 16 he.) Mawu ngɔ Adam kɛ Hawa kɛ wo paradeiso nɛ ɔ mi, se a gbo Mawu tue, enɛ ɔ he ɔ, a sɛ kɛ ha lejɛ ɔ himi hu. Enɛ ɔ ha nɛ Paradeiso ɔ bɔ a kɛ a nina tsuo. (1 Mose 3:23, 24) E ngɛ mi kaa ngɛ atuã tsɔmi ɔ se ɔ, nɔ ko hí abɔɔ ɔ mi hu mohu lɛɛ, se e maa pee kaa abɔɔ ɔ hi si kɛ ya si benɛ Noa Nyu Kpekpemi ɔ ba. w18.12 3-4 ¶3-5

Fɔli bɔɔ mɔde kaa a ma tsɔse a bimɛ konɛ a je su kpakpahi kpo. Ke jokuɛ ɔmɛ da su kpakpahi nɛ a fɔli ɔmɛ tsɔse mɛ nɛ a ná a nɔ kɛ mwɔ yi mi kpɔhi ɔ, lɛɛ a be a he piae ngɛ yi mi kpɔhi nɛ a maa mwɔ ɔmɛ a he. Enɛ ɔ be hae nɛ a mwɔ yi mi kpɔhi nɛ maa ngɔ haomihi kɛ ba a nɔ. Kaa bɔ nɛ fɔlɔ kpakpa maa pee ɔ, Yehowa hu suɔ nɛ e bimɛ nɛ a ná si himi kpakpa. (Yes. 48:18) Enɛ ɔ he ɔ, e ha wɔ sisi tomi mlaahi nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa ba wa je mi ngɛ blɔ kpakpa nɔ, nɛ́ waa kɛ ni kpahi hu nɛ hi si saminya. E suɔ nɛ waa ngɔ e sisi tomi mlaa amɛ kɛ tsu ní konɛ wa susu níhi a he kaa lɛ. Enɛ ɔ tsi we he yemi nɛ wa ngɛ ɔ nya. Mohu ɔ, e haa nɛ wa susuɔ níhi a he ngɛ blɔ nɛ da nɔ. (La 92:5; Abɛ 2:1-5; Yes. 55:9) Jehanɛ hu ɔ, sisi tomi mlaa amɛ yeɔ bua wɔ nɛ wa mwɔɔ yi mi kpɔhi nɛ da, nɛ wa bua jɔɔ. (La 1:2, 3) Ee, ke wa susuɔ níhi a he kaa Yehowa a, wa ma ná he se ngɛ blɔhi fuu a nɔ! w18.11 19-20 ¶7-8

Ke wa suɔ nɛ waa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya a, e sɛ nɛ waa ngmɛ blɔ nɛ ni kpahi nɛ a nyɛ wa nɔ nɛ waa pee níhi nɛ sɛ. Benɛ wa bɔni nyɛɛmi ngɛ anɔkuale ɔ nya a, waa kɛ wa huɛmɛ kɛ wa weku li nɛ a li Yehowa a bɔɛ kaa sa a hu. A ti ni komɛ ná bumi kɛ ha wɔ, se a ti ni komɛ hu te si kɛ wo wɔ. Eko ɔ, wa weku li, nihi nɛ waa kɛ mɛ tsuɔ ní, kɛ nihi nɛ waa kɛ mɛ yaa sukuu maa suɔ nɛ waa piɛɛ a he kɛ ye gbijlɔ komɛ. Mɛni wa maa pee konɛ wa ko ngɔ wa he kɛ wo kusumihi kɛ gbijlɔhi nɛ wui Yehowa hɛ mi nyami ɔ mi? E sa nɛ wa ha nɛ Yehowa susumi ngɛ gbijlɔ kɛ kusumi nɛ ɔmɛ a he ɔ nɛ hi wa juɛmi mi. Wa ma nyɛ ma hla níhi a mi ngɛ wa womi ɔmɛ a mi konɛ waa hyɛ bɔ nɛ gbijlɔ nɛ ɔmɛ plɛ kɛ ba. Ke wa le nɔ́ nɛ Ngmami ɔ de ngɛ gbijlɔ nɛ ɔmɛ a he ɔ, wa ma ná nɔ mi mami kaa yi mi kpɔ nɛ wa mwɔ kaa wa be jamɛ a gbijlɔ ɔmɛ yee ɔ “sa Nyɔmtsɛ ɔ hɛ mi.” (Efe. 5:10) Ke wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa kɛ e Munyu ɔ nɔ ɔ, wa be “nɔmlɔ adesa gbeye yee.”​—Abɛ 29:25. w18.11 11 ¶10, 12

Ke wa si himi tsake tlukaa a, e ma nyɛ maa ba kaa wa haomi ɔmɛ pɛ a he nɛ wa maa hi susue. Jinɛ Yosef ko nyɛ pee jã. Se e pee we jã, mohu ɔ, e pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ma nyɛ ngɛ si fɔfɔɛ ɔ he, nɛ Yehowa na nɔ́ ko nɛ e da nɔ kɛ jɔɔ lɛ. E ngɛ mi kaa a wo Yosef tsu lɛɛ, se ní tsumi fɛɛ ní tsumi nɛ pamitsɛmɛ ɔmɛ a nɔ hyɛlɔ ɔ ma ha lɛ ɔ, e tsuɔ lɛ saminya kaa bɔ nɛ e pee benɛ e ngɛ ní tsue ha Potifar a. (1 Mose 39:21, 22) Kaa bɔ nɛ e ba ngɛ Yosef blɔ fa mi ɔ, wɔ hu wa ma nyɛ ma ya je si fɔfɔɛ ko nɛ e mi wa mi. Eko ɔ, wa be nyɛe maa pee nɔ́ ko ngɛ si fɔfɔɛ ɔ he, se ke wa to wa tsui si, nɛ wa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ ngɛ si fɔfɔɛ ɔ he ɔ, Yehowa maa na nɔ́ ko nɛ e maa da nɔ kɛ jɔɔ wɔ. (La 37:5) Be komɛ ɔ, si fɔfɔɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ ‘wa juɛmi maa gbɛ,’ se kaa bɔ nɛ bɔfo Paulo de ɔ, wa be hae nɛ ‘wa hɛ kɛ nɔ fɔmi maa ta’ kɔkɔɔkɔ. (2 Kor. 4:8; sisi ningma) Bɔfo Paulo munyu nɛ ɔmɛ maa ba mi ngɛ wa blɔ fami ke wa ngɔ wa juɛmi kɛ ma wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ nɔ ngɛ si fɔfɔɛ kaa jã amɛ a mi ɔ. w18.10 29 ¶11, 13

Ngɔɔ lɛ kaa o kɛ nɔ ko nɛ o le lɛ nɛ o buɔ lɛ wawɛɛ kpe, se e hɛ je o biɛ nɔ, aloo e kaii we mo po. Anɛ e be mo nyakpɛ pee lo? Níhi kaa jã dɔɔ nɔ wawɛɛ. Mɛni he je? Ejakaa nɔ fɛɛ nɔ suɔ nɛ nihi nɛ a le lɛ, aloo a na kaa lɛ hu e ngɛ. Se pi lemi kɛkɛ nɛ wa suɔ nɛ nihi nɛ a le wɔ. Wa suɔ nɛ a le nihi nɛ wa ji kɛ níhi nɛ wa nyɛ pee. (4 Mose 11:16; Hiob 31:6) Se ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, mluku nɛ wa yi ɔ ma ha nɛ lemi nɛ wa suɔ nɛ nihi nɛ a le wɔ ɔ maa po blɔ mi. Enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa hla hɛ mi nyami nɛ sɛ. Satan je ɔ suɔ nɛ wa hla hɛ mi nyami, konɛ nihi a juɛmi nɛ ba wa nɔ mohu pe Yehowa Mawu nɔ. Yehowa nɛ ji wa hiɔwe Tsɛ ɔ pɛ nɛ e sa kaa wa ja.​—Kpoj. 4:11. w18.07 7 ¶1-2

E pee we wɔ nyakpɛ kaa Satan kɛ e daimonio ɔmɛ haa nɛ nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya nguahi ɔ “tuɔ lakpa munyuhi.” (1 Tim. 4:1, 2) Nɔ́ nɛ pa hí kulaa ji lakpa nɛ jami hɛ mi nyɛɛli yeɔ ɔ. Mɛni he je? Ejakaa ke nɔ ko he a lakpa tsɔɔmi ɔmɛ ye, nɛ lɔ ɔ he je ɔ, e peeɔ níhi nɛ Mawu sume ɔ, neneene wami ma nyɛ ma bɔ lɛ. (Hos. 4:9) Yesu le kaa jami hɛ mi nyɛɛli ngɛ́ e be ɔ mi ɔ sisiɔ nihi. Lɔ ɔ he ɔ, e de ke: “Musu tloo nyɛ, womi ngmali kɛ Farisi bi, osatotsɛmɛ! ejakaa nyɛ hiaa blɔ kɛ guɔ wo nɔ kɛ zugba gbigbli nɔ kɛ ya tsakeɔ nɔ kake kɛ baa Yuda bi ɔmɛ a jami ɔ mi, nɛ ke e tsake ɔ, nyɛ peeɔ lɛ nɔ nɛ sa kɛ ha Gehena [neneene hɛ mi kpatami] yami si enyɔ pe nyɛ nitsɛmɛ.” (Mat. 23:15) Yesu kɛ hɛdɔ tu munyu kɛ si lakpa jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ a ní peepee ɔmɛ, nɛ e tsɔɔ kaa lakpa jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ ngɛ kaa ‘a tsɛ Abosiami nɛ e ji nɔmlɔ gbelɔ ɔ.’​—Yoh. 8:44. w18.10 7 ¶5-6

Mɛni Yesu ngɛ tsɔɔe? Yesu de ke: “Nyɛ nya nɛ nyɛ bua nɛ jɔ wawɛɛ, ejakaa nyɛ hiɔwo kle ngɛ hiɔwe. Jã kɛ̃ nɛ a wa gbali ɔmɛ nɛ a sɛ nyɛ hlami ɔ yi mi.” (Mat. 5:12) Benɛ a kongo bɔfo ɔmɛ nɛ a fã mɛ ke a ko fiɛɛ hu ɔ, “a je Sanhedri bi ɔmɛ a hɛ mi kɛ ho, nɛ a ngɛ nyae.” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a bua jɔɛ kpa nɛ a fiaa mɛ ɔ he. Se kɛ̃ ɔ, a bua jɔ ejakaa “ngɛ [Yesu] biɛ ɔ he je ɔ, a bu mɛ kaa a ji nihi nɛ a sa hɛ mi si puemi.” (Níts. 5:41) Mwɔnɛ hu ɔ, ke Yehowa sɔmɔli ngɛ nɔ́ nae ngɛ Yesu biɛ ɔ he, aloo a kɛ kahi nɛ a mi wa ngɛ kpee ɔ, a kɛ bua jɔmi fĩɔ si. (Yak. 1:2-4) Wɔ hu wa bua jɔɛ nɔ́ nami slɔɔtohi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ he kaa Yesu bɔfo ɔmɛ nɔuu. Se ke wa ye Yehowa anɔkuale ɔ, Yehowa ma ha nɛ wa ná kã konɛ wa fĩ si. Ke Yehowa nɛ ji “bua jɔmi Mawu ɔ” kplɛɛ wa nɔ ɔ, wa ma nyɛ ma ná bua jɔmi ke a wa wɔ yi mi, aloo wa weku li te si kɛ wo wɔ.​—1 Tim. 1:11. w18.09 21 ¶18-20

Akɛnɛ wa ngɛ “behi nɛ a mi wa” mi nɛ nihi fuu kɛ si himi nɛ mi wa ngɛ kpee he je ɔ, si himi ɔ gbe nihi fuu a nya. (2 Tim. 3:1-5) Akɔtaa bumi tsɔɔ kaa nihi nɛ a he hiɛ pe 800,000 gbeɔ a he daa jeha. Ke e hí kulaa a, tsuifia 40 fɛɛ ko ɔ, nɔ ko gbeɔ e he. Aywilɛho sane ji kaa nyɛmimɛ komɛ po gbe a he ngɛ nyagbahi nɛ a kɛ kpe nɛ a nyɛ we nya dami ɔ he je. Ke si himi ɔ gbi wa nyɛmimɛ ɔmɛ a nya po ɔ, a kpɛti nihi fuu kɛ nyagbahi nɛ a mi wa ngɛ kpee, nɛ e sa nɛ waa je suɔmi mi kɛ fia mɛ kɛ ma si. Nihi waa wa nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ yi mi, nɛ a yeɔ a he fɛu. A tuɔ munyu yayahi kɛ siɔ a kpɛti ni komɛ hu ngɛ a ní tsumi hehi. Aloo eko ɔ, pɔ tɔɔ a he wawɛɛ akɛnɛ ní tsumi hiɛ ngɛ a nɔ nɛ a kpa we ní tsumi mla a he je. Wa nyɛmimɛ ɔmɛ a kpɛti ni komɛ hu kɛ weku mi nyagbahi ngɛ kpee. Eko ɔ, nɔ ko hu ngɛ nɛ e huno loo e yo pi Yehowa sɔmɔlɔ, enɛ ɔ he ɔ, tue mi jɔmi be we ɔ mi. Nyagba nɛ ɔmɛ kɛ ekpa komɛ nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ ngɛ kpee ɔ ha nɛ a pee gbedee. w18.09 13 ¶3, 5

Fɔli nɛ a ji Kristofohi ma nyɛ maa piɛɛ Yehowa he kɛ tsu ní ke ji kaa a ye bua a bimɛ nɛ a ngɔ Mawu jami mi otihi kɛ ma a hɛ mi. Fɔli fuu nɛ a pee jã a tsɔɔ kaa pee se ɔ, a bimɛ ɔmɛ ngɔ a he kɛ wo be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi. Ni komɛ po ya sɔmɔɔ ngɛ hehi nɛ kɛ a weku li a he kɛ. Ni komɛ ngɛ sɔmɔe kaa ma se sane kpakpa fiɛɛli, blɔ gbali ngɛ hehi nɛ fiɛɛli fuu a he hia ngɛ, nɛ ni komɛ hu ngɛ sɔmɔe ngɛ Betel. Akɛnɛ ni komɛ ngɛ sɔmɔe ngɛ tsitsaa he je ɔ, a be nyɛe ma ya hi a weku li slaae kpamkpam. Se kɛ̃ ɔ, fɔli nɛ a ngɛ he kɛ afɔle sami su ɔ woɔ a bimɛ ɔmɛ he wami kaa a fĩ si ngɛ a sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi. Mɛni he je? Fɔli ɔmɛ a bua jɔɔ ejakaa a le kaa a bimɛ ɔmɛ kɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ngɛ kekleekle blɔ he yee ngɛ a si himi mi. Eko ɔ, fɔli nɛ ɔmɛ a ti nihi fuu ma de kaa bɔ nɛ Hana de ngɛ e bi Samuel he ɔ. Hana de ke: ‘I ngɔ lɛ ba ha Yehowa.’ Fɔli nɛ ɔmɛ naa Yehowa he nɛ a piɛɛ kɛ ngɛ ní tsue ɔ kaa he blɔ nɛ se be.​—1 Sam. 1:28. w18.08 24 ¶4

Yesu tsɔɔ we kaa niatsɛmɛ be nyɛe maa sɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi. E de hu ke: “Nyɛ ohiatsɛmɛ, nyɛ ngɛ bua jɔmi, ejakaa nyɛ nɔ́ ji Mawu Matsɛ Yemi ɔ nɛ.” (Luka 6:20) Se munyu nɛ ɔ hu tsɔɔ we kaa ohiatsɛmɛ tsuo bu Yesu tue, nɛ a jɔɔ mɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ohiatsɛmɛ fuu nyɛɛ we Yesu se. Oti ɔ ji kaa tsa pi níhi nɛ nɔ ko ngɛ ɔ nɛ tsɔɔ kaa Yehowa suɔ lɛ loo e sume lɛ. Ngɛ Yehowa asafo ɔ mi ɔ, wa ngɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi babauu nɛ a ji niatsɛmɛ kɛ ohiatsɛmɛ, se mɛ tsuo a suɔ Yehowa, nɛ a kɛ a tsui tsuo ngɛ lɛ sɔmɔe. Ngmami ɔ wo niatsɛmɛ ga kaa a ko “ngɔ a hɛ kɛ fɔ ní nami nɛ e hí si daa a nɔ, mohu ɔ, a ngɔ a hɛ kɛ fɔ Mawu” nɔ. (1 Tim. 6:17-19) Mawu Munyu ɔ wo Yehowa sɔmɔli nɛ a ji niatsɛmɛ kɛ ohiatsɛmɛ tsuo ga hu kaa a hyɛ saminya nɛ a ko suɔ sika. (1 Tim. 6:9, 10) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa naa wa nyɛmimɛ kaa bɔ nɛ Yehowa naa mɛ ɔ, wa be níhi nɛ a ngɛ aloo níhi nɛ a be ɔ nɔ dae kɛ kojo mɛ. w18.08 10-11 ¶11-12

Atsinyɛ jemi ko be he kaa wa suɔ nɛ Yehowa nɛ le kaa wa bua jɔ kaa e hla wɔ kɛ pee e we bi. Nile ngɛ mi kaa wa jɔɔ wa he nɔ kɛ ha Yehowa. Wa sume nɛ waa pee níhi nɛ Yehowa bua jɔɛ he. Wa jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ, nɛ wa buɔ mɛ ejakaa wa le kaa mɛ hu Yehowa huɛmɛ ji mɛ. (Rom. 12:10) Baiblo ɔ wo si ke: ‘Yehowa be e ma a he ngmɛɛe kɔkɔɔkɔ.’ (La 94:14) Nɔ́ ko nɔ́ ko be nyɛe ma tsake Yehowa si womi nɛ ɔ. Gbenɔ po be nyɛe ma je wɔ kɛ je suɔmi nɛ Yehowa ngɛ kɛ ha wɔ ɔ he. (Rom. 8:38, 39) “Wa ngɛ wami mi jio, wa gbo jio, Yehowa nihi ji wɔ.” (Rom. 14:8) Wa ngɛ be nɛ Yehowa ma tle e huɛmɛ tsuo nɛ a gbo ɔ si kɛ ba wami mi ekohu ɔ blɔ hyɛe wawɛɛ. (Mat. 22:32) Amlɔ nɛ ɔ po ɔ, Yehowa ngɛ wɔ jɔɔe babauu. Baiblo ɔ de ke, ‘a gbaa ma nɛ a Mawu ji Yehowa. A gbaa ma nɛ Yehowa hla kaa lɛ nitsɛ e ma a.’​—La 33:12. w18.07 26 ¶18-19

Ni komɛ ma susu kaa akɛnɛ nɔ fɛɛ nɔ ngɛ he blɔ kaa e maa mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ ní komɛ kaa sukuu yami kɛ ní tsumi he he je ɔ, e sa nɛ a si ha mɛ nɛ mɛ nitsɛmɛ a da a he nile nɔ kɛ mwɔ a yi mi kpɔ. Eko ɔ, nɔ́ nɛ Paulo de Korinto bi ɔmɛ ngɛ niye ní he ɔ lɛ ha nɛ a susuɔ jã. Paulo de ke: “Mɛni he je nɛ e sa kaa nɔ kpa he nile nɛ kojo ye he yemi ɔ?” (1 Kor. 10:29) E ji anɔkuale kaa nɔ fɛɛ nɔ ngɛ he blɔ kaa lɛ nitsɛ e maa mwɔ e yi mi kpɔ, se e sa nɛ wa kai kaa huzu ngɛ wa he yemi ɔ he, nɛ yi mi kpɔ fɛɛ yi mi kpɔ nɛ wa maa mwɔ ɔ, ke nɔ́ kpakpa ko ji mi kɛ bɛ ɔ, lɛɛ nyagba lɛ maa je mi kɛ ba. Enɛ ɔ he ɔ, Paulo je e munyu ɔ sisi kɛ munyu nɛ ngɛ wa mwɔnɛ ɔ Ngmami ɔ mi ɔ. Enɛ ɔ tsɔɔ heii kaa ke wa ngɛ yi mi kpɔ mwɔe ngɛ nɔ́ ko he ɔ, ní kpahi ngɛ nɛ a he hia nɛ e sa kaa waa susu a he, se tsa pi nɔ́ nɛ wa suɔ pɛ. w18.04 10 ¶10

Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, e ma nyɛ maa ba kaa nɔ ko ngɛ Yehowa sɔmɔe, se jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, e peeɔ níhi nɛ Yehowa sume. (Jud 11) Eko ɔ, nɔ ɔ yaa fiɛɛmi kɛ asafo mi kpehi, se jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, e susuɔ níhi nɛ tleɔ bɔmi nami he akɔnɔ si ɔ a he, aloo e hɛ kɔ̃ɔ, aloo e nyɛɔ e nyɛmi Kristofo no ngɛ e tsui mi. (1 Yoh. 2:15-17; 3:15) Ní nɛ ɔmɛ ma nyɛ ma ha nɛ e ya pee yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ he. Eko ɔ, ni kpahi li nɔ́ nɛ wa susuɔ aloo níhi nɛ wa peeɔ, se Yehowa lɛɛ, e naa nɔ́ fɛɛ nɔ́, nɛ ke waa kɛ wa tsui tsuo fĩ we e se hu ɔ, e le. (Yer. 17:9, 10) Ke wa tɔ̃ Yehowa nɔ po ɔ, e kɔni gbo we ngɛ wa he. Ke nɔ ko hia nane ko nɛ ma nyɛ ma puɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ, Yehowa ngɛ lɛ dee ke: ‘Moo kpale kɛ ba ye ngɔ.’ Yehowa le kaa wa ngɛ mɔde bɔe nɛ waa ye wa gbɔjɔmi ɔmɛ a nɔ, se e suɔ nɛ waa hie ní yayamihi. (Yes. 55:7) Ke wa bɔ wa he mɔde ɔ, Yehowa hu be wɔ kuae, nɛ e ma ha wɔ he wami nɛ waa kɛ maa “ye yayami ɔ nɔ.”​—1 Mose 4:7. w18.07 18 ¶5-6