March

Ke wa huɛmɛ kɛ wa weku li ngɛ wa nɔ nyɛe nɛ waa ngɔ wa he kɛ wo ya peemi kusumihi nɛ teɔ si kɛ woɔ Baiblo ɔ mi ɔ, suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Yehowa kɛ e Munyu ɔ woɔ wɔ he wami nɛ wa peeɔ Yehowa suɔmi nya ní. Eko ɔ, a maa tu munyu komɛ kɛ gbe wɔ zo. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, a ma de ke wa sume nɔ nɛ gbo ɔ aloo wa bui lɛ. Aloo eko ɔ, a ma de ke wa ní peepee ma ha nɛ nɔ nɛ gbo ɔ ma ba ye mɛ awi. Ngɛ Caribbean ma ko nɔ ɔ, nihi babauu susuɔ kaa ke nɔ ko gbo ɔ, e “kpade” ba gblaa nihi nɛ a wa lɛ yi mi ɔ a tue. Womi ko tsɔɔ kaa “kpade” ɔ ma nyɛ “maa ngɔ haomi kɛ ba ma a mi bi ɔmɛ a nɔ.” Ngɛ Afrika ma komɛ a nɔ ɔ, ke nɔ ko gbo ɔ, e weku li ngɔɔ nɔ́ kɛ haa ahuhuɛhi a hɛ mi ngɛ we ɔ mi, nɛ ke nɔ ɔ foni ko kpla si ngɛ gbogbo he ɔ, a plɛɔ foni ɔ hɛ mi kɛ tsɔɔ gbogbo ɔ. Mɛni he je nɛ a peeɔ jã? Ni komɛ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ ni gbogboe ɔmɛ nɛ a na a he! Yehowa sɔmɔli kɛ a he wui níhi nɛ fĩɔ Satan lakpa tsɔɔmi ɔmɛ a se ɔ mi, nɛ a he we yi hulɔ!​—1 Kor. 10:21, 22. w19.04 16 ¶11-12

Yesu tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ sisi tomi mlaahi nɛ maa ye bua mɛ konɛ a kɛ nihi nɛ hi si saminya. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wɔ tsuo wa suɔ nɛ nihi kɛ wɔ nɛ hi si saminya. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wɔ hu waa kɛ nihi nɛ hi si saminya. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ ma ha nɛ a kɛ wɔ maa hi si saminya. Se ke nɔ ko ye wɔ sane yaya ko hu nɛɛ? Yesu tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ kaa e sa nɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa Yehowa maa ‘ye dami sane kɛ ha nihi nɛ a kpaa ngmlaa kɛ tsɛɔ lɛ nyɔ kɛ pia’ a. (Luka 18:6, 7) Munyu nɛ ɔ ji si womi nɛ tsɔɔ kaa: Wa Mawu nɛ e yeɔ dami sane ɔ le kahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi, nɛ e maa ye dami sane ha wɔ ngɛ be nɛ sa mi. (2 Tɛs. 1:6) Ke waa kɛ sisi tomi mlaahi nɛ Yesu kɛ ha wɔ ɔ tsu ní ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ waa kɛ nihi maa hi si saminya. Nɛ ke a ye wɔ sane yaya ngɛ Satan je nɛ ɔ mi ɔ, lemi nɛ wa le kaa Yehowa maa ye dami sane ha wɔ ɔ maa wo wa bua. w19.05 5 ¶18-19

Anɛ o ji niheyo aloo yiheyo wayoo nɛ o ngɛ sukuu yae lo? Eko ɔ, o sukuu bi kpa amɛ tsuo yeɔ a fɔmi ligbi, nɛ o suɔ nɛ o ngɔ Baiblo ɔ kɛ tsɔɔ mɛ nɔ́ he je nɛ o piɛɛ we a he ke a ngɛ a fɔmi ligbi yee ɔ. Se eko ɔ, e peeɔ mo kaa o be nyɛe maa ye mɛ odase. Enɛ ɔ biɔ nɛ o kase gbijlɔ nɛ ɔ he ní! O ma nyɛ maa ngɔ otihi enyɔ kɛ ma o hɛ mi: (1) konɛ mo nitsɛ o ná nɔ mi mami kaa Mawu bua jɔɛ fɔmi ligbi yemi he, kɛ (2) konɛ o nyɛ nɛ o tsɔɔ ni kpahi o hemi kɛ yemi ɔ nya. (Mat. 14:6-11) O ma nyɛ ma bi o he ke, ‘Mɛni ji ní komɛ nɛ ye sukuu bi ɔmɛ deɔ kɛ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ a yeɔ fɔmi ligbi ɔ?’ Lɔ ɔ se ɔ, moo to o tsui si kɛ hla níhi a mi ngɛ wa Baiblo kasemi womi ɔmɛ a mi. O ma ba na kaa e be yee kaa o maa tsɔɔ ni kpahi o hemi kɛ yemi ɔ nya. Nihi babauu yeɔ a fɔmi ligbi akɛnɛ a na kaa ni kpahi hu ngɛ yee ɔ he je. Ke o na otihi enyɔ pɛ po ɔ, o ma nyɛ ma kɛ tsɔɔ nɔ ko nɛ e suɔ nɛ e le anɔkuale ɔ níhi a nya.​—Kol. 4:6. w19.05 29 ¶13

Benɛ a ngɛ hlae nɛ a gbe gbalɔ Eliya nɛ e tu fo ɔ, e kɔni mi jɔ̃, nɛ e ná nɛ e gbo. Se Yehowa tsɔ bɔfo ko kɛ ya Eliya ngɔ. Bɔfo ɔ ya ha Eliya nɔ́ nɛ hia lɛ ngɛ jamɛ a be ɔ mi. E ha lɛ niye ní, nɛ e wo lɛ he wami konɛ e ye. (1 Ma. 19:5-8) Nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ ha nɛ wa na kaa munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ ji anɔkuale: Be komɛ ɔ, nɔ́ nyafii ko nɛ wa maa pee kɛ ha nɔ ko ɔ ma nyɛ maa ye bua nɔ ɔ wawɛɛ. Eko ɔ, niye ní aloo nike ní ko nɛ he jua wɛ tsɔ, aloo munyu kpiti ko nɛ woɔ nɔ he wami nɛ wa maa ngma ha nɔ ɔ ma ha nɛ e nu he kaa wa suɔ lɛ, nɛ wa susuɔ e he. Ke wa be nyɛe nɛ waa kɛ nɔ ɔ nɛ sɛɛ e nyagba amɛ a he ní ɔ, wa ma nyɛ maa pee ní nɛ ɔmɛ eko kɛ ye bua lɛ. Yehowa gu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ ye bua Eliya nɛ e nyɛɛ kɛ ya Sinai Yoku ɔ nɔ tɔɔ. Eko ɔ, e nu he kaa e kɛ nihi nɛ a ngɛ hlae nɛ a gbe lɛ ɔ a kpɛti kɛ jehanɛ. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? Ke wa suɔ nɛ waa ye bua nɔ ko nɛ a pee lɛ nisɛ ní ɔ, kekleekle ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ e nu he kaa e ngɛ slɔkee ngɛ we mi kɛ asafo ɔ mi tsuo. w19.05 16 ¶11; 17 ¶13-14

Ngɔɔ lɛ kaa o ngɛ Zakaria yi 12 ɔ nɛ tu Mesia a gbenɔ ɔ he munyu ɔ kanee. (Zak. 12:10) Benɛ o su kuku 12 ɔ, o kane kaa “Natan we ɔ” maa ye kɔmɔ ngɛ Mesia a gbenɔ ɔ he. Jinɛ o ma nyɛ ma tsa ní kanemi ɔ nɔ. Se moo da si nɛ o bi o he ke: ‘Mɛni tsakpa lɛ ngɛ Natan we ɔ kɛ Mesia a kpɛti?’ Ja o pee o he kaa polisi nɛ e ngɛ laami sane ko mi hlae. Ke o hyɛ ngmami kpahi nɛ a tsɛ se ngɛ ba fa a kpɛti nɛ kɔɔ jamɛ a ngmami ɔ he ngɛ New World Translation of the Holy Scriptures ɔ mi ɔ, e kɛ mo maa ya 2 Samuel 5:13, 14. Lejɛ ɔ tsɔɔ kaa a tsɛɛ Matsɛ David binyumu ko ke Natan. Luka 3:23, 31 ɔ nɛ ji ngmami enyɔne nɛ a tsɛ se ɔ hu tsɔɔ kaa Maria ji Natan nina. Lɔ ɔ he ɔ, Yesu hu ba peeɔ Natan nina. Nɔ́ nɛ o na a pee mo nyakpɛ! Jinɛ o le kaa a gba kɛ fɔ si kaa Yesu ma ba pee David nina. (Mat. 22:42) Se David ngɛ binyumuhi 20 kɛ se. Anɛ e be nyakpɛ mɔ kaa Zakaria tsɔɔ kaa Natan we ɔ maa ye kɔmɔ ngɛ Yesu gbenɔ ɔ he lo? w19.05 30 ¶17

Mɛni e sa nɛ waa pee? Ke wa kase ní be fɛɛ be ɔ, wɔ nitsɛmɛ wa ma ná nɔ mi mami kaa níhi nɛ wa kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ ji anɔkuale. Lɔ ɔ ma ha nɛ wa ná nɔ mi mami kaa Yehowa sisi tomi mlaa amɛ da. Kɛkɛ ɔ, wa maa pee kaa tso nɛ e sipoku ya zu mi, nɛ ‘wa he maa wa wawɛɛ ngɛ hemi kɛ yemi ɔ mi.’ (Kol. 2:6, 7) Nɔ ko be nyɛe ma ha nɛ wa hemi kɛ yemi mi nɛ wa ha wɔ. Enɛ ɔ he ɔ, moo ya nɔ nɛ o pee he wami nɛ e kudɔɔ o juɛmi ɔ ehe. Moo sɔle be fɛɛ be; mo kpa Yehowa pɛɛ nɛ e ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ ye bua mo. Mo pue o yi mi tɛ; be fɛɛ be ɔ, hyɛ níhi nɛ o susuɔ he kɛ nɔ́ he je nɛ o peeɔ ní komɛ. Mo hla huɛmɛ kpakpahi nɛ a ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o tsake o susumihi. Ke o pee jã a, o ma kua ní yayahi nɛ Satan hlaa kaa e kɛ ma puɛ o juɛmi ɔ, nɛ o ma nyɛ ma ‘plɛ susumihi kɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ngɛ gojoo nɛ a wo nɔ kɛ si Mawu nile ɔ hɛ mi kɛ bu si.’​—2 Kor. 10:5. w19.06 13 ¶17-18

E sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa ye bua nihi nɛ a suɔli gbo ɔ kaa bɔ nɛ Rut pee ha Naomi ɔ. (Rut 1:16, 17) Paula de ke: “Benɛ ye huno ɔ gbo ɔ, amlɔ nɔuu nɛ nyɛmimɛ ba ye bua mi. Se benɛ be bɔɔ pue mi ɔ, nɔ fɛɛ nɔ je kɛ ya ngɛ e ní tsumi tsue. Se imi lɛɛ, ye si himi tsake kulaa. Ke nɔ ko suɔlɔ gbo nɛ nihi yɔse kaa ngɛ nyɔhiɔhi kɛ jehahi fuu a se po ɔ, e hia bua womi ɔ, e yeɔ bua wawɛɛ.” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e slo bɔ nɛ e peeɔ nɔ fɛɛ nɔ ha ke e suɔlɔ gbo. Ni komɛ kpaa aywilɛho yemi mla. Se ngɛ ni komɛ a blɔ fa mi ɔ, be fɛɛ be nɛ a ma kai nɔ́ ko nɛ a kɛ a suɔlɔ ɔ bla kɛ pee ɔ, e haa nɛ a yeɔ aywilɛho. E slo bɔ nɛ nɔ fɛɛ nɔ yeɔ aywilɛho ha. Nyɛ ha nɛ wa kai kaa Yehowa ha wɔ he blɔ konɛ waa ye bua nihi nɛ a yo loo a huno gbo ɔ. w19.06 24 ¶16

Ke a tsi wa nya a, e sa nɛ waa le be nɛ e sa kaa waa ‘pee dii.’ (Fiɛlɔ 3:7) E sɛ nɛ wa je laami sanehi kpo. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e sɛ nɛ waa tsɔɔ nihi wa nyɛmimɛ ɔmɛ a biɛ, hehi nɛ wa kpeɔ ngɛ, bɔ nɛ wa tsuɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ ha, kɛ bɔ nɛ wa peeɔ kɛ náa wa womi ɔmɛ ha. Ke ma nikɔtɔmahi bi wɔ ní nɛ ɔmɛ ɔ, wa be mɛ dee, nɛ wa huɛmɛ aloo wa weku li nɛ waa kɛ mɛ ngɛ ma a mi aloo a ngɛ ma se ɔ hu, wa be mɛ dee. Ke wa je laami sane ko kaa kikɛ kpo ɔ, waa kɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ maa wo oslaa mi. Wa ko ha nɛ ní nyafinyafihi nɛ gba waa kɛ wa nyɛmimɛ wa kpɛti. Satan le kaa ke we ko mi gba a, we ɔ be nyɛe maa da si. (Maak. 3:24, 25) E maa ka si abɔ kaa e maa ngɔ mi gbami kɛ ba wa kpɛti. E maa pee jã konɛ waa te si kɛ wo wa sibi mohu pe nɛ wa maa te si kɛ wo lɛ. E sa nɛ Kristofohi nɛ a nane pi si po nɛ a hyɛ a he nɛ hi konɛ a ko nɔ klama nɛ ɔ mi. Ke wa bɔ mɔde nɛ wa dla nyagbahi nɛ baa waa kɛ wa nyɛmimɛ wa kpɛti ɔ, lɔ ɔ be hae nɛ nɔ́ ko nɛ gba wa mi.​—Kol. 3:13, 14. w19.07 11-12 ¶14-16

Behi fuu ɔ, bɔ nɛ wa tuɔ munyu ɔ ha a lɛ haa nɛ nihi buɔ wa sɛ gbi ɔ tue se pi nɔ́ nɛ wa deɔ ɔ. Ke wa tu munyu kɛ mi mi jɔmi, waa kɛ hɛ si kami tsu ní, nɛ a na kaa wa suɔ a sane ɔ, a bua jɔɔ. Wa nyɛ we a nɔ kaa a bu wa sɛ gbi ɔ tue. Mohu ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa wa maa le nɔ́ he je nɛ a susumi ngɛ jami he ngɛ ekpa a. Nɛ waa bɔ mɔde kaa wa maa nu mɛ sisi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke Paulo ngɛ fiɛɛe ha Yuda bi ɔ, e kɛ mɛ susuɔ níhi a he kɛ jeɔ Ngmami ɔ mi. Se ke e ngɛ fiɛɛe ha Hela bi nɛ a ji womi mi leli ngɛ Areopago ɔ, e ha we nɛ a le kaa e ngɔ e munyu ɔ kɛ je Ngmami ɔ mi. (Níts. 17:2, 3, 22-31) Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Paulo ha kɛɛ? Ke wa na nɔ ko nɛ e he we Baiblo ɔ yi ɔ, e maa hi kaa wa be Baiblo ɔ ta woe ngɛ wa ní sɛɛmi ɔ mi. Ke wa yɔse kaa nɔ ko be suɔe nɛ nihi nɛ a na kaa e kɛ wɔ ngɛ Baiblo ɔ kanee ɔ, wa ma nyɛ maa gu blɔ kpa ko nɔ kɛ pee jã konɛ nihi ko na. Eko ɔ, wa ma nyɛ maa kane ngɛ fon loo tablɛti nɔ. w19.07 21 ¶5-6

Satan sisi Israel bi ɔmɛ nɛ a ya ja amagahi. Mɛni blɔ nɔ e gu kɛ pee jã? E le kaa niye ní he maa hia Israel bi ɔmɛ, lɔ ɔ he ɔ, e ngɔ niye ní kɛ sisi mɛ. Benɛ Israel bi ɔmɛ ya su Si Womi Zugba a nɔ ɔ, e he ba hia nɛ a kase bɔ nɛ a peeɔ ngmɔ ha ngɛ zugba ehe ɔ nɔ. Benɛ Israel bi ɔmɛ ngɛ Egipt ɔ, a náa nyu ngɛ Nilo Pa a mi kɛ pueɔ a ngmɔ níhi a nɔ. Se ngɛ Si Womi Zugba a nɔ ɔ, pa ngua ko be lejɛ ɔ. Lɔ ɔ he ɔ, ngmɔ huli ngɔɔ a hɛ kɛ fɔɔ hiɔmi kɛ bɔ́ nɛ nɛɛ ɔ nɔ. (5 Mose 11:10-15; Yes. 18:4, 5) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ a kase blɔ kpa nɛ a maa gu nɔ kɛ pee ngmɔ. Se a be lɛ náe gbɔjɔɔ ejakaa a kpɛti nihi hiɛhiɛɛ nɛ a le ngmɔ humi ɔ gbo ngɛ nga a nɔ. Yehowa ha nɛ e we bi ɔmɛ nu sisi kaa a si fɔfɔɛ tsake. Lɔ ɔ se ɔ, e bɔ mɛ kɔkɔ ke: ‘Nyɛɛ hyɛ nɛ hi konɛ a ko mlɔɔ nyɛ kɛ je [ye] he kɛ ya ja mawu kpahi, nɛ́ nyɛ sɔmɔ mɛ.’ (5 Mose 11:16, 17) Eko ɔ, e maa pee kaa nɔ́ nɛ kɔkɔ bɔmi nɛ ɔ kɔ we ngmɔ peemi he. Mɛni he je nɛ Yehowa bɔ Israel bi ɔmɛ kɔkɔ ngɛ lakpa mawuhi a jami he be mi nɛ e ngɛ ngmɔ peemi he munyu tue ɔ? Yehowa le kaa Israel bi ɔmɛ maa suɔ nɛ a ya kase Kanaan bi ɔmɛ nɛ a ngmɔ huli ɔmɛ hu piɛɛ he ɔ jaa Baal.​—4 Mose 25:3, 5; Many. 2:13; 1 Ma. 18:18. w19.06 3 ¶4-6

Benɛ bɔfo Paulo, Sila, Luka kɛ Timoteo ya su Filipi nɛ ji ma nɛ Roma ngɛ nɔ yee ɔ mi ɔ, a na nihi fuu nɛ a bua jɔ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ he. Nyɛmimɛ nyumuhi eywiɛ nɛ a ngɛ kã nɛ ɔ ye bua kɛ to asafo sisi, nɛ nihi tsuo nɛ a ba pee kaseli ɔ bɔni a he nya buami kaa asafo. Eko ɔ, a kpeɔ ngɛ Lidia nɛ e ji nyɛmiyo nɛ e peeɔ nihi nibwɔ ɔ we mi. (Níts. 16:40) E kɛ we nɛ asafo ehe nɛ a to sisi ɔ kɛ nyagbahi bɔni kpemi. Satan ha nɛ he nyɛli nɛ a sume anɔkuale ɔ te si kɛ wo fiɛɛmi ní tsumi nɛ anɔkuale Kristofo nɛ ɔmɛ ngɛ tsue ɔ. A nu Paulo kɛ Sila, a fiaa mɛ kpa nɛ a wo mɛ tsu. Benɛ a je mɛ ngɛ tsu ɔ mi ɔ, a ya slaa asafo ehe ɔ, nɛ a wo mɛ he wami. Kɛkɛ nɛ Paulo, Sila kɛ Timoteo je ma a mi, nɛ eko ɔ, e piɛ Luka ngɛ lejɛ ɔ. Kɛ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ehe nɛ ɔ mi ɔ maa pee kɛɛ? Ngɛ Yehowa mumi ɔ yemi kɛ buami nya a, kaseli ehe nɛ ɔmɛ ya nɔ nɛ a kɛ kã sɔmɔ Yehowa. (Filip. 2:12) E be nyakpɛ kaa Paulo bua jɔ a he wawɛɛ! w19.08 8 ¶1-2

Anɛ lingmi nɛ ɔ, o hia kɛ ya je he kpa lo? Ke nɔ ko maa hia kɛ ya hi he kpa a, e puɛɔ sika wawɛɛ, nɛ lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e ye hiɔ. Moo hyɛ saminya nɛ o ko flii níhi nɛ a he hia we mo tsɔ konɛ o ko ye hiɔ fuu. (Abɛ 22:3) Behi fuu ɔ, ke wa suɔli be he wami nɛ wa ngɛ a nɔ hyɛe ɔ, wa haoɔ. Nɛ ke e he ba hia kaa waa pa sika a, e yee kaa wa maa le sika abɔ nɛ e sa kaa waa pa. Ngɛ si fɔfɔɛ kaa jã mi ɔ, mo kai kaa “sɔlemi kɛ pɛɛ kpami” ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o mwɔ yi mi kpɔ nɛ da. Yehowa maa bu mo tue, nɛ e ma nyɛ ma ha mo e “tue mi jɔmi ɔ nɛ pã níhi a sisi numi tsuo ɔ” konɛ o nyɛ nɛ o susu níhi a he saminya. (Filip. 4:6, 7; 1 Pet. 5:7) O kɛ huɛmɛ kpakpahi nɛ bɔ be fɛɛ be. O kɛ huɛmɛ kpakpahi nɛ sɛɛ níhi a si kpami kpakpahi nɛ o ná, kɛ nyagbahi nɛ o kɛ ngɛ kpee ɔ he ní, titli ɔ, nihi nɛ mɛ hu a kɛ si fɔfɔɛ kaa jã kpe hyɛ ɔ. Ke o pee jã a, lɔ ɔ ma ha nɛ o bua maa jɔ. (Fiɛlɔ 4:9, 10) Loloolo ɔ, huɛmɛ nɛ o ngɛ loko ohia ngɛ he nɛ o ngɛ ɔ ji o huɛmɛ. w19.08 22 ¶9-10

Mɛni he je nɛ Yehowa ngɔ e nyagbe ta a kɛ to ta nɛ a hwu ngɛ Megido ɔ he ɔ? Megido kɛ Yezreel Dɔgba nɛ ngɛ Megido kasa nya a ji hehi nɛ a hwu tahi babauu ngɛ. Be komɛ ɔ, Yehowa ngɔɔ e he kɛ woɔ tahi nɛ e we bi hwuɔ ngɛ lejɛ ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ “Megido pa a nya” a, Mawu ye bua Kojolɔ Barak nɛ e ji Israel no ɔ nɛ e ye Kanaan tabo nɛ tatsɛ Sisera nyɛɛ hɛ mi ɔ nɔ kunimi. Barak kɛ gbalɔyo Debora na Yehowa si ngɛ kunimi nɛ e gu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ ha nɛ a ye ɔ he je. A la ke: ‘Dodoehi po hwu kɛ je hiɔwe kɛ si Sisera. . . . Yehowa, ha o he nyɛli ɔmɛ tsuo a hɛ mi nɛ kpata kaa kikɛ nɛ ɔ. Se o huɛmɛ ɔmɛ lɛɛ ha nɛ a pee kaa pu nɛ ngɛ si tee kɛ he wami!’ (Many. 5:19-21, 31) Ngɛ Hamagedɔn ta a mi ɔ, Mawu he nyɛli a hɛ mi ma kpata, nɛ a ma he nihi nɛ a suɔ Mawu ɔ a yi wami. Se e he hia nɛ wa kadi slɔɔto nɛ ngɛ ta enyɔ nɛ ɔmɛ a kpɛti. Mawu we bi be Hamagedɔn ta a eko hwue. A be ta hwumi nɔ́ ko nɔ́ ko hɛɛe! Nɔ́ nɛ maa ye bua mɛ ji kaa a maa pee kpoo, nɛ́ a ngɔ a hɛ kɛ fɔ Yehowa kɛ e hiɔwe ta buli ɔmɛ a nɔ. Yehowa de ke: “Nyɛɛ ngɔ nyɛ hɛ ngɔ fɔ ye nɔ kpoo.”​—Yes. 30:15; Kpoj. 19:11-15. w19.09 9 ¶4-5

Blɔ kake nɛ wa maa gu nɔ kɛ “ba” Yesu ngɔ ji kaa wa maa kase níhi nɛ e de, kɛ níhi nɛ e pee ɔ he ní bɔ nɛ wa ma nyɛ. (Luka 1:1-4) Nɔ ko be nyɛe maa kase ní nɛ ɔmɛ ha wɔ, e sa nɛ wɔ nitsɛmɛ waa pee jã. Ke wa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa wa ma ha nɛ a baptisi wɔ nɛ waa pee Kristo kaseli ɔ, lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa wa “ba” Yesu ngɔ. Blɔ kpa ko hu nɛ wa guɔ nɔ kɛ ‘baa’ Yesu ngɔ ji kaa wa maa ya asafo mi nikɔtɔma amɛ a ngɔ ke wa hia yemi kɛ buami ko. Yesu guɔ ‘nike níhi nɛ a kɛ ha ngɛ adesahi a mi’ nɛ ɔ nɔ kɛ hyɛɛ e jijɔ ɔmɛ a nɔ. (Efe. 4:7, 8, 11; Yoh. 21:16; 1 Pet. 5:1-3) E sa nɛ waa sɛ hlami nɛ waa ya a ngɔ nɛ wa ya bi a yemi kɛ buami. E sɛ nɛ waa hyɛ blɔ kaa asafo mi nikɔtɔma amɛ maa le nɔ́ nɛ ngɛ wa juɛmi mi, nɛ́ a le níhi nɛ hia wɔ. Nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Julian de ke: “I ya de asafo mi nikɔtɔma amɛ nɛ a ba slaa mi. Jamɛ a slaami ɔ ba pee nike ní ko nɛ se be nɛ i ná.” Asafo mi nikɔtɔma anɔkualetsɛmɛ kaa nikɔtɔmahi enyɔ nɛ a ya slaa Julian ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa le “Kristo juɛmi ɔ.” Kristo juɛmi ɔ nɛ wa maa le ɔ biɔ nɛ waa le e susumi kɛ e ní peepee, nɛ waa kase lɛ. (1 Kor. 2:16; 1 Pet. 2:21) Yemi kɛ buami nɛ ɔ ji nike ní nɛ se be nɛ a ma nyɛ ma ha wɔ. w19.09 21 ¶4-5

Ke wa kane Baiblo ɔ, wa naa nyumuhi kɛ yihi anɔkualetsɛmɛ nɛ Mawu mumi ɔ gu a nɔ kɛ tsu níhi fuu, se a piɛɛ we nimli 144,000 ɔ a he. A kpɛti nɔ kake ji Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ. (Mat. 11:11) Nɔ kake hu ji David. (Níts. 2:34) A ma tle a kɛ ni kpa komɛ hu nɛ wa li a yibɔ ɔ si kɛ ba wami mi ngɛ Paradeiso ngɛ zugba a nɔ. Nimli nɛ ɔmɛ kɛ asafo kuu ngua a tsuo ma ná he blɔ nɛ a kɛ tsɔɔ kaa a fĩ Yehowa kɛ e nɔ yemi ɔ se. Yehowa bua nimli ayɔhi abɔ nɛ a je ma slɔɔtohi a mi ɔ nya nɛ e pee mɛ kake. Nɔ́ ko kaa jã bɛ hyɛ ngɛ adesahi a yi nɔ sane mi. Ke wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ji kaa wa maa ya hiɔwe jio, wa maa hi zugba a nɔ jio, e sa nɛ waa ye bua nihi babauu nɛ a ba piɛɛ asafo kuu ngua nɛ ji ‘jijɔ kpa amɛ’ ɔ a he. E be kɛe nɛ Yehowa maa ngɔ amanehlu ngua nɛ a gba kaa e maa ba a kɛ kpata nɔ yemihi kɛ jamihi a hɛ mi, ejakaa a ha nɛ adesahi ngɛ nɔ́ nae. E ji he blɔ ngua nɛ asafo kuu ngua a ná kaa a ma sɔmɔ Yehowa ngɛ zugba a nɔ kɛ ya neneene!​—Kpoj. 7:14. w19.09 31 ¶18-19

E piɛ bɔɔ nɛ Satan je ɔ maa ba nyagbe, enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ maa hyɛ blɔ kaa waa kɛ kahi maa kpe, nɛ e ma ha nɛ e he maa wa kaa wa maa ye Mawu anɔkuale nɛ wa fĩ e Matsɛ Yemi ɔ se. Eko ɔ, nihi maa ya nɔ nɛ a maa ye wa he fɛu. A maa pee jã, titli ɔ, akɛnɛ wa fĩ we Satan je ɔ se ɔ he je. E sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa ye anɔkuale amlɔ nɛ ɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa ye anɔkuale ngɛ amanehlu ngua a mi. Ngɛ amanehlu ngua a mi ɔ, tsakemi maa ba nyɛmimɛ nyumuhi nɛ a nyɛɛɔ wa hɛ mi ngɛ zugba a nɔ ɔ a blɔ fa mi. E maa su be nɛ a ma bua nihi nɛ a pɔ mɛ nu nɛ a ngɛ zugba a nɔ loloolo ɔ a nya kɛ ho hiɔwe ya konɛ a ya piɛɛ he kɛ hwu Hamagedɔn ta a. (Mat. 24:31; Kpoj. 2:26, 27) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e maa su be nɛ Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ kɛ wɔ be zugba a nɔ hie hu. Se kɛ̃ ɔ, asafo kuu ngua a maa ya nɔ maa nyɛɛ blɔ nya tomi se. Nyɛmimɛ nyumuhi nɛ a sa nɛ a piɛɛ jijɔ kpa amɛ a he ɔ maa nyɛɛ wa hɛ mi. E sa nɛ waa ye nyɛmimɛ nyumu nɛ ɔmɛ anɔkuale kɛ gu a se nɛ wa ma fĩ, kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ Mawu maa gu a nɔ kɛ ha wɔ nɛ wa maa bu tue ɔ nɔ. Wa wami daa si ngɛ tue bumi nɛ wa maa pee ɔ nɔ! w19.10 17 ¶13-14

Naomi ji nɔ ko nɛ e suɔ Yehowa saminya, nɛ e yeɔ lɛ anɔkuale. Se benɛ e huno kɛ e binyumuhi enyɔ gbo se ɔ, e tsɔɔ kaa e suɔ nɛ a tsɛ lɛ ke “Mara” mohu pe nɛ a ma tsɛ lɛ ke Naomi. Mara sisi ji “Doomi.” (Rut 1:3, 5, 20) Se benɛ Naomi kɛ haomihi ngɛ kpee ɔ, e nganyɛ Rut ji e he. Ngɛ níhi nɛ Rut pee kɛ ye bua Naomi se ɔ, e tu bua womi munyuhi hu kɛ tsɔɔ lɛ. Rut je e tsui mi kɛ tu munyuhi nɛ tsɔɔ kaa e suɔ Naomi. E tu we munyu fuu, se e munyu ɔmɛ wo lɛ he wami. Ke nyɛmi ko yo loo e huno gbo ɔ, e maa hia wa yemi kɛ buami. Nɔ kɛ e yo ngɛ kaa tsohi enyɔ nɛ a wa ngɛ he kake. Ke tso ɔmɛ ngɛ wae ɔ, a sipoku ɔmɛ loɔ kɛ woɔ a sibi a he. Ke tso ɔ kake gbo, nɛ a hia lɛ ɔ, e maa sa tso kake ɔ nɛ piɛ ɔ he wawɛɛ. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ke he nyɛlɔ nɛ ji gbenɔ ba ngɔ nɔ ko yo loo e huno kɛ je ɔ, e ma nyɛ maa ye aywilɛho be babauu. w19.06 23 ¶12-13

Pi níhi nɛ waa kɛ jeɔ wa hɛ ja a pɛ nɛ e sa nɛ waa hyɛ saminya. E sa nɛ waa hyɛ be abɔ nɛ waa kɛ peeɔ jã a hulɔ. Ke pi jã a, wa ma puɛ be fuu ngɛ hɛja jemi he pe be nɛ waa kɛ sɔmɔɔ Yehowa a. Kekleekle ɔ, moo le be abɔ nɛ o kɛ jeɔ o hɛja. O ma nyɛ maa ngma be abɔ nɛ o kɛ jeɔ o hɛja ngɛ otsi kake mi ɔ kɛ fɔ si. Moo ngma ngmlɛfia abɔ nɛ o kɛ hyɛɛ tiivi, aloo o kɛ yaa Intanɛti ɔ nɔ, aloo o kɛ fiɛɛ kɔmpiuta nɔ fiɛmi komɛ ngɛ o mobile fon nɔ ɔ ngɛ o kalenda a nɔ. Ke o na kaa o puɛɔ be fuu kɛ peeɔ jã a, lɛɛ moo to o be he blɔ nya. Moo to be nɛ o kɛ maa pee níhi nɛ a he hia amɛ kekle, kɛ be nɛ o kɛ ma je o hɛja a he blɔ nya. Lɔ ɔ se ɔ, moo sɔle ha Yehowa nɛ e ye bua mo konɛ o nyɛ nɛ o nyɛɛ blɔ nya nɛ o to ɔ se. Jã nɛ o maa pee ɔ ma ha nɛ o ná be kɛ he wami kɛ kase Baiblo ɔ ngɛ o dɛ he, nɛ́ o kɛ pee weku Mawu jami, nɛ́ o kɛ ya asafo mi kpe. O ma ná be kɛ fiɛɛ nɛ o kɛ tsɔɔ nihi ní hulɔ. Jehanɛ hu ɔ, eko ɔ, o bua maa jɔ wawɛɛ ke o ngɛ o hɛja jee ejakaa o le kaa o ngɔ Yehowa kɛ ye kekleekle blɔ he. w19.10 30 ¶14, 16; 31 ¶17

Ngɛ jeha 55 ɔ mi ɔ, nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Korinto ɔ mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ he hia. Benɛ a ná le kaa a nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Yerusalɛm kɛ Yudea a kɛ si himi nɛ mi wa ngɛ kpee ɔ, a to kaa a maa ye bua. (1 Kor. 16:1; 2 Kor. 8:6) Nyɔhiɔ bɔɔ komɛ a se ɔ, bɔfo Paulo ná le kaa Korinto bi ɔmɛ tsu we sika a nɛ a wo si kaa a kɛ maa ye bua a. Enɛ ɔ he ɔ, benɛ a ngɛ asafo ɔmɛ a sika amɛ ngɔe kɛ ya Yerusalɛm ɔ, e ma nyɛ maa ba kaa Korinto bi ɔmɛ a nɔ́ ɔ bɛ lolo. (2 Kor. 9:4, 5) Korinto bi ɔmɛ mwɔ yi mi kpɔ nɛ da, nɛ Paulo je a yi ngɛ a hemi kɛ hemi ɔ kɛ a tsui mi nɛ a je kaa a maa ye bua a he. Se e he ba hia nɛ e wo mɛ he wami konɛ a gbe nɔ́ nɛ a je sisi ɔ nya. (2 Kor. 8:7, 10, 11) A níhi a si kpami ɔ tsɔɔ wɔ kaa ke Kristofohi mwɔ yi mi kpɔ nɛ da po ɔ, e he ma nyɛ maa wa kaa a ma tsu he ní. Mɛni he je? Akɛnɛ wa yi mluku he je ɔ, e be yee kaa wa maa tsɛ̃ níhi kɛ to. Aloo níhi nɛ wa hyɛ we blɔ nɛ a baa tlukaa a ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa pee jã.​—Fiɛlɔ 9:11. w19.11 26-27 ¶3-5

Kaa bɔ nɛ tsɛ̃i ngua poɔ nɔmlɔ tso ɔ hehi fuu he piɛ ɔ, o hemi kɛ yemi ɔ poɔ o he piɛ kɛ jeɔ je mi bami yaya, basabasa peemi, kɛ ní kpahi tsuo nɛ ngɛ níhi a blɔ nya tomi yaya nɛ ɔ mi nɛ a kɛ Mawu sisi tomi mlaahi kɔ we ɔ a he. Wɔ tsuo wa ngɛ mumi mi ta ko hwue kaa Kristofohi, nɛ nihi nɛ waa kɛ mɛ ngɛ ta a hwue ɔ ji mumi yayamihi. (Efe. 6:10-12) Kɛ o ma plɛ kɛ le kaa o pee klaalo nɛ o ma nyɛ maa da kahi a nya ha kɛɛ? Kekleekle ɔ, e sa nɛ o sɔle kɛ bi Yehowa yemi kɛ buami. Lɔ ɔ se ɔ, e sa nɛ o ha nɛ Baiblo ɔ nɛ e ye bua mo nɛ o na o he kaa bɔ nɛ Mawu naa mo ɔ. (Heb. 4:12) Baiblo ɔ de ke: ‘Ngɔɔ o hɛ ngɔ fɔ Yehowa nɔ kulaa. Koo ngɔ o hɛ ngɔ fɔ nɔ́ nɛ moo o susu kaa o le ɔ nɔ.’ (Abɛ 3:5, 6) Ngɛ ngmami nɛ ɔ nya a, mo susu si fɔfɔɛ komɛ nɛ o kɛ kpe, kɛ yi mi kpɔ komɛ nɛ o mwɔ ɔ he ekohu nɛ o hyɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ o kɛ sika he nyagba nɛ nya wa kpe lo? Anɛ o kai si nɛ Yehowa wo ngɛ Hebri Bi 13:5 ɔ lo? Lejɛ ɔ de ke: “I be mo sie gblegbleegble, nɛ i be mo kuae gblegbleegble hulɔ.” Anɛ si womi nɛ ɔ ha nɛ o ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye bua mo lo? Ke jã a, lɛɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa nyagba ko be o hemi kɛ yemi nɛ ji tsɛ̃i ngua a he. w19.11 14 ¶1, 4

E sa nɛ tsɛ ɔ kɛ nyɛ ɔ tsuo nɛ a ná be kɛ ha a bi ɔ, nɛ́ a kɛ a he wami tsuo nɛ ye bua lɛ. Lɔ ɔ he ɔ, ke e ba kaa fɔli ɔmɛ fɔ a bimɛ ɔmɛ a se mlamlaamla a, eko ɔ, e he maa wa ha fɔli ɔmɛ kaa a ma ná be kɛ ha jokuɛ ɔmɛ tsuo. Fɔli komɛ nɛ a ngɛ bimɛ fuu ɔ tsɔɔ kaa a ná we lɛ gbɔjɔɔ. Nɛ eko ɔ, binyɛmɛ komɛ po ná we be kɛ jɔɔ a he. Pɔ tɔɔ a he wawɛɛ nitsɛ, enɛ ɔ he ɔ, a nyɛ we nɛ a kaseɔ ní, a nyɛ we nɛ a sɔleɔ, nɛ a nyɛ we nɛ a kɛ a he woɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi be fɛɛ be. Nyagba kpa ko hu nɛ a kɛ kpeɔ ji kaa ke a ya asafo mi kpe ɔ, a nyɛ we nɛ a buɔ ní peemi ɔ tue saminya konɛ a ná he se. Se huno nɛ suɔ e yo ɔ maa bɔ mɔde kaa e maa ye bua e yo ɔ kɛ hyɛ jokuɛ ɔmɛ a nɔ ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ kɛ we mi tsuo. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ma nyɛ maa ye bua e yo ɔ kɛ tsu we mi ní tsumihi. E maa bɔ mɔde wawɛɛ kaa e ma ha nɛ a pee Weku Mawu Jami be fɛɛ be. Nɛ e kɛ e weku ɔ ma bla kɛ ya fiɛɛmi be fɛɛ be. w19.12 24 ¶8

Kɛ Israel bi ɔmɛ ná Nyami Jeha a he se ha kɛɛ? Moo ngɔ lɛ kaa Israel no ko ye hiɔ, nɛ lɔ ɔ he ɔ, e jua e zugba konɛ e kɛ wo hiɔ ɔ. Ke e su Nyami Jeha a nɔ ɔ, e sa nɛ a kpale nɔ ɔ zugba a kɛ ha lɛ. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ nɔ nɛ a jua zugba a kɛ ha lɛ ɔ nɛ ‘kpale zugba a kɛ ha nɔtsɛ,’ bɔ nɛ pee nɛ weto ní nɛ e bimɛ ma ná hwɔɔ se ɔ nɛ ko bɔ mɛ. Aloo eko ɔ, ke Israel no ko ye hiɔ ɔ, e ma nyɛ maa ngɔ e bi aloo lɛ nitsɛ e he kɛ ya to awaba. Ke e su Nyami Jeha a nɔ ɔ, e sa nɛ nɔ nɛ a kɛ lɛ ya to awaba a nɛ ‘kpale e se kɛ ya e weku li a ngɔ ekohu.’ (3 Mose 25:10) Enɛ ɔ he ɔ, nɔ ko be nyɔguɛ pee kɛ ya neneene! Blɔ nya tomi nɛ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa susuɔ e we bi a he! Jehanɛ hu ɔ, Yehowa de ke: ‘Ohiatsɛ be nyɛ kpɛti hie; ejakaa Yehowa, o Mawu ɔ maa gbaa mo ngɛ zugba a nɛ e ngɔ kɛ ngɛ mo hae kaa o weto ní ɔ nɔ.’ (5 Mose 15:4) Enɛ ɔ je ekpa kulaa ngɛ bɔ nɛ níhi ngɛ nɔ yae ha ngɛ je ɔ mi mwɔnɛ ɔ he. Behi fuu ɔ, niatsɛmɛ yaa nɔ nɛ a náa ní kpɔtɔɔ, nɛ ohiatsɛmɛ hu yaa nɔ nɛ a yeɔ ohia futaa! w19.12 8-9 ¶3-4

Benɛ Yesu kɛ kahi kpe ɔ, “e kɛ ngmlaa kpami nɛ nya wa kɛ vo nyu” sɔle. (Heb. 5:7) E tsui mi nɛ e je kɛ sɔle ɔ tsɔɔ kaa e yeɔ Yehowa anɔkuale, nɛ e fia e pɛɛ si kaa e maa bu lɛ tue kɛ ya si nyagbe. Sɔlemi nɛ Yesu sɔle ɔ ngɛ kaa tsopa kɛ e he via liliili ha Yehowa. Ngɛ Yesu wami si himi mi tsuo ɔ, e pee níhi nɛ sa e Tsɛ ɔ hɛ mi, nɛ e wo e Tsɛ ɔ nɔ yemi ɔ nguɔ. Ke wa bu Yehowa blɔ tsɔɔmi tue, nɛ wa ye e mlaa amɛ a nɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yesu kasee. Ke waa kɛ kahi ngɛ kpee ɔ, wa jeɔ wa tsui mi kɛ sɔleɔ kɛ biɔ Yehowa yemi kɛ buami ejakaa wa suɔ nɛ waa sa e hɛ mi. Wa le kaa ke wa pee níhi nɛ Yehowa hiɔ ɔ, e be wa sɔlemi ɔmɛ tue bue. Se ke waa kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmi tsu ní ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa ke wa je wa tsui mi kɛ sɔle ɔ, wa sɔlemi ɔ maa pee kaa tsopa kɛ e he via ha Yehowa. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami hu kaa wa hiɔwe Tsɛ ɔ bua jɔ anɔkuale nɛ wa yeɔ lɛ ɔ he. w19.11 21-22 ¶7-8

Ngɛ jeha 1919 ɔ mi ɔ, Yesu hla kuu nyafii ko nɛ a pɔ mɛ nu kaa “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ.” Tsɔlɔ anɔkualetsɛ ɔ lɛ nyɛɛɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ hɛ mi, nɛ e haa Kristo se nyɛɛli ɔmɛ “niye ní ngɛ be nɛ sa mi.” Satan kɛ e je ɔ ngɛ mɔde bɔe kaa a ma ha nɛ ní tsumi nɛ tsɔlɔ anɔkualetsɛ ɔ ngɛ tsue ɔ he nɛ wa ha mɛ, konɛ ke e maa hi ɔ, a ko nyɛ nɛ a tsu ní tsumi ɔ po. Ngɛ je mi ta slɔɔtohi enyɔ nɛ ya nɔ, yi mi wamihi, sika he nyagbahi, kɛ dami sane nɛ a yi Yehowa we bi tsuo se ɔ, tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ yaa nɔ nɛ e haa Kristo se nyɛɛli nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ mumi mi niye ní. Mo susu Baiblo kasemi ní slɔɔtohi nɛ a pee ngɛ gbihi nɛ hiɛ pe 900 mi nɛ wa náa mwɔnɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Wa wui ní nɛ ɔmɛ a he hiɔ! Enɛ ɔ ji odase nɛ ngɛ heii kaa Yehowa fĩ a se. Mo susu nɔ́ kpa ko hu nɛ tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ mɛ jɔɔe ɔ he nɛ o hyɛ. Lɔ ɔ ji fiɛɛmi ní tsumi ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa ngɛ sane kpakpa a fiɛɛe “ngɛ zugba a nɔ hehi tsuo nɛ nimli ngɛ.”​—Mat. 24:14. w19.11 24 ¶15-16

Daa jeha ngɛ Kpatami Ligbi ɔ nɔ ɔ, osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa a sãa tsopa kɛ e he via a loko e sãa afɔle ɔmɛ. E peeɔ jã konɛ e kɛ na kaa Mawu bua jɔ e he loko e sãa afɔle ɔ. Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, e he ba hia nɛ e pee nɔ́ ko nɛ he hia wawɛɛ loko e ngɔ e wami kɛ sã afɔle​—jamɛ a nɔ́ ɔ he hia wawɛɛ pe adesahi a yi wami nɛ a ma he. Mɛni ji jamɛ a nɔ́ ɔ? Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, e sa nɛ e kɛ anɔkuale yemi nɛ bu Yehowa tue konɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ Yehowa nɛ kplɛɛ e afɔle sami ɔ nɔ. Jã nɛ Yesu maa pee ɔ ma ha nɛ waa na kaa bɔ nɛ e sa nɛ waa ba wa je mi ji kaa waa kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmihi ma tsu ní. Yesu maa wo e Tsɛ ɔ nɔ yemi ɔ nguɔ. Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, e kɛ anɔkuale yemi bu Yehowa tue ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi. E ngɛ mi kaa e kɛ kahi kɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa kpe mohu lɛɛ, se e fia e pɛɛ si kaa e maa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ma nyɛ kɛ tsɔɔ kaa e Tsɛ ɔ nɔ yemi ɔ ji nɔ́ nɛ hi pe kulaa.​—Filip. 2:8. w19.11 21 ¶6-7

Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, huɛ bɔmi kpakpa hi e kɛ e bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ a kpɛti. (Abɛ 18:24) Yesu naa e huɛmɛ nɛ ɔmɛ kaa a he jua wa wawɛɛ. Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, lɛ nitsɛ e nyɛmimɛ he we lɛ yi. (Yoh. 7:3-5) Be ko po ɔ, e weku li ɔmɛ susu kaa e yi ngɛ puɛe. (Maak. 3:21) Se gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena Yesu ma gbo ɔ, e kɛ bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ tu munyuhi nɛ je kpo ngɛ wa mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ. Be komɛ ɔ, bɔfo ɔmɛ peeɔ ní komɛ nɛ Yesu bua jɔɛ he, se Yesu hyɛ we a tɔmi ɔmɛ. Mohu ɔ, e naa kaa a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ e mi. (Mat. 26:40; Maak. 10:13, 14; Yoh. 6:66-69) Gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena a maa gbe Yesu ɔ, e de e bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ ke: “I tsɛ nyɛ ke huɛmɛ, ejakaa i ha nɛ nyɛ le níhi tsuo nɛ i nu kɛ je ye Tsɛ ɔ ngɔ ɔ.” (Yoh. 15:15) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu huɛmɛ ɔmɛ wo lɛ he wami wawɛɛ. w19.04 11 ¶11-12

Kɛ nɔ ko maa pee kɛɛ kɛ le kaa e maa ya hiɔwe? Heto ɔ jeɔ kpo heii ngɛ sɛ womi nɛ bɔfo Paulo ngma kɛ ya ha Roma bi nɛ a “tsɛ mɛ kaa a ba pee ni klɔuklɔuhi ɔ” mi. Ngɛ munyu nɛ e tu ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ se ɔ, e de mɛ ke: “Pi nyɔguɛ mumi nɛ nyɛ ná nɛ nyɛ maa hi gbeye yee ekohu, mohu ɔ, nyɛ ná bi ngɔmi mumi kaa binyumuhi, nɛ kɛ gu mumi nɛ ɔ nɔ ɔ, wa kpaa ngmlaa ke: ‘Abba, Tsaatsɛ!’” (Rom. 1:7; 8:15) Enɛ ɔ he ɔ, kɛ gu mumi klɔuklɔu ɔ nɔ ɔ, Mawu ha nɛ e pee heii kɛ ha nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kaa a maa ya hiɔwe. (1 Tɛs. 2:12) Yehowa ha we nɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a yi mi nɛ pee mɛ enyɔɔnyɔ kaa a maa ya hiɔwe loo a be yae. (1 Yoh. 2:20, 27) E he hia we nɛ nɔ ko nɛ ma nɔ mi ha Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kaa a pɔ mɛ nu. w20.01 22 ¶7-8

A fia “Kristo ɔ mlaa a” ngɛ sisi tomi nɛ hi pe kulaa, nɛ ji suɔmi nɔ. (Gal. 6:2) Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yesu pee ɔ, suɔmi mi nɛ e je kɛ pee. Ke nɔ ko ngɛ suɔmi ɔ, e naa nihi mɔbɔ, aloo e mi mi sãa lɛ ngɛ nihi a he. Su nɛ ɔ lɛ ha nɛ Yesu tsɔɔ nihi babauu ní, e tsa hiɔtsɛmɛ, e ha nihi nɛ hwɔ ngɛ mɛ yee ɔ ní, nɛ e tle gbogboehi si ɔ nɛ. (Mat. 14:14; 15:32-38; Maak. 6:34; Luka 7:11-15) Yesu je e tsui mi nɛ e ngɔ ni kpahi a hiami níhi kɛ sɛ hlami. Suɔmi nɛ pe kulaa nɛ Yesu je kpo ji kaa e gbo kɛ he nihi babauu a yi wami. Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Yesu ha kɛɛ? Wa ma nyɛ ma tsu ni kpahi a hiami níhi a he ní ha mɛ kekle. Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ ma je mi mi sami kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ. Ke wa mi mi sã wɔ ngɛ nihi a he, nɛ wa fiɛɛ aloo wa tsɔɔ mɛ sane kpakpa a he ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Kristo ɔ mlaa a nɔ yee. w19.05 4 ¶8-10

Yesu ye bua nihi nɛ a ye a he ngɛ lakpa tsɔɔmihi nɛ jami hɛ mi nyɛɛli kɛ nyɛ a nɔ ɔ he. Jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ ngɔ adesahi a kusumihi kɛ lakpa tsɔɔmihi kɛ nyɛ Yuda bi fuu nɛ a hi si ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ a nɔ. (Mat. 5:31-37; 15:1-11) Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, nihi nɛ a deɔ ke a ngɛ ni ɔmɛ ye buae konɛ a kase Mawu he ní ɔ mohu a hɛ ngmɛ yu. Akɛnɛ a kua Mesia a kɛ anɔkuale nɛ e tsɔɔ ɔ he je ɔ, a ya nɔ nɛ a hi diblii kɛ a yayami ɔ mi. (Yoh. 9:1, 14-16, 35-41) Akɛnɛ Yesu tsɔɔ anɔkuale ɔ nɛ e pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa he je ɔ, e ye bua he si bali nɛ a na bɔ nɛ a maa pee ha kɛ ye a he ngɛ lakpa tsɔɔmi he. (Maak. 1:22; 2:23–3:5) Jehanɛ hu ɔ, Yesu ye bua adesahi nɛ a ye a he ngɛ yayami nyɔguɛ nɛ a ya je sisi ɔ he. Yesu kpɔmi afɔle sami ɔ he je ɔ, Yehowa ma nyɛ maa ngɔ nihi nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ kpɔmi nɔ́ ɔ mi, nɛ́ a kɛ a ní peepee hu tsɔɔ jã a a he yayamihi kɛ pa mɛ.​—Heb. 10:12-18. w19.12 10 ¶8; 11 ¶10-11

Yehowa guɔ e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ haa nɛ Kristofohi nɛ ɔmɛ náa nɔ mi mami kaa a hla mɛ. Kɛ gu blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ, mumi klɔuklɔu ɔ pee kaa “okadi [si womi]” nɛ maa nɔ mi kɛ haa nɔ ɔ kaa hwɔɔ se ɔ, e maa hi hiɔwe kɛ ya neneene, se pi zugba nɛ ɔ nɔ. (2 Kor. 1:21, 22) Ke a pɔ Kristofo no ko nu ɔ, anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa kokooko ɔ, e maa ya hiɔwe lo? Dɛbi. Nɔ ɔ ngɛ nɔ mi mami kaa a hla lɛ kaa e maa ya hiɔwe. Se e sa nɛ e kai munyu nɛ ɔ: “Nyɛmimɛ, nyɛɛ bɔ mɔde wawɛɛ nitsɛ pe kekle ɔ konɛ nyɛ nitsɛmɛ nyɛ ná nyɛ tsɛmi ɔ kɛ nyɛ hlami ɔ nɔ mi mami nɛ pi si, ejakaa ke nyɛ yaa nɔ nɛ nyɛ peeɔ ní nɛ ɔmɛ ɔ, nyɛ be si gbee kɔkɔɔkɔ.” (2 Pet. 1:10) Enɛ ɔ he ɔ, e ngɛ mi kaa a pɔ nɔ ɔ nu kaa e maa ya hiɔwe mohu lɛɛ, se ja e ya nɔ nɛ e ye anɔkuale loko e nine maa su hiɔwo nɛ ɔ nɔ.​—Filip. 3:12-14; Heb. 3:1; Kpoj. 2:10. w20.01 21-22 ¶5-6

Yi mi tomi kake he je nɛ Hiob huɛmɛ etɛ ɔmɛ nɛ a ke a ma e bua womi ɔ je we mi mi sami kpo kɛ tsɔɔ lɛ ɔ ji kaa a bɔɛ mɔde kaa a maa nu nɔ́ tutuutu nɛ ngɛ lɛ pee ɔ sisi, nɛ lɔ ɔ ha nɛ a tu munyuhi nɛ sɛ kɛ bu lɛ fɔ. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ wa ko pee wa ní kaa mɛ? E sa nɛ waa le kaa ke nɔ ko ngɛ haoe ɔ, Yehowa pɛ lɛ e nu nɔ́ tutuutu nɛ ngɛ nɔ ɔ pee ɔ sisi. Ke nɔ ko nɛ ngɛ haoe ngɛ wɔ e nyagbahi dee ɔ, e sa nɛ waa bu lɛ tue saminya. Se koo bu lɛ tue kɛkɛ; moo nu he ha lɛ. Ja jã loko wa mi mi ma nyɛ maa sã wɔ ngɛ wa nyɛmi ɔ he. Ke wa ngɛ mi mi sami ɔ, wa be nihi nɛ a kɛ nyagbahi ngɛ kpee ɔ a he sieku yee. Nɔ nɛ yeɔ sieku ɔ fiɛ asafo ɔ kɛ mɛ si, mohu ɔ, e ngɔɔ mi gbami kɛ baa. (Abɛ 20:19; Rom. 14:19) E ma nyɛ maa ye nɔ nɛ ngɛ nɔ́ nae ɔ awi. (Efe. 4:31, 32) E hi mohu kaa wa ma susu su kpakpahi nɛ nɔ ko ngɛ kɛ níhi nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua lɛ konɛ e nyɛ nɛ e da kahi a nya a he. w19.06 21-22 ¶8-9