April

Aristarko ji Makedonia no nɛ ngɛ Tesalonika. E ji bɔfo Paulo huɛ, nɛ e ji Kristofo no anɔkualetsɛ hulɔ. Kekleekle be nɛ Baiblo ɔ tu Aristarko he munyu ji be nɛ Paulo hia blɔ si etɛne kɛ ya tsu ma se sane kpakpa fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ́ e ya Efeso ɔ. Benɛ e piɛɛ Paulo he kɛ ngɛ blɔ hiae ɔ, basabasa peeli komɛ ba nu lɛ. (Níts. 19:29) Pee se benɛ a ngmɛɛ e he ɔ, e si we Paulo ngɛ oslaa nɛ ma nyɛ maa ba e nɔ ɔ he je, mohu ɔ, e kɛ anɔkuale yemi fĩ Paulo se. Ngɛ nyɔhiɔ komɛ a se ɔ, benɛ si temi kɛ woli komɛ ngɛ hlae nɛ a maa gbe Paulo ngɛ Hela a, Aristarko ya nɔ nɛ e mɛtɛ Paulo he. (Níts. 20:2-4) Maa pee jeha 58 ɔ mi ɔ, benɛ a wo Paulo tsu nɛ a kɛ lɛ yaa Roma a, mele nɛ a kɛ ngɛ blɔ hiae ɔ ya butu. Aristarko piɛɛ Paulo he ngɛ jamɛ a blɔ gagaaga nɛ ɔ hiami mi. (Níts. 27:1, 2, 41) E ma nyɛ maa ba kaa benɛ a ya su Roma a, a wo e kɛ Paulo tsuo tsu be saii. (Kol. 4:10) Atsinyɛ jemi ko be he kaa huɛ anɔkualetsɛ nɛ ɔ wo Paulo he wami! Kaa bɔ nɛ Aristarko pee ɔ, wɔ hu wa ma nyɛ maa mɛtɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi a he. Pi ngɛ be kpakpahi pɛ a mi, se mohu ngɛ “haomi be mi tete po.” w20.01 9 ¶4-5

Eko ɔ, Kristofo no ko nɛ a pɔ lɛ nu ɔ ma susu kaa e sɛ kɛ ha he blɔ nɛ se be nɛ ɔ. Se e juɛmi pee we lɛ enyɔɔnyɔ kaa Yehowa hla lɛ loo e hlɛ lɛ. E bua jɔɔ wawɛɛ ke e susu hɛ nɔ kami nɛ e ngɛ kaa e maa ya hiɔwe ɔ he, nɛ e jeɔ hɛ sa kpo. (1 Pet. 1:3, 4) Se anɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ suɔ nɛ a gbo lo? Bɔfo Paulo ha sane bimi nɛ ɔ heto. E ngɔ a nɔmlɔ tso ɔ kɛ to bo tsu he, nɛ e de ke: “Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wɔ nɛ́ wa ngɛ bo tsu nɛ ɔ mi ɔ, wa kɛmɛɔ, nɛ wa haoɔ wawɛɛ, ejakaa wa sume nɛ wa ma je enɛ ɔ kɛ fɔ si, se kɛ̃ ɔ, wa suɔ kaa wa maa wo kaketsɛ ɔ, bɔ nɛ pee nɛ wami ɔ nɛ e mi nɔ́ nɛ gboɔ ɔ.” (2 Kor. 5:4) Pi kaa zugba a nɔ si himi ɔ gbe Kristofohi nɛ ɔmɛ a nya, nɛ́ lɔ ɔ he ɔ, a suɔ nɛ a gbo mla konɛ a ya hiɔwe. Mohu ɔ, a bua jɔ a si himi ngɛ zugba a nɔ ɔ he, nɛ a suɔ nɛ a kɛ a weku li kɛ a huɛmɛ nɛ pee kake kɛ sɔmɔ Yehowa a wami be tsuo. Se ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko nɛ a ngɛ pee ɔ mi ɔ, a ngɔɔ a hɛ kɛ maa si himi nɛ ngɛ nyami nɛ a ma ná hwɔɔ se ɔ nɔ.​—1 Kor. 15:53; 2 Pet. 1:4; 1 Yoh. 3:2, 3. w20.01 23 ¶12-13

Ke wa Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ ngɛ wɔ tsɔsee ɔ, e ma nyɛ maa gbla wa tue be komɛ. E tsɔseɔ wɔ ngɛ blɔhi fuu a nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa kane nɔ́ ko ngɛ Baiblo ɔ mi, loo wa bu nɔ́ ko tue ngɛ asafo mi kpe sisi ɔ, eko ɔ, wa ma yɔse kaa e he hia nɛ waa pee tsakemi komɛ ngɛ wa si himi mi. Jehanɛ hu ɔ, yemi kɛ buami nɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ kɛ ma ha wɔ ɔ hu ma nyɛ maa ye bua wɔ. E sa nɛ waa kplɛɛ blɔ fɛɛ blɔ nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ tsɔseɔ wɔ ɔ nɔ, ejakaa suɔmi mi e jeɔ kɛ peeɔ jã. (Yer. 30:11) Yehowa yeɔ kɛ bua wɔ ngɛ haomi behi a mi. Kaa bɔ nɛ tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ yeɔ bua e bimɛ ngɛ fĩmi behi a mi ɔ, wa hiɔwe Tsɛ ɔ hu yeɔ bua wɔ ngɛ haomi behi a mi. E kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ poɔ wa he piɛ ngɛ níhi nɛ ma nyɛ ma puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti ɔ he. (Luka 11:13) Jehanɛ hu ɔ, ke wa hao ɔ, Yehowa yeɔ bua wɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e haa wɔ hwɔɔ se he hɛ nɔ kami kpakpa. Hɛ nɔ kami nɛ ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa nyɛɔ daa nyagbahi nɛ waa kɛ kpee ɔ nya. Ní yayamihi ma nyɛ maa ba wa nɔ mohu lɛɛ, se wa Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa ma nyɛ maa da nya. Nyagbahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee mwɔnɛ ɔ be si hie kɛ ya daa, se jɔɔmihi nɛ Yehowa ma ha wɔ ɔ maa hi si kɛ ya neneene.​—2 Kor. 4:16-18. w20.02 5 ¶14-15

Wa ma nyɛ maa ye hɛkɔ nɔ kunimi! Mo susu Yosef nyɛmimɛ ɔmɛ a sane ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ a wa Yosef yi mi jeha komɛ a se ɔ, a kɛ lɛ ya kpe ngɛ Egipt. Loko Yosef tsɔɔ e nyɛminyumu ɔmɛ nɔ tutuutu nɛ e ji ɔ, e ka mɛ nɛ e hyɛ kaa a tsake lo. E ngmɛ mɛ okplɔɔ. Ngɛ okplɔɔ ngmɛmi ɔ sisi ɔ, e ha Benyamin, nɛ ji jokuɛyo pe kulaa ngɛ a kpɛti ɔ niye ní ɔ babauu pe bɔ nɛ e ha e nyɛmimɛ kpa amɛ. (1 Mose 43:33, 34) Se Yosef nyɛmimɛ ɔmɛ a hɛ kɔɛ a nyɛmi Benyamin nɔ. Mohu ɔ, a tsɔɔ kaa a suɔ a nyɛminyumu ɔ kɛ a tsɛ Yakob sane wawɛɛ. (1 Mose 44:30-34) Akɛnɛ Yosef nyɛminyumu ɔmɛ je hɛkɔ ngɛ a tsui mi he je ɔ, a nyɛ nɛ a ngɔ tue mi jɔmi kɛ ba weku ɔ mi ekohu. (1 Mose 45:4, 15) Jã kɛ̃ nɛ ke wɔ hu wa je hɛkɔ kɛ je wa tsui mi ɔ, e maa ye bua nɛ tue mi jɔmi maa hi wa weku ɔ kɛ wa we asafo ɔ mi. Yehowa suɔ nɛ waa hwu kɛ si hɛkɔ nɛ waa di tue mi jɔmi se. Se ke wa baa wa he si, wa bua jɔɔ níhi nɛ wa ngɛ ɔ he, nɛ wa jeɔ hɛsa kpo ɔ, hɛkɔ be nyɛe ma he si ngɛ wa mi. w20.02 19 ¶17-18

Blɔ kake nɛ o ma nyɛ maa gu nɔ kɛ tsɔɔ kaa o suɔ Yehowa ji kaa o kɛ lɛ maa sɛɛ ní kɛ gu sɔlemi nɔ. Ke o deɔ Mawu o nyagba amɛ, nɛ o naa lɛ si ngɛ níhi nɛ e peeɔ kɛ haa mo ɔ tsuo he ɔ, suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi maa wa. Nɛ ke o na kaa e haa o sɔlemihi a heto ɔ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ lɛ nyɛ kpɛti ɔ mi maa wa. Nɛ o ma ná nɔ mi mami kaa e nu mo sisi. Se loko o ma nyɛ maa hɛ kɛ su Yehowa he ɔ, e sa nɛ o le nɔ́ he je nɛ e suɔ ní komɛ loo e sume ní komɛ, kɛ nɔ́ he je nɛ e peeɔ ní komɛ. Nɛ e sa nɛ o le nɔ́ nɛ e suɔ nɛ o pee hulɔ. Loko o maa le ní nɛ ɔmɛ tsuo ɔ, jã o kase e Munyu nɛ ji Baiblo ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, o bua nɛ jɔ Mawu Munyu ɔ nɛ ji Baiblo ɔ he. Baiblo ɔ mi pɛ nɛ o maa na anɔkualehi nɛ kɔɔ Yehowa he, kɛ yi mi nɛ e to ngɛ o he ɔ ngɛ. Moo kane Baiblo ɔ daa ligbi, nɛ o dla o he kɛ ha o Baiblo mi ní kasemi ɔ, nɛ o kɛ níhi nɛ o ngɛ kasee ɔ nɛ tsu ní kɛ tsɔɔ kaa o bua jɔ he. (La 119:97, 99; Yoh. 17:17) Anɛ o to blɔ nya nɛ o kɛ kaneɔ Baiblo ɔ ngɛ o dɛ he lo? Anɛ o nyɛɛɔ jamɛ a blɔ nya tomi ɔ se bɔ nɛ pee nɛ o nyɛ nɛ o kane Baiblo ɔ daa ligbi lo? w20.03 5 ¶8-9

Ke nyɛɛmi peeɔ dengme ha mo po ɔ, o ma nyɛ maa hi he ko nɛ nihi pɔɔ bemi ngɛ konɛ o fiɛɛ ha mɛ. Wa ma nyɛ maa ye odase be mi nɛ wa be fiɛɛmi tso mi, wa ma nyɛ maa ngma sɛ womi, aloo wa ma nyɛ maa ye nihi odase ngɛ tɛlifoo nɔ. Fiɛɛli nɛ a be nɔmlɔ tso mi he wami nɛ a kɛ maa fiɛɛ ngɛ wehi a mi ɔ guɔ blɔ slɔɔto nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ fiɛɛɔ, nɛ a bua jɔɔ saminya. Ke o be nɔmlɔ tso mi he wami, aloo hiɔ ngɛ o nya gbae po ɔ, o ma nyɛ ma tsu o sɔmɔmi ní tsumi ɔ kɛ pi si. Paulo de ke: “Ejakaa i nyɛɔ peeɔ níhi tsuo kɛ gu nɔ nɛ e woɔ mi he wami ɔ nɔ.” (Filip. 4:13) Be ko nɛ Paulo hia blɔ nɛ e ya ngɛ fiɛɛe ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, hiɔ ya fia lɛ, nɛ e hia he wami nɛ ɔ konɛ e nyɛ nɛ e ye nihi odase. E de Kristofohi nɛ a ngɛ Galatia a ke: “He lo mi hiɔ ko lɛ ha nɛ i ná kekleekle he blɔ kɛ ba jaje sane kpakpa a ngɔ tsɔɔ nyɛ ɔ nɛ.” (Gal. 4:13) Jã kɛ̃ nɛ eko ɔ, ke wa be he wami ɔ, wa ma nyɛ ma ná he blɔ kɛ ye dɔkitahi, nɛɛsihi, kɛ ni kpahi odase ngɛ hiɔ tsami he ɔ. Ejakaa ke wa ngɛ fiɛɛe ngɛ wehi a mi ɔ, wa pɔɛ nimli nɛ ɔmɛ nami ngɛ we mi. w19.04 4-5 ¶10-11

Ngɛ jeha 2018 ɔ mi ɔ, sane kpakpa fiɛɛli nɛ a hiɛ pe 223,000 lɛ a ngɛ mahi nɛ a tsi wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ tsuo aloo fã komɛ a nya ngɛ mi ɔ mi. Enɛ ɔ pee we wɔ nyakpɛ. Anɔkuale Kristofohi hyɛɛ blɔ kaa nihi maa wa mɛ yi mi. Ngɛ he fɛɛ he nɛ wa ngɛ ɔ, nɔ yemihi ma nyɛ maa tsi wa nya tlukaa kaa wa ko sɔmɔ Yehowa, wa Mawu nɛ e suɔ wɔ ɔ. Ke nɔ yemi ko tsi wa jami ɔ nya a, eko ɔ, wa ma susu kaa Mawu bua jɔɛ wa he hu. Se mo kai kaa ke a ngɛ wɔ yi mi wae ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa Yehowa bua jɔɛ wa he. Mo susu bɔfo Paulo he nɛ o hyɛ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa bua jɔ e he. E ná he blɔ kɛ ngma Hela Ngmami ɔ mi womihi 14, nɛ jehanɛ hu ɔ, a pee lɛ bɔfo kɛ ha je ma amɛ. Se kɛ̃ ɔ, a wa lɛ yi mi wawɛɛ. (2 Kor. 11:23-27) Bɔfo Paulo níhi a si kpami ɔ ha nɛ wa na kaa Yehowa ngmɛɔ blɔ nɛ a waa e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ yi mi. w19.07 8 ¶1, 3

Blɔ kake nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ tsɔɔ kaa e susuɔ wa he ji kaa e yeɔ bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa hwu kɛ si wa he nyɛli, titli ɔ, Satan kɛ e daimonio ɔmɛ. Yehowa bɔ wɔ kɔkɔ ngɛ wa he nyɛli nɛ ɔmɛ a he, nɛ e tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee konɛ waa hwu kɛ si mɛ. (Efe. 6:10-13) Ke waa kɛ wa hɛ fɔ Yehowa nɔ, nɛ wa ha nɛ e ye bua wɔ ɔ, wa ma nyɛ maa te si kɛ wo Abosiami. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa maa ye wa he nyɛli ɔmɛ a nɔ kunimi. Bɔfo Paulo de ke: “Ke Mawu ngɛ kɛ ha wɔ ɔ, lɛɛ mɛnɔ maa te si kɛ wo wɔ?” (Rom. 8:31) Anɔkuale Kristofohi lɛɛ, waa kɛ wa juɛmi ma we níhi nɛ Satan kɛ e daimonio ɔmɛ peeɔ ɔ a nɔ tsɔ. Mohu ɔ, waa kɛ wa juɛmi maa Yehowa he ní kasemi kɛ Yehowa sɔmɔmi nɔ titli. (La 25:5) Se kɛ̃ ɔ, e he hia nɛ waa le níhi nɛ Satan peeɔ ɔmɛ. Mɛni he je? Konɛ e ko sisi wɔ.​—2 Kor. 2:11; sisi ningma. w19.04 20 ¶1-2

Ke nɔ ko nɛ e hao kɛ wɔ ngɛ ní sɛɛe ɔ, anɛ wa peeɔ wa he tue buli kpakpahi lo? Tsa pi si kɛkɛ nɛ wa maa hi nɛ wa be munyu tue ɔ ji oti ɔ. Ke nɔ ko nɛ e hao kɛ wɔ ngɛ munyu tue ɔ, wa ma nyɛ maa pee dii nɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, wa mi mi nɛ sã wɔ nɛ wa je mi mi jɔmi kpo kɛ tsɔɔ lɛ. Be komɛ ɔ, bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ tu munyu ɔ ha a ma ha nɛ nɔ ɔ maa na kaa wa susuɔ e he. Eko ɔ, o ma nyɛ ma de ke: “E dɔ mi kaa nɔ́ ko kaa jã ba o nɔ!” Eko ɔ, o ma nyɛ ma bi nɔ nɛ ngɛ haoe ɔ sane bimi kake loo enyɔ ko konɛ e ná nɔ mi mami kaa o nu nɔ́ nɛ e ngɛ dee ɔ sisi niinɛ. O ma nyɛ ma bi lɛ ke, “I kpa mo pɛɛ, kɛ o ngɛ tsɔɔe kɛɛ?” aloo “Benɛ o tu munyu ɔ, i nu sisi kikɛ, i kpa mo pɛɛ, jã lo?” Munyuhi kaa jã ma ha nɛ nɔ ɔ maa nu he kaa o ngɛ lɛ tue bue niinɛ, nɛ o ngɛ mɔde bɔe kaa o maa nu lɛ sisi. (1 Kor. 13:4, 7) Se kɛ̃ ɔ, hyɛ saminya nɛ o “he nɛ e ko sɔ kɛ tu munyu.” Koo po nɔ ɔ munyu ɔ nɔ kaa o maa wo lɛ ga aloo o ma dla e juɛmi. Moo to o tsui si! E sa nɛ wa je mi mi sami kpo kɛ tsɔɔ mɛ mohu pe nɛ wa ma de ke wa maa tsɔɔ mɛ nɔ́ nɛ a pee.​—1 Pet. 3:8. w19.05 17-18 ¶15-17

Ngɛ weku ɔ mi ɔ, e sa nɛ huno nɛ suɔ e yo “kaa bɔ nɛ Kristo ɔ hu suɔ asafo ɔ.” (Efe. 5:28, 29) E sa nɛ hunomɛ nɛ a kase he kɛ afɔle sami su nɛ Kristo je kpo ɔ konɛ a tsu a yi ɔmɛ a hiami níhi a he ní ha mɛ kekle. Eko ɔ, ke a tsɔse nyumu ko ngɛ he ko nɛ a bui ni kpahi aloo a je we suɔmi kpo ngɛ ɔ, e maa ye ha lɛ kaa e ma je suɔmi kaa jã kpo kɛ tsɔɔ e yo. Eko ɔ, e maa ye ha lɛ kaa e maa ngmɛɛ jamɛ a su yaya a he, se e sa nɛ e bɔ mɔde nɛ e pee tsakemihi nɛ sa konɛ e nyɛ nɛ e ye Kristo ɔ mlaa a nɔ. Huno nɛ e suɔ e yo nɛ e ngɔɔ e he kɛ sãa afɔle kɛ haa lɛ ɔ, e yo buɔ lɛ. Tsɛ nɛ suɔ e bimɛ jɛ we e bimɛ, nɛ e pee we níhi nɛ maa ye mɛ awi. (Efe. 4:31) Mohu ɔ, e kɛ e ní peepee kɛ e munyu tutui tsɔɔ kaa e suɔ e bimɛ ɔmɛ, nɛ e bimɛ ɔmɛ nuɔ he kaa a ngɛ slɔkee. Tsɛ nɛ peeɔ jã a, e bimɛ suɔ lɛ, nɛ a náa hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ e mi. w19.05 6 ¶21

Kɛ Maria nu munyu nɛ ɔ nɛ Gebriɛl tu ɔ sisi ha kɛɛ? Anɛ e ná susumi kaa Yesu ma ba ye Matsɛ ngɛ Matsɛ Hɛrode aloo Israel nɔ yelɔ kpa ko nane mi lo? Ke Yesu ba pee matsɛ ɔ, Maria maa pee manyɛ, nɛ e kɛ e weku ɔ tsuo maa hi matsɛ we ɔ mi. Se wa kane we hyɛ hu kaa Maria ya de Yesu kaa e ha lɛ blɔ nya ko ngɛ Matsɛ Yemi ɔ mi. Maria ji yo nɛ e baa e he si wawɛɛ! Nyɛ ha nɛ wa kai kaa huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti nɛ wa suɔ nɛ e mi nɛ wa wawɛɛ ɔ he je nɛ wa kaseɔ Baiblo ɔ kɛ Baiblo kasemi womi ɔmɛ ɔ nɛ. Ke wa ngɛ Baiblo ɔ kanee ɔ, wa suɔ nɛ waa na “nɔmlɔ tutuutu” nɛ wa ji, kɛ tsakemihi nɛ e sa kaa waa pee konɛ waa sa Mawu hɛ mi. (Yak. 1:22-25; 4:8) Be fɛɛ be nɛ wa maa kase ní ɔ, e sa nɛ wa bi Yehowa nɛ e ha wɔ e mumi ɔ. E sa nɛ wa kpa lɛ pɛɛ nɛ e ye bua wɔ konɛ wa ná ní kasemi ɔ he se kɛ pi si nɛ waa na tsakemihi nɛ e sa kaa waa pee. w19.05 31 ¶18-19

Be komɛ ɔ, waa kɛ haomihi fuu kpee ɔ ngɛ be kake mi. Mo susu nɔ hyɛmi ní nɛ ɔmɛ a he nɛ o hyɛ. Nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke John nu hiɔ ko nɛ nuɔ nɔ juɛmi nɛ a tsɛɛ ke multiple sclerosis. Hiɔ nɛ ɔ ha we nɛ nɔmlɔ tso ɔ he ní komɛ nɛ tsu ní. E yo nɛ e kɛ lɛ hi si maa pee jeha 19 ɔ hu je e he. E bi yihi enyɔ ɔmɛ hu kpa Yehowa sɔmɔmi. Nyɛminyumu kpa ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Bob kɛ e yo Linda hu kɛ nyagba komɛ kpe. Mɛ tsuo a ní tsumi puɛ, nɛ akɛnɛ a nyɛ we nɛ a wo a tsu he hiɔ hu he je ɔ, e sa nɛ a hia kɛ je we ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, Linda ba nu tsui hiɔ ko nɛ ngɛ gbeye, nɛ hiɔ kpa ko hu ha nɛ e nɔmlɔ tso ɔ nyɛ we nɛ e hwu kɛ si hiɔhi. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa nɛ ji wa Bɔlɔ kɛ wa Tsɛ nɛ e ngɛ suɔmi ɔ le bɔ nɛ haomihi nɛ baa wa nɔ ɔ peeɔ wɔ ha. Enɛ ɔ he ɔ, e suɔ kaa e maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa da wa haomi ɔmɛ a nya. (Filip. 4:6, 7) Mawu Munyu ɔ tsɔɔ haomihi nɛ ba Mawu sɔmɔli fuu a nɔ kɛ bɔ nɛ Yehowa ye bua mɛ ha nɛ a nyɛ da nya. w19.06 14 ¶2-3

Ke nɔ ko huno loo e yo gbo, aloo e huno loo e yo je e he ɔ, wa ma nyɛ maa pee ní tsɔwitsɔwi komɛ kɛ ye bua nɔ ɔ. Lɔ ɔ ma ha nɛ e ma ná nɔ mi mami kaa wa suɔ lɛ. Nihi kaa jã hia huɛmɛ nɛ maa ye bua mɛ ngɛ jamɛ a be ɔ mi. Mɛni o ma nyɛ maa pee ha mɛ kɛ tsɔɔ kaa o ji huɛ kpakpa? O ma nyɛ ma tsɛ mɛ ní yemi. O kɛ mɛ ma nyɛ maa je kpo kɛ ya je nyɛ hɛja aloo o kɛ mɛ ma nyɛ maa ya fiɛɛmi. Jehanɛ hu ɔ, o ma nyɛ ma ha nɛ a ba piɛɛ nyɛ he kɛ pee weku Mawu jami. Ke o pee jã a, o ma ha nɛ Yehowa bua maa jɔ, ejakaa e ngɛ kɛ ha “nihi nɛ a kɔni mi jɔ̃,” nɛ e ji “yalɔyihi a he bulɔ.” (La 34:18; 68:5) E be kɛe nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ma bɔni zugba a nɔ yemi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, wa “be [haomi ɔmɛ] kaie hu.” Wa ngɛ be nɛ wa “be blema ní ɔmɛ kaie hu” nɛ wa “hɛ maa je a nɔ pɛsɛpɛsɛ” ɔ blɔ hyɛe wawɛɛ. (Yes. 65:16, 17) Se loko jamɛ a be ɔ maa su ɔ, nyɛ ha nɛ waa ye bua wa nyɛmimɛ Kristofohi, nɛ waa ngɔ wa munyu tutui kɛ wa ní peepeehi kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ mɛ.​—1 Pet. 3:8. w19.06 25 ¶18-19

Hwɔɔmi Mɔ ko nɛ ba jehahi babauu nɛ be ɔ de ke: “Nɔ nɛ e le Mawu saminya a, ke kahi ba e nɔ ɔ, e kɛ e hɛ maa fɔ Mawu nɔ.” Munyu nɛ ɔ ji anɔkuale! Loko wa ma nyɛ maa da yi mi wami nya a, ja wa ná suɔmi kɛ ha Yehowa nɛ wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ e nɔ kulaa. (Mat. 22:36-38; Yak. 5:11) Moo kane Baiblo ɔ daa ligbi kɛ yi mi tomi kaa o suɔ nɛ o hɛ kɛ su Yehowa he haa. (Yak. 4:8) Ke o ngɛ Baiblo ɔ kanee ɔ, moo to Yehowa suhi kaa suɔmi, mɔbɔ nami kɛ mi mi jɔmi a he hɛ. (2 Mose 34:6) Ngɛ ni komɛ a blɔ fa mi ɔ, akɛnɛ nɔ ko je we suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ hyɛ he je ɔ, e he maa wa ha mɛ kaa a ma he ye kaa Mawu suɔ mɛ. Ke jã nɛ e ji ngɛ mo hu o blɔ fa mi ɔ, lɛɛ daa ligbi ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o ngma níhi nɛ Yehowa pee ha mo nɛ tsɔɔ kaa e je mɔbɔ nami kɛ mi mi himi kpo kɛ tsɔɔ mo ɔ kɛ fɔ si. (La 78:38, 39; Rom. 8:32) Ke o susu mo nitsɛ o níhi a si kpamihi a he, nɛ o pue o yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ o kane ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ he ɔ, o ma nyɛ maa na níhi fuu nɛ Yehowa pee kɛ ha mo, nɛ o maa ngma kɛ fɔ si. Ke o hɛ saa níhi nɛ Yehowa peeɔ kɛ haa mo ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ lɛ nyɛ kpɛti ɔ mi maa wa wawɛɛ.​—La 116:1, 2. w19.07 2-3 ¶4-5

Yehowa ha we wɔ he blɔ kaa waa mwɔ yi mi kpɔ ha nihi. Ke nɔ ko woɔ nihi mlaahi nɛ a he hia we ɔ, lɛɛ e ngɛ hlae nɛ e pee nyɔmtsɛ ngɛ a hemi kɛ yemi ɔ nɔ, se pi a he piɛ polɔ. Satan Abosiami maa ya nɔ nɛ e maa wa Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ yi mi. (1 Pet. 5:8; Kpoj. 2:10) Satan kɛ e we bi ɔmɛ maa bɔ mɔde kaa a maa tsi wa nya konɛ wa kpa Yehowa sɔmɔmi. Se kɛ̃ ɔ, e sɛ nɛ sawale nɛ nu wɔ! (5 Mose 7:21) Yehowa piɛɛ wa he, nɛ ke a tsi wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ nya po ɔ, e maa ya nɔ maa ye bua wɔ. (2 Kron. 32:7, 8) Nyɛ ha nɛ waa kase wa nyɛmimɛ nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ. A de nɔ yeli nɛ a ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ ke: “Ke e da blɔ ngɛ Mawu hɛ mi kaa a bu nyɛ mohu tue pe Mawu ɔ, nyɛ nitsɛmɛ nyɛɛ kojo. Se wɔɔ lɛɛ wa be nyɛe ma kpa níhi nɛ wa na kɛ níhi nɛ wa nu ɔ he munyu tumi.”​—Níts. 4:19, 20. w19.07 13 ¶18-20

Ke wa ngɛ fiɛɛe ha nɔ ko, nɛ nɔ ɔ hɛɛ susumi ko ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa le nɔ́ he je nɛ nɔ ɔ hɛɛ jamɛ a susumi ɔ. Paulo wa ngɛ Yuda bi a kpɛti. Enɛ ɔ he ɔ, benɛ e ya ngɛ fiɛɛe ha ma je li ɔmɛ ɔ, e na kaa e sa nɛ e pee tsakemi, ejakaa mɛɛ lɛɛ a li Yehowa kɛ Ngmami ɔ he nɔ́ ko tsɔ, aloo nɔ́ ko kulaa. Wa ma nyɛ ma hla níhi a mi konɛ e ye bua wɔ nɛ waa nu nihi nɛ waa kɛ kpeɔ ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi ɔ sisi. (1 Kor. 9:20-23) Oti nɛ waa kɛ ma wa hɛ mi ji kaa wa ma hla nihi nɛ a “sa.” (Mat. 10:11) Bɔ nɛ pee nɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ nu tso ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ ni ɔmɛ nɛ a tsɔɔ a susumi nɛ waa bu mɛ tue saminya. Nyɛminyumu ko nɛ e ngɛ England biɔ nihi a susumi ngɛ nɔ́ nɛ ma ha nɛ gba si himi nɛ pee bua jɔmi, bɔ nɛ e sa nɛ a tsɔse bimɛ ha, aloo bɔ nɛ wa maa pee wa ní ha ke a ye wɔ sane yaya a he. Ke a tsɔɔ a juɛmi ta a, e biɔ mɛ ke, “Kɛ o naa ga womi nɛ ɔ nɛ a ngma maa pee jeha 2,000 ji nɛ ɔ ha kɛɛ?” Kɛkɛ ɔ, e ngɔ ngmami nɛ sa kɛ tsɔɔ mɛ ngɛ e fon ɔ nɔ, be mi nɛ e wui “Baiblo” ɔ ta. w19.07 21-22 ¶7-8

Kɛ e sa nɛ waa suɔ Mawu ha kɛɛ? Yesu de Farisi no ko ke: “E sa nɛ o suɔ Yehowa o Mawu ɔ kɛ o tsui tsuo kɛ o susuma tsuo kɛ o juɛmi tsuo.” (Mat. 22:36, 37) Wa sume nɛ waa kɛ wa tsui fã nɛ suɔ Mawu. Mohu ɔ, wa suɔ nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi nɛ hi wae daa ligbi. Loko wa maa suɔ Mawu ɔ, ja wa le lɛ. Baiblo ɔ de ke: “Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e sume nɔmlɔ ɔ, e li Mawu, ejakaa Mawu ji suɔmi.” (1 Yoh. 4:8) Bɔfo Paulo tsɔɔ kaa ke wa ná Mawu he “nile nitsɛnitsɛ kɛ nɔ́ se kɔmi nɛ pi si” ɔ, suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Mawu ɔ mi maa wa. (Filip. 1:9) Benɛ wa je Baiblo ɔ kasemi sisi ɔ, níhi bɔɔ nɛ wa le ngɛ Mawu su ɔmɛ a he ɔ ha nɛ wa ná suɔmi kɛ ha lɛ. Jehanɛ ɔ, benɛ wa ba kase Yehowa he ní babauu ɔ, suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi ba wa. Enɛ ɔ he je nɛ e he hia nɛ waa kase Baiblo ɔ daa nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ wa kase ɔ he ɔ nɛ!​—Filip. 2:16. w19.08 9 ¶4-5

Ke o ji be tsuo sɔmɔlɔ, nɛ o ní tsumi tsake ɔ, e he maa hia nɛ o hla huɛmɛ ehehi ngɛ he nɛ o ngɛ amlɔ nɛ ɔ. Mo kai kaa loko o ma ná huɛ ɔ, ja o pee huɛ. O kɛ nihi nɛ sɛɛ ní kpakpahi nɛ Yehowa pee ha mo ɔ he ní, nɛ́ o ha nɛ ni kpahi nɛ a na kaa o bua jɔɔ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. Ke o huno loo o yo be he wami nɛ lɔ ɔ he ɔ, nyɛ be nyɛe ma tsa be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ nɔ ɔ, ko pia lɛ. Jehanɛ hu ɔ, ke mo nɛ o be he wami nɛ lɔ ɔ he nɛ nyɛ je be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ mi ɔ, koo hao tsɔ, nɛ ko susu kaa o ha nɛ o huno ɔ aloo o yo ɔ nine nyɛ si. Mo kai kaa nyɛ ji “he lo kake,” nɛ nyɛ wo Yehowa si kaa nyɛ maa ye bua nyɛ sibi ngɛ si fɔfɔɛ fɛɛ si fɔfɔɛ mi. (Mat. 19:5, 6) Ke tlukaa nɛ hɔ ya ba nɛ lɔ ɔ ha nɛ nyɛ je be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ mi ɔ, nyɛ ha nɛ jokuɛ ɔ nɛ e na kaa e he hia pe sɔmɔmi ní tsumi ɔ nɛ ngmɛɛ nyɛ ɔ. Nyɛ ha nɛ jokuɛ ɔ nɛ le kaa nyɛ naa lɛ kaa “nike ní” nɛ je Mawu ngɔ. (La 127:3-5) Jehanɛ hu ɔ, nyɛ de lɛ jɔɔmihi nɛ nyɛ ná ngɛ be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ mi. Ke nyɛ pee jã a, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua nyɛ bi ɔ konɛ lɛ hu e ngɔ e be tsuo kɛ sɔmɔ Yehowa kaa bɔ nɛ nyɛ pee ɔ. w19.08 22 ¶10-11

Babilon Ngua a, nɛ ji lakpa jamihi tsuo nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ gbe Mawu biɛ ɔ he guɛ wawɛɛ nitsɛ. E tsɔɔ nihi Mawu he lakpa munyuhi. E kɛ nɔ yeli nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ ya bɔ mumi mi ajuama kɛ gu somi nɛ e kɛ mɛ ya so ɔ nɔ. E ngɔ he wami nɛ e ngɛ ɔ kɛ nyɛ e jami mi bi ɔmɛ a nɔ, nɛ e kpakpaa a he sika tsuo. E pue nihi fuu a muɔ si, nɛ Yehowa sɔmɔli po piɛɛ he. (Kpoj. 18:24; 19:2) Yehowa maa gu “lohwe awi yelɔ tsutsuutsu ko . . . koli nyɔngma a” nɔ kɛ kpata “yaholɔ ngua a” hɛ mi. Jamɛ a okadi peemi lohwe awi yelɔ ɔ daa si ha Je Ma Amɛ A Kake Peemi Kuu ɔ. Koli nyɔngma amɛ daa si kɛ ha nɔ yemihi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ nɛ a fĩ Je Ma Amɛ A Kake Peemi Kuu ɔ se ɔ. Ngɛ Mawu be nɛ e to ɔ mi ɔ, nɔ yemi nɛ ɔmɛ maa te si kɛ wo Babilon Ngua a. “A ma kpɔ̃ nɔ́ fɛɛ nɔ́ ngɛ e dɛ” kɛ gu e níhi nɛ a maa ha a nɔ, “nɛ e maa hɛɛ e he gu” kɛ gu e yi wu tso ní peepee ɔmɛ a he bo nɛ a ma kpa a nɔ. (Kpoj. 17:3, 16) E hɛ mi kpatami ɔ ma ti nihi nɛ a fĩ e se ɔ si tlukaa, nɛ e maa pee kaa nɔ́ nɛ e ba ngɛ ligbi kake mi. Enɛ ɔ ma ha nɛ gbeye maa nu mɛ, ejakaa e fĩa ke: “I be kɔmɔ yee gblegbleegble.”​—Kpoj. 18:7, 8. w19.09 10 ¶10-11

Nine fɔmi nɛ ɔ ngɛ kɛ ha nɔ fɛɛ nɔ. Yesu be nɔ ko nɛ e suɔ nɛ e sɔmɔ Yehowa a kuae kɔkɔɔkɔ. (Yoh. 6:37, 38) Kristo se nyɛɛli tsuo ná he blɔ kaa a ma tsu ní tsumi nɛ Yehowa kɛ wo Yesu dɛ ɔ eko. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yesu maa ye bua wɔ kɛ tsu ní tsumi nɛ ɔ be fɛɛ be. (Mat. 28:18-20) Nihi nɛ a baa a he si ɔ nyɛ nɛ a hɛ kɛ su Yesu he. (Mat. 19:13, 14; Luka 7:37, 38) Mɛni he je? Waa hyɛ slɔɔto nɛ ngɛ Yesu kɛ Farisi bi ɔmɛ a kpɛti. Jami hɛ mi nyɛɛli nɛ ɔmɛ woɔ a he nɔ, nɛ a be suɔmi. (Mat. 12:9-14) Se Yesu baa e he si nɛ e suɔ nimli. Farisi bi ɔmɛ hlaa hɛ mi nyami, nɛ a kɛ he blɔ nɛ a ngɛ ɔ woɔ a he nɔ. Se Yesu bɔ e kaseli ɔmɛ kɔkɔ ngɛ hɛ mi nyami hlami he, nɛ e tsɔɔ mɛ kaa a bu a he kaa nihi nɛ a ba si. (Mat. 23:2, 6-11) Farisi bi ɔmɛ kɛ he blɔ nɛ a ngɛ ɔ nyɛɔ nihi a nɔ, nɛ a woɔ a he gbeye. (Yoh. 9:13, 22) Se Yesu je mi mi jɔmi kɛ suɔmi mi nɛ e kɛ ni kpahi hi si saminya. Anɛ o kase Yesu su nɛ ɔmɛ lo? w19.09 20 ¶1; 21 ¶7-8; 23 ¶9

Asafo mi kpehi yeɔ bua wɔ nɛ wa hɛɛ kɛ suɔ Yehowa he haa. Bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha ngɛ asafo mi kpe yami he mwɔnɛ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ma nyɛ maa da yi mi wami nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ nya aloo wa be nyɛe. (Heb. 10:24, 25) Mɛni he je? Ke mwɔnɛ ɔ, wa haa nɛ ní tsɔwitsɔwi komɛ tsiɔ wa nya nɛ wa yɛ asafo mi kpehi ɔ, lɛɛ ke hwɔɔ se ɔ, e he ba hia nɛ waa ngɔ wa wami kɛ wo oslaa mi loko wa ma nyɛ nɛ waa kɛ nyɛmimɛ nɛ kpe ɔ, kɛ wa maa pee kɛɛ? Se ke mwɔnɛ ɔ, wa bɔɔ mɔde nɛ wa yaa asafo mi kpehi be fɛɛ be ɔ, lɛɛ hwɔɔ se ke si temi kɛ woli tsi wa nya po ɔ, e he be wae ha wɔ kaa wa maa ya asafo mi kpehi. Amlɔ nɛ ɔ ji be nɛ e sa kaa wa bua nɛ jɔ asafo mi kpehi a yami he wawɛɛ. Ke wa bua jɔ asafo mi kpehi a yami he, nɛ nihi te si kɛ wo wɔ aloo nɔ yemi ko tsi wa nya po ɔ, wa maa ya nɔ maa bu Mawu tue mohu pe adesahi. (Níts. 5:29) Kase ngmamihi nɛ o bua jɔ he ɔ kɛ wo o yi mi. (Mat. 13:52) Eko ɔ, o ji nɔ ko nɛ ke o kɛ ngmamihi wo o yi mi ɔ, e kɛ we kɛkɛ o hɛ je nɔ, se Yehowa ma nyɛ maa ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ ye bua mo konɛ o kai jamɛ a ngmami ɔmɛ. (Yoh. 14:26) Ngmami nɛ ɔmɛ maa ye bua mo konɛ o hɛ kɛ su Yehowa he haa, nɛ́ o nyɛ nɛ o kɛ anɔkuale yemi nɛ fĩ si. w19.07 3 ¶5; 4 ¶8-9

Anɛ a fɔ mo ngɛ jeha 1914 ɔ se lo? Ke jã a lɛɛ o hi níhi a blɔ nya tomi nɛ ɔ “nyagbe ligbi ɔmɛ a mi” o wami be tsuo. Wɔ tsuo wa nu níhi nɛ Yesu gba kaa a maa ya nɔ ngɛ wa be nɛ ɔ mi ɔ. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji, ta, hwɔ, zugba mimiɛɛmi, gbenɔ hiɔhi, mlaa nɔ nɛ a be yee, kɛ Yehowa we bi yi mi nɛ a maa wa. (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luka 21:10-12) Jehanɛ hu ɔ, wa na kaa nihi jeɔ suhi nɛ bɔfo Paulo tu a he munyu ɔ kpo. Kaa Yehowa sɔmɔli ɔ, wa ngɛ nɔ mi mami kaa wa ngɛ “nyagbe be” ɔmɛ a nyagbe ɔ mi. (Mika 4:1) Kɛ je jeha 1914 ɔ kɛ ba si amlɔ nɛ ɔ, jehahi babauu be, enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma de ke wa ngɛ “nyagbe ligbi ɔmɛ” a nyagbe ɔ mi. Akɛnɛ níhi a blɔ nya tomi nɛ ɔ nyagbe ɔ su si ta he je ɔ, e sa nɛ wa ná sane bimihi nɛ a he hia nɛ ɔmɛ a heto: Mɛni níhi maa ya nɔ ngɛ “nyagbe ligbi ɔmɛ” a nyagbe ɔ mi? Nɛ mɛni Yehowa ngɛ blɔ hyɛe kaa waa pee be mi nɛ wa ngɛ mlɛe konɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ a ba mi ɔ? w19.10 8 ¶1-2

Tsa pi lemi nɛ wa le kaa níhi a mi ma ba hi ha wɔ ɔ he je nɛ wa fĩɔ si, mohu ɔ, wa hɛ nɛ wa ngɔɔ kɛ fɔɔ Yehowa nɔ ɔ lɛ yeɔ bua wɔ nɛ wa fĩɔ si. (Rom. 12:12) Si nɛ Yesu wo ngɛ wa mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa ye anɔkuale ngɛ ka fɛɛ ka nɛ waa kɛ maa kpe ɔ mi. Ke wa fĩ si ngɛ kahi nɛ waa kɛ maa kpe amlɔ nɛ ɔ mi ɔ, e ma ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa loko amanehlu ngua a maa je sisi. Ke nɔ ko maa pee kã nitsɛnitsɛ ɔ, ja e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ? E sa nɛ waa kane e Munyu ɔ daa ligbi, nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ blɔ nɛ e gu nɔ kɛ he e we bi a yi wami blema a he. (La 68:20; 2 Pet. 2:9) Ke je ma amɛ ba tua wɔ ngɛ amanehlu ngua a mi ɔ, e he maa hia nɛ waa pee kã nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ pe daa. (La 112:7, 8; Heb. 13:6) Ke wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ amlɔ nɛ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ná kã kɛ da tuami nɛ Gog kɛ maa ba wa nɔ ɔ nya. Wa ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa maa po wa he piɛ, nɛ wa maa pee slɔkee.​—1 Kor. 13:8. w19.10 18 ¶15-16

Abosiami lɛ ngɛ níhi a blɔ nya tomi nɛ ɔ kudɔe. E suɔ nɛ waa na níhi nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ kaa a he hia wawɛɛ, nɛ e haa nɛ e he waa ha wɔ kaa wa maa hwu kɛ si ní nɛ ɔmɛ. (Efe. 2:1-3) E suɔ nɛ wa we akɔnɔ ɔmɛ nɛ gbla wɔ, konɛ wa ko ja Yehowa pɛ. Benɛ bɔfo Petro tu Satan je ɔ nɛ maa ba nyagbe kɛ je ehe nɛ maa ba a he munyu se ɔ, e de ke: “Nihi nɛ i suɔ, akɛnɛ wa ngɛ ní nɛ ɔmɛ mlɛe he je ɔ, nyɛɛ bɔ mɔde wawɛɛ konɛ nyagbenyagbe ɔ, e ba na nyɛ kaa nihi nɛ mu kɛ piami ko be a he ngɛ tue mi jɔmi mi.” (2 Pet. 3:14) Ke wa bu ga womi nɛ ɔ tue, nɛ wa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa je mi bami he tsɔ, nɛ wa sɔmɔ Yehowa ngɛ blɔ nɛ da nɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa jaa Yehowa pɛ. Satan kɛ e je ɔ maa bɔ mɔde wawɛɛ kaa a ma ha nɛ waa ngɔ ní kpahi kɛ ye kekleekle blɔ he ngɛ wa si himi mi mohu pe Mawu jami. (Luka 4:13) Se ngɛ nyagbahi nɛ waa kɛ maa kpe ɔ tsuo se ɔ, wa be nɔ ko aloo nɔ́ ko suɔe pe bɔ nɛ wa suɔ Yehowa. Wa fia wa pɛɛ si kaa wa ma ja Yehowa pɛ! w19.10 27 ¶4; 31 ¶18-19

Yeyeeye peemi komɛ ngɛ nɛ a hi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e da blɔ kaa wa maa pee yeyeeye ngɛ níhi nɛ wa maa pee kɛ sa Yehowa kɛ Yesu a hɛ mi ɔ he. (1 Kor. 7:32) Ke wa tɔ̃ tɔmi ko nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti nɛ wa suɔ nɛ wa dla a haa nɛ wa peeɔ yeyeeye. Jehanɛ hu ɔ, wa yo loo wa huno hɛ mi nɛ wa suɔ nɛ waa sa, wa weku mi bimɛ kɛ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi nɛ wa suɔ nɛ waa pee níhi kɛ tsɔɔ kaa wa susuɔ a he ɔ ma nyɛ ma ha nɛ waa pee yeyeeye. (1 Kor. 7:33; 2 Kor. 11:28) Se ke wa peeɔ yeyeeye tsɔ ɔ, e ma nyɛ ma ha nɛ waa hao ngɛ niye ní kɛ tade nɛ wa maa wo ɔ he. (Mat. 6:31, 32) Bɔ nɛ pee nɛ wa ko hao tsɔ ɔ, eko ɔ, wa maa ngɔ wa juɛmi kɛ ma he lo nya níhi a se dimi nɔ. Ke wa ngmɛ blɔ nɛ nɔ́ ko kaa kikɛ ba a, hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi ma gbɔjɔ, nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti ɔ ma puɛ. (Maak. 4:19; 1 Tim. 6:10) Aloo eko ɔ, wa maa suɔ nɛ waa sa ni kpahi a hɛ mi. Nɛ akɛnɛ wa be suɔe nɛ nihi nɛ a ye wa he fɛu aloo a wa wɔ yi mi he je ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa be Yehowa suɔmi nya ní pee. Bɔ nɛ pee nɛ wa ko ya nɔ klama nɛ ɔ mi ɔ, e sa nɛ wa kpa Yehowa pɛɛ nɛ e ha wɔ hemi kɛ yemi kɛ kã konɛ wa nyɛ nɛ waa da nyagba nɛ ɔ nya.​—Abɛ 29:25; Luka 17:5. w19.11 15 ¶6-7

Yi mi kpɔ mwɔmi komɛ ngɛ nɛ wa be tsakee gblee. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa be yi mi kpɔ nɛ wa mwɔ kaa wa ma sɔmɔ Yehowa, kɛ anɔkuale nɛ wa maa ye wa yo loo wa huno ɔ tsakee. (Mat. 16:24; 19:6) Se yi mi kpɔ komɛ ngɛ nɛ eko ɔ, e he maa hia nɛ a pee tsakemi ngɛ he. Mɛni he je? Ejakaa si fɔfɔɛhi tsakeɔ. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da? Moo sɔle kɛ bi juɛmi. Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, wɔ tsuo wa “hia juɛmi.” Enɛ ɔ he ɔ, ngɔɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ ke o yaa mwɔ yi mi kpɔ ko, aloo e he hia nɛ o pee tsakemi ngɛ he. Kɛkɛ ɔ, Yehowa maa ye bua mo nɛ o mwɔ yi mi kpɔhi nɛ da. Pee níhi a mi hlami wawɛɛ. Kane Baiblo ɔ kɛ Baiblo kasemi níhi nɛ Yehowa asafo ɔ pee ɔ, nɛ́ o kɛ nihi nɛ o he ye kaa a maa wo mo ga kpakpa a nɛ sɛɛ ní. (Abɛ 20:18) E sa kaa o pee ní nɛ ɔmɛ loko o mwɔ o yi mi kpɔ kaa o ma tsake o ní tsumi, o maa hia ngɛ he nɛ o ngɛ, aloo o maa hla sukuu nɛ ma ha nɛ o ná ní tsumi nɛ maa ye bua mo kɛ tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ. w19.11 27 ¶6-8

Bua jɔmi sane ji kaa Mawu to blɔ nya kɛ ha wɔ konɛ e kɛ kpɔ̃ wɔ kɛ je yayami mi. Kpɔmi nɛ ɔ maa ba mi kɛ gu Yesu nɔ. Ngɛ jeha lafa kpaanyɔ mi loko a fɔ Kristo ɔ, gbalɔ Yesaya gba he yemi ko nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ kɛ fɔ si. E ji he yemi ngua ko nɛ ma pã nɔ́ nɛ Israel bi ɔmɛ ná ngɛ Nyami Jeha a nɔ ɔ. E gba ke: ‘Nyɔmtsɛ Yehowa mumi ɔ ngɛ ye nɔ; Yehowa pɔ mi nu, nɛ e tsɔ mi, konɛ ma ngɔ manye munyu ya ha nihi nɛ a ní ngɛ mɔbɔ ɔ; nɛ ma wo kɔmɔ yeli a bua; nɛ ma ya de nihi nɛ a nuu mɛ nyɔguɛ ɔ ke a he yemi be su ta.’ (Yes. 61:1) Mɛnɔmɛ a he nɛ gbami nɛ ɔ kɔɔ? Gbami nɛ kɔɔ he yemi he nɛ ɔ bɔni mi bami benɛ Yesu je e sɔmɔmi ní tsumi ɔ sisi ɔ. Benɛ Yesu ya sɔlemi we ɔ ngɛ e ma nɛ ji Nazaret ɔ mi ɔ, e kane gbalɔ Yesaya munyu nɛ ɔmɛ nɔuu kɛ tsɔɔ Yuda bi nɛ a bua a he nya ngɛ lejɛ ɔ, nɛ e ha nɛ gbami ɔ kɔ e he.​—Luka 4:16-19. w19.12 9-10 ¶6-8

O hia kã loko o ma nyɛ maa da yi mi wami nya. Ke e peeɔ mo kaa o be kã a, mɛni o ma nyɛ maa pee? Mo kai kaa tsa pi nɔ ko kami kɛ e timi, e he wami aloo e nyɛmi nɛ tsɔɔ kaa e ngɛ kã. Mo susu benɛ David ji niheyo wayoo nɛ e kɛ Goliat ya kpe ɔ he nɛ o hyɛ. Ke a ngɔ David kɛ to Goliat he ɔ, David ngɛ nyafii, e he wami sui he ko, nɛ e be ta hwumi ní kpakpahi hulɔ. Klaate kpamakpa po David be eko. Se kɛ̃ ɔ, e ná kã. David pee kã, nɛ e tu fo nɛ e kɛ nyumu nɛ e je oblai nɛ e heɔ e he yeɔ ɔ ya kpe. Mɛni he je nɛ David nyɛ nɛ e pee kã a? E ngɛ hemi kɛ yemi nɛ mi wa kaa Yehowa piɛɛ e he. (1 Sam. 17:37, 45-47) David kɛ e juɛmi ma we bɔ nɛ Goliat ka nɛ e ti pe lɛ ɔ nɔ. Mohu ɔ, e kɛ Goliat to Yehowa he nɛ e na kaa Goliat ngɛ nyafii ngɛ Yehowa hɛ mi. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ enɛ ɔ mi? Ke wa ngɛ hemi kɛ yemi kaa Yehowa piɛɛ wa he, nɛ wa ná nɔ mi mami kaa wa he nyɛli ɔmɛ ngɛ nyafii ngɛ Mawu Ope ɔ hɛ mi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ná kã.​—2 Kron. 20:15; La 16:8. w19.07 5 ¶11-13

Tihiko ji bɔfo Paulo huɛ nɛ e kɛ e hɛ fɔ e nɔ. Kristofo no ji lɛ. (Níts. 20:4) Ngɛ jeha 55 ɔ mi ɔ, Paulo to blɔ nya konɛ asafohi nɛ a tsu sika nɛ a kɛ ye bua Kristofohi nɛ a ngɛ Yudea a. Eko ɔ, Paulo ngɔ ní tsumi nɛ he hia nɛ ɔ kɛ wo Tihiko dɛ. (2 Kor. 8:18-20) Pee se benɛ a wo Paulo tsu kekle ngɛ Roma a, Tihiko ji nɔ nɛ Paulo haa nɛ e kɛ sɛ womihi ya haa asafohi nɛ a ngɛ Asia a kɛ woɔ mɛ he wami. (Kol. 4:7-9) Tihiko ya nɔ nɛ e pee e he huɛ nɛ Paulo ma nyɛ maa ngɔ e hɛ kɛ fɔ e nɔ. (Tito 3:12) Pi Kristofohi nɛ a hi si ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ tsuo nɛ a ngɛ kaa Tihiko. Maa pee jeha 65 mi benɛ a wo Paulo tsu si enyɔne ɔ, e tsɔɔ kaa Kristofohi fuu nɛ a ngɛ Asia kpokpa a nɔ ɔ je e se, ejakaa a ngɛ si temi kɛ woli ɔmɛ gbeye yee. (2 Tim. 1:15) Se Tihiko lɛɛ, Paulo nyɛ nɛ e kɛ e hɛ fɔ e nɔ nɛ e ngɔ ní tsumi kpa kɛ wo e dɛ. (2 Tim. 4:12) Atsinyɛ jemi ko be he kaa Paulo bua jɔ kaa e ngɛ huɛ kpakpa kaa Tihiko. w20.01 10 ¶7-8

Eko ɔ, be komɛ ɔ, o biɔ o he ke, ‘Anɛ a pɔ mi nu lo?’ Ke jã a, lɛɛ mo susu sane bimihi nɛ a he hia nɛ ɔ he: Anɛ o ngɛ he numi nɛ mi wa kaa o maa pee Yehowa suɔmi nya ní lo? Anɛ o nuɔ he kaa o kɛ kã fiɛɛɔ wawɛɛ lo? Anɛ o bua jɔ Baiblo ɔ kasemi he, nɛ o kaseɔ “Mawu níhi nɛ a mi kuɔ ɔ” lo? Anɛ o nuɔ he kaa Yehowa ha nɛ o fiɛɛmi ní tsumi ɔ woɔ yiblii wawɛɛ lo? Anɛ o náa he numi nɛ mi wa kaa e sa nɛ o ye bua ni kpahi nɛ a kase Yehowa he ní lo? Anɛ o naa odasehi nɛ haa nɛ o naa kaa Yehowa ye bua mo ngɛ blɔ pɔtɛɛ komɛ a nɔ ngɛ o si himi mi lo? Ke o ha sane bimi nɛ ɔmɛ tsuo a heto ke, ee ɔ, anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa tsɛ mo kɛ yaa hiɔwe lo? Ohoo, lɔ ɔ tsɔɔ we jã. Mɛni he je? Ejakaa Mawu sɔmɔli tsuo ma nyɛ maa nu he jã. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke o yi mi tɛ̃ mo kaa o maa ya hiɔwe ɔ, lɛɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa a pɔɛ mo nu. Ni nɛmɛ nɛ Yehowa hla mɛ ɔ a yi mi pee we mɛ enyɔɔnyɔ ngɛ enɛ ɔ he! A le kaa Yehowa hla mɛ! w20.01 23 ¶14