March

Pi wa bua nɔ ji kaa nihi maa nyɛ wɔ. Lɛɛ mɛni he je nɛ wa bua ma nyɛ maa jɔ ke nihi nyɛ wɔ? Nyɛ ha nɛ wa susu yi mi tomi etɛ nɛ ɔmɛ a he nɛ waa hyɛ. Kekleekle ɔ, ke wa fĩ si ngɛ kahi a mi ɔ, Mawu bua jɔɔ wa he. (1 Pet. 4:13, 14) Enyɔne ɔ, e haa nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi waa. (1 Pet. 1:7) Nɛ nɔ́ nɛ ji etɛ ɔ, wa nine maa su jɔɔmi nɛ se be nɛ ji neneene wami ɔ nɔ. (Rom. 2:6, 7) Benɛ a tle Yesu si be bɔɔ pɛ ɔ, e bɔfo ɔmɛ ná bua jɔmi nɛ Yesu tu he munyu ɔ. Benɛ a fiaa mɛ kpa nɛ a fã mɛ kaa a kpa sane kpakpa a fiɛɛmi ɔ, a nya. Mɛni he je? Ejakaa “ngɛ [Yesu] biɛ ɔ he je ɔ, a bu mɛ kaa a ji nihi nɛ a sa hɛ mi si puemi.” (Níts. 5:40-42) A suɔ a Nyɔmtsɛ ɔ wawɛɛ mohu pe nɛ a maa ye si temi kɛ womi nɛ a he nyɛli ɔmɛ kɛ ba a nɔ ɔ gbeye. Nɛ a ha nɛ suɔmi nɛ ɔ pee heii kɛ gu sane kpakpa a nɛ a fiɛɛ nɛ a “kpa we” ɔ nɔ. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, wa nyɛmimɛ komɛ kɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa ngɛ kpee, se a yaa nɔ nɛ a sɔmɔɔ Yehowa. A le kaa Yehowa hɛ be ní tsumi kpakpa nɛ a tsu kɛ suɔmi nɛ a je kpo ngɛ e biɛ ɔ he ɔ nɔ jee. w21.03 25 ¶18-19

A kɛ hiɔwe yami he hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ fɔ we Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ. Mawu nɛ e kɛ wo a tsui mi. A susuɔ a hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ he, a sɔleɔ ngɛ he, nɛ a suɔ nɛ a nine nɛ su a hiɔwo nɛ ɔ nɔ. A li bɔ nɛ a nɔmlɔ tso ɔ maa hi ha ngɛ hiɔwe. (Filip. 3:20, 21; 1 Yoh. 3:2) Se kɛ̃ ɔ, a suɔ nɛ a ná a blɔ fã mi nɔ́ ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi. Jijɔ kpa amɛ bua jɔ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ a ngɛ kaa a maa hi si ngɛ zugba a nɔ kɛ ya neneene ɔ he. A ngɛ be nɛ a maa ye bua kɛ ha nɛ zugba a tsuo nɛ pee paradeiso ɔ blɔ hyɛe. A ngɛ be nɛ mɛ nitsɛmɛ a maa po a wehi, a maa pee abɔɔhi, nɛ a kɛ a bimɛ ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa a blɔ hyɛe. (Yes. 65:21-23) Jehanɛ hu ɔ, a ngɛ be nɛ a maa hia blɔ kɛ kpa zugba a nɔ tsuo nɛ a maa na yokuhi, hue tsohi kɛ wo ɔ, konɛ a kɛ kase adebɔ níhi a he ní ɔ blɔ hyɛe. Se nɔ́ nɛ pe kulaa a, a bua maa jɔ wawɛɛ ke huɛ bɔmi kpakpa nɛ ngɛ a kɛ Yehowa a kpɛti ɔ ya nɔ nɛ e mi wa. w21.01 18-19 ¶17-18

Benɛ Babilonia bi ɔmɛ ya tua ma a nɛ a kpata zugba a hɛ mi ta a, nɔ́ nɛ nihi de ji: “Zugba nɛ ɔ ma ba pee nga kplanaa nɔ, nɛ nimli kɛ lohwehi be nɔ hie hu. A ngɛ dee hu ke a maa ngɔ zugba a kɛ wo Babilonia bi ɔmɛ a dɛ mi.” (Yer. 32:43) Yoel gbami ɔ se maa pee jeha 200 ɔ, Yehowa gu Yeremia nɔ kɛ gba kɛ kɔ tuami nɛ ɔ nɔuu he. E tsɔɔ kaa nihi nɛ a ma ba tua mɛ ɔ ma hla Israel bi nɛ a pee ní yayamihi ɔ tsuo saminya, nɛ a maa nuu mɛ tsuo. ‘Yehowa ke, “Ma tsɔ hɛli babauu kɛ ba nɛ a ba hɛ nimli nɛ ɔmɛ kaa a hɛɛ lo. Lɔ ɔ se ɔ, ma tsɔ de dali babauu kɛ ba nɛ a ba da mɛ kaa a daa lohwe de ngɛ yo tsuaa yo, kɛ yoku tsuaa yoku, kɛ tɛ puɔ tsuaa tɛ puɔ mi ngɛ tɛ sa amɛ a nɔ. Ma gbla a tue si enyɔ ngɛ a yayami ɔmɛ, kɛ a yi wu tso ní ɔmɛ a he.”’ Wo ɔ loo hue tso ɔmɛ po be nyɛe maa laa Israel bi nɛ a tsakee we a tsui ɔ a nɔ konɛ Babilonia bi ɔmɛ a nine ko su a nɔ.​—Yer. 16:16, 18. w20.04 5 ¶12-13

Benɛ Lot kɛ si fɔfɔɛ ko nɛ nya wa kpe ɔ, e gbla e nane si ngɛ Yehowa blɔ tsɔɔmi nɛ e kɛ ma tsu ní ɔ he. Eko ɔ, wa ma susu kaa Lot bui nɔ́ nɛ Yehowa ngɛ lɛ dee ke e pee ɔ tue. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa ngmɛɛ we e he. ‘Yehowa na lɛ mɔbɔ,’ lɔ ɔ he ɔ, e ha nɛ bɔfo ɔmɛ ya pɛtɛ e kɛ e weku ɔ nine he nɛ a je mɛ kɛ je ma a mi. (1 Mose 19:15, 16) Eko ɔ, yi mi tomi komɛ a he je nɛ Yehowa mi mi sã lɛ ngɛ Lot he ɔ nɛ. E ma nyɛ maa ba kaa Lot ngɛ nihi nɛ a ngɛ ma a se ɔ gbeye yee, nɛ lɔ ɔ he nɛ e to tsle kaa e maa je e we ɔ mi ɔ nɛ. Ní kpahi hu ngɛ nɛ ma nyɛ maa pee oslaa kɛ ha Lot. Eko ɔ, Lot le matsɛmɛ enyɔ nɛ a ya nɔ muɔhi nɛ amã ngɛ a mi nɛ ngɛ kɔ̃ ko kasa nya a mi ɔ. (1 Mose 14:8-12) Akɛnɛ Lot ngɛ yo kɛ bimɛ he je ɔ, eko ɔ, e hao ngɛ e weku ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, Lot ji niatsɛ, nɛ e ma nyɛ maa ba kaa e ngɛ we nɛ ngɛ fɛu ngɛ Sodom. (1 Mose 13:5, 6) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi yi mi tomi nɛ ɔmɛ a he je nɛ e sɛ nɛ Lot nɛ ko bu Yehowa tue amlɔ nɔuu. Se ngɛ enɛ ɔmɛ tsuo se ɔ, Yehowa kɛ e juɛmi mɛ Lot tɔmi ɔ nɔ, nɛ e bu lɛ “dalɔ.”​—2 Pet. 2:7, 8. w20.04 18 ¶13-14

Eko ɔ, e ma he be loko nihi nɛ a le mo kɛ je o jokuɛwi a si ɔ maa na mo kaa nɔ nɛ wa. Se o ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa pi bɔ nɛ o ngɛ ha ngɛ kpo nɔ blɔ ɔ nɛ Yehowa hyɛɛ, e le mo, nɛ e le nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee. (1 Sam. 16:7) Mo ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi o kɛ Mawu nyɛ kpɛti. David pee jã kɛ gu níhi nɛ Yehowa bɔ nɛ e to a he hɛ ɔ nɔ. David susu nɔ́ nɛ adebɔ ní nɛ ɔmɛ tsɔɔ ngɛ Bɔlɔ ɔ he ɔ he. (La 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Nɔ́ kpa ko hu nɛ o ma nyɛ maa pee ji kaa o maa ngɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ nɛ e wo mo he wami. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ o sukuu bi komɛ yeɔ o he fɛu akɛnɛ o ji Yehowa Odasefo no ɔ he je lo? Ke jã a, moo sɔle kɛ ha Yehowa nɛ e ye bua mo kɛ da nyagba nɛ ɔ nya. Jehanɛ hu ɔ, moo ngɔ ga womihi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi, wa womi ɔmɛ kɛ video ɔmɛ a mi ɔ kɛ tsu ní. Be fɛɛ be nɛ o maa na kaa Yehowa ye bua mo kɛ da nyagba ko nya a, lɔ ɔ ma ha nɛ o hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. Jehanɛ hu ɔ, ke ni kpahi naa kaa o ngɔɔ o hɛ kɛ fɔɔ Yehowa nɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ o mi. w21.03 4 ¶7

Huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ a kpɛti ɔ sɛɛɔ ní nɛ a jeɔ a susumi kpo kɛ tsɔɔ a sibi. Jã nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ hu ngɛ lo? Ee! Yehowa kɛ wɔ sɛɛɔ ní kɛ guɔ e Munyu ɔ nɔ. E je e susumi kɛ bɔ nɛ e nuɔ he ha a kpo kɛ tsɔɔ wɔ ngɛ e Munyu ɔ mi. Waa kɛ Yehowa tuɔ munyu kɛ guɔ sɔlemi nɔ, nɛ wa ma nyɛ ma de lɛ wa susumihi, kɛ bɔ nɛ wa nuɔ he ha tsuo. Pi wa sɔlemihi pɛ nɛ Yehowa nɛ ji wa Tsɛ ɔ buɔ tue, se mohu ɔ, e haa wɔ heto hulɔ. Be komɛ ɔ, e haa wɔ heto amlɔ nɔuu. Be komɛ hu ɔ, e ma bi nɛ waa ya nɔ nɛ waa sɔle si abɔ ngɛ sane ko he. Se wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa e ma ha wɔ heto nɛ sa ngɛ be nɛ sa mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, eko ɔ, heto nɛ Mawu ma ha wɔ ɔ maa je ekpa ngɛ nɔ́ nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe ɔ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, Yehowa be wa nyagba amɛ jee kɛ je, mohu ɔ, e ma ha wɔ nile kɛ he wami nɛ wa kɛ “da nya.” (1 Kor. 10:13) Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa nike ní nɛ he jua wa nɛ ji sɔlemi ɔ? Blɔ kake nɛ wa maa gu nɔ kɛ pee jã ji kaa waa kɛ ga womi nɛ ji nyɛɛ “sɔle be fɛɛ be” ɔ ma tsu ní.​—1 Tɛs. 5:17. w20.05 27-28 ¶7-8

Nihi nɛ a tuɔ fo be gagaa hyɛɛ a hɛ mi tɛɛ konɛ a ko nɔ si. Se ke a nɔ si po ɔ, a teɔ si nɛ a tsaa fo ɔ tumi nɔ. Mɛni he je? Ejakaa a ngɔ a juɛmi kɛ ma fo ɔ nya nɛ a maa gbe, kɛ hiɔwo nɛ a ma ná a nɔ, se pi nɔ́ nɛ ha nɛ a nane tɔ̃tɔ̃ ɔ. Ngɛ fo nɛ wa ngɛ tue ɔ mi ɔ, wa nane maa tɔ̃tɔ̃ si abɔ, eko ɔ, ngɛ wa munyu tutui loo wa ní peepee mi. Aloo wa nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ ngɛ fo ɔ tue ɔ maa pee níhi nɛ maa dɔ wɔ. E sɛ nɛ e pee wɔ nyakpɛ ke e ba jã. Wɔ tsuo wa yi mluku, nɛ wɔ tsuo wa ngɛ fo tue ngɛ blɔ nɛ e nɔ nyɛɛmi yee nɛ e kɛ nɔ yaa wami mi ɔ nɔ. Lɔ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma “tɛ” wa sibi be komɛ, nɛ wa maa na nɔ́ ko nɛ wa maa “da nɔ kɛ tu munyu kɛ si nɔ kpa.” (Kol. 3:13) Se ke e ba jã a, e sɛ nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma nɔ́ nɛ ha nɛ wa nane tɔ̃tɔ̃ ɔ nɔ, mohu ɔ, waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma hiɔwo nɛ wa ma ná a nɔ nɛ wa tsa fo ɔ nɔ. Ke wa mi mi fu nɛ wa kpa fo ɔ tumi ɔ, wa nine be hiɔwo ɔ nɔ sue. Jehanɛ hu ɔ, ke wa nɔ si nɛ wa ti si ɔ, eko ɔ, wa maa pee blɔ tsimi nɔ́ kɛ ha nihi nɛ a ngɛ mɔde bɔe kaa a maa tu fo ngɛ blɔ nɛ e nɔ nyɛɛmi yee nɛ e kɛ nɔ yaa wami mi ɔ nɔ. w20.04 26 ¶1; 28 ¶8-9

Gbalɔ Daniel tu nɔ yeli komɛ nɛ a ye Mawu we bi a nɔ ɔ a he munyu. E tsɔɔ kaa mɛ ji amaga ngua a fã slɔɔto ɔmɛ ɔ nɛ. Amaga a nanewɛɛ nɛ ji dade kɛ zu nɛ futu ɔ ji nyagbe nɔ yelɔ ɔ nɛ. Nanewɛɛ ɔ daa si kɛ ha Anglo-Amerika Nɔ Yemi ɔ. Jamɛ a gbami ɔ tsɔɔ kaa nɔ yemi ɔ maa hi nɔ yee be mi nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ma ba kpata nɔ yemi ɔmɛ a hɛ mi ɔ. Bɔfo Yohane hu tu nɔ yeli komɛ nɛ a ye Yehowa we bi a nɔ ɔ a he munyu. E tsɔɔ kaa nɔ yeli nɛ ɔmɛ ngɛ kaa lohwe awi yelɔ ko nɛ ngɛ yi kpaago. Lohwe ɔ yi kpaagone ɔ daa si kɛ ha Anglo-Amerika Nɔ Yemi ɔ. Enɛ ɔ he hia wawɛɛ, ejakaa ngɛ yi kpaagone ɔ se ɔ, yi kpa ko be hu. Yi kpaagone ɔ maa hi nɔ yee be mi nɛ Kristo kɛ e tabo ɔ ma ba kpata e kɛ lohwe ɔ tsuo a hɛ mi ɔ.​—Kpoj. 13:1, 2; 17:13, 14. w20.05 14 ¶11-12

Munyu nɛ ɔ ngɛ kpiti, se e haa nɛ wa leɔ anɔkuale ko nɛ he hia. Lɔ ɔ ji: Mawu lɛ bɔ níhi tsuo, nɛ enɛ ɔ hu ha nɛ wa naa kaa e ngɔ nɛ suɔmi je. Yehowa suɔ wɔ! Nɛ e suɔmi ɔ haa nɛ wa nuɔ he kaa wa ngɛ slɔkee, wa bua jɔɔ, nɛ wa tsui nɔɔ wa mi. Kristofohi be nyɛe maa hla kaa a ma je suɔmi kpo loo a be suɔmi kpo jee. E ji fami nɛ e sa nɛ a ye nɔ. (Mat. 22:37-40) Ke wa ba kase Yehowa he ní, nɛ wa le lɛ saminya a, e be yee ha wɔ kaa wa maa ye kekleekle fami nɛ ɔ nɔ, ejakaa Yehowa ye mluku nɛ e susuɔ wa he, nɛ e peeɔ wɔ kpakpa. Se eko ɔ, e he maa wa ha wɔ kaa wa maa ye fami enyɔne ɔ nɔ. Mɛni he je? Ejakaa wa nyɛmimɛ ɔmɛ yi mluku. Be komɛ ɔ, a maa pee níhi nɛ ma ha nɛ waa nu he kaa a susuu we wa he. Yehowa le kaa waa kɛ nyagba nɛ ɔ maa kpe. Enɛ ɔ he je nɛ e ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ kudɔ ni komɛ nɛ a ngma Baiblo ɔ konɛ e kɛ tsɔɔ wɔ nɔ́ he je nɛ e sa kaa wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wa sibi kɛ bɔ nɛ e sa kaa waa pee lɛ ha a nɛ. Nihi nɛ a ngma Baiblo ɔ a kpɛti nɔ kake ji bɔfo Yohane.​—1 Yoh. 3:11, 12. w21.01 8 ¶1-2

Ke kpaako wa bɔni Yehowa sɔmɔmi jio, wa ngɛ lɛ sɔmɔe be kɛkɛɛ jio, e sa nɛ wa bi wa he ke, ‘Anɛ i nyɛ nɛ i ngɛ mɔde nɛ Satan ngɛ bɔe kaa e ma ha nɛ ye tsui mi nɛ gba a nya dae lo?’ Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o na nɔ́ ko ngɛ tiivi aloo Intanɛti ɔ nɔ nɛ ma nyɛ ma ha nɛ o ná akɔnɔ yaya a, kɛ o peeɔ o ní ha kɛɛ? E he wɛ kaa o ma susu kaa foni ɔ aloo video ɔ nɛ o na a kɔ we ajuama bɔmi he tutuutu. Se anɛ e ma nyɛ maa pee nɔ́ ko nɛ Satan ma nyɛ maa da nɔ kɛ gba o tsui mi lo? Jamɛ a foni ɔ ma nyɛ maa pee kaa nyumu ko nɛ e kɛ dami ngɛ tso kpɔ gbae. Kekleekle ɔ, e kɛ dami ɔ maa fɔ tso kpɔ ɔ nɔ, nɛ e ma ka se. Ke e ya nɔ nɛ e ngɛ dami ɔ kae ɔ, tso kpɔ ɔ mi ma gba. Wa ma nyɛ maa ngɔ jamɛ a foni ɔ kɛ to dami nɛ a kɛ gbaa tso ɔ he. Ke nɔ ko ya nɔ nɛ e hyɛ foni nɛ ɔmɛ nɛ e susu kaa nyagba be a he tsɔ ɔ, bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma gba e tsui ɔ mi, nɛ e maa pee yayami kɛ si Yehowa. Enɛ ɔ he ɔ, ko ha nɛ akɔnɔ yaya ko nɛ sɛ o tsui mi! Ha nɛ o tsui ɔ nɛ pee kake, nɛ o ye Yehowa biɛ ɔ gbeye! w20.06 11-12 ¶14-15

Ke wa na nihi nɛ a kɛ asafo ɔ kpa bɔmi ɔ, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa wo mɛ he wami, nɛ waa ye bua mɛ. Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ Yesu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ bi ko bɔlɔ ɔ he ɔ mi ɔ, eko ɔ, nihi nɛ a kɛ asafo ɔ kpa bɔmi ɔ ngɛ dɔdɔɛ ko he nue. (Luka 15:17-24) Eko ɔ, níhi nɛ a gblee mi ngɛ Satan je ɔ mi ɔ ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa be a kɛ Yehowa a kpɛti kaa sa a. E sa nɛ waa ye bua mɛ nɛ a ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa mi ekohu. Ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ jijɔ nɛ laa a he ɔ mi ɔ, Yesu tu bɔ nɛ to hyɛlɔ ɔ ngɔɔ jijɔ ɔ kɛ fɔɔ e konɔ nɛ e kɛ lɛ ba piɛɛɔ jijɔ kpa amɛ a he ha a he munyu. To hyɛlɔ ɔ gbo dengme loko e na jijɔ nɛ laa a. Se e yɔse kaa e he maa hia nɛ e kpale wo lohwe ɔ nɔ, ejakaa lohwe ɔ be he wami nɛ e ma nyɛ maa nyɛɛ kɛ ba piɛɛ jijɔ kpa amɛ a he. (Luka 15:4, 5) Eko ɔ, e ma bi nɛ wa he be kɛ ye bua nihi nɛ a kɛ asafo ɔ kpa bɔmi ɔ nɛ a nyɛ nɛ a da nyagbahi nɛ ha nɛ e he wa ha mɛ kaa a maa kpale kɛ ba Yehowa ngɔ ɔ nya. Se kɛ gu Yehowa mumi ɔ, e Munyu ɔ, kɛ asafo ɔ womihi a nɔ ɔ, wa ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ Yehowa a kpɛti ekohu. Lɔ ɔ he ɔ, ke a de mo ke o kɛ nɔ ko nɛ e kɛ asafo ɔ kpa bɔmi be ko nɛ be ɔ nɛ kase Baiblo ɔ, o kɛ bua jɔmi nɛ kplɛɛ he blɔ nɛ ɔ nɔ. w20.06 28 ¶14-15

E sa nɛ wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wa sibi kɛ tsɔɔ kaa wa ji anɔkuale Kristofohi. Se e he hia nɛ wa ná “nile nitsɛnitsɛ kɛ nɔ́ se kɔmi nɛ pi si” hulɔ. (Filip. 1:9) Ke pi jã a, “tsɔɔmi kɔɔhiɔ fɛɛ tsɔɔmi kɔɔhiɔ . . . nɛ e fiaa [nihi] kɛ yaa kɛ baa kɛ guɔ nimli [komɛ kaa hemi kɛ yemi kuali] a ga yayami tomi nɔ” ɔ ma nyɛ ma ná wa nɔ he wami. (Efe. 4:14) Benɛ kaseli ɔmɛ fuu kpa Yesu se nyɛɛmi ɔ, bɔfo Petro lɛɛ e pee we jã, ejakaa e ngɛ nɔ mi mami kaa Yesu lɛ ngɛ “neneene wami munyu” ɔ nɛ. (Yoh. 6:67, 68) E ngɛ mi kaa Petro nui Yesu munyuhi tsuo nɛ e tu ɔ sisi mohu lɛɛ, se e ya nɔ nɛ e ye anɔkuale, ejakaa e le anɔkuale nɛ kɔɔ Kristo he ɔ. Mo hu o ma nyɛ ma ná nɔ mi mami ngɛ Baiblo tsɔɔmi ɔmɛ a mi. Ke o pee jã a, si fɔfɔɛ fɛɛ si fɔfɔɛ nɛ o kɛ maa kpe ɔ, o ma nyɛ maa da nya. Nɛ o ma nyɛ maa ye bua ni kpahi hulɔ konɛ mɛ hu a ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa.​—2 Yoh. 1, 2. w20.07 8 ¶2; 13 ¶18

Loko wa ma nyɛ maa ye bua wa nyɛmimɛ nɛ a ya nɔ nɛ a nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya a, jã wa mi mi sã wɔ ngɛ a he. (1 Yoh. 3:10, 11, 16, 17) Tsa pi be kpakpahi a mi pɛ nɛ wa maa suɔ wa sibi, e sa nɛ waa suɔ wa sibi ngɛ nyagbahi po a mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ o le nɔ ko nɛ e suɔlɔ gbo nɛ e hia bua womi aloo yemi kɛ buami kpa ko lo? Aloo o nu he kaa nyɛmimɛ komɛ kɛ adebɔ mi oslaa ko kpe nɛ e he hia nɛ a ma Matsɛ Yemi Asahi aloo wehi ha mɛ ekohu lo? Tsa pi wa munyu tutui pɛ nɛ waa kɛ maa tsɔɔ kaa wa suɔ wa nyɛmimɛ, nɛ wa mi mi sãa wɔ ngɛ a he. E sa nɛ waa kɛ wa ní peepee nɛ tsɔɔ jã. Ke wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wa sibi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ wa hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ kasee. (1 Yoh. 4:7, 8) Nɔ́ kake nɛ e sa nɛ waa pee kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ wa sibi ji kaa wa maa ngɔ tɔmihi kɛ ke wa sibi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, wa nyɛmi ko maa pee wɔ nɔdɔ nɔ́ ko nɛ e ma kpa he pɛɛ. Ke wa ngɔ e tɔmi ɔ kɛ ke lɛ nɛ wa susuu we he hu ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ suɔmi kpo jee.​—Kol. 3:13. w20.07 24 ¶14-15

Anɛ a maa tsɔɔ nihi nɛ a ma tle mɛ si ɔ a kpɛti nɔ fɛɛ nɔ ní kaa bɔ nɛ waa kɛ nihi kaseɔ Baiblo ɔ mwɔnɛ ɔ lo? Anɛ a ma ha mɛ asafo, nɛ a ma tsɔse mɛ konɛ mɛ hu a tsɔɔ nihi nɛ a ma tle mɛ si ngɛ a se ɔ ní lo? Waa mlɛ kɛ ya si jamɛ a be ɔ nɛ waa hyɛ. Nɔ́ nɛ wa le ji kaa ngɛ Kristo Jeha Akpe Nɔ Yemi ɔ nyagbe ɔ, ‘zugba a tsuo maa le Yehowa.’ (Yes. 11:9) Waa kɛ bua jɔmi ma tsu ní wawɛɛ ngɛ Jeha Akpe ɔ mi! Ngɛ Kristo Jeha Akpe Nɔ Yemi ɔ mi ɔ, e sa nɛ Yehowa we bi tsuo nɛ a ya nɔ nɛ a pee tsakemi ngɛ a si himi mi bɔ nɛ pee nɛ a sa e hɛ mi. E sa nɛ mɛ tsuo a nu he kɛ ha nihi nɛ a ma tle mɛ si kɛ ba wami mi ɔ, nɛ a ye bua mɛ konɛ a nyɛ nɛ a ye susumi yayahi a nɔ, nɛ a pee Yehowa suɔmi nya ní. (1 Pet. 3:8) Nihi nɛ a ma tle mɛ si kɛ ba wami mi ɔ maa na kaa Yehowa we bi baa a he si nɛ a ngɛ mɛ “nitsɛmɛ [a] yi wami hemi ɔ he ní tsue,” nɛ a kɛ mɛ maa pee kake kɛ sɔmɔ lɛ.​—Filip. 2:12. w20.08 16 ¶6-7

Ke waa kɛ bɔfo Paulo ga womi nɛ e je Mawu mumi ɔ mi kɛ ngma a tsu ní, nɛ wa kpa wɔ nitsɛmɛ wa mi ɔ, eko ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa yɔse nike ní kɛ nyɛmi klɛdɛɛhi nɛ wa ngɛ ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma ko nyɛ we nɛ e tuɔ magbɛ nɔ munyu saminya tsɔ mohu lɛɛ, se eko ɔ, e he be ngɛ kaselɔ peemi ní tsumi ɔ mi wawɛɛ. Aloo eko ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma ko nyɛ we nɛ e toɔ níhi a he blɔ nya saminya kaa bɔ nɛ asafo mi nikɔtɔma kpahi nɛ a ngɛ e we asafo ɔ mi ɔ peeɔ ɔ mohu lɛɛ, se eko ɔ, e peeɔ nyɛmimɛ ɔmɛ kpakpa nɛ e jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ, nɛ lɔ ɔ haa nɛ a nyɛɔ hɛɔ kɛ suɔ e he kɛ ha Baiblo mi ga womi. Aloo eko ɔ, a le lɛ kaa nɔ ko nɛ e peeɔ nihi nibwɔ wawɛɛ. (Heb. 13:2, 16) Ke wa le wa nyɛmihi kɛ dloomi nike níhi nɛ wa ngɛ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa bua nɛ jɔ nɔ́ nɛ wa nyɛɔ peeɔ kɛ yeɔ bua asafo ɔ he. Nɛ lɔ ɔ be hae nɛ wa hɛ nɛ kɔ̃ wa nyɛmimɛ a nɔ ngɛ nyɛmihi nɛ a ngɛ ɔ he je. E ngɛ mi kaa wɔ tsuo wa ngɛ ní tsumi slɔɔtoslɔɔtohi ngɛ asafo ɔ mi mohu lɛɛ, se e sa kaa wɔ tsuo waa bɔ mɔde nɛ waa ya wa hɛ mi ngɛ níhi nɛ wa nyɛɔ peeɔ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ mi. w20.08 24 ¶16-18

Nyɛminyumu J. F.  Rutherford lɛ tu magbɛ nɔ munyu ko nɛ yi ji, “Nimli Asafo” ɔ ngɛ Washington, D.C. ngɛ U.S.A ngɛ jeha 1935 ɔ mi. Ngɛ munyu nɛ Nyɛminyumu Rutherford tu ɔ mi ɔ, e tsɔɔ nihi nɛ a ji “nimli asafo” (King James Version) loo “asafo kuu ngua” a nɛ a tu a he munyu ngɛ Kpo Jemi 7:9 ɔ. Kɛ ba si jamɛ a be ɔ mi ɔ, Baiblo Kaseli ɔmɛ susu kaa asafo kuu ngua nɛ ɔ ji nihi nɛ a ma tle mɛ si kɛ ya hiɔwe, se a ji nihi nɛ a yi anɔkuale kɛ pi si kaa bɔ nɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ peeɔ ɔ. Nyɛminyumu Rutherford da Ngmami ɔ nɔ kɛ tsɔɔ kaa asafo kuu ngua a be hiɔwe yae, mohu ɔ, a ji Kristo jijɔ kpahi nɛ a ma he a yi wami ngɛ “amanehlu ngua” a mi konɛ a hi zugba a nɔ kɛ ya neneene. (Kpoj. 7:14) Yesu de ke: “I ngɛ jijɔ kpahi, mɛɛ lɛɛ a be piɛ nɛ ɔ mi; mɛ hu e sa nɛ ma ngɔ mɛ kɛ ba mi, nɛ a maa nu ye gbi, nɛ a ma ba pee to kuu kake ngɛ to nɔ hyɛlɔ kake sisi.” (Yoh. 10:16) Jijɔ kpa amɛ ji Yehowa Odasefohi nɛ a yeɔ anɔkuale nɛ a ngɛ hɛ nɔ kami kaa a maa hi Paradeiso zugba a nɔ kɛ ya neneene.​—Mat. 25:31-33, 46. w21.01 14 ¶1-2

E sa nɛ waa ye wa he nɔ nɛ wa fĩ si konɛ wa nyɛ nɛ wa tsu wa ní tsumi ɔ kɛ gbe nya. (Mat. 28:19, 20) A kɛ he nɔ yemi fɔ we wɔ. Behi fuu ɔ, wa suɔ nɛ waa pee níhi bɔ nɛ maa da wɔ. Se be komɛ ɔ, e yee ha wɔ kaa wa maa pee níhi nɛ a he hia nɛ e sa nɛ waa pee ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e biɔ nɛ waa ye wa he nɔ. Loko wa ma nyɛ ma tsɔse wa he konɛ waa pee níhi nɛ a he ma nyɛ maa wa kɛ ha wɔ ɔ, wa hia yemi kɛ buami. Yehowa ma nyɛ maa gu e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ ye bua wɔ. (Gal. 5:22, 23) Bɔfo Paulo ji nɔ ko nɛ e ye e he nɔ. Se e tsɔɔ nya kaa e “waa” e nɔmlɔ tso ɔ yi mi bɔ nɛ pee nɛ e nyɛ nɛ e pee nɔ́ nɛ da. (1 Kor. 9:25-27) E wo ni kpahi he wami kaa a ye a he nɔ konɛ a ha nɛ níhi tsuo nɛ ya nɔ ngɛ “blɔ nɛ e he tsɔ nɔ, kɛ blɔ nya tomi nya.” (1 Kor. 14:40) E sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa ya nɔ nɛ wa sɔmɔ Yehowa. Jã peemi biɔ nɛ waa fiɛɛ nɛ waa tsɔɔ nihi sane kpakpa a be fɛɛ be.​—Níts. 2:46. w20.09 6-7 ¶15-17

Ngɛ mahi fuu a mi ɔ, wa nyɛɔ nɛ wa fiɛɛɔ sane kpakpa a nɛ nɔ́ ko tsi we wɔ blɔ. Anɛ o ngɛ ma ko kaa jã mi lo? Ke jã a, lɛɛ mo bi o he ke, ‘Kɛ i kɛ he yemi nɛ ɔ ngɛ ní tsue ha kɛɛ?’ Nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ ji be nɛ sa kadimi wawɛɛ kɛ ha Yehowa we bi, ejakaa a kɛ kã ngɛ kaselɔ peemi ní tsumi ɔ tsue wawɛɛ pe be ko nɛ be. Níhi fuu ngɛ nɛ Yehowa we bi ma nyɛ maa pee kɛ fĩ ní tsumi nɛ ɔ se. Kɛ o kɛ tue mi jɔmi be nɛ o ngɛ ɔ ma nyɛ ma tsu ní ha kɛɛ? (2 Tim. 4:2) Anɛ o weku ɔ ma nyɛ maa to blɔ nya konɛ mo, loo o weku ɔ mi nɔ ko nɛ e pee babauu ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi, nɛ ke e maa hi po ɔ, e pee daa blɔ gbalɔ lo? Tsa pi be nɛ a kɛ buaa he lo nya níhi a nya ji nɛ ɔ, ejakaa he lo nya ní nɛ ɔmɛ kɛ wɔ be amanehlu ngua a mi gblee kɔkɔɔkɔ. (Abɛ 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Yoh. 2:15-17) Fiɛɛli babauu kase gbi ehe konɛ a nyɛ nɛ a fiɛɛ ha nihi. Yehowa asafo ɔ pee Baiblo kasemi womihi ngɛ gbihi 1,000 kɛ se mi konɛ a kɛ ye bua nɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ wo yiblii babauu! w20.09 16 ¶9-11

Ta bulɔ kpakpa yeɔ anɔkuale. E hwuɔ ta wawɛɛ konɛ e kɛ po nɔ ko nɛ e suɔ lɛ loo nɔ́ ko nɛ he jua wa wawɛɛ ha lɛ ɔ he piɛ. Paulo wo Timoteo he wami konɛ e tu e he kɛ ha Mawu jami, nɛ tsɔɔ kaa e kɛ anɔkuale yemi nɛ mɛtɛ Mawu he. (1 Tim. 4:7) Ke suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Mawu ɔ mi wa wawɛɛ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ waa pɛtɛ anɔkuale ɔ he saminya. (1 Tim. 4:8-10; 6:6) Jehanɛ hu ɔ, loko ta bulɔ kpakpa ma nyɛ maa pee klaalo kɛ ha ta fɛɛ ta a, jã e tsɔse e he. Timoteo ya e hɛ mi ngɛ mumi mi ejakaa e kɛ ga womi nɛ Paulo kɛ ha lɛ ɔ tsu ní. Paulo wo lɛ ga kaa e tu akɔnɔ yayahi a nya fo, e ná su kpakpahi nɛ e kɛ nyɛmimɛ Kristofohi nɛ bɔ. (2 Tim. 2:22) Loko Timoteo ma nyɛ maa pee jã a, e he hia nɛ e tsɔse e he. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ e sa nɛ wɔ hu wa tsɔse wa he bɔ nɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ waa kɛ wa he lo ɔ akɔnɔ ɔmɛ nɛ hwu. (Rom. 7:21-25) Jehanɛ hu ɔ, jã wa tsɔse wa he loko wa ma nyɛ maa hi su yaya a jee nɛ waa hi su ehe ɔ woe. (Efe. 4:22, 24) Nɛ ke ligbi ɔ ba nyagbe nɛ pɔ tɔ wa he po ɔ, eko ɔ, e he maa hia nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa ya asafo mi kpe.​—Heb. 10:24, 25. w20.09 28 ¶9-11

Ke wa ngɛ Baiblo kaselɔ ko ye buae konɛ e jɔɔ e he nɔ nɛ a baptisi lɛ ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si. Se ke e ngɛ mi hluu ɔ, e sa nɛ waa hyɛ kaa e suɔ nɛ e ja Yehowa niinɛ lo. Anɛ o na ní komɛ nɛ tsɔɔ kaa Baiblo kaselɔ ɔ ngɛ Yesu famihi a nɔ yee lo? Aloo e suɔ nɛ e ná Baiblo mi nile kɛkɛ lo? Be fɛɛ be ɔ, moo hyɛ bɔ nɛ Baiblo kaselɔ ɔ ngɛ hɛ mi yae ha. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ e tsɔɔ bɔ nɛ e suɔ Yehowa ha lo? Anɛ e sɔleɔ kɛ haa Yehowa lo? (La 116:1, 2) Anɛ e bua jɔ Baiblo ɔ kanemi he lo? (La 119:97) Anɛ e baa asafo mi kpe be fɛɛ be lo? (La 22:22) Anɛ e ní peepee tsɔɔ kaa e kɛ nɔ́ nɛ e ngɛ kasee ɔ ngɛ ní tsue lo? Anɛ e kɛ e weku li kɛ e huɛmɛ sɛɛɔ níhi nɛ e ngɛ kasee ɔ a he ní lo? (La 9:1) Nɛ nɔ́ nɛ he hia pe kulaa a, anɛ e suɔ nɛ e ba pee Yehowa Odasefo no lo? (La 40:8) Ke Baiblo kaselɔ ɔ bɔɛ ní nɛ ɔmɛ eko he mɔde ɔ, moo gu ga blɔ nɔ kɛ bi lɛ sanehi konɛ o le nɔ́ he je, nɛ́ lɔ ɔ se ɔ, o je suɔmi mi nɛ o kɛ lɛ nɛ sɛɛ ní, nɛ o ko laa lɛ níhi a nɔ. w20.10 18 ¶14-15

Yesu hiɔwe Tsɛ ɔ mwɔɔ yi mi kpɔhi nɛ sa be fɛɛ be, nɛ Yosef kɛ Maria hu mwɔ yi mi kpɔhi nɛ da. Se kɛ̃ ɔ, benɛ Yesu ngɛ wae ɔ, e he ba hia nɛ lɛ nitsɛ e mwɔ yi mi kpɔhi. (Gal. 6:5) Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ nɔ fɛɛ nɔ ko blɔ fa mi ɔ, Yesu ma nyɛ maa hla nɔ́ nɛ e suɔ nɛ e pee. E ko nyɛ ko hla kaa e maa pee e suɔmi nya ní kekle. Se e pee we jã, mohu ɔ, e ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa hi e kɛ Yehowa a kpɛti. Benɛ Yesu le nɔ́ nɛ Yehowa ngɛ hlae nɛ e pee ɔ, e hla kaa e maa pee Yehowa suɔmi nya ní. (Yoh. 6:38) E le kaa nihi fuu maa nyɛ lɛ, nɛ e sume nɛ e ba lɛ jã mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, e hla kaa e maa bu Yehowa tue. Benɛ a baptisi lɛ ngɛ jeha 29 ɔ mi ɔ, e kɛ Yehowa suɔmi nya ní peemi pee oti ngɛ e si himi mi. (Heb. 10:5-7) Benɛ Yesu ngɛ gboe ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ po ɔ, e ya nɔ nɛ e pee e Tsɛ ɔ suɔmi nya ní.​—Yoh. 19:30. w20.10 29 ¶12; 30 ¶15

Anɛ nyɛmimɛ komɛ ngɛ o we asafo ɔ mi nɛ hiɔ aloo si fɔfɔɛ kpa ko nɛ nya wa ha nɛ a ngɛ nɔ́ nae lo? Aloo o le nyɛmimɛ komɛ nɛ a suɔli gbo lo? Ke wa le nɔ ko kaa jã a, wa ma nyɛ maa sɔle kɛ ha Yehowa nɛ e tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ wa ma de loo nɔ́ nɛ wa maa pee kɛ ye bua. Eko ɔ, nɔ́ ko nɛ wa ma de aloo nɔ́ ko nɛ wa maa pee ɔ ma nyɛ maa ye bua nyɛmi ɔ. (1 Pet. 4:10) Wa le kaa wa ma nyɛ maa pee kã ejakaa Yehowa kɛ wɔ ngɛ. E guɔ Yesu kɛ bɔfo ɔmɛ a nɔ kɛ yeɔ bua wɔ hulɔ. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa ma nyɛ maa gu nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a nɔ kɛ ye bua wɔ ke lɔ ɔ ma ha nɛ e yi mi tomi nɛ ba mi. Wa kpɛti nihi fuu ma nyɛ maa ye odase kaa Yehowa kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ taa e sɔmɔli a tsui he konɛ a ye bua a nyɛmimɛ Kristofohi nɛ a hia yemi kɛ buami ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, kaa bɔ nɛ bɔfo Paulo de ɔ, wɔ hu waa kɛ nɔ mi mami ma nyɛ ma de ke: “Yehowa ji ye yemi kɛ bualɔ; i be gbeye yee. Mɛni adesa ma nyɛ maa pee mi?”​—Heb. 13:6. w20.11 17 ¶19-20

Bɔfo ɔmɛ ná nɔ mi mami kaa Yehowa kɛ mɛ ngɛ. Yehowa ye bua mɛ nɛ a pee nyakpɛ níhi. (Níts. 5:12-16; 6:8) Se mwɔnɛ ɔ, Yehowa ha we wɔ he wami nɛ wa kɛ pee nyakpɛ ní. Se ke waa kɛ haomihi ngɛ kpee ngɛ anɔkuale ɔ he je po ɔ, Baiblo ɔ haa nɛ wa náa nɔ mi mami kaa Yehowa bua jɔ wa he nɛ e kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ maa ye bua wɔ. (1 Pet. 3:14; 4:14) Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ waa hao ngɛ nɔ́ nɛ wa maa pee ke waa kɛ yi mi wami kpe hwɔɔ se ɔ he, mohu ɔ, waa bɔ mɔde tsuo nɛ wa ma nyɛ konɛ wa ná nɔ mi mami nɛ mi wa kaa Yehowa ma fĩ wa se nɛ e ma he wa yi wami. E sa nɛ wa ná nɔ mi mami ngɛ si nɛ Yesu wo ɔ mi. E de ke: “Ma ha nyɛ munyu kɛ juɛmi nɛ ke nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ nyɛ ɔ tsuo pee kake po ɔ, a be nyɛe maa da nya, nɛ a be nyɛe maa ku nya hulɔ.” E wo wɔ si hu ke: “Ke nyɛ fĩ si ɔ, nyɛ maa baa nyɛ wami yi.” (Luka 21:12-19) O hɛ ko je nɔ hu kaa Yehowa hɛ ji bɔ nɛ e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a gbo ɔ ngɛ ha a nɔ, lɔ ɔ he ɔ, e ma tle mɛ si kɛ ba wami mi ekohu. w21.01 4 ¶12

Pi bɔfo Paulo pɛ nɛ e tu gbogboehi a si tlemi ɔ he hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ he munyu. Blematsɛ Hiob hu tu he munyu. Hiob ngɛ nɔ mi mami kaa ke e gbo ɔ, Mawu ma kai lɛ nɛ e ma tle lɛ si kɛ ba wami mi ekohu. (Hiob 14:7-10, 12-15) “Gbogboehi a si tlemi ɔ” piɛɛ “sisi tomi” loo “sisije tsɔɔmi ɔ” tsuo nɛ Kristofohi heɔ yeɔ ɔ he. (Heb. 6:1, 2) Paulo tu gbogboehi a si tlemi ɔ he munyu ngɛ Korinto Bi A Kekle Womi ɔ yi 15 ɔ. E ngɛ heii kaa nɔ́ nɛ Paulo ngma a wo Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ he wami wawɛɛ. Nɛ Korinto Bi A Kekle Womi ɔ yi 15 ɔ ma nyɛ maa fia wɔ kɛ ma si nɛ e wo hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ gbogboehi a si tlemi ɔ mi ɔ mi he wami wawɛɛ. Yesu Kristo si tlemi ɔ ha nɛ wa ngɛ nɔ mi mami kaa a ma tle wa suɔli nɛ a gbo ɔ si kɛ ba wami mi. Yesu Kristo si tlemi ɔ piɛɛ “sane kpakpa a” nɛ Paulo fiɛɛ kɛ ha Korinto bi ɔmɛ ɔ he. (1 Kor. 15:1, 2) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Paulo tsɔɔ kaa ke nɔ ko he we gbogboehi a si tlemi ɔ yi ɔ, lɛɛ se nami ko be e hemi kɛ yemi ɔ he.​—1 Kor. 15:17. w20.12 2 ¶2-4

Mɛni nɛ ye bua bɔfo Petro nɛ e nyɛ da si fɔfɔɛ ɔ nya? Petro kai kaa Yesu sɛ hlami nɛ e sɔle kɛ ha lɛ konɛ e ko ngmɛɛ e hemi kɛ yemi ɔ he. Yehowa bu Yesu sɔlemi ɔ tue. Pee se ɔ, Yesu je e he kpo kɛ tsɔɔ Petro pɛ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa e pee jã konɛ e wo lɛ he wami. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Benɛ Yesu bɔfo ɔmɛ hi wo ɔ nɔ nyɔ mi tsuo nɛ a gbi nɔ́ ko ɔ, Yesu je e he kpo kɛ tsɔɔ mɛ. Jamɛ a be ɔ, Yesu ha Petro he blɔ nɛ e kɛ de lɛ bɔ nɛ e suɔ lɛ ha. Yesu ngɔ e huɛ nɛ e suɔ lɛ ɔ tɔmihi kɛ ke lɛ, nɛ e tu ní tsumi fuu kɛ wo e dɛ. (Yoh. 21:15-17) Bɔ nɛ Yesu tsu Petro nyagba a he ní ha a tsɔɔ kaa Yesu naa nɔ mɔbɔ kaa bɔ nɛ e Tsɛ ɔ hu naa nɔ mɔbɔ ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa tɔ̃ tɔmi ko ɔ, wa ko susu kaa Yehowa kɛ wa tɔmi ɔ be wɔ kee gblee. E sa nɛ wa kai kaa Satan ji nɔ nɛ ngɛ hlae nɛ wa susu jã. Lɔ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa susu he saminya nɛ waa na kaa Yehowa suɔ wɔ, nɛ e nuɔ wa gbɔjɔmi ɔmɛ a sisi, nɛ e suɔ nɛ e ngɔ wa tɔmi ɔmɛ kɛ ke wɔ. Nɛ ke nihi pee wɔ nɔdɔ nɔ́ ko hu ɔ, nyɛ ha nɛ wɔ hu waa kase Yehowa.​—La 103:13, 14. w20.12 20-21 ¶17-19

Wa ma nyɛ maa kase ní kɛ je nihi nɛ a nyɛ we nɛ a pee kpoo nɛ a ngɔɛ a hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ ɔ a sane ɔ mi. A nɔ hyɛmi ní yaya amɛ a he ní nɛ wa maa kase ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa kua yayamihi nɛ a pee ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Asa bɔni nɔ yemi ɔ, e kɛ nyagbahi kpe nɛ e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. Se pee se benɛ e kɛ nyagbahi kpe ɔ, e kɛ e hɛ fɔɛ Mawu nɔ, mohu ɔ, lɛ nitsɛ e bɔ mɔde kaa e ma tsu nyagba a he ní. (2 Kron. 16:1-3, 12) Asa ya bi yemi kɛ buami ngɛ Siria bi ɔmɛ a dɛ, nɛ e ngɛ kaa nɔ́ nɛ Yuda bi ɔmɛ ná tue mi jɔmi. Se tue mi jɔmi nɛ ɔ se kɛ we. Yehowa gu gbalɔ ko nɔ kɛ de Asa ke: ‘Akɛnɛ o ngɔ o hɛ ngɔ fɔ Siria matsɛ ɔ nɔ, nɛ o ngɔɛ o hɛ ngɔ fɔɛ Yehowa, o Mawu ɔ nɔ he je ɔ, Siria matsɛ tabo ɔ tu fo kɛ je o he.’ (2 Kron. 16:7) E sa nɛ waa hyɛ nɛ wa ko ngɔ wa hɛ kɛ fɔ wɔ nitsɛmɛ wa nɔ nɛ wa susu kaa ke wa bi we Yehowa nɛ e tsɔɔ wɔ blɔ kɛ gu e Munyu ɔ nɔ po ɔ, wɔ nitsɛmɛ wa ma nyɛ ma tsu sanehi a he ní. Ke waa kɛ si fɔfɔɛ ko kpe tlukaa po ɔ, e sa nɛ waa pee kpoo nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ, nɛ e maa ye bua wɔ nɛ waa pee juɛmi nɛ da. w21.01 6 ¶13-15

Amlɔ nɛ ɔ, Yehowa sɔmɔli a kpɛti ni komɛ ngɛ nɔ́ nae akɛnɛ a be sika nɛ a kɛ ma he niye ní aloo akɛnɛ tahi ngɛ nɔ yae ngɛ he nɛ a ngɛ ɔ he je. A woɔ a kpɛti ni komɛ hu tsu ngɛ a hemi kɛ yemi ɔ he je. Se kɛ̃ ɔ, asafo kuu ngua a ngɛ bua jɔmi ejakaa a le kaa ke a kpata Satan je nɛ ɔ hɛ mi nɛ a he a yi wami ɔ, a ma ná niye ní kpakpahi fuu be fɛɛ be, nɛ Yehowa kɛ blɔ tsɔɔmi hu ma ha mɛ. Ke Yehowa kpata Satan blɔ nya tomi ɔ hɛ mi ɔ, e maa po asafo kuu ngua a he piɛ ngɛ e we abofu nɛ ngɛ kaa “la nɛ nya wa” a nya. Ngɛ amanehlu ngua a se ɔ, Yesu ma kudɔ nihi nɛ a ma he a yi wami ngɛ zugba a nɔ ɔ kɛ ya neneene “wami nyu” ɔ he. (Kpoj. 7:17) Mo susu he nɛ o hyɛ: Hɛ nɔ kami nɛ asafo kuu ngua a ngɛ ɔ se be. Nihi ayɔ akpehi abɔ nɛ a maa hi zugba a nɔ ɔ be gboe hu! (Yoh. 11:26) Jijɔ kpa amɛ naa Yehowa kɛ Yesu si ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ se be nɛ a ngɛ ɔ he! w21.01 16-17 ¶11-12

Nyɔ mi nɛ e nɔ jena Yesu ma gbo ɔ, e susu nyagbahi nɛ e kaseli ɔmɛ kɛ maa kpe ɔ he. Akɛnɛ Yesu suɔ e kaseli ɔmɛ he je ɔ, e bi e Tsɛ ɔ kaa e “bu a he ngɛ nɔ yayami ɔ he.” (Yoh. 17:14, 15) Yesu le kaa ke e kpale kɛ ho hiɔwe ya a, Satan Abosiami maa ya nɔ maa te si kɛ wo nihi nɛ a suɔ nɛ a sɔmɔ Yehowa a. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ Yehowa nɛ po e we bi a he piɛ. Mwɔnɛ ɔ, wa hia Yehowa he piɛ pomi wawɛɛ amlɔ nɛ ɔ. Akɛnɛ a fiee Satan kɛ je hiɔwe he je ɔ, “e mi mi fu wawɛɛ nitsɛ.” (Kpoj. 12:12) E ha nɛ ni komɛ susu kaa ke a wa wɔ yi mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa a ngɛ “Mawu sɔmɔe ngɛ blɔ klɔuu nɔ.” (Yoh. 16:2) Ni komɛ hu nɛ a he we Mawu yi ɔ waa wɔ yi mi, ejakaa a susu kaa wa ngɛ slɔɔto ngɛ nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ a he. Bɔ fɛɛ bɔ nɛ ji ɔ, ke a wa wɔ yi mi ɔ, wa yi gbeye. Mɛni he je? Heto ɔ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi. w21.03 26 ¶1, 3

Suɔmi ji nɔ́ nɛ kudɔɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yehowa peeɔ. E jeɔ suɔmi mi kɛ haa wɔ níhi tsuo nɛ wa hia a. Suɔmi mi nɛ Yehowa je kɛ to kpɔmi nɔ́ ɔ he blɔ nya kɛ ha wɔ. Yesu hu suɔ wɔ wawɛɛ, nɛ lɔ ɔ he je nɛ e ngɔ e wami kɛ ha ngɛ wa he ɔ nɛ. (Yoh. 3:16; 15:13) Nɔ́ ko be nyɛe maa tsi suɔmi nɛ Yehowa kɛ Yesu ngɛ kɛ ha nihi nɛ a yeɔ mɛ anɔkuale ɔ nya. (Yoh. 13:1; Rom. 8:35) Jã nɔuu kɛ̃ nɛ e sa nɛ suɔmi nɛ kudɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ weku yi peeɔ ɔ. Mɛni he je nɛ enɛ ɔ he hia? Bɔfo Yohane de ke: “Nɔ nɛ e sume e nyɛmi [loo weku] nɛ e naa lɛ ɔ, e be nyɛe maa suɔ Mawu, nɔ nɛ e nɛ lɛ ɔ.” (1 Yoh. 4:11, 20) Nyumu nɛ e suɔ e weku mi bimɛ nɛ e suɔ nɛ e kase Yehowa kɛ Yesu ɔ maa ye bua e weku ɔ konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ Yehowa a kpɛti, a hi si slɔkee, nɛ e ha mɛ a he lo nya hiami níhi hulɔ. (1 Tim. 5:8) E maa tsɔɔ e bimɛ ní, nɛ e ma tsɔse mɛ. Jehanɛ hu ɔ, e maa ya nɔ maa mwɔ yi mi kpɔhi nɛ maa wo Yehowa hɛ mi nyami nɛ maa ye bua e weku ɔ. w21.02 5 ¶12-13

Wa hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ le kaa si fɔfɔɛhi nɛ wa gblee mi be ko nɛ be ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa ná juɛmi nɛ dɛ ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa he. Ke wa nɛ su kpakpahi nɛ wa ngɛ ɔ po ɔ, Yehowa lɛɛ e naa. (1 Yoh. 3:19, 20) Eko ɔ, nyɛmi ko ngɛ e he mɔde bɔe konɛ e kpa nɔ́ yayami ko peemi. Se e ma nyɛ maa pee jamɛ a yayami ɔ nɔuu ekohu, nɛ enɛ ɔ ma nyɛ ma jɔ̃ e kɔni mi. Behi fuu ɔ, wa haoɔ ke wa pee yayami ko. (2 Kor. 7:10) Se e sɛ nɛ waa hao wawɛɛ tsɔ nɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ wa ná susumi nɛ dɛ ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa he nɛ wa de ke: ‘Se nami ko be ye he. Yehowa be nyɛe maa ngɔ ye yayami ɔ kɛ ke mi.’ Susumi nɛ ɔ dɛ, nɛ e ma nyɛ ma ha nɛ wa kpa Yehowa sɔmɔmi. Enɛ ɔ he ɔ, moo sɔle ha Yehowa, nɛ o bi lɛ nɛ e na mo mɔbɔ. Ke Yehowa na kaa o pia o he niinɛ, nɛ o ngɛ mɔde bɔe kaa o maa pee tsakemi ɔ, e maa ngɔ o yayami ɔ kɛ ke mo. Jehanɛ hu ɔ, mo ya na asafo mi nikɔtɔma amɛ nɛ a ye bua mo. A maa to a tsui si, nɛ a maa ye bua mo konɛ o he nɛ wa ngɛ mumi mi ekohu.​—Yak. 5:14, 15. w20.12 23 ¶5-6

Yesu wo yihi a hɛ mi nyami nɛ e je bumi kpo kɛ tsɔɔ mɛ. Farisi bi ɔmɛ hɛɛ susumi kaa yihi a he be se nami, a kɛ yihi tui munyu ngɛ magbɛ nɔ, nɛ a kɛ yihi sɛɛ we Ngmami ɔ mi níhi. Se Yesu lɛɛ e pee we jã, mohu ɔ, e kɛ nyumuhi kɛ yihi tsuo susu Baiblo mi anɔkualehi nɛ a he hia a he. (Luka 10:38, 39, 42) E ha nɛ nyumuhi kɛ yihi tsuo piɛɛ e he kɛ ya fiɛɛ. (Luka 8:1-3) Nɛ benɛ a tle Yesu si kɛ je gbeje ɔ, e ha yihi he blɔ kaa a ya de e bɔfo ɔmɛ kaa a tle lɛ si. (Yoh. 20:16-18) Bɔfo Paulo kai Timoteo kaa e wo yihi a hɛ mi nyami. Paulo tsɔɔ kaa Timoteo yayo kɛ e na lɛ tsɔɔ lɛ “ngmami klɔuklɔu ɔmɛ” kekle. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Jehanɛ hu ɔ, ngɛ sɛ womi nɛ Paulo ngma kɛ ya ha Roma bi ɔmɛ mi ɔ, e je blɔ wo yihi a biɛ ta nɛ e kɛ e ngami ha mɛ. E kadi ní nɛ nyɛmimɛ yi nɛ ɔmɛ tsu ɔ nɛ e je hɛ sa kpo ngɛ he.​—Rom. 16:1-4, 6, 12; Filip. 4:3. w21.02 15 ¶5-6